Przegl¹d Geologiczny, vol. 55, nr 8, 27 Tektoniczne struktury deformacyjne w i³ach krakowieckich sarmatu w Wylewie k. Sieniawy (zapadlisko przedkarpackie): œwiadectwo m³odej przesuwczej aktywnoœci pod³o a miocenu Piotr Nescieruk*, Antoni Wójcik*,** Tomasz Malata*, Pawe³ Aleksandrowski*** P. Nescieruk A. Wójcik T. Malata P. Aleksandrowski Tectonic deformation structures in the Sarmatian (Miocene) Krakowiec clays at Wylewa near Sieniawa (Carpathian foreland basin): a record of young strike-slip fault activity in the basement. Prz. Geol., 55: 69 698. Summary. Tectonic deformation structures (folds, strike-slip, reverse and normal faults as well as joints) are reported here from the topmost part of the youngest, clayey sediments of the Carpathian foreland basin (Krakowiec clays, Sarmatian, Miocene), in a clay pit located at a village of Wylewa near Sieniawa. Our structural study has revealed several joint sets, accompanying products of intense folding and faulting, and defining a structural pattern that can be easily interpreted in terms of structures formed in a transpressive regime above strike-slip faults in the basement. The origin of these structures is ascribed to tectonic activity of the NW-SE-trending yszkowa Wola horst known to occur directly beneath the Wylewa clay pit, at a depth of c. 5 to 13 m and to involve the basement and the lower part of the Miocene succession. The structural pattern in question most likely reflects a sinistral strike-slip displacement on sub-vertical boundary faults of the lowermost part of the horst. Undisputable effects of this strike-slip motion have been recently documented by other authors using 3D seismic data. The deformation structures at Wylewa must have resulted from a young, late to post-sarmatian tectonic activity in the basement of the Carpathian foreland basin, probably reflecting an E-W to ENE-WSW directed regional shortening episode. Key words: southeast Poland, Carpathian foreland basin, Miocene, Sarmatian, strike-slip tectonics, folds, faults, joints W dotychczasowej literaturze (Jucha, 1974; ytko i in., 1988) przyjmuje siê, e utwory zewnêtrznej czêœci zapadliska przedkarpackiego, oddalonej od czo³a orogenu, s¹ praktycznie niezdeformowane tektonicznie, zw³aszcza w wy szych, przypowierzchniowych partiach sukcesji mioceñskiej. Zmienne upady warstw i zaburzenia uskokowe obserwuje siê jednak, i to doœæ czêsto, na sekcjach sejsmicznych w dolnych i œrodkowych poziomach tej sukcesji. W dotychczasowej literaturze przyjmuje siê, e te efekty deformacyjne s¹ zwi¹zane g³ównie z wczesnymi, synsedymentacyjnymi ruchami tektonicznymi pod³o a zapadliska oraz z kompakcyjnym oblekaniem ró nej genezy nierównoœci tego pod³o a i e zasadniczo nie kontynuuj¹ siê one w górê a do powierzchni terenu (np. Dziadzio & Jachowicz, 1996; Krzywiec, 1998, 1999). Pomimo to z kilku rejonów zapadliska znane s¹ powierzchniowe ods³oniêcia miocenu, ukazuj¹ce mniej lub bardziej zdeformowane osady jego wy szych ogniw. Wyrobisko eksploatacyjne typowo wykszta³conych i³ów krakowieckich w Wylewie ko³o Sieniawy wyró nia siê wyj¹tkowo silnym zaanga owaniem tektonicznym osadów najwy szej czêœci profilu stratygraficznego zapadliska przedkarpackiego. Z uwagi na zwi¹zek genetyczny wystêpuj¹cych w Wylewie struktur tektonicznych z budow¹ pod³o a zapadliska, ods³oniêcie to jest pod wzglêdem tektonicznym jednym z najbardziej interesuj¹cych w ca³ej Kotlinie Sandomierskiej. *Pañstwowy Instytut Geologiczny Oddzia³ Karpacki, ul. Skrzatów 1, 31-56 Kraków; Piotr.Nescieruk@pgi.gov.pl; Antoni.Wojcik@pgi.gov.pl; Tomasz.Malata@pgi.gov.pl **Wydzia³ Nauk o Ziemi, Uniwersytet Œl¹ski, ul. Bêdziñska 6, 41-2 Sosnowiec ***Instytut Nauk Geologicznych, Uniwersytet Wroc³awski, ul. Cybulskiego 32, 5-25 Wroc³aw Niniejsza praca przedstawia wyniki badañ strukturalnych przeprowadzonych na terenie wyrobiska w Wylewie. Obserwacje terenowe zosta³y przeprowadzone w latach 1998 1999 w po³udniowo-zachodniej i po³udniowej czêœci wyrobiska, a w latach 22 24 w jego czêœci pó³nocnej. W miarê postêpu prac eksploatacyjnych obserwowano ods³anianie siê kolejnych struktur fa³dowych oraz zespo³ów spêkañ ciosowych i uskoków. W roku 1998 w obecnie ju wyeksploatowanej czêœci wyrobiska widoczne by³y fa³dy, na których temat pierwsze dane zamieœci³ Malata i in. (1999a, b). Podczas prac terenowych sukcesywnie inwentaryzowano ods³aniane w trakcie eksploatacji struktury i wykonywano systematyczne pomiary ich orientacji. Deformacje tektoniczne w przypowierzchniowej strefie mioceñskich osadów zapadliska przedkarpackiego Na obszarze zapadliska przedkarpackiego ods³oniêcia ska³ starszych od czwartorzêdu nale ¹ do rzadkoœci. Nieczêsto równie spotyka siê w nich odkszta³cenia i struktury tektoniczne, dlatego te dotycz¹ce ich dane s¹ w literaturze rzadkie (ryc. 1). Pierwsze wzmianki na ten temat pochodz¹ od autorów wykonuj¹cych prace kartograficzne w ramach przygotowywania Atlasu Geologicznego Galicji. Wychodnie i³ów neogeñskich sfa³dowanych w wyraÿne siod³a i ³êki oraz poprzesuwanych uskokami opisa³ omnicki (1898, 19) z doliny Szk³a pod Krakowcem. W okolicach Krzeszowa nad Sanem Samsonowicz (1927) stwierdzi³ skierowane ku po³udniowi upady i³ów krakowieckich rzêdu 5 1, prawdopodobnie zwi¹zane z wystêpowaniem w tym rejonie ³agodnych fa³dów o przebiegu osi zbli onym do równole nikowego. 69
Przegl¹d Geologiczny, vol. 55, nr 8, 27 POSKA POAND WASZAWA KAKÓW 2 E K o t l i n a S a n d o m i e r s k a 5 N udnik San Sandomierz e ajsk Basin Tanew P³askowy Tarnogrodzki Cieszanów Tarnogród Upland Dolina Sanu P³askowy Kolbuszowski Kolbuszów Upland Wylewa Dobra Sieniawa ubaczów San Valley ynna Podkarpacka Subcarpathian Trough ubaczówka Wis³ok añcut ZESZÓW Jaros³aw Szk³o K a r p Mleczka a adymno Wisznia Wylewa obszar badañ study area frontalne nasuniêcie karpackie Carpathian frontal thrust nasuniêcie frontalne jednostki stebnicko-zg³obickiej frontal thrust of Stebnik-Zg³obice unit Dynów t y dotychczas znane ods³oniêcia tektonicznie zdeformowanych osadów miocenu hitherto known outcrops of tectonically deformed Miocene sediments San Przemyœl UKAINA UKAINE 5km yc. 1. Po³o enie geograficzne opisywanego wyrobiska i³ów sarmackich w Wylewie Fig. 1. Geographic location of the clay pit at Wylewa Deformacje tektoniczne w utworach mioceñskich zapadliska przedkarpackiego w sztucznym ods³oniêciu kopalni siarki w Machowie ko³o Tarnobrzega opisa³ Jarosiñski (1992); wczeœniej by³y one te przedmiotem obserwacji Niecia (197), Góreckiego (1973) i Krysiak (1985, 1986). Zaburzenia zalegania osadów mioceñskich obserwowano tak e m.in. na terenie wyrobisk w Kupnie oraz w obrêbie naturalnego ods³oniêcia w D¹browie Tarnowskiej. Stwierdzono je tak e w niektórych pe³nordzeniowych otworach badawczych w okolicach adymna (Wójcik, w druku). W zachodniej czêœci zapadliska przedkarpackiego tektoniczne odkszta³cenia utworów mioceñskich zarejestrowali Mitura i Kuciñski (1952), Gradziñski (1955), Alexandrowicz (1964), a ostatnio Nescieruk (1999) oraz Nescieruk i Wójcik (21). Obserwacje w ods³oniêciach dostarczaj¹ zatem danych wskazuj¹cych na lokalnie znacznie wiêksze ni dotychczas przyjmowano zaanga owanie tektoniczne najm³odszych, przypowierzchniowych utworów mioceñskich w centralnej czêœci zapadliska przedkarpackiego. Obserwowane struktury tektoniczne s¹ zazwyczaj wi¹zane genetycznie z mniej lub bardziej hipotetycznymi liniami uskokowymi w pod³o u osadów mioceñskich (Osmólski i in., 1978; Jarosiñski, 1992; Nescieruk & Wójcik, 21). okalizacja ods³oniêcia w Wylewie Struktury tektoniczne, bêd¹ce przedmiotem referowanych tu badañ, wystêpuj¹ w sztcznym ods³oniêciu wykonanym na potrzeby eksploatacji i³ów krakowieckich (sarmat) dla cegielni w Sieniawie. Ods³oniêcie to zlokalizowane jest w obrêbie Kotliny Sandomierskiej we wschodniej czêœci polskiego zapadliska przedkarpackiego, na wschód od miasta Sieniawa, miêdzy miejscowoœciami Wylewa i Dobra, na skraju P³askowy u Tarnogrodzkiego (ryc. 1). Po³o enie omawianego ods³oniêcia okreœlaj¹ wspó³rzêdne geograficzne: 5 11'11'' 5 11'15'' szerokoœci geograficznej pó³nocnej oraz 22 38'27" 22 38'35'' d³ugoœci geograficznej wschodniej. Ods³oniêcie znajduje siê na wschód od szerokiej, p³askodennej doliny Sanu u podnó a zazna- 691
Przegl¹d Geologiczny, vol. 55, nr 8, 27 czaj¹cego siê w morfologii terenu niewysokiego garbu o rozci¹g³oœci NNW-SSE i rozcina jego zbocza o ekspozycji SW. Sytuacja geologiczna W wyrobisku w Wylewie pod utworami czwartorzêdowymi ods³aniaj¹ siê osady mioceñskie zapadliska przedkarpackiego wykszta³cone w postaci i³ów krakowieckich. ¹czna mi¹ szoœæ osadów miocenu osi¹ga w tym rejonie 12 13 m (Nowotarski & Gara, 1994). Podœcielaj¹ je ³upki z wk³adkami piaskowców kwarcytowych, okreœlane jako warstwy rzeszowskie (Po aryski & Tomczyk, 1968). eprezentuj¹ one s³abo zmetamorfizowan¹ seriê osadow¹, przewa nie ilast¹, uwa an¹ niekiedy za seriê fliszow¹ (Samsonowicz, 1955). Utwory te s¹ intensywnie sfa³dowane, maj¹ wiele luster i czêsto s¹ pociête y³ami kwarcowymi i kalcytowymi. Tradycyjnie uwa ano je za osady najm³odszego prekambru ryfeju (Samsonowicz, 1955; Karnkowski & G³owacki, 1961). Wyniki badañ szcz¹tków Acritarcha z materia³u pochodz¹cego z wierceñ pozwoli³y zaliczyæ je na znacznej czêœci obszaru pod³o a zapadliska przedkarpackiego do dolnego kambru (Po aryski i in., 1981; Dziadzio & Jachowicz, 1996). W rejonie Wylewy w trakcie sedymentacji mioceñskiej utwory pod³o a i dolna partia sukcesji miocenu zosta³y wydÿwigniête i utworzy³y zr¹b yszkowej Woli o d³ugoœci ponad 6 km. Wykazuje on rozci¹g³oœæ NW-SE, podobnie do znacznej czêœci du ych uskoków znanych z pod³o a zapadliska ( ytko i in., 1988), nawi¹zuje tym samym do przebiegu linii Teisseyre a-tornquista. Odkrywka i³ów krakowieckich w Wylewie le y bezpoœrednio nad lini¹ uskoku ograniczaj¹cego od SW zr¹b yszkowej Woli, wykszta³conego w pod³o u i w dolnej partii sukcesji miocenu zapadliska przedkarpackiego (ryc. 2). Nowe badania strukturalne okolic zrêbu yszkowej Woli, oparte g³ównie na nowym zdjêciu sejsmicznym wykonanym technik¹ 3D, wykaza³y, e zrêbowi towarzysz¹ liczne uskoki wykszta³cone w osadach mioceñskich (Krzywiec i in., 23, 25). S¹ one przewa nie zrzutowe i czêœciowo wykazuj¹ cechy struktur synsedymentacyjnych. Ich rozci¹g³oœæ jest skoœna do zrêbu, najczêœciej zbli ona do kierunku E-W. Uk³ad tych struktur jednoznacznie œwiadczy o lewoskrêtnej aktywnoœci przesuwczej uskoków brze - nych dolnej partii zrêbu podczas sedymentacji mioceñskiej (Krzywiec i in., 25). Seria i³ów krakowieckich sk³ada siê g³ównie z wapnistych ³upków i i³ów o barwie od szarej i ciemnoszarej do niemal czarnej. W profilu serii znaczny udzia³ maj¹ tak e zielonkawoszare i³o³upki, czasem zapiaszczone, mikowe, o ró nym stopniu zwiêz³oœci, z oddzielnoœci¹ równoleg³¹ lub nieregularn¹, miejscami ze zwêglonymi szcz¹tkami flory oraz skorupami malakofauny. Wietrzej¹ one na zielono, br¹zowo i rdzawo. Przechodz¹ niekiedy w jasnoszare mu³owce mikowe. I³o³upki prze³awicone s¹ zwykle mu³owcami piaszczystymi i piaskowcami, których udzia³ wyraÿniej zaznacza siê w œrodkowej i dolnej czêœci profilu. Niekiedy wystêpuje w nich laminacja równoleg³a lub przek¹tna, struktury sp³ywowe oraz oddzielnoœæ skorupowa. Sporadycznie w piaskowcach wystêpuj¹ klasty i³o³upków. Piaskowce zwykle s¹ niezbyt twarde, kruche, czasem siê rozsypuj¹, choæ zdarzaj¹ siê te odmiany twarde i zwiêz³e. Nieczêsto pojawiaj¹ siê wk³adki piaskowców kwarcowych, œrednioziarnistych. Osadom tym przypisywany jest wiek sarmacki. Na terenie wyrobiska w Wylewie wystêpuj¹ i³owce z nielicznymi prze³awiceniami mu³owców piaszczystych o maksymalnej gruboœci do 1 cm. W sp¹gu ³awic mu³owcowych stwierdzono bardzo nieliczne hieroglify pr¹dowe, wskazuj¹ce na transport materia³u detrytycznego wzd³u kierunku 15 33. Stropowa czêœæ i³ów jest zwietrza³a. I³y krakowieckie w Wylewie s¹ wyraÿnie sfa³dowane. W nadk³adzie i³ów krakowieckich w wyrobisku w Wylewie zalegaj¹ osady czwartorzêdowe, tworz¹ce górn¹ czêœæ morfologicznego garbu, u którego podnó a zlokalizowano wyrobisko. Osady czwartorzêdu, podobnie jak i w innych miejscach tego rejonu zapadliska poza dolin¹ Sanu, maj¹ tu niewielk¹ mi¹ szoœæ (2 6 m). Sk³adaj¹ siê na nie g³ównie utwory glacigeniczne diamikton ze wirami i g³azami eratycznymi, piaski i wiry fluwioglacjalne oraz osady eoliczne, g³ównie piaski. W dolnych czêœciach wspomnianego garbu, na utworach neogeñskich le ¹ rezydua utworów lodowcowych i gliny deluwialne. Stropowa czêœæ utworów mioceñskich ods³aniaj¹ca siê w po³udniowej czêœci wyrobiska (profil C, ryc. 3) jest silnie zwietrza³a. Na ich nierównej powierzchni spoczywaj¹ gliny zwa³owe o mi¹ szoœci 2,5 3 m, a ca³oœæ przykrywa warstwa piasków eolicznych o mi¹ szoœci do,5 m. W obrêbie glin zwa³owych stwierdzono kilka niemal równoleg³ych do siebie powierzchni nieci¹g³oœci strukturalnej (cios?, uskoki?). S¹ one zorientowane w przybli eniu równole nikowo i nawi¹zuj¹ do po³o enia uskoków normalnych o niewielkich zrzutach oraz powierzchni ciosowych stwierdzonych w wyrobisku w i³ach krakowieckich. Sugeruje to albo szcz¹tkow¹ aktywnoœæ tektoniczn¹ obszaru badañ jeszcze w czwartorzêdzie, albo odziedziczenie kierunku spêkañ pod³o a plejstocenu ujawnione w czasie podepozycyjnej kompakcji lub relaksacji po ust¹pieniu l¹dolodu. Struktury tektoniczne w ods³oniêciu w Wylewie Wyrobisko w Wylewie ma kszta³t zbli ony do prostok¹ta o równole nikowym przebiegu d³u szego boku. Obserwacje ods³aniaj¹cych siê sukcesywnie struktur prowadzono g³ównie wzd³u œcian eksploatacyjnych o przebiegu zbli onym do równole nikowego. Ostatnie systematyczne obserwacje przeprowadzono w roku 23 w pó³nocnej czêœci wyrobiska, okreœlanej dalej jako profil A (ryc. 3), wzd³u œciany eksploatacyjnej o rozci¹g³oœci 265 85. Wczeœniej prowadzono badania w œrodkowej czêœci odkrywki, wzd³u œcian o podobnej rozci¹g³oœci, w rejonie okreœlonym dalej jako profil B (ryc. 3); dane dotycz¹ce tego rejonu ods³oniêcia uzupe³niono rekonesansowymi obserwacjami w lipcu 24 r. Po³udniowa czêœæ wyrobiska by³a dostêpna tylko w po³udniowo-wschodniej partii, któr¹ oznaczono jako profil C (ryc. 3). Obserwacje w tym miejscu wykonane w 1999 r. dotyczy³y kontaktu glin zwa³owych z ni ej le ¹cymi utworami miocenu. Dolna czêœæ tego rejonu ods³oniêcia by³a niedostêpna do obserwacji ze wzglêdu na zachodz¹ce procesy osuwiskowe. Obserwacje wzd³u profilu A (ryc. 3A), gdzie ówczeœnie prowadzona by³a eksploatacja i³ów, wykonano w latach 22 23. W pó³nocno-zachodniej czêœci tej partii wyrobiska stwierdzono niewielk¹ antyklinê (ryc. 4, 5) o orientacji osi 163/9 i skrzyd³ach zapadaj¹cych odpowiednio ku W pod k¹tem 25 oraz ku E pod k¹tem 2. ozpoznano te po³o on¹ na wschód od niej asymetryczn¹ synklinê o podobnych rozmiarach, która ma stromo zapadaj¹ce skrzyd³o wschodnie (upad 6 ) i orientacjê osi 168/5. 692
Przegl¹d Geologiczny, vol. 55, nr 8, 27 Tomaszów ubelski San zr¹b yszkowej Woli Wylewa Sieniawa ubaczówka yszkowa Wola Horst ZESZÓW adymno Przemyœl 5km kreda platformowa Cretaceous (platform facies) miocen zapadliska przedkarpackiego Miocene of the Carpathian foredeep jednostka stebnicko-zg³obicka Stebnik-Zg³obice unit miocen transgresywny na fliszu karpackim transgressive Miocene on top of Carpathian flysch nappes uskoki faults g³ówne nieci¹g³oœci tektoniczne w pod³o u miocenu major tectonic discontinuities in the basement lokalizacja obiektu badañ understudy outcrop jednostka skolska Skole nappe jednostka podœl¹ska Sub-Silesian nappe jednostka œl¹ska Silesian nappe nasuniêcie frontalne jednostki stebnicko-zg³obickiej frontal thrust of Stebnik-Zg³obice unit nasuniêcia jednostek karpackich frontal thrusts of Carpathian nappes yc. 2. Sytuacja geologiczna w ods³oniêciu i³ów w Wylewie (mapa zapadliska przedkarpackiego i g³ównych struktur tektonicznych wg ytki i in., 1988) Fig. 2. Geological setting of the studied clay pit at Wylewa (sketch map of the Carpathian foreland basin showing main tectonic structures after ytko et al. 1988) Antyklina wykazuje mniej strome nachylenie skrzyde³ ni antyklina opisana wczeœniej ze œrodkowej czêœci wyrobiska (Malata i in., 1999a, b). Amplituda opisywanych fa³dów osi¹ga 2 3 m w profilu A (ryc. 4) oraz 3 5mwprofilu B, a ich d³ugoœæ falowa od 3 do 4 m. W siedmiu wybranych punktach (strefach) œciany pó³nocnej wyrobiska (profile A i B; ryc. 3) przeprowadzono pomiary orientacji kruchych struktur tektonicznych wyraÿnie rozwiniêtego ciosu i uskoków normalnych. Dwa z punktów pomiarowych po³o one by³y w zachodnim skrzydle antykliny (ryc. 3, W1 i W2), dwa w jej skrzydle wschodnim (ryc. 3, W3 i W4), trzy pozosta³e zaœ we wschodnim skrzydle synkliny (ryc. 3, W5 W7). iczba pomiarów powierzchni ciosu zebranych w poszczególnych punktach waha siê od 31 do 82. Uzyskane biegi i upady powierzchni ciosu zrotowano wokó³ osi fa³dów o k¹t upadu skrzyde³ tych fa³dów, tak aby uzyskaæ poziome po³o enie warstw, a nastêpnie przedstawiono w formie diagramów rozetowych (ryc. 3). Widoczny jest na nich konsekwentny, choæ nieco zmienny pomiêdzy punktami pomiarowymi obraz spêkañ. Dominuj¹cy zespó³ (poza stref¹ blisk¹ osi synkliny) tworz¹ spêkania o biegu 155 17, zgodnym z kierunkiem osi fa³dów (zespó³ oznaczony jako ). Na diagramach spêkañ pomierzonych w obrêbie antykliny (ryc. 3, 693
Przegl¹d Geologiczny, vol. 55, nr 8, 27 W1 W2 P?? W3? W4 27 QT n=35 18 9 27 Q 2 Q 1 n=42 18 9 27 Q n=38 H Q 18 H 9 27 T n=37 H Q 18 9 A B C A W1 W2 W3 W4 W5 W6 P? W7 F1 n=39 27 2 4 6 8 1m Q n=82 18 9 27 T n=31 ' 18 9 27 T n=53 18 Q 9 B W5 W6 W7 163/9 1% 5% 1% 15% 2% 25% F2 n=44 F3 n=32 C (m) 1 2 3 168/5 174/8 1% 4% 8% 12% 16% 1% 3% 6% 9% 12% 4 266/9 25/9 26/9 27/85 piaski eoliczne eolian sands gliny zwa³owe glacial till i³y krakowieckie Krakowiec clays uskoki faults yc. 3. okalizacja opisywanych profili na terenie wyrobiska w Wylewie: rozmieszczenie skarp, profile skarp (A C), diagramy orientacji spêkañ ciosowych i drobnych uskoków po rotacji warstw do po³o enia poziomego (W1 W7), diagramy po³o enia warstw z poszczególnych fa³dów (F1 F3); pozosta³e objaœnienia w tekœcie Fig. 3. ocation of profiles in the clay pit at Wylewa: distribution of exploitation scarps, scarp profiles (A C), stereograms of joints and minor faults after rotation of strata back to horizontal position (W1 W7); stereograms of bedding attitude in particular folds (F1 F3); see text for further discussion W1 W3) wyraÿnie zaznaczaj¹ siê te spêkania poprzeczne wzglêdem osi fa³dów (zespó³ Q), niekiedy zastêpowane przez dwa zespo³y skoœne sprzê one w stosunku do tych osi Q 1 iq 2 (interpretowane tu jako komplementarne spêkania œciêciowe). Na diagramach spêkañ (ryc. 3) uwidacznia siê te obecnoœæ innych zespo³ów spêkañ, nienawi¹zuj¹cych bezpoœrednio do przebiegu fa³dów. Ich genezê mo na zrozumieæ dopiero w kontekœcie budowy geologicznej g³êbszego pod³o a wyrobiska w Wylewie (por. ni ej). W œrodkowej czêœci wyrobiska, wzd³u profilu B na odcinku ok. 7 m, stwierdzono obecnoœæ trzech form fa³dowych (antykliny i dwóch synklin, spoœród których synklina zachodnia jest kontynuacj¹ elementu synklinalnego z profilu A; ryc. 3 B). Obserwacje wykaza³y, e upady warstw zmieniaj¹ siê tu w przedziale od 1 do 85, a osie rozpoznanych fa³dów s¹ zorientowane w przybli eniu po³udnikowo. Oœ antykliny, wyznaczona na podstawie stereogramu z naniesionymi po³o eniami warstw w skrzyd³ach fa³dów, wykazuje orientacjê 174/8 ; osie synklin odchylaj¹ siê od tego kierunku jedynie w niewielkim stopniu (odpowiednio: 168/5, 15/12 ). W po³udniowo-zachodniej czêœci profilu B (w zachodnim skrzydle zachodniej formy synklinalnej; ryc. 3B) stwierdzono uskoki odwrócone o powierzchniach zorientowanych 65/61 i 77/62 (ryc. 3, 6). Wielkoœæ œlizgu wzd³u nich by³a trudna do okreœlenia ze wzglêdu na jednolitoœæ litologiczn¹ przecinanych przez uskoki osadów, jednak nie mo e byæ znaczna (zapewne chodzi tu o rz¹d kilkudziesiêciu cm). Zwrot przemieszczenia skrzyde³ uskoku okreœlono na podstawie przyuskokowego wygiêcia warstw. W ca³ym wyrobisku w Wylewie obserwuje siê ponadto liczne drobne uskoki normalne (o orientacji np: 142/64 ; 15/78 ) o amplitudzie przemieszczeñ nieprzekraczaj¹cej kilku centymetrów. ekonesansowe, uzupe³niaj¹ce obserwacje, przeprowadzone w wyrobisku w Wylewie w lipcu 24 r., wyka- 694
Przegl¹d Geologiczny, vol. 55, nr 8, 27 yc. 4. Strefa osiowa antykliny w i³ach krakowieckich w profilu A. Stan z roku 23. Widok ku pó³nocy Fig. 4. Hinge zone of an anticline in the Krakowiec clays; profile A. Year 23. View looking north yc. 5. Po³o enie warstw i³ów krakowieckich we wschodnim skrzydle antykliny w profilu A (punkt W4). Widok ku pó³nocy Fig. 5. Attitude of the Krakowiec clays in the eastern limb of the anticline from profile A (point W4). View looking north mikrouskoków, które powoduj¹ charakterystyczny relief powierzchni u³awicenia (ryc. 9), opisany niegdyœ z fliszu karpackiego pod nazw¹ lineacji schodkowej (Aleksandrowski, 198). Geneza deformacji yc. 6. Powierzchnie po³ogich spêkañ œciêciowych przecinaj¹cych strome, wschodnie skrzyd³o synkliny w profilu B (punkt W6). Widok ku pó³nocy Fig. 6. Shallow-dipping shear fractures cross-cutting the eastern limb of the syncline from profile B (point W6). View looking north za³y, i eksploatacja i³ów postêpuj¹ca ku pó³nocy w rejonie profilu B ods³oni³a ostry, kanciasty przegub asymetrycznej antykliny (odpowiadaj¹cej formie F3 na ryc. 3) o szewronowej geometrii i wergencji wschodniej (ryc. 7), która ma z grubsza pionowo ustawione skrzyd³o wschodnie (pomiary orientacji: od 8/7 do 26/8 ) i znacznie ³agodniej zapadaj¹ce skrzyd³o zachodnie (pomiary: 25/35, 24/45 ), co przek³ada siê na oœ fa³du o orientacji 17/1. Stromo stoj¹ce warstwy skrzyd³a wschodniego zosta³y dotkniête intensywn¹ deformacj¹ kruch¹/pó³kruch¹ i wykazuj¹ miejscami obecnoœæ kliwa u o³ówkowego (ryc. 8) równoleg³ego do osi fa³du. W innych miejscach doprowadzi³a ona do powstania gêstej siatki anastomozuj¹cych, po³ogo ustawionych (tj. pod du ym k¹tem do stromo zalegaj¹cego u³awicenia) bardzo drobnych powierzchni œciêæ Obserwowane w ods³oniêciu w Wylewie struktury fa³dowe, uskoki i spêkania ciosowe oraz lineacje interpretujemy jako struktury naduskokowe, nadprzesuwcze. Wystêpuj¹ one niemal bezpoœrednio ponad po³udniowo- -zachodnim, uskokowym obrze eniem dolnej czêœci zrêbu yszkowej Woli, wykszta³conym w pod³o u osadów mioceñskich, które na podstawie danych sejsmicznych interpretuje siê jako z³o on¹, prawie wertykaln¹ strukturê uskokow¹ o znacznej, lewoskrêtnej sk³adowej przesuwczej (Krzywiec i in., 23, 25). Pod³o e podmioceñskie wystêpuje tu na g³êbokoœci oko³o 12 13 m poni ej poziomu terenu (Nowotarski & Gara, 1994; Krzywiec i in., 23, 25), dolna czêœæ zrêbu zaœ jest uwa ana przez Krzywca (1998) oraz Krzywca i in. (25) za strukturê z wyciskania (ang. pop-up) powsta³¹ w trakcie sedymentacji mioceñskiej na skutek inwersji starszych uskoków normalnych, w zasadniczo przesuwczym kinematycznym planie przemieszczeñ (nb. odmienne stanowisko odnoœnie genezy zrêbu yszkowej Woli przyjêli Dziadzio i Jachowicz, 1996, którzy uznali zr¹b za strukturê ekstensyjn¹, wydÿwigniêt¹ wzd³u listrycznych uskoków normalnych). ewoskrêtna, synsedymentacyjna i przesuwcza aktywnoœæ uskoków ograniczaj¹cych w pod³o u miocenu doln¹ partiê zrêbu yszkowej Woli nie ulega dziœ w¹tpliwoœci w œwietle nowych danych sejsmicznych 3D, gdy towarzysz¹ im w osadach miocenu liczne, doskonale widoczne w zapisie sejsmicznym uskoki kulisowe. S¹ one przewa - nie zrzutowe, normalne i tworz¹ skomplikowany uk³ad geometryczny o dominuj¹cej rozci¹g³oœci zbli onej do E-W (ryc. 1; Krzywiec i in., 23, 25). Tak w³aœnie ustawione zespo³y uskoków nadprzesuwczych wielokrotnie uzyskiwano eksperymentalnie w nadk³adzie wystêpuj¹cych w pod³o u stref przesuwczych (przegl¹d literatury np. w: Mandl, 1988; Price & Cosgrove, 199; ichard i in., 1995). Z kolei wystêpuj¹ce w Wylewie intensywne zafa³dowania o niemal po³udnikowych osiach równie dobrze siê wpisuj¹ w model lewoskrêtnego przesuwu na linii NW-SE w pod³o u, gdy rejestruj¹ tektoniczn¹ kompresjê ukierunkowan¹ 695
Przegl¹d Geologiczny, vol. 55, nr 8, 27 yc. 7. Przegub szewronowej, asymetrycznej antykliny w i³ach krakowieckich, profil B, stan z 24 r. Widok ku pó³nocy Fig. 7. Hinge zone of a chevron, asymmetric anticline in the Krakowiec clay, profile B, as at 24. View looking north E-W, sprzyjaj¹c¹ takiemu przemieszczeniu. Trudno zatem w¹tpiæ bior¹ pod uwagê sytuacjê geologiczna wyrobiska w Wylewie i stanowi¹ one naduskokowe fa³dy kulisowe. Podobne fa³dy nadprzesuwcze równie znane s¹ z prac eksprymentalnych (np. Odonne & Vialon, 1983; ichard i in., 1995) i czêsto wspó³wystêpuj¹ z prostopad³ymi lub tworz¹cymi z nimi du e k¹ty syngenetycznymi uskokami, podobnie jak ma to miejsce w ods³oniêciu w Wylewie. Po³o enie osi fa³dów w Wylewie (azymut od 16 do 17 ) odchyla siê od rozci¹g³oœci uskoku w pod³o u (±NW-SE, a dok³adniej od 12 do 125 ) o ok. 4 5, co jest typowym odchyleniem takich struktur (wynosz¹cym oko³o 45 ), kiedy ruchowi przesuwczemu nie towarzyszy dodatkowa istotna sk³adowa kompresyjna lub tensyjna dzia³aj¹ca prostopadle do powierzchni uskoku (por. np. Jaroszewski, 198; Dadlez & Jaroszewski, 1994). Powstanie fa³dów w Wylewie oraz odpowiedzialne za nie lewoskrêtne przemieszczenie przesuwcze wzd³u wg³êbnych uskoków ograniczaj¹cych zr¹b yszkowej Woli musia³o mieæ miejsce w polu naprê eñ o prawie horyzontalnej osi maksymalnego naprê enia kompresyjnego, ukierunkowanej wzd³u azymutu 75 85. Wynika to z orientacji tych fa³dów oraz uk³adu uskoków rozwiniêtych w utworach miocenu przykrywaj¹cych zr¹b yszkowej Woli (ryc. 1). Sejsmiczne rozpoznanie wg³êbnego uk³adu uskoków w miocenie w rejonie Wylewy (Krzywiec i in., 23, 25) pozwala nie tylko na wyjaœnienie genezy opisanych fa³dów i okreœlenie orientacji sprawczej kompresji tektonicznej, ale umo liwia te genetyczn¹ interpretacjê wiêkszoœci spoœród wyró nionych zespo³ów ciosu (ryc. 3). Oprócz scharakteryzowanego ju krótko powy ej systemu ciosu 1), bezpoœrednio zwi¹zanego z wykszta³ceniem siê fa³dów (zespo³y ciosu i Q, wzglêdnie miejscami Q1 i Q2), w wyrobisku w Wylewie wyró niæ mo na inne systemy ciosu zinterpretowane w odniesieniu do znanej z prac Krzywca i in. (23, 25) budowy i aktywnoœci tektonicznej zrêbu yszkowej Woli w pod³o u opisywanego wyrobiska. Wydzielone zosta³y systemy: 2) cios nadprzesuwczy, bezpoœrednio odzwierciedlaj¹cy lewoskrêtne przemieszczenie przesuwcze wzd³u zrêbu yszkowej Woli, 3) ortogonalny system ciosu, nawi¹zuj¹cy wprost do orientacji zrêbu i sprzê ony najprawdopodobniej z przemieszczeniami zrzutowymi na lokalnych uskokach o takiej kinematyce i orientacji jak w osadach miocenu podœcielaj¹cych badane wyrobisko. yc. 8. Kliwa o³ówkowy w pionowym, wschodnim skrzydle antykliny z ryc. 7, równoleg³y do osi fa³du. Widok ku wschodowi Fig. 8. Pencil cleavage in the vertical, eastern limb of the anticline from Fig. 7, parallel to the fold axis. View looking east yc. 9. Stromo zapadaj¹ce i³y krakowieckie we wschodnim skrzydle antykliny z ryc. 7 ukazuj¹ce powierzchniê u³awicenia rozciêt¹ gêstymi, anastomozujacymi mikrouskokami prawie równoleg³ymi do osi fa³du (lineacja schodkowa sensu Aleksandrowski, 198). Widok ku pó³nocnemu wschodowi Fig. 9. Steeply dipping Krakowiec clay in the eastern limb of the anticline from Fig. 7, showing top surface cut with dense anastomosing microfaults subparallel to the fold axis ( step-like lineation of Aleksandrowski, 198). View looking northeast Nadprzesuwczy system ciosu obejmuje klasycznie zorientowane wzglêdem dyslokacji g³ównej (np. Tchalenko, 197; Dadlez & Jaroszewski, 1994) nisko- i wysokok¹towe œciêciowe spêkania iedla (zespo³y i '), spêkania tensyjne (zespó³ T) oraz tzw. œciêcia wtórne, obsekwentne (zespó³ P; ryc. 3). S³abiej zaznacza siê ortogonalny system ciosu, którego wzajemnie prostopad³e zespo³y H Q ih (ryc. 3) wykazuj¹ przebieg odpowiednio poprzeczny i równoleg³y do dyslokacji ograniczaj¹cych zr¹b yszkowej Woli. Prawdopodobnie spêkania tego systemu utworzy³y siê w pobli u uaktywnionych w mioceñskim nadk³adzie zrêbu uskoków zrzutowych, potomnych w stosunku do dyslokacji ramowych. Czêœæ z widocznych na diagramach (ryc. 3) zespo³ów spêkañ (np. zespo³y o biegach N-S i NNE-SSW) nie znajduje jednak wyjaœnienia w ramach powy szych schematów. Byæ mo e spêkania te odzwierciedlaj¹ nierozpoznan¹ dot¹d, odrêbn¹ kinematycznie i dynamicznie aktywnoœæ tektoniczn¹, która pomiêdzy koñcem miocenu a czasami wspó³czesnymi oddzia³ywa³a na uk³ad struktur w nadk³adzie zrêbu yszkowej Woli. 696
5 15 ' '' 5 1 ' '' Przegl¹d Geologiczny, vol. 55, nr 8, 27 1 2 3 4 5km PISKOOWICE-1 UDKA-4 PISKOOWICE-2 otwory wiertnicze boreholes uskoki faults PISKOOWICE-2 UDKA-5 UDKA-7 UDKA-3 UDKA-2 UDKA-12P UDKA-11 UDKA-8 UDKA-6 WYEWA-4P UDKA-1 UDKA-13 WYEWA-1 UDKA-1 WYEWA-3P WYEWA-2P DOBA-1 WYEWA-CEGIENIA YSZKOWA WOA-3A 22 35' '' 22 4' '' yc. 1. Wg³êbny uk³ad uskoków nadprzesuwczych, rozwiniêtych powy ej zrêbu yszkowej Woli w stropie jednego z ogniw miocenu w rejonie Wylewy, na podstawie interpretacji zdjêcia sejsmicznego 3D (wg Krzywca i in., 23 uproszczona). Kolory oznaczaj¹ wzglêdn¹ g³êbokoœæ zalegania jednego z horyzontów sejsmicznych (czerwony najp³ycej, zielony najg³êbiej) Fig. 1. Array of blind, mostly normal faults, overlying the strike-slip related pop-up and horst of yszkowa Wola, based on 3D seismics on an intra-miocene reflector (after Krzywiec et al., 23 simplified). elative depth one of the seismic horizons (in red the shallowest, in green the deepest one) Opisany w tej pracy uk³ad struktur nadprzesuwczych w Wylewie, jak te i udokumentowana przez Krzywca i in. (23, 25) lewoskrêtno-przesuwcza geneza zrêbu yszkowej Woli œwiadcz¹ o m³odej, póÿno- lub postsedymentacyjnej aktywnoœci tektonicznej pod³o a tej czêœci zapadliska przedkarpackiego (uwa anej dotychczas za wczesn¹, synsedymentacyjn¹, np. Dziadzio & Jachowicz, 1996; Krzywiec, 1998). NajwyraŸniej aktywnoœæ ta, zlokalizowana wzd³u zreaktywowanych uskoków pod³o a o kierunku NW-SE, odzwierciedla nieznany dot¹d z literatury dotycz¹cej polskich Karpat i zapadliska póÿnoneogeñski etap kompresji tektonicznej wzd³u kierunku ±E-W do ENE-WSW. Taki etap równole nikowej kompresji tektonicznej o znacznym zasiêgu regionalnym zosta³ udokumentowany przez Peressona i Deckera (1997) na rozleg³ym obszarze od Alp Wschodnich, przez basen wiedeñski, s³owackie Karpaty wewnêtrzne, po basen panoñski, a z uwzglêdnieniem danych innych autorów od Alp Zachodnich i ich pó³nocnego przedmurza, a po Góry Apuºeni i rumuñskie Karpaty Wschodnie. Etap ten zosta³ datowany na póÿny panon i pont, w interwale czasowym pomiêdzy 9 i 5,3 Ma (Peresson & Decker, 1997). Zosta³ on zinterpretowany jako przejœciowy stan regionalnego pola naprê eñ nastêpuj¹cy po regionalnej kompresji ±N-S na obszarze Wschodnich Alp i Karpat Zachodnich podczas wczesnego i œrodkowego miocenu oraz poprzedzaj¹cy regionaln¹ kompresjê N-S tzw. fazy wo³oskiej na obszarze karpacko-panoñsko-alpejskim w czasie pliocenu-plejstocenu. egionalna kompresja E-W mia³aby byæ przejawem dalekosiê nego, œródp³ytowego pola naprê eñ (ang. far-field intraplate stress) generowanego przez si³y oddzia³uj¹ce na granicê p³yt w zewnêtrznych Karpatach Wschodnich, gdzie trwa³y jeszcze wtedy aktywne ruchy nasuwcze zwi¹zane z finalnym etapem subdukcji litosfery oceanicznej i miêkk¹ kolizj¹ bloków Karpat wewnêtrznych z platformowym przedpolem orogenu (por. Sperner i in., 22). 697
Przegl¹d Geologiczny, vol. 55, nr 8, 27 Wnioski W najwy szych stratygraficznie ogniwach miocenu we wschodniej czêœci polskiego segmentu zapadliska przedkarpackiego w ods³oniêciu w Wylewie stwierdzono intensywne zaburzenia tektoniczne w postaci fa³dów, uskoków i ciosu. Uk³ad tych struktur daje siê jednoznacznie zinterpretowaæ w kategoriach klasycznych struktur nadprzesuwczych. Potwierdza on lewoskrêtne przemieszczenia wzd³u uskoków brze nych ukierunkowanego NW-SE zrêbu yszkowej Woli w pod³o u tej czêœci zapadliska, stwierdzone na podstawie nowego zdjêcia sejsmicznego 3D (Krzywiec i in., 23; 25) wykonanego przez przemys³ naftowy. Obecnoœæ wspomnianych struktur œwiadczy ponadto o m³odej, póÿno- lub postsedymentacyjnej aktywnoœci tektonicznej pod³o a tej czêœci zapadliska (uwa anej dotychczas za wczesn¹, synsedymentacyjn¹). Aktywnoœæ ta by³a zwi¹zana z nieopisanym dot¹d w polskiej literaturze póÿnoneogeñskim etapem kompresji tektonicznej wzd³u kierunku ±E-W do ENE-WSW, który nale- y ³¹czyæ z regionalnym etapem równole nikowej kompresji na obszarze alpejsko-wewn¹trzkarpacko-panoñskim podczas póÿnego panonu i pontu (9 5,3 Ma) opisanym szczegó³owo przez Peressona i Deckera (1997). Badania wykonano w ramach prac nad rozpoznaniem budowy i ewolucji geologicznej zrêbu yszkowej Woli, finansowanych przez PGNiG SA oraz przez Komitet Badañ Naukowych w ramach badañ statutowych PIG (temat 6.2.1439..). Udzia³ jednego z autorów (P.A.) zosta³ sfinansowany z grantu Uniwersytetu Wroc³awskiego nr 222/W/ING. iteratura AEKSANDOWSKI P. 198 Step-like tectonic lineation in the Magura flysch (Western Outer Carpathians). Ann. Soc. Geol. Pol., 5: 329 339. AEXANDOWICZ S.W. 1964 Przejawy tektoniki mioceñskiej w Zag³êbiu Górnoœl¹skim. Acta Geol. Pol., 14: 175 231. DADEZ. & JAOSZEWSKI W. 1994 Tektonika. Wyd. Nauk. PWN, Warszawa. DZIADZIO P. & JACHOWICZ M. 1996 Budowa pod³o a utworów miocenu na SW od wyniesienia ubaczowa. Prz. Geol., 44, 11: 1124 113. GÓECKI J. 1973 Przyczynek do mikrotektoniki z³o a siarki w Jeziórku k. Tarnobrzega. Zesz. Nauk AGH, 361, Geologia, 17: 157 162. GADZIÑSKI. 1955 Przyczynki do znajomoœci miocenu okolic Krakowa. Acta Geol. Pol., 5, 1: 67 79. JAOSIÑSKI M. 1992 Tektonika ilastych ska³ nadk³adu z³o a siarki w Machowie k. Tarnobrzega w œwietle analizy mezostrukturalnej. Kwart. Geol. 36, 1: 121 15. JAOSZEWSKI W. 198 Tektonika uskoków i fa³dów. Wyd 2. Wyd. Geol., Warszawa. JUCHA S. 1974 U³o enie przestrzenne i rozwój facjalny miocenu autochtonicznego oraz jego stosunek do nasuniêcia karpacko-stebnickiego. Zesz. Nauk. AGH, Geologia: 9 2. KANKOWSKI P. & G OWACKI E. 1961 O budowie geologicznej utworów podmioceñskich przedgórza Karpat œrodkowych. Kwart. Geol., 5, 2: 372 419. KYSIAK Z. 1985 ola mechanizmów tektonicznych w procesach powstania z³o a siarki w Machowie. Prz. Geol., 33, 1: 28 33. KYSIAK Z. 1986 Metodyka badañ tektonicznych polskich z³ó siarki. Prz. Geol., 34, 7: 361 366. KZYWIEC P. 1998 Mioceñska ewolucja tektoniczna wschodniej czêœci zapadliska przedkarpackiego (Przemyœl - ubaczów) wyniki interpretacji danych sejsmicznych. [W:] Zdzis³aw Krzowski i in. (red.) Budowa geologiczna oztocza: (1-lecie badañ polskich geologów): g³ówne problemy tektoniki, rozwój pokrywy osadowej i hydrogeologia oztocza, problemy przyrody nieo ywionej na oztoczu. 69. Zjazd Naukowy Polskiego Towarzystwa Geologicznego. Wyd. UMCS, ublin: 37 46. KZYWIEC P. 1999 Mioceñska ewolucja tektoniczna wschodniej czêœci zapadliska przedkarpackiego (Przemyœl - ubaczów) w œwietle interpretacji danych sejsmicznych. Pr. Pañstw. Inst. Geol., 168: 249 276. KZYWIEC P., AEKSANDOWSKI P., YZNE-SIUPIK B., PAPIENIK B., SIUPIK J., MASTAEZ K., WYSOCKA A. & KASIÑSKI J. 25 Budowa geologiczna i geneza mioceñskiego zrêbu yszkowej Woli w rejonie Sieniawy udki (wschodnia czêœæ zapadliska przedkarpackiego) wyniki interpretacji danych sejsmiki 3D. Prz. Geol., 53: 656 663. KZYWIEC P., KASIÑSKI J., MASTAEZ K., AEKSANDOW- SKI P., WYSOCKA A., JÓ WIAK W., WONICZ S., WÓBE G. & PAPIENIK B. 23 Zr¹b yszkowej Woli (rejon udki) przestrzenna analiza tektoniczno-sedymentacyjna oraz z³o owa. Arch. PGNiG. OMNICKI A.M. 1898 I³y krakowieckie. Kosmos, 22: 571 578. OMNICKI A.M. 19 Atlas Geologiczny Galicji. Tekst do zesz. 12: arkusze: Moœciska, ubaczów, P³azów, Jaros³aw, e ajsk. Wyd. Kom. Fizjogr. AU, Kraków. MAATA T., NESCIEUK P. & WÓJCIK A. 1999a Deformacje tektoniczne utworów mioceñskich zapadliska przedkarpackiego w ods³oniêciu w Wylewie i ich zwi¹zek z budow¹ pod³o a. [W:] Czwartorzêd wschodniej czêœci Kotliny Sandomierskiej. 6. Konferencja stratygrafii plejstocenu Polski. Czudec, 31.8 4.9.1999. PIG, Kraków: 117 12. MAATA T., NESCIEUK P. & WÓJCIK A. 1999b Tectonic deformations of the Miocene deposits of the Carpathian Foredeep in the Wylewa exposure (Sandomierz Basin) and their relation to the basement structure. Biul. Pañstw. Inst. Geol., 387: 137 14. MAND G. 1988 Mechanics of Tectonic Faulting. Elsevier, Amsterdam. MITUA F. & KUCIÑSKI T. 1952 Przyczynki do budowy geologicznej rejonu Dêbowca Drogomyœla. Geol. Biul. Inf., 3: 77 78. NESCIEUK P. 1999 Tectonics of Miocene deposits in vicinity of Pszczyna, Oœwiêcim Basin. Biul. PIG, 387: 145 148. NESCIEUK P. & WÓJCIK A. 21 Structures above the faults in the Carpathian Foredeep. Biul. PIG, 396: 111 112. NIEÆ M. 197 Morfologia stropu z³ó siarki i jej wp³yw na mikrotektonikê ska³ nadk³adu. oczn. Pol. Tow. Geol, 4, 2: 321 34. NOWOTASKI C. & GAA A. 1994 Mapa strukturalna pod³o a miocenu przedgórza Karpat (1:2 ). Arch. PGNiG, Kraków. ODONNE F. & VIAON P. 1983 Analogue models of folds above a wrench fault. Tectonoph., 99: 31 46. OSMÓSKI T., KYSIAK A. & WICZYÑSKI M. 1978 Nowe dane o strefie Kurdwanów - Zawichost i tektonice obszaru od Buska po Nidê i Wis³ê. Kwart. Geol. 22: 833 85. PEESSON H. & DECKE K. 1997 Far-field effects of ate Miocene subduction in the Eastern Carpathians: E-W compression and inversion of structures in the Alpine-Carpathian-Pannonian region. Tectonics, 16, 1: 38 56. PO AYSKI W. & TOMCZYK W. 1968 Assyntian Orogen in South-East Poland. [W:] Z badañ struktur pod³o a Polski, t. 13. Biul. Inst. Geol, 237: 13 27. PO AYSKI W., VIDA C. & BOCHWICZ-EWIÑSKI W. 1981 Nowe dane o dolnym kambrze po³udniowego obrze enia Gór Œwiêtokrzyskich. [W:] akowa H. (red.) Przew. 53. Zjazdu Polskiego Towarzystwa Geologicznego. Kielce 6 8.9.1981. Wyd. Geol., Warszawa: 27 34. PICE N.J. & COSGOVE J.W. 199 Analysis of geological structures. Cambridge University Press, Cambridge-New-York. ICHAD P., NAYO M.A. & KOOPMAN A. 1995 Experimental models of strike-slip tectonics. Petrol. Geosci., 1: 71 8. SAMSONOWICZ J. 1927 O wychodniach i³ów krakowieckich w Krzeszowie nad Sanem. Posiedz. Nauk. PIG, 18. SAMSONOWICZ J. 1955 O górnym prekambrze (ryfeju) w Polsce. Biul. PAN 3, 9. SPENE B., ATSCHBACHE. & NEMÈOK M. 22 Interplay between subduction retreat and lateral extrusion: Tectonics of the Western Carpathians. Tectonics, 21, 6: 151 175. TCHAENKO J.S. 197 Similarities between shear zones of different magnitudes. Geol. Soc. Am. Bull., 81: 1625 164. WÓJCIK A. (w druku) Szczegó³owa mapa geologiczna Polski w skali 1:5. Arkusz adymno. PIG, Warszawa. YTKO K., ZAJ C., GUCIK S., Y KO W., OSZCZYPKO N., GAICKA I., NEMÈOK J., EIÁŠ M., MENÈIK E. & STÁNIK Z. 1988 Map of Tectonic Elements of the Western Outer Carpathians and their Foreland. Instytut Geologiczny, Warszawa. Praca wp³ynê³a do redakcji 25.4.25 r. Akceptowano do druku 22.5.27 r. 698