Europejski Rzecznik Praw Obywatelskich Strategia Europejskiej Rzecznik Praw Obywatelskich W stronę 2019 roku Listopad 2014 r. PL
Spis treści Wprowadzenie 2 1. Misja i zarys kompetencji 3 2. Strategia 5 Nasze cele strategiczne 5 Cel 1 Zdobycie istotnej pozycji 6 Cel 2 Wywieranie większego wpływu 6 Cel 3 Utrzymanie wysokiej widoczności 6 Cel 4 Poprawa wydajności 7 3. Wdrożenie i ocena wyników 8 4. Przegląd 9 1
Wprowadzenie Instytucja Rzecznika Praw Obywatelskich na całym świecie postrzegana jest jako symbol demokracji i praworządności. Zapewnia ona niezależną kontrolę działań władz i organów administracji publicznej oraz gwarantuje, że skargi wnoszone przez obywateli zostaną rozpatrzone, a ich praw bronić będzie niezależny, dostępny i bezstronny podmiot pozostający poza tradycyjnym wymiarem sprawiedliwości. Ustanowienie instytucji Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich w następstwie podpisania traktatu z Maastricht w 1992 r. miało na celu zwiększenie legitymacji demokratycznej instytucji UE. Było też odpowiedzią na ich rosnący wpływ na codzienne życie obywateli państw członkowskich Unii Europejskiej, a co za tym idzie na potrzebę przeciwdziałania niesprawiedliwemu, niesłusznemu czy arbitralnemu wykorzystywaniu władzy instytucjonalnej. Urząd Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich rozpocznie wkrótce trzecią dekadę swojej działalności. W zeszłym roku miałam zaszczyt zostać wybrana na to stanowisko przez Parlament Europejski, idąc w ślady p. Jacoba Södermana i prof. Nikiforosa Diamandourosa. Moi poprzednicy pomogli zaszczepić świadomość istnienia nowej instytucji w administracji UE. Dzięki swoim umiejętnościom i wsparciu wysoce kompetentnego i oddanego zespołu udało im się doprowadzić do znaczącej poprawy wydajności, przejrzystości i rzetelności administracji publicznej. Ich starania umożliwiły udzielenie rekompensat tysiącom osób, członkom społeczeństwa obywatelskiego i podmiotom gospodarczym, którzy nie zostali w sposób satysfakcjonujący potraktowani przez instytucje UE. Moją obecną rolą i celem jest zwiększenie wpływu, znaczenia i skuteczności Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich. Strategia zaprezentowana na kolejnych stronach niniejszego opracowania ma za zadanie umożliwić osiągnięcie tego celu. Obejmuje ona okres do 2019 roku i jest rezultatem wielomiesięcznego dialogu prowadzonego z moim własnym zespołem, a także z wieloma przedstawicielami społeczeństwa obywatelskiego i przedsiębiorstw oraz z przywódcami instytucji europejskich i z Parlamentem Europejskim. Jej celem jest zagwarantowanie, że nasze zasoby będą wykorzystywane w sposób wysoce strategiczny poprzez wskazanie tych obszarów administracji publicznej w UE, na których możemy najskuteczniej działać. Emily OʹReilly 2
1. Misja i zarys kompetencji Naszą misją jest krzewienie demokracji poprzez współpracę z instytucjami Unii Europejskiej celem tworzenia skutecznej, odpowiedzialnej, przejrzystej i etycznej administracji. Jak to osiągnąć Niezależność Rzecznika Praw Obywatelskich gwarantowana jest zapisami traktatów europejskich. Zatrudniamy wysoko wykwalifikowaną kadrę mówiącą wieloma językami. Kadra ta ocenia skargi obywateli wobec instytucji Unii Europejskiej i w razie potrzeby umożliwia należyte dochodzenie roszczeń. Rzecznik Praw Obywatelskich prowadzi także dochodzenia w sprawach mających znaczenie dla ogółu społeczeństwa lub w sprawach zasadniczych, wszczynając postępowania z własnej inicjatywy. Rzecznik Praw Obywatelskich ma także wpływ na wdrażanie dobrych praktyk administracyjnych w instytucjach UE poprzez działalność informacyjną, formułowanie wytycznych i kodeksów dobrych praktyk, a także poprzez sporządzanie sprawozdań specjalnych składanych Parlamentowi Europejskiemu. Karta Praw Podstawowych gwarantuje obywatelom UE prawo do wnoszenia skarg do Rzecznika. Podmioty gospodarcze, stowarzyszenia i obywatele państw trzecich zamieszkali na terenie UE także mają takie prawo. Rzecznik Praw Obywatelskich może rozpatrywać skargi w zakresie naruszenia praw wynikających z Karty, a także innych przypadków niewłaściwego administrowania. Rzecznik Praw Obywatelskich przyczynia się zatem do upodmiotowienia obywateli poprzez wspieranie ich w egzekwowaniu ich praw podstawowych. Poza prawem do właściwego administrowania obywatele mają też prawo wiedzieć, jakie działania podejmują instytucje UE (przejrzystość), oraz uczestniczyć w takich działaniach. Rzecznik Praw Obywatelskich ma zatem do odegrania istotną rolę w zapewnieniu, że prawa te będą przestrzegane i chronione przez instytucje UE. Rzecznik promuje wreszcie także dobre zarządzanie i kulturę służby publicznej, pomagając administracji UE funkcjonować w sposób otwarty, skuteczny i rzetelny. Czyny w ślad za słowami Staramy się sami postępować w sposób, do którego zachęcamy innych. Podejście to polega na przyznawaniu się do własnych błędów, poddawaniu się kontroli oraz stałej gotowości do wyciągania wniosków na podstawie doświadczenia. 3
Fundament wszystkich naszych działań wewnętrznych i zewnętrznych stanowi pięć głównych zasad: Rzetelność Odpowiedzialność Dialog Służba Sprawiedliwość Nasze zobowiązanie wobec pracowników Naszym celem jest tworzenie pozytywnego środowiska pracy zachęcającego do współdziałania, w którym każdy traktowany jest z godnością i szacunkiem i gdzie wszyscy mają możliwość realizowania swoich ambicji zawodowych zgodnie z potrzebami i obowiązkami samej instytucji. 4
2. Strategia Przyjęta przez nas strategia ma spełniać szereg zadań, tj.: wyznaczenie istotnych celów, do których osiągnięcia urząd Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich dąży poprzez konkretne działania (co zostało szczegółowo wyjaśnione w części dotyczącej ram operacyjnych 1 ); zapewnienie wieloletnich ram dla oszczędnego, wydajnego i skutecznego wykorzystania zasobów ludzkich i finansowych przekazywanych urzędowi przez władze budżetowe; stanowienie punktu odniesienia dla zewnętrznych interesariuszy, pozwalającego na ocenę naszych wyników i rozliczanie nas z podejmowanych działań. Nasze cele strategiczne Nasza strategia polega na połączeniu trzech wzajemnie się uzupełniających celów. Dążymy do zdobycia znaczącej pozycji w Unii Europejskiej i wobec naszych interesariuszy, dążymy do zapewnienia jak największej widoczności Rzecznik Praw Obywatelskich i samego urzędu, co pomoże w realizacji naszej misji oraz dążymy do wywarcia rzeczywistego, pozytywnego wpływu na administrację UE. W cele te wpisuje się wewnętrzny cel dotyczący wydajności. Wpływ - zmiana administracyjna w UE - zmiana kulturowa - przejrzystość wymaga Znaczenie - doskonałość prawna - koncentracja strategiczna - proaktywność zwiększa generuje Widoczność - znaczenie medialne - zaangażowanie PE - działalność informacyjna 1 http://www.ombudsman.europa.eu/pl/resources/strategy/home.faces 5
Cel 1 Zdobycie istotnej pozycji Pragniemy tworzyć wartość dodaną dla naszych obywateli i innych interesariuszy poprzez koncentrację na kluczowych kwestiach systemowych, które mają najistotniejsze znaczenie dla ich interesów i problemów, z którymi się borykają. Priorytety 1. Wzmocnienie naszej pozycji jako uznanego, niezależnego i cieszącego się zaufaniem autorytetu w zakresie obejmującym mandat Rzecznik, a także odgrywanie wiodącej roli w zakresie przejrzystości, odpowiedzialności i rzetelności. 2. Zaangażowanie interesariuszy i poznawanie ich poglądów. 3. Publiczne angażowanie się i wnoszenie wkładu w istotne debaty toczone na forum UE oraz w prace nad tworzeniem polityk wszędzie tam, gdzie mandat i wiedza ekspercka Rzecznik może tworzyć wartość dodaną. 4. Współpraca z sieciami i organizacjami międzynarodowymi celem wskazania najwyższych standardów i najlepszych praktyk, np. dotyczących praw człowieka / praw podstawowych czy kwestii zarządzania, takich jak informowanie o nieprawidłowościach i konflikty interesów. 5. Pogłębienie zrozumienia zmieniającej się dynamiki Unii Europejskiej oraz kontekstu politycznego, społecznego, gospodarczego i prawnego, w którym działamy. Cel 2 Wywieranie większego wpływu Chcemy udoskonalić jakość pracy instytucji UE poprzez promowanie zmian w kluczowych obszarach. Priorytety 1. Proaktywna identyfikacja kluczowych obszarów o znaczeniu strategicznym oraz dobór odpowiednich zasobów koniecznych do badania problemów systemowych, szczególnie poprzez dochodzenia podejmowane z własnej inicjatywy. 2. Opracowanie zintegrowanego podejścia do strategicznych dochodzeń w oparciu o interdyscyplinarne doświadczenie, jakim dysponuje urząd Rzecznika Praw Obywatelskich. 3. Opracowanie narzędzi pozwalających na systematyczne i dokładne śledzenie rezultatów zaleceń i uwag zgłaszanych przez Rzecznik. 4. Wzmacnianie i wykorzystanie współpracy i dialogu z instytucjami UE i innymi interesariuszami celem wsparcia zaleceń Rzecznik. 5. Stosowne i rozważne wykorzystanie pełnego zakresu uprawnień wynikających ze Statutu Rzecznika Praw Obywatelskich przy zastosowaniu wszystkich dostępnych w danym przypadku narzędzi i możliwości. Cel 3 Utrzymanie wysokiej widoczności Pragniemy zwiększyć naszą zdolność do wywierania wpływu. Publiczna i instytucjonalna świadomość roli Rzecznika Praw Obywatelskich musi być silniejsza i głębsza. Priorytety 1. Strategiczne wykorzystanie zdolności komunikacyjnych w celu przekazywania informacji ogółowi opinii publicznej, kluczowym grupom docelowym i innym interesariuszom. 2. Rozwijanie internetowych narzędzi i kanałów jako skuteczniejszych narzędzi komunikacji. 6
3. Nawiązywanie szeroko zakrojonej, strategicznej współpracy z Parlamentem Europejskim i jego komisjami w zakresie zagadnień interesujących dla obu stron, przy jednoczesnym zachowaniu naszej niezależności. 4. Współpraca w Europejską Siecią Rzeczników w zakresie komunikacji z obywatelami. 5. Wyznaczenie i wsparcie rozwoju komunikatywnych i cieszących się dużym autorytetem przedstawicieli urzędu, reprezentujących Rzecznik podczas kluczowych wydarzeń i konferencji, którzy będą także mogli wskazywać nowe możliwości współdziałania i podejmowania inicjatyw. Cel 4 Poprawa wydajności Pragniemy osiągać najlepsze możliwe rezultaty dzięki naszym zasobom. Priorytety 1. Zapewnienie wykorzystania zasobów budżetowych Rzecznika Praw Obywatelskich zgodnie ze strategią. 2. Zapewnienie, że wszystkie nasze wewnętrzne procesy i jednostki, w tym systemy informatyczne, działają tak wydajnie i skutecznie, jak to możliwe. 3. Opracowanie inteligentnych, elastycznych i solidnych praktyk operacyjnych, tak aby rozpatrywać skargi możliwie szybko i skutecznie po nadaniu im stosownych priorytetów. 4. Promowanie wewnętrznej kultury przejrzystości, etyki, innowacji i służby obywatelom. 5. Dalszy rozwój urzędu jako atrakcyjnego, dynamicznego i ważnego miejsca pracy dla zmotywowanych, utalentowanych i ambitnych osób poprzez uczynienie z polityk zarządzania zasobami ludzkimi centralnego elementu naszej strategii. Pozwoli to na oddanie do dyspozycji naszej kadry koniecznych zasobów oraz na zapewnienie jej rozwoju. 7
3. Wdrożenie i ocena wyników Konkretne działania pozwalające na osiągnięcie powyższych celów i priorytetów będą corocznie planowane i oceniane w ramach procesów obejmujących wprowadzenie Rocznego planu zarządzania (RPZ) oraz Sprawozdania rocznego z działalności (SRD). W okresie objętym obecną Strategią procedura opracowania RPZ będzie następująca: Jesienią Rzecznik wydaje wytyczne dotyczące działań planowanych na przyszły rok w oparciu o cele i priorytety zapisane w Strategii. Wytyczne określają zasoby finansowe i ludzkie, które według przewidywań mają być dostępne dla urzędu. Na podstawie wytycznych kierownicy jednostek operacyjnych proponują konkretne działania i wskazują: jak proponowane działania przyczynią się do osiągnięcia celów i realizacji priorytetów Strategii; zasoby konieczne do ich wykonania oraz w jaki sposób zapewnione zostaną zasoby (szczególnie, jeżeli to konieczne, poprzez poprawę wydajności i/lub zmniejszenie ilości zasobów przeznaczanych na inne działania). Po wewnętrznych dyskusjach i działaniach koordynacyjnych Rzecznik Praw Obywatelskich podejmuje decyzję w zakresie przyjęcia Rocznego planu zarządzania. Ocena, mierzenie wyników i sprawozdawczość W pierwszej Strategii wprowadzono szereg kluczowych wskaźników efektywności (ang. KPI) powiązanych z zawartymi w niej celami. W ujęciu półrocznym i rocznym opracowywano kartę wyników, a rezultaty zawierane były w Sprawozdaniu rocznym z działalności. Nasze doświadczenia w zakresie wskaźników KPI oraz karty wyników są bardzo pozytywne. Narzędzia te okazały się bardzo skuteczne w odniesieniu do celów związanych z wewnętrznym zarządzaniem i sprawozdawczością zewnętrzną w postaci SRD. Wskaźniki KPI muszą zostać poddane przeglądowi, tak aby odzwierciedlały cele i priorytety obecnej Strategii. Aby zapewnić ich trafność i przydatność, nowe wskaźniki KPI zostaną starannie opracowane i poddane szerokim wewnętrznym konsultacjom przed ich opublikowaniem na stronie internetowej Rzecznika Praw Obywatelskich wraz ze Sprawozdaniem rocznym z działalności za 2015 rok. 8
4. Przegląd Strategia będzie podlegać przeglądowi śródokresowemu po przeprowadzeniu konsultacji społecznych. 9
Europejski Rzecznik Praw Obywatelskich 1 avenue du Président Robert Schuman CS 30403 F - 67001 Strasbourg Cedex T. + 33 (0)3 88 17 23 13 F. + 33 (0)3 88 17 90 62 www.ombudsman.europa.eu eo@ombudsman.europa.eu Unia Europejska, 2014 Powielanie do celów edukacyjnych i niekomercyjnych jest dozwolone pod warunkiem podania źródła.