Przekazanie kompetencji ustawodawczych UE dr Aleksandra Sołtysińska Źródła prawa i procedury prawodawcze UE 1-2 grudnia 2017 roku przyjmowanie aktów prawnych wykonanie aktów prawnych środki proceduralne oraz sankcje STUDIA PODYPLOMOWE 2 Pojęcie źródeł prawa UE Hierarchia źródeł prawa szczególny porządek prawny acquis communautaire prawo pozytywne akty wiążące i niewiążące zasady ogólne orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości UE prawo pierwotne zasady ogólne prawa umowy międzynarodowe prawo wtórne: -rozporządzenia, -dyrektywy, -decyzje 3 4 Prawo pierwotne Traktat o Unii Europejskiej oraz Traktat o funkcjonowaniu Unii Europejskiej wraz z 37 protokołami, 2 załącznikami, 65 deklaracjami i Kartą Praw Podstawowych UE art. 3 ust. 3 TUE (cele UE) i art. 11 (wymogi ochrony środowiska przy realizacji polityk UE) i 191 TFUE (polityka ochrony środowiska) umowy akcesyjne Artykuł 191 ust. 1 TFUE Polityka Unii w dziedzinie środowiska przyczynia się do osiągania następujących celów: - zachowania, ochrony i poprawy jakości środowiska, - ochrony zdrowia ludzkiego, - ostrożnego i racjonalnego wykorzystywania zasobów naturalnych, - promowania na płaszczyźnie międzynarodowej środków zmierzających do rozwiązywania regionalnych lub światowych problemów w dziedzinie środowiska, w szczególności zwalczania zmian klimatu. 5 6 1
Artykuł 37 KPP Zasady ogólne prawa Wysoki poziom ochrony środowiska i poprawa jego jakości muszą być zintegrowane z politykami Unii i zapewnione zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju. dotyczące systemu prawa, w tym zasady procesowe (np. pewność prawa, niedziałanie wstecz, proporcjonalność, ochrona praw nabytych, legitymowanych oczekiwań, ne bis id idem), dotyczące prawa UE jako specyficznego systemu prawnego (pierwszeństwo, bezpośrednia skuteczność, autonomia) podstawowe prawa jednostki 7 8 Umowy międzynarodowe art. 3 ust. 2 i art. 216 TFUE artykuł 191 ust. 4 TFUE UE ma prawo zawierania umów: -gdy przewidują to Traktaty, -gdy zawarcie umowy jest niezbędne do osiągnięcia, w ramach polityk UE, jednego z celów, o których mowa w Traktatach, -gdy zawarcie umowy jest przewidziane prawnie wiążącym akcie UE, -gdy może mieć wpływ na wspólne zasady lub zmienić ich zakres W zakresie swoich odpowiednich kompetencji Unia i Państwa Członkowskie współpracują z państwami trzecimi i właściwymi organizacjami międzynarodowymi. Warunki współpracy Unii mogą stanowić przedmiot umów między Unią i zainteresowanymi stronami trzecimi. 9 10 Przykład umowy międzynarodowej Konwencja z Aarhus z 25 czerwca 1998 roku o dostępie do informacji, udziale społeczeństwa w podejmowaniu decyzji oraz dostępie do sprawiedliwości w sprawach dotyczących środowiska 11 Akty prawa wtórnego art. 288 TFUE rozporządzenia - środek unifikacji prawa, rozporządzenie 1013/2006 w sprawie przemieszczania odpadów dyrektywa środek harmonizacji, dyrektywa 2004/35 w sprawie odpowiedzialności za środowisko w odniesieniu do zapobiegania i zaradzania szkodom wyrządzonym środowisku naturalnemu decyzja akt indywidualny lub generalny, decyzje o kategoriach odpadów decyzje indywidualne dotyczące wprowadzenia do obrotu żywności GM akty niewiążące zalecenia, opinie, komunikaty, itd. 12 2
Prawo wtórne akty ustawodawcze przyjęte w drodze procedury prawodawczej (zwykłej i specjalnej) art. 293-299 TFUE akty nieustawodawcze akty delegowane, wykonawcze i pozostałe akty delegowane (władza wykonawcza działająca w charakterze ustawodawczym) akty wykonawcze (realizacja władzy wykonawczej) Artykuł 192 TFUE 1. Parlament Europejski i Rada, stanowiąc zgodnie ze zwykłą procedurą ustawodawczą i po konsultacji z Komitetem Ekonomiczno-Społecznym oraz Komitetem Regionów, decydują o działaniu służącym osiągnięciu celów określonych w artykule 191, które ma być podjęte przez Unię. 2. Na zasadzie odstępstwa od procedury decyzyjnej przewidzianej w ustępie 1 i bez uszczerbku dla artykułu 114, Rada, stanowiąc jednomyślnie zgodnie ze specjalną procedurą ustawodawczą i po konsultacji z Parlamentem Europejskim, Komitetem Ekonomiczno-Społecznym i Komitetem Regionów, uchwala: ( ) 3. Rada, stanowiąc jednomyślnie na wniosek Komisji i po konsultacji z Parlamentem Europejskim, Komitetem Ekonomiczno-Społecznym i Komitetem Regionów, może postanowić o stosowaniu zwykłej procedury ustawodawczej do dziedzin, o których mowa w akapicie pierwszym. 13 14 Akty delegowane art. 290 TFUE Akty wykonawcze upoważnienie do wydania wynika z aktu ustawodawczego mają przymiotnik delegowany wydawane w celu uzupełnienia lub zmiany niektórych, mniej istotnych elementów aktu ustawodawczego kontrola art. 291 TFUE kompetencja wykonawcza należy do państw członkowskich akty unijne są wydawane, gdy konieczne są jednolite warunki wykonywania prawnie wiążących aktów UE przymiotnik wykonawczy upoważnienie w akcie prawnie wiążącym (również innym niż ustawodawcze) 15 16 Wybór instrumentu prawnego Zasada pomocniczości wybór aktu przesądza TFUE w przypadku możliwości wyboru pierwszeństwo dla dyrektyw (Protokół do TA) obowiązek uzasadniania aktów 296 TFUE obowiązek publikacji aktów 297 TFUE Protokół w sprawie stosowania zasad pomocniczości i proporcjonalności rola parlamentów krajowych 17 18 3
Miejsce orzecznictwa TSUE w systemie źródeł prawa Definicje unijne formalnie nie należy do źródeł prawa, rola w tworzeniu zasad prawa UE, zasady wykładni prawa UE zakres obowiązywania wykładnia wyrażeń prawnych stosowanych w instrumentach unijnych wskazówki zawarte w preambule wykładnia dokonana przez TSUE w ramach orzeczeń wstępnych 19 20 Dostępność www.europa.eu http://eur-lex.europa.eu http://curia.europa.eu Dziennik Urzędowy UE Instrument prawa pochodnego dyrektywy -dyrektywy skierowane są do państw członkowskich i wiążą tylko co do celu, jaki należy osiągnąć, pozostawiając swobodę wyboru form i metod -dwustopniowy proces stanowienia prawa -termin implementacji przykład: dyrektywa 2008/99/WE o ochronie środowiska poprzez prawo karne 21 22 Warunki bezpośredniego skutku dyrektyw Bezpośrednia skuteczność dyrektyw brak prawidłowej implementacji przepis dyrektywy jest wystarczająco precyzyjny i bezwarunkowy przepis dyrektywy przyznaje prawa jednostce w układzie wertykalnym w układzie horyzontalnym w układzie triangularnym wyrok TS w sprawie C-201/02 Wells 23 24 4
Prawo miękkie rekomendacje, zalecenia, wytyczne 25 5