Program ochrony środowiska przed hałasem dla m.st. Warszawy. Etap I. Wstępny projekt Programu

Program ochrony środowiska przed hałasem dla m.st. Warszawy Etap I Wstępny projekt Programu Warszawa, 2009

1 SPIS TREŚCI 1. Podstawy formalne opracowania... 4 1.1. Umowa... 4 1.2. Umowny harmonogram prac... 4 1.3. Zespół autorski... 5 2. Informacje wstępne... 6 2.1. Wprowadzenie...6 3. Kontekst prawny realizacji Programu ochrony środowiska przed hałasem dla m.st.warszawy 8 3.1. Wymagania unijne... 8 3.2. Wymagania krajowe... 8 3.2.1. Prawo ochrony środowiska... 8 3.2.2. Rozporządzenia Ministra Środowiska... 9 3.3. Wybrane kompetencje organów ochrony środowiska... 13 3.3.1. Prezydent Miasta... 13 3.3.2. Rada Miasta (w gminie mającej status miasta na prawach powiatu)... 14 3.3.3. Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska... 14 3.3.4. Marszałek województwa... 15 3.3.5. Sejmik Województwa... 15 3.4. Obowiązki podmiotów zarządzających / użytkujących... 15 3.4.1. Obowiązki użytkującego instalację... 15 3.4.2. Obowiązki zarządzającego drogą, linią kolejową, linią tramwajową i lotniskiem... 16 4. Analiza znaczących problemów proceduralno prawnych związanych z tworzeniem programów ochrony środowiska przed hałasem... 17 4.1. Status prawny uchwały Rady Miasta dotyczącej przyjęcia programu ochrony środowiska przed hałasem... 17 4.2. Ograniczenia i obowiązki podmiotów realizujących zapisy programu ochrony przed hałasem... 18 4.2.1. Obowiązki i ograniczenia podmiotów... 18 4.2.2. Obowiązki organów administracji... 19 4.3. Status proceduralno prawny nakładania zadań na zarządców dróg w ramach programów ochrony przed hałasem... 20 4.3.1. Podział kompetencji w m.st. Warszawie... 20 4.4. Okoliczności ustanowienia obszaru ograniczonego użytkowania wzdłuż uciążliwej drogi np. w centrum miasta... 21 4.5. Wymagania zawarte w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego... 23 5. Charakterystyka obszaru opracowania... 24 5.1. Wprowadzenie ogólne... 24 5.2. Sieć transportowa... 25 5.3. Charakterystyka zagospodarowania przestrzennego... 27

2 5.4. Podział administracyjny... 30 5.5. Dane demograficzne... 31 5.6. Zabudowa...34 5.7. Infrastruktura transportowa... 34 5.7.1. Sieć drogowo - uliczna... 34 5.7.2. Liczba samochodów... 34 5.7.3. Transport autobusowy... 36 5.7.4. Transport kolejowy... 36 5.7.5. Transport tramwajowy... 37 5.7.6. Transport lotniczy... 39 5.8. Przemysł... 45 6. Wskaźniki i metody oceny hałasu stosowane przy opracowaniu Programu ochrony środowiska przed hałasem procedury wyboru obszarów działania... 47 6.1. Długookresowe poziomy hałasu... 47 6.2. Wskaźnik M... 48 6.3. Wskaźniki do analizy techniczno ekonomicznej skuteczności działań w ramach Programu ochrony środowiska przed hałasem... 48 6.3.1. Skuteczność rozwiązania antyhałasowego... 48 6.3.2. Efektywność techniczna rozwiązania antyhałasowego... 49 6.3.3. Współczynnik kosztochłonności KCH... 49 7. Określenie celów operacyjnych Programu ochrony środowiska przed hałasem i kryteriów ich osiągnięcia... 50 7.1. Podstawowe zasady... 50 7.2. Cele operacyjne... 50 8. Procedury identyfikacji i klasyfikacji obszarów zagrożonych hałasem... 54 8.1. Ogólne analizy map akustycznych... 54 8.2. Analizy rozkładu i gęstości zaludnienia... 57 8.3. Przyjęta procedura wyznaczania obszarów, które objęte zostaną Programem w ramach realizacji celów krótko i średnioterminowych... 61 9. Kierunki programowe określone dla hałasu drogowego (ulicznego)... 66 9.1. Zamierzenia inwestycyjne w odniesieniu do sieci drogowej (ulicznej) Stolicy... 66 9.2. Przewidywane efekty działań inwestycyjnych w odniesieniu do sieci drogowej Stolicy pod kątem ochrony środowiska przed hałasem... 76 9.3. Szczegółowe zadania programowe w zakresie ochrony środowiska przed hałasem drogowym proponowane przedsięwzięcia... 79 9.4. Szczegółowe zadania programowe w zakresie ochrony środowiska przed hałasem drogowym, wchodzące w skład programów inwestycyjnych... 81 9.5. Zestawienie działań antyhałasowych w ramach realizacji celów krótkookresowych... 105 10. Kierunki programowe określone dla hałasu kolejowego... 111 11. Kierunki programowe określone dla hałasu tramwajowego... 113

3 12. Hałas przemysłowy... 116 13. Hałas lotniczy...118 14. Środki finansowe... 119 14.1. Koszty jednostkowe przyjmowane dla potrzeb opracowania Programu ochrony środowiska przed hałasem... 119 14.2. Strumienie finansowania... 120 14.2.1. Środki mające swe umiejscowienie oraz środki niezbędne do pozyskania... 120 14.2.2. Pozostałe, potencjalne źródła finansowania... 120 15. Harmonogram rzeczowo-finansowy działań... 123 16. Obszary ciche propozycja metody wyznaczania i kierunki dalszych analiz... 142 16.1. Wprowadzenie... 142 16.2. Podstawowe przesłanki wyznaczania obszarów cichych... 143 16.3. Zasady identyfikacji obszarów cichych... 144 16.3.1. Podstawowe kryteria akustyczne... 144 16.3.2. Pierwszy etap poszukiwania potencjalnych obszarów cichych - analiza mapy akustycznej... 145 16.3.3. Drugi etap poszukiwania potencjalnych obszarów cichych - analizy ludnościowe 145 16.3.4. Trzeci etap poszukiwania potencjalnych obszarów cichych ewentualne konflikty z kierunkami oraz planami zagospodarowania przestrzennego... 148 16.4. Przykłady wstępnej analizy pod kątem tworzenia obszarów cichych... 149 16.4.1. Analiza obszaru w Białołęce... 149 16.4.2. Analiza obszaru na Zakolu Wawerskim... 156 16.4.3. Analiza obszaru w Wilanowie... 161 16.5. Dodatkowe ograniczenia i wymagania odnośnie obszarów cichych, istotne z akustycznego punktu widzenia... 170 16.6. Kierunkowe propozycje innych działań planistycznych... 171 16.6.1. Przykład 1 Żoliborz... 172 16.6.2. Przykład 2 osiedle Zacisze... 174 17. Posumowanie, monitoring realizacji Programu... 179 17.1. Podsumowanie... 179 17.2. Monitorowanie realizacji zadań programowych i trendów zmian klimatu akustycznego w mieście... 181 18. Bibliografia podstawowa... 182 19. Spis załączonych map... 185 20. Spis rysunków... 187 21. Spis tabel... 189

4 1. PODSTAWY FORMALNE OPRACOWANIA 1.1. UMOWA Niniejsze opracowanie wykonane zostało w ramach umowy nr: OŚ/B/III/1/11/U-106/08/09, z dnia 2 września 2008 r., dotyczącej projektu: Program ochrony środowiska przed hałasem dla m.st. Warszawy Zgodnie z powyższą umową Program ochrony środowiska przed hałasem dla m.st. Warszawy 1 powinien zostać opracowany wraz z ( 1 umowy): 1. Wyznaczeniem obszarów cichych w m.st. Warszawie, 2. Prognozą oddziaływania na środowisko Programu, zwaną dalej Prognozą, 3. Konsultacjami społecznymi Programu i Prognozy oddziaływania na środowisko. Program ochrony środowiska przed hałasem dla m.st. Warszawy (zwany dalej Programem) opracowywany jest przez: 1. Instytut Ochrony Środowiska z siedzibą w Warszawie, ul. Krucza 5/11, kod pocztowy 00-548, wpisany do Krajowego Rejestru Sądowego, Rejestr Przedsiębiorców, przez Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy, Sąd Gospodarczy, XX Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego, pod Nr KSR 0000032034, REGON: 001240700, NIP 525-000-73-07. wraz z głównym podwykonawcą, zaakceptowanym przez Zleceniodawcę: 2. BMT Cordah Sp. z o.o. z siedzibą w Gdańsku ul. Kościerska 7 80-328 kod pocztowy 80-328, wpisany do Rejestru Przedsiębiorców prowadzonego przez Sąd Rejonowy dla miasta Gdańska XII Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego pod numerem KRS 0000165596, REGON: 190099471, NIP: 584-025-02-04 1.2. UMOWNY HARMONOGRAM PRAC Zgodnie z umową, program realizowany jest w IV etapach: - Etap I obejmuje opracowanie wstępnego projektu Programu wraz z przedstawieniem propozycji wskazania obszarów cichych, opracowanie wariantowych scenariuszy oraz strony internetowej dotyczącej Programu, w terminie nie dłuższym niż 5 miesięcy od daty podpisania umowy, przy czym wykonanie, zaprezentowanie i złożenie wstępnego projektu Programu powinno nastąpić w terminie do 10 grudnia 2008 r., - Etap II dotyczy opracowania Prognozy oddziaływania na środowisko 2, w terminie nie dłuższym niż 6 miesięcy od podpisania umowy, - Etap III polegać będzie na poddaniu wstępnego projektu Programu i Prognozy oddziaływania na środowisko konsultacjom społecznym zgodnie z art. 34 ustawy Poś w terminie nie dłuższym niż 8 miesięcy od daty zawarcia umowy, Zacytowano tutaj zapis z dokumentów załączonych do umowy. W międzyczasie weszła w życie ustawa z dnia 3 października 2008 roku o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz ocenach oddziaływania na środowisko (Dz.U. 2008, Nr 199, poz. 1277) przejmując z ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 r. Prawo ochrony środowiska (tekst jednolity Dz.U. 2008, nr 25, poz. 150) przede wszystkim regulacje dotyczące: 1 Zwany także skrótowo Programem, lub w formie rozwiniętej - Programem ochrony środowiska przed hałasem) 2 Zwanej także Prognozą

5 udostępniania społeczeństwu informacji o środowisku i jego ochronie, udziału społeczeństwa w postępowaniu w sprawie ochrony środowiska. Obecnie procedury dotyczące udziału społeczeństwa w opracowywaniu dokumentów zawarto w Rozdziale 3 w/w ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku. - Etap IV zawiera opracowanie końcowej wersji Programu wraz z Prognozą oddziaływania na środowisko, z uwzględnieniem opinii właściwych organów i prezentacją końcowej wersji Programu w terminie nie dłuższym niż 12 miesięcy od podpisania umowy. Niniejszy raport przedstawia Wstępny projekt Programu, zrealizowany w ramach Etapu I prac. 1.3. ZESPÓŁ AUTORSKI Pierwszy etap Programu ochrony środowiska przed hałasem dla m.st. Warszawy został opracowany przez niżej wymieniony, podstawowy zespół autorski pod kierunkiem: - ze strony Instytutu Ochrony Środowiska dr inż. Radosław J. Kucharski - ze strony BMT Cordah dr inż. Andrzej Kozakiewicz W składzie: Ze strony Instytutu Ochrony Środowiska: mgr inż. Patrycja Chacińska, mgr Zbigniew Szymański, mgr inż. Anna Taras, inż. Mariusz Truszkowski, przy współpracy: mgr Beata Kempa, dr inż. Andrzej Chyla, Ze strony BMT Cordah: dr inż. Andrzej Naguszewski, mgr inż. Marek Jucewicz Podwykonawcy: W ramach tego etapu prac nie korzystano z innych podwykonawców niż wyżej wymienieni.

6 2. INFORMACJE WSTĘPNE 2.1. WPROWADZENIE Opracowanie Programu ochrony środowiska przed hałasem wynika z obowiązku nałożonego w art. 119 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001r. Prawo ochrony środowiska 3 (D z. U. 2008 Nr 25, poz. 150 z późn. zm.). Wymóg ten został wprowadzony do ustawy Poś poprzez implementację Dyrektywy 2002/49/WE Parlamentu Europejskiego i Rady odnoszącej się do oceny i zarządzania poziomem hałasu w środowisku. Podstawowym celem tworzenia programów ochrony środowiska przed hałasem jest wskazanie działań do ograniczenia emisji hałasu do środowiska, a co za tym idzie polepszenie komfortu życia mieszkańców. Główne założenie Dyrektywy 2002/49/WE zawarte jest w jej preambule i stanowi, że żaden mieszkaniec UE nie powinien być narażony na hałas o poziomie zagrażającym zdrowiu lub jakości życia. Ekspozycja populacji na hałas o poziomie powyżej 65 db powinna zostać zlikwidowana; pod żadnym pozorem nie wolno dopuścić na ekspozycję na hałas o poziomie powyżej 85 db. Zauważmy, że już w preambule Dyrektywy 2002/49/WE jest mowa, choć nie wprost o operacyjnych kryteriach realizacji programów, wyznaczając próg 65 db (w środowisku) w porze nocnej jako wartość nieprzekraczalną w chwili obecnej. Natomiast w art. 119 ust. 1 Poś stwierdzono jednoznacznie, że: dla terenów, na których poziom hałasu przekracza poziom dopuszczalny, tworzy się programy ochrony środowiska przed hałasem, których celem jest dostosowanie poziomu hałasu do dopuszczalnego. Merytoryczną podstawą opracowania Programu jest strategiczna mapa akustyczna Warszawy wykonana w ramach realizacji umowy nr: OŚ007/B/U-04/07/1154, z dnia 12 marca 2007r., dotyczącej projektu: Wykonanie mapy akustycznej m. st. Warszawy wraz z kompleksowym systemem do jej tworzenia, aktualizacji, zarządzania i udostępniania (2007r.) Opracowane w ramach w/w projektu mapy imisyjne, różnicowe oraz mapy rozkładu wskaźnika M, będącego miarą zagrożenia ludności hałasem, stanowią materiał wyjściowy dla niniejszego opracowania. Ponadto, Zleceniodawca zalecił przeanalizowanie i wykorzystanie, poza podstawowym dokumentem Mapą Akustyczną m.st. Warszawy z 2007r., innych materiałów programowych, opracowanych uprzednio na potrzeby Miasta: Programu ochrony środowiska m.st. Warszawy, zatwierdzonego uchwałą Rady m.st. Warszawy LXIII/1875/2005 z dnia 8 grudnia 2005r., Strategii Rozwoju Miasta Stołecznego Warszawy do roku 2020, zatwierdzoną uchwałą Rady m.st. Warszawy z dnia 24 listopada 2005r., Nr LXII/1789/2005, Studium Uwarunkowań i Kierunków Zagospodarowania Przestrzennego Miasta Stołecznego Warszawy 4, zatwierdzonego uchwałą Rady m.st. Warszawy nr LXXXII/2746/2006 z dnia 10 października 2006r. wraz z analizą opracowania ekofizjograficznego dla Studium, 3 Poś 4 Zwane także dalej w tekście Studium

7 Wieloletniego Programu Inwestycyjnego m.st. Warszawy na lata 2009 2013, przyjętego uchwałą Rady m.st. Warszawy Nr XLV/1407/2008 z dnia 11 grudnia 2008r. Projektu Strategii Zrównoważonego Rozwoju Systemu Transportowego Warszawy do roku 2015, w tym Plan Zrównoważonego Rozwoju Transportu Publicznego (luty 2009), a także branżowych i dzielnicowych programów inwestycyjnych.

8 3. KONTEKST PRAWNY REALIZACJI PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA PRZED HA- ŁASEM DLA M.ST.WARSZAWY 3.1. WYMAGANIA UNIJNE Podstawowym przepisem europejskim odnoszącym się do problematyki ochrony przed hałasem jest Dyrektywa 2002/49/WE Parlamentu Europejskiego oraz Rady z dnia 25 czerwca 2002r. w sprawie oceny i zarządzania poziomem hałasu w środowisku. Dyrektywa wprowadziła trzy podstawowe, następujące po sobie, rodzaje aktywności: ustalenie i przyjęcie przez Państwa Członkowskie wspólnych wskaźników oceny hałasu i wspólnych europejskich metod ich wyznaczania (art. 5 i 6 Dyrektywy), sporządzenie strategicznych map akustycznych dla wyznaczonych wg. jednolitego kryterium obszarów (art. 7 Dyrektywy), opracowanie w oparciu o sporządzone mapy i realizacja wieloletnich programów ochrony środowiska przed hałasem (art. 8 Dyrektywy) tzw. planów działań. W oparciu o strategiczną mapę akustyczną Państwa Członkowskie zobowiązane są przyjąć Plany Działań zmierzające do: zapobiegania powstawaniu hałasu w środowisku i obniżania jego poziomu tam, gdzie jest to konieczne, zwłaszcza tam, gdzie oddziaływanie hałasu może powodować szkodliwe skutki dla ludzkiego zdrowia, oraz zachowanie jakości klimatu akustycznego środowiska tam, gdzie jest ona jeszcze właściwa. Poza powyższymi trzema rodzajami działań w zakresie ochrony środowiska przed hałasem, Dyrektywa wprowadza także dalsze regulacje takie jak: zasady informowania społeczeństwa o stanie klimatu akustycznego środowiska oraz zrealizowanych planach działań (art. 9 Dyrektywy), obowiązek przekazywania Komisji informacji na temat realizowanych planów działań (art. 10 Dyrektywy). Dyrektywa ustala terminy realizacji powyższych wymagań, wskazując dzień 18 lipca 2008r., jako graniczną datę sporządzenia przez Państwa Członkowskie Planów Działań na obszarach: położonych w pobliżu głównych dróg o obciążeniu ruchem powyżej sześciu milionów przejazdów rocznie, głównych linii kolejowych o obciążeniu ruchem powyżej 60 tysięcy przejazdów pociągów rocznie i głównych lotnisk, aglomeracji o liczbie mieszkańców powyżej 250 tysięcy. Plany, o których mowa, mają także służyć ochronie obszarów ciszy przed zwiększeniem hałasu i muszą spełniać minimalne wymagania określone w załączniku nr V do Dyrektywy 2002/49/WE. 3.2. WYMAGANIA KRAJOWE 3.2.1. Prawo ochrony środowiska Zasadnicza część regulacji w zakresie ochrony środowiska przed hałasem zawarta jest w Tytule II, Dziale V Ochrona przed hałasem ustawy z dnia 27 kwietnia 2001r. - Prawo ochrony środowiska (Dz.U. 2008r. Nr 25, poz. 150 z późn. zm.). Artykuł 117 ustawy stanowi, że oceny stanu akustycznego środowiska i obserwacji zmian dokonuje się w ramach państwowego monitoringu środowiska na podstawie wyników pomiarów poziomów hałasu określonych wskaźnikami hałasu L DWN i L N oraz z uwzględnieniem pozostałych danych, w szczególności demograficznych oraz dotyczących sposobu zagospodarowania i użytkowania terenu. Art. 119 ustawy Poś wskazuje natomiast, że programy ochrony środowiska przed hałasem

9 tworzy się dla terenów, na których poziom hałasu przekracza poziom dopuszczalny. Celem tych działań jest doprowadzenie aktualnego poziomu hałasu do wartości dopuszczalnej, a organem właściwym dla przyjęcia programu w miastach na prawach powiatu jest Rada Miasta. Inne wymagania względem tworzenia programu ochrony środowiska przed hałasem to: zapewnienie możliwości udziału społeczeństwa w postępowaniu, którego przedmiotem jest sporządzenie programu ochrony środowiska przed hałasem, uchwalenie programu w ciągu jednego roku od dnia przedstawienia mapy akustycznej, obowiązek aktualizacji, co najmniej raz na pięć lat, a także w przypadku wystąpienia okoliczności uzasadniających zmianę planu lub harmonogramu realizacji. Oczywiste, więc jest, że w procesie tworzenia programów udział wziąć powinni również zarządzający obiektami (drogi, koleje, zakłady przemysłowe itp.), których eksploatacja może powodować negatywne oddziaływanie na środowisko. Ponadto Prezydent, po opracowaniu Programu ochrony środowiska przed hałasem, przekazuje go wojewódzkiemu inspektorowi ochrony środowiska niezwłocznie po uchwaleniu Programu przez Radę Miasta. Zgodnie z art. 14 ust.2 pkt.2) ustawy z dnia 27 lipca 2001 o wprowadzeniu ustawy Prawo ochrony środowiska, ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz. U. 2001 r. Nr 100, poz.1085 z późn. zm.) aglomeracje o liczbie ludności większej niż 250 tysięcy powinny uchwalić Program ochrony środowiska przed hałasem do 30 czerwca 2008r. 3.2.2. Rozporządzenia Ministra Środowiska Artykuł 119 ust.1 ustawy Prawo ochrony środowiska określa, dla jakich obszarów należy tworzyć Program ochrony środowiska przed hałasem. Jednakże szczegółowe kryteria dotyczące planów działań, opis procedur i toku postępowania precyzuje Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 października 2002r. w sprawie szczegółowych wymagań, jakim powinien odpowiadać Program ochrony środowiska przed hałasem (Dz. U. 2002 r. Nr 179, poz. 1498). Dodatkowo programy muszą być zgodne z: rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. 2007 r. Nr 120, poz. 826) oraz rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 1 października 2007r. w sprawie szczegółowego zakresu danych ujętych na mapach akustycznych oraz ich układu i sposobu prezentacji (Dz. U. 2007 Nr 187, poz.1340). Poniżej zestawiono wymienione przepisy wykonawcze wraz z opisem najważniejszych ich regulacji. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 października 2002r. w sprawie szczegółowych wymagań, jakim powinien odpowiadać program ochrony środowiska przed hałasem (Dz. U. 2002 r. Nr 179, poz. 1498). Niniejsze rozporządzenie jest wynikiem delegacji zawartej w art. 119 ust. 3 Poś i jest podstawowym przepisem określającym zasady wykonania programu ochrony środowiska przed hałasem w Polsce. Rozporządzenie określa między innymi, że pogram ochrony środowiska przed hałasem musi składać się z: 1. Części opisowej, obejmującej: charakterystykę obszaru objętego zakresem programu,

10 wskazania naruszeń dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku oraz zakres działań niezbędnych do przywrócenia dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku, termin i koszty realizacji programu wraz ze wskazaniem źródeł jego finansowania, 2. Części wyszczególniającej ograniczenia i obowiązki wynikające z realizacji programu, która zawiera: 1) organy administracji właściwe w sprawach: przekazywania organowi przyjmującemu p rogram informacji o wydawanych decyzjach, których ustalenia zmierzają do osiągnięcia celów programu, wydawania aktów prawa miejscowego, monitorowania realizacji programu lub etapów programu; 2) podmioty korzystające ze środowiska i ich obowiązki. 3. Części uzasadniającej zakres zagadnień objętych programem zawierającej: dane i wnioski wynikające ze sporządzonych map akustycznych, zestawienie zrealizowanych zadań w zakresie ochrony środowiska przed hałasem wraz z oceną ich skuteczności i analizą poniesionych kosztów, analizę materiałów, dokumentów i publikacji wykorzystanych do opracowania programu. Omawiane rozporządzenie odnosi się także do harmonogramu realizacji poszczególnych zadań. Harmonogram ten determinowany być winien wielkością przekroczeń w zależności od przeznaczenia terenu, na którym przekroczenia są notowane. Pomocą w ustalaniu kolejności działań ochronnych jest wprowadzony do niniejszego rozporządzenia tzw. wskaźnik M, szerzej omówiony w dalszym ciągu tekstu. Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 14 czerwca 2007r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. 2007 r. Nr 120, poz.826) W wyniku implementacji Dyrektywy 2002/49/WE do polskiego ustawodawstwa wprowadzono m.in. wskaźniki służące do realizacji długofalowej polityki hałasowej 5. Są to: długookresowy średni poziom dźwięku A wyrażony w decybelach (db), wyznaczony w ciągu wszystkich dób w roku, z uwzględnieniem pory dnia, pory wieczoru oraz pory nocy, oznaczany w ustawie Poś jako L DWN, długookresowy średni poziom dźwięku A wyrażony w decybelach (db), wyznaczony w ciągu wszystkich pór nocy w roku, oznaczany w ustawie Poś jako L N. Wskaźniki te, opisane szerzej w dalszych partiach niniejszego tekstu, służą obligatoryjnie do opracowania map akustycznych, a na ich podstawie - opracowania szczegółowych rozwiązań Programu ochrony środowiska przed hałasem. Bazując na powyższych wskaźnikach ustalono w omawianym rozporządzeniu dopuszczalne poziomy hałasy. Poziomy te przyjmują różne wartości w zależności od: rodzaju źródła hałasu, funkcji urbanistycznej terenu. 5 Są to wskaźniki obowiązujące we wszystkich państwach członkowski Unii Europejskiej.

11 Tabela 1. Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku powodowanego przez poszczególne grupy źródeł hałasu, z wyłączeniem hałasu powodowanego przez starty, lądowania i przeloty statków powietrznych, wyrażone wskaźnikami L DWN i L N, mającymi zastosowanie do prowadzenia długookresowej polityki w zakresie ochrony środowiska przed hałasem Dopuszczalny poziom hałasu w [db] Drogi lub linie kolejowe 6 Instalacje i pozostałe obiekty i grupy źródeł hałasu Lp. 1 2 3 4 Przeznaczenie terenu a) obszary A ochrony uzdrowiskowej b) Tereny szpitali poza miastem a) Tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej b) Tereny zabudowy związanej ze stałym lub wielogodzinnym pobytem dzieci i młodzieży 7 c) Tereny domów opieki d) Tereny szpitali w miastach a) Tereny zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej i zamieszkania zbiorowego b) Tereny zabudowy zagrodowej c) Tereny rekreacyjno wypoczynkowe d) Tereny mieszkaniowo usługowe L DWN przedział czasu odniesienia równy wszystkim dobom w roku L N przedział czasu odniesienia równy wszystkim porom nocy L DWN przedział czasu odniesienia równy wszystkim dobom w roku L N przedział czasu odniesienia równy wszystkim porom nocy 50 45 45 40 55 50 50 40 60 50 55 45 Tereny w strefie śródmiejskiej miast powyżej 100 8 65 55 55 45 tys. mieszkańców W zacytowanych z rozporządzenia tabelach (tabele 1 i 2) zamieszczono zestawienia dopuszczalnych poziomów hałasu. Należy kierować się zasadą, że tereny, o których mowa w rozporządzeniu są terenami chronionymi z akustycznego punktu widzenia. Pozostałe tereny, którym nie przypisuje się poziomów dopuszczalnych nie podlegają prawnej ochronie przeciwdźwiękowej. Zestawy dopuszczalnych poziomów hałasu służą w programach ochrony środowiska przed hałasem do ustalania kryteriów oceny hałasu i celów operacyjnych. 6 Wartości określone dla dróg i linii kolejowych stosuje się także dla torowisk tramwajowych poza pasem drogowym i kolei linowych. 7 W przypadku niewykorzystania tych terenów, zgodnie z ich funkcją, w porze nocy nie obowiązuje na nich dopuszczalny poziom hałasu w porze nocy 8 Strefa śródmiejska miast powyżej 100 tys. mieszkańców to teren zwartej zabudowy mieszkaniowej z koncentracją obiektów administracyjnych, handlowych i usługowych. W przypadku miast, w których występują dzielnice o liczbie mieszkańców pow. 100 tys., można wyznaczyć w tych dzielnicach strefę śródmiejską, jeżeli charakteryzuje się ona zwartą zabudową mieszkaniową z koncentracją obiektów administracyjnych, handlowych i usługowych.

12 Tabela 2. Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku powodowane przez starty, lądowania i przeloty statków powietrznych oraz linie elektroenergetyczne wyrażone wskaźnikami L DWN i L N, mającymi zastosowanie do prowadzenia długookresowej polityki w zakresie ochrony środowiska przed hałasem. Dopuszczalny długookresowy, średni poziom dźwięku A w db Starty, lądowania i przeloty statków powietrznych Linie elektroenergetyczne L DWN L N L DWN L N Lp. 1 2 Przeznaczenie terenu a) obszary A ochrony uzdrowiskowej b) Tereny szpitali, domów opieki c) Tereny zabudowy związanej ze stałym lub wielogodzinnym pobytem dzieci i młodzieży a) Tereny zabudowy mieszkaniowej jedno- i wielorodzinnej oraz zabudowy zagrodowej i zamieszkania zbiorowego b) Tereny rekreacyjno wypoczynkowe c) Tereny mieszkaniowo usługowe, d) Tereny w strefie śródmiejskiej miast powyżej 100 tys. mieszkańców przedział czasu odniesienia równy wszystkim dobom w roku przedział czasu odniesienia równy wszystkim porom nocy przedział czasu odniesienia równy wszystkim dobom w roku przedział czasu odniesienia równy wszystkim porom nocy 55 45 45 40 60 50 50 45 Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 1 października 2007r. w sprawie szczegółowego zakresu danych ujętych na mapach akustycznych oraz ich układu i sposobu prezentacji (Dz. U. 2007 r. Nr 187, poz. 1340). Niniejszy akt prawny dotyczy nie tylko zagadnień odnoszących się do map akustycznych, lecz także związanych z opracowywaniem programów ochrony środowiska przed hałasem. Rozporządzenie to określa niezbędny zakres informacji, który powinien być zawarty na mapie akustycznej, która jest m.in. podstawą opracowania programu naprawczego. W rozporządzeniu zawarto między innymi przepis, iż w zakres danych części graficznej mapy akustycznej powinny być włączone mapy zawierające proponowane kierunki zmian zagospodarowania przestrzennego, a wynikające z potrzeb ochrony przed hałasem. W szczególności na mapach tych powinny zostać naniesione proponowane obszary ciche. Przepis ten, po raz pierwszy w naszym prawodawstwie, zwraca uwagę na obowiązek nie tylko poprawy stanu klimatu akustycznego, lecz także stosowania działań prewencyjnych.

13 3.3. WYBRANE KOMPETENCJE ORGANÓW OCHRONY ŚRODOWISKA 3.3.1. Prezydent Miasta Kompetencje Prezydenta Miasta w zakresie ochrony przed hałasem obejmują 9 : wydawanie decyzji o dopuszczalnym poziomie hałasu (art. 115a Poś), sporządzanie, co 5 lat map akustycznych terenu, przy czym dla aglomeracji o liczbie mieszkańców większej niż 100 tysięcy dokonanie oceny jest obowiązkowe (art. 118 Poś), w przypadku wystąpienia przekroczeń poziomów dopuszczalnych, opracowywanie programu działań w celu dostosowania poziomu hałasu do dopuszczalnego (art. 119 Poś), przekazywanie map akustycznych zarządowi województwa, wojewódzkiemu inspektorowi ochrony środowiska oraz wojewódzkiemu inspektorowi sanitarnemu (120 ust. 1 Poś) przekazywanie programu ochrony przed hałasem wojewódzkiemu inspektorowi ochrony środowiska (120 ust. 1 Poś), ustalanie, w drodze decyzji wysokości odszkodowania, w przypadku ograniczenia sposobu korzystania z nieruchomości po ustanowieniu przez Radę Miasta obszaru ograniczonego użytkowania (art. 131 ust.1 Poś), przyjmowanie wyników pomiarów wielkości emisji przedkładanych przez prowadzących instalację oraz użytkowników urządzenia (art. 149 i 150 Poś), nakładanie na prowadzącego instalację lub użytkownika urządzenia obowiązek prowadzenia w określonym czasie pomiarów wielkości emisji (art. 150 Poś), przyjmowanie zgłoszenia instalacji mogącej negatywnie oddziaływać na środowisko, z której emisja nie wymaga zezwolenia (art. 152 ust. 1 Poś), ustalanie, o ile jest to uzasadnione koniecznością ochrony środowiska, wymagań w zakresie ochrony środowiska dotyczących eksploatacji instalacji, z której emisja nie wymaga pozwolenia (art. 154 ust. 1 Poś), wydanie decyzji nakładającej na zarządzającego drogą, linią kolejową, linią tramwajową, lotniskiem lub portem obowiązek prowadzenia w określonym czasie dodatkowych pomiarów poziomów substancji lub energii w środowisku wprowadzanych w związku z eksploatacją tych obiektów, jeżeli przeprowadzone kontrole poziomów substancji lub energii w środowisku, które są emitowane w związku z eksploatacją obiektu, dowodzą przekraczania standardów jakości środowiska (art. 178 Poś), wydanie pozwolenia zintegrowanego (art. 183 Poś), wydanie decyzji zobowiązującej prowadzący instalację podmiot korzystający ze środowiska do sporządzenia i przedłożenia przeglądu ekologicznego, w razie stwierdzenia okoliczności wskazujących na możliwość negatywnego oddziaływania instalacji na środowisko (art. 237 Poś), nałożenie obowiązku: ograniczenia oddziaływania na środowisko i jego zagrożenia oraz przywrócenia środowiska do stanu właściwego, jeżeli podmiot korzystający ze środowiska negatywnie oddziałuje na środowisko (art. 362 ust. 1 Poś), nakazywanie osobie fizycznej eksploatującej urządzenie, wykonanie w określonym czasie czynności zmierzających do ograniczenia ich negatywnego oddziaływania na środowisko (art. 363 Poś). 9 Zakresu wymienionych niżej kompetencji nie narusza nowa, wspomniana już wyżej ustawa z dnia 3 października 2008 roku o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz ocenach oddziaływania na środowisko.

14 3.3.2. Rada Miasta (w gminie mającej status miasta na prawach powiatu) 3.3.2.1. Ustanawianie obszarów cichych Na podstawie art. 118b Poś uchwałą Rady Miasta mogą zostać wyznaczone obszary ciche, których zasadniczym celem jest ochrona tych obszarów przed hałasem lub utrzymanie wskaźników hałasu na co najmniej istniejącym poziomie. Przez obszary ciche w aglomeracji, zgodnie z art. 3 ust. 1 pkt 10a Poś, rozumie się obszary, na których nie występują przekroczenia dopuszczalnych poziomów hałasu wyrażonych wskaźnikiem hałasu L DWN. Wyznaczenie obszarów cichych jest wiążące dla instrumentów planowania przestrzennego oraz organów wydających decyzje o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu. Jeśli w drodze uchwały wyznaczono obszary ciche, to w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego, a w przypadkach, gdy jego brak, w cytowanych wyżej decyzjach, nie można przeznaczyć tego terenu ani wyrażać zgody na jego przeznaczenie pod działalność, która może skutkować zwiększeniem poziomu hałasu (art. 73 ust.1 pkt.2a Poś) 3.3.2.2. Ustanawianie obszarów ograniczonego użytkowania W myśl art. 135 Poś 10 obszar ograniczonego użytkowania w odniesieniu zakładów lub innych obiektów, niebędących w kompetencjach Sejmiku Województwa (patrz punkt. 3.3.5.2. niniejszego opracowania), tworzy Rada Miasta w drodze uchwały. Tworząc obszar ograniczonego użytkowania określa się jego granice, ograniczenia w zakresie przeznaczenia terenu, wymagania techniczne dotyczące budynków oraz sposobu korzystania z terenu. Ustanowienie obszaru ograniczonego użytkowania ma stanowić granicę, poza którą nie będzie można emitować ponadnormatywnego poziomu hałasu. Jeżeli w związku z ograniczeniem sposobu korzystania z nieruchomości korzystanie z niej w dotychczasowy sposób stało się niemożliwe lub istotnie ograniczone, to zgodnie z art. 129 Poś właściciel nieruchomości może żądać wykupienia nieruchomości w całości lub jej części. Do wypłaty odszkodowania lub wykupu nieruchomości obowiązana jest gmina, gdyż to Rada Miasta wprowadziła ograniczenia w związku z ustanowieniem obszaru ograniczonego użytkowania (art.136 ust. 2 Poś). Utworzenie obszarów ograniczonego użytkowania uwzględnia się w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego oraz w decyzjach o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu. 3.3.3. Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska W rozpatrywanym zakresie, a więc w odniesieniu do Programu ochrony środowiska przed hałasem kompetencje w dziedzinie opracowania i realizacji kompetentne są w głównej mierze organy samorządowe, a więc starosta, marszałek województwa, rada miasta lub sejmik wojewódzki. Natomiast Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska jest właściwy w sprawach przedsięwzięć i zdarzeń na terenach zamkniętych (378 ust. 2 Poś). Dodatkowo, pod uwagę należy wziąć również art. 57 rozpatrywanej wcześniej ustawy o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz ocenach oddziaływania na środowisko, który zobowiązuje m.in. Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska do wydawania opinii w ramach strategicznych ocen oddziaływania na środowisko, innych niż opracowywane bądź zmieniane przez centralne organy administracji rządowej (art. 57, pkt 2). 10 Z uwzględnieniem korekt związanych z podziałem na rodzaje inwestycji mogących zawsze znacząco oddziaływać na środowisko i mogących oddziaływać potencjalnie, wprowadzonych ustawą o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz ocenach oddziaływania na środowisko

15 3.3.4. Marszałek województwa Marszałek województwa jest właściwy: - w sprawach przedsięwzięć i zdarzeń na terenach zakładów, gdzie jest eksploatowana instalacja, która jest kwalifikowana jako przedsięwzięcie mogące zawsze znacząco oddziaływać na środowisko w rozumieniu cytowanej wyżej ustawy z dnia 3 października 2008r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U z 2008r. Nr 199, poz. 1227), - dla przedsięwzięć mogących zawsze znacząco oddziaływać na środowisko realizowanych na terenach innych niż wymienione (art. 378 ust. 2a i 2b Poś). 3.3.5. Sejmik Województwa Sejmik Województwa jest właściwy w sprawach tworzenia obszarów ograniczonego użytkowania i stref przemysłowych. 3.3.5.1. Strefy przemysłowe Zgodnie z art. 136a ust. 1 ustawy Poś możliwość tworzenia stref przemysłowych dotyczy tylko terenów, na których obowiązują miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego. Strefę przemysłową tworzy się na wniosek właściciela terenu, jeśli pomimo zastosowania dostępnych rozwiązań technicznych poza zakładem, nie mogą zostać dotrzymane standardy jakości środowiska (np. poziomy dopuszczalne hałasu). We wniosku o utworzenie strefy przemysłowej właściwy podmiot musi udowodnić, że dany teren przeznaczony jest w planie zagospodarowania przestrzennego na cele przemysłowe. Strefa przemysłowa może być utworzona wyłącznie na wniosek władającego powierzchnią ziemi, a objęcie nieruchomości granicami strefy musi być poprzedzone jego pisemną zgodą. Strefę przemysłową tworzy, w drodze uchwały, sejmik województwa, po uzgodnieniu projektu z Państwowym Wojewódzkim Inspektorem Sanitarnym oraz Regionalnym Dyrektorem Ochrony Środowiska (art. 136d Poś). 3.3.5.2. Obszary ograniczonego użytkowania W myśl art.135 Poś obszar ograniczonego użytkowania dla przedsięwzięcia mogącego zawsze znacząco oddziaływać na środowisko, w rozumieniu ustawy z dnia 3 października 2008r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz.U z 2008r. Nr 199, poz. 1227), lub dla zakładów, lub innych obiektów, gdzie jest eksploatowana instalacja, która jest kwalifikowana jako takie przedsięwzięcie, tworzy sejmik województwa w drodze uchwały. Szczegółowe wymagania dotyczące tworzenia przez sejmik województwa obszarów ograniczonego użytkowania oraz konsekwencje prawne są takie same, jak w przypadku utworzenia obszaru uchwałą Rady Miasta. 3.4. OBOWIĄZKI PODMIOTÓW ZARZĄDZAJĄCYCH / UŻYTKUJĄCYCH 3.4.1. Obowiązki użytkującego instalację W ustawie Poś zawarto szereg przepisów dotyczących użytkowania instalacji oraz obowiązków, jakie muszą spełniać prowadzący instalację. W kwestii hałasu należy wyróżnić w szczególności:

16 obowiązek dotrzymywania standardów emisji hałasu (art. 141 Poś), obowiązek zapewnienia prawidłowej eksploatacji urządzenia, tzn. niepowodującej przekroczenia standardów jakości środowiska (art. 144 Poś), obowiązek prowadzenia okresowych pomiarów wartości emisji hałasu (art. 147 ust.1 Poś), przy czym pomiary powinny zostać przeprowadzane przez odpowiednie laboratoria (art. 147a Poś), obowiązek ewidencji oraz przechowywania wyników pomiarów przez 5 lat (art. 147 ust. 6 Poś), obowiązek przedstawiania właściwemu organowi ochrony środowiska oraz Wojewódzkiemu Inspektorowi Ochrony Środowiska wyników wykonanych pomiarów (art. 149 ust.1 Poś), obowiązek zgłoszenia do eksploatacji instalacji niewymagającej pozwolenia, mogącej jednak negatywnie oddziaływać na środowisko (art. 152 Poś), zakaz używania instalacji lub urządzeń nagłaśniających na publicznie dostępnych terenach miast, terenach zabudowanych oraz rekreacyjno-wypoczynkowych (art. 156 ust.1 Poś), za wyjątkiem okazjonalnych uroczystości, imprez sportowych i innych określonych w art. 156 ust. 2 Poś. 3.4.2. Obowiązki zarządzającego drogą, linią kolejową, linią tramwajową i lotniskiem Artykuł 139 Poś stanowi, że w przypadku dróg, linii kolejowych i tramwajowych, lotnisk oraz portów przestrzeganie wymogów ochrony środowiska muszą zapewnić zarządzający tymi obiektami. Do ich obowiązków należy: stosowanie zabezpieczeń akustycznych i właściwej organizacji ruchu w celu ochrony środowiska przed zanieczyszczeniem hałasem (art. 173 Poś), obowiązek dotrzymania standardów jakości środowiska (rozumiany jako obowiązek zachowania dopuszczalnych poziomów hałasu - art. 174 Poś), obowiązek prowadzenia okresowych lub ciągłych pomiarów wartości poziomu hałasu w środowisku (art. 175 Poś), obowiązek przedstawiania właściwemu organowi ochrony środowiska oraz wojewódzkiemu inspektorowi ochrony środowiska wyników wykonanych pomiarów (art. 177 ust.1 Poś), obowiązek sporządzania, co 5 lat map akustycznych (fragmentów) dla terenów w otoczeniu obiektów mogących negatywnie wpływać na środowisko (art. 179 ust.1 i 3 Poś), obowiązek niezwłocznego przedłożenia fragmentów map akustycznych obejmujących określony powiat właściwemu marszałkowi województwa i staroście (art. 179 ust. 4 pkt 1 Poś), obowiązek niezwłocznego przedłożenia fragmentów map akustycznych obejmujących określone województwo właściwemu wojewódzkiemu inspektorowi ochrony środowiska (art. 179 ust. 4 pkt. 2 Poś), obowiązek sporządzenia po raz pierwszy mapy akustycznej w terminie 1 roku od dnia, w którym obiekt został zaliczony do obiektów, których eksploatacja może powodować negatywne oddziaływanie akustyczne na znacznych obszarach (art. 179 ust. 5 Poś).

17 4. ANALIZA ZNACZĄCYCH PROBLEMÓW PROCEDURALNO PRAWNYCH ZWIĄZANYCH Z TWORZENIEM PROGRAMÓW OCHRONY ŚRODOWISKA PRZED HAŁASEM 4.1. STATUS PRAWNY UCHWAŁY RADY MIASTA DOTYCZĄCEJ PRZYJĘCIA PROGRAMU OCHRONY ŚRODOWISKA PRZED HAŁASEM. Status prawny uchwały Rady Miasta w zakresie Programu ochrony środowiska przed hałasem jednoznacznie określa ustawa z dnia 27 kwietnia 2001r. Prawo ochrony środowiska (Dz. U. 2008r. Nr 25, poz.150 z późn. zm.). Podstawę prawną tworzenia programów w formie prawa miejscowego stanowi art. 84 ust. 1 cytowanej ustawy. ( ) Art. 84. 1. W celu doprowadzenia do przestrzegania standardów jakości środowiska w przypadkach wskazanych ustawą lub przepisami szczególnymi, w drodze aktu prawa miejscowego, tworzone są programy. Programy są publikowane w wojewódzkich dziennikach urzędowych. ( ) Należy zauważyć, że opracowanie programów nie ma charakteru dowolnego, uzależnionego od woli organu administracji, ale może mieć miejsce wtedy, gdy przepis ustawy lub innego aktu prawnego wyraźnie taki obowiązek przewiduje. Jeśli chodzi o Poś, to wynika on z: - art. 91 ust.1 w przypadku programów ochrony powietrza,(.) - art.119 ust.1 i 2 w przypadku programów ochrony środowiska przed hałasem. W literaturze programy na podstawie art. 84 cytowanej ustawy nazywane są programami naprawczymi 11. Przepisy ustawy wskazują, co należy zawrzeć w takim programie (art. 84 ust.2 i 3 Poś) oraz na jakich źródłach informacji należy się oprzeć w trakcie jego opracowywania (art. 84 ust. 3 Poś). "( )Art. 84 ust. 2. W programie ustala się: 1) obszar objęty zakresem jego obowiązywania, 2) naruszone standardy jakości środowiska wraz z podaniem zakresu naruszenia, 3) podstawowe kierunki i zakres działań niezbędnych do przywracania standardów jakości środowiska, 4) harmonogram rzeczowo-finansowy planowanych działań, 5) podmioty, do których skierowane są obowiązki ustalone w programie, 6) w razie potrzeby dodatkowe obowiązki podmiotów korzystających ze środowiska: ( ) 7) obowiązki organów administracji, polegające na przekazywaniu organowi przyjmującemu program informacji o wydawanych decyzjach mających wpływ na realizację programu, 8) sposób kontroli oraz dokumentowania realizacji programu i jego efektów. 3. Ustalenie treści programu dokonywane jest w szczególności na podstawie: 1) oceny charakteru i zakresu aktualnego stanu środowiska, dokonanej zwłaszcza na podstawie danych państwowego monitoringu środowiska; 2) analizy możliwych do zastosowania rozwiązań o charakterze organizacyjnym, technicznym lub ekonomicznym planowanych działań, z uwzględnieniem konieczności stosowania technologii, o których mowa w art. 143, albo najlepszych dostępnych technik; 11 M. Górski, Materialne prawo administracyjne, pod red. M.Stahl, Warszawa 2002, str. 249-250

18 3) analizy kosztów zastosowania proponowanych środków ochronnych, z uwzględnieniem ich optymalizacji; 4) analizy charakteru obszarów ograniczonego użytkowania, istniejących na terenie objętym programem, oraz zakresu wprowadzonych ograniczeń w korzystaniu z tych obszarów(...). Szczegółowe regulacje dotyczące programów ochrony przed hałasem znajdują się w cytowanym już Rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 14 października 2002 r. w sprawie szczegółowych wymagań, jakim powinien odpowiadać program ochrony środowiska przed hałasem ( Dz.U. 2002, Nr 179, poz. 1498). Program ochrony przed hałasem, uchwalony przez Radę Miasta, na mocy przepisu art. 119 Poś, musi zawierać wszystkie elementy zawarte w art. 84 Poś ust. 2, który określa wspólne elementy wszystkich programów ochrony środowiska. Ogłoszenie tego aktu prawnego powinno nastąpić po uchwaleniu przez Radę Miasta i podpisaniu przez Przewodniczącego Rady Miasta, który niezwłocznie kieruje do publikacji w Dzienniku Urzędowym Województwa. 4.2. OGRANICZENIA I OBOWIĄZKI PODMIOTÓW REALIZUJĄCYCH ZAPISY PROGRAMU OCHRONY PRZED HAŁASEM. Program ochrony środowiska przed hałasem jest aktem prawa miejscowego, obowiązującym powszechnie na określonym terenie i zawierającymi normy o charakterze zarówno ogólnym jak i szczegółowym. Przyjęcie dla tych programów formy aktu normatywnego było niezbędne ze względu na fakt, iż przepisy w nich zawarte nie są kierowane wyłącznie do podmiotów podległych Radzie Miasta przyjmującej Program. 4.2.1. Obowiązki i ograniczenia podmiotów Główne założenia Programu ochrony środowiska przed hałasem są adresowane do podmiotów podporządkowanych organowi (nie można konstruować obowiązków, w szczególności finansowych, dla podmiotów niepodporządkowanych) 12. Obowiązki zawarte w programach mogą być także kierowane do innych organów oraz innych podmiotów korzystających ze środowiska o ile mieszczą się w zakresie art. 84 ust. 2 pkt. 6 i 7 Poś. Obowiązki i ograniczenia mogą polegać na: 1) obowiązku prowadzenia pomiarów wielkości emisji lub poziomów substancji lub energii w środowisku, 2) obowiązku przekazywania wyników prowadzonych pomiarów ze wskazaniem częstotliwości oraz informacji dotyczących przestrzegania wymagań, określonych w posiadanych pozwoleniach, 3) ograniczeniu czasu obowiązywania posiadanych przez dany podmiot pozwoleń, nie krócej jednak niż do 2 lat. Wszystkie obowiązki ustanowione w Programie zostały uzasadnione możliwościami ich zastosowania. Oceniając możliwości brano pod uwagę zarówno możliwości techniczne, technologiczne oraz finansowe poszczególnych adresatów obowiązków Programu. 12 J. Jendrośka, Prawo Ochrony Środowiska, Komentarz do art. 84 Poś, Warszawa 2001, str. 354

19 bowiązek w Programie przybrał postać konkretnego działania naprawczego, który został określony w następujący sposób: a) opis istoty działania naprawczego, b) podmiot (lub kategoria podmiotów) odpowiedzialny za realizację zadania, c) zakładane rezultaty wdrożenia działania naprawczego (ograniczenia emisji hałasu), d) harmonogram realizacji, w tym terminy realizacji poszczególnych zadań i ich koszt, e) źródła finansowania działań naprawczych, f) łączny koszt realizacji działania, g) zestaw wskaźników zaawansowania i terminowości realizacji działania naprawczego, h) forma sprawozdania i terminy przekazywania do podmiotu nadzorującego wykonywanie działania naprawczego, i) weryfikacja skuteczności danego działania naprawczego. Krąg podmiotów zobowiązanych: 1. Zarządzający drogą, 2. Zarządzający linią tramwajową, 3. Zarządzający linią kolejową, 4. Zarządzający lotniskiem, 5. Inne podmioty korzystające za środowiska (zakłady, przewoźnicy wykonujący usługi w zakresie transportu publicznego, jednostki budżetowe). 4.2.2. Obowiązki organów administracji Obowiązki organów będą dotyczyły głównie informacji o wydawanych decyzjach i aktach prawa miejscowego mających wpływ na realizację Programu ochrony przed hałasem i powinny zostać zapisane w uchwale wprowadzającej Program. Są to obowiązki jedynie o charakterze sprawozdawczym. Uprawnienie Rady Miasta w tym zakresie ma za zadanie zwiększyć możliwości całościowej oceny sytuacji wpływającej na przekroczenie standardów środowiska i szybsze podejmowanie właściwych rozstrzygnięć. 1. Organy administracji: Prezydent Miasta, Marszałek Województwa, Wojewoda, Powiatowy i Wojewódzki Inspektor Nadzoru Budowlanego, Wojewódzki Inspektor Ochrony Środowiska zobowiązane są do przekazywania Radzie Miasta informacji o: 1) wydawanych decyzjach, których ustalenia zmierzają do osiągnięcia celów Programu będących w ich zakresie kompetencji poszczególnych organów, w szczególności: a) decyzjach o dopuszczalnym poziomie hałasu, b) decyzjach nakładających obowiązek ograniczenia oddziaływania na środowisko i jego zagrożenia oraz przywrócenia środowiska do stanu właściwego, jeżeli podmiot korzystający ze środowiska negatywnie oddziałuje na środowisko, c) pozwoleniach zintegrowanych, d) decyzjach zobowiązujących do pomiarów emisji, e) pozwoleniach na budowę, f) zgłoszeniach zmiany sposobu użytkowania obiektów budowlanych lub ich części, g) decyzjach o pozwoleniu na użytkowanie obiektów budowlanych,

20 h) przyjmowanych zawiadomieniach o zakończeniu budowy, do których nie zgłoszono sprzeciwu w drodze decyzji, i) innych decyzjach dotyczących planowanych działań wynikających z podstawowych kierunków zmierzających do przywracania poziomów dopuszczalnych hałasu ustalonych w Programie ochrony przed hałasem. Powyższe informacje zawierające dane za rok ubiegły, przekazuje się corocznie, nie później niż do 15 lutego każdego roku. 2) Sejmik Województwa zobowiązany jest do przekazywania Radzie Miasta informacji o wydawanych aktach prawa miejscowego dotyczących obszarów ograniczonego użytkowania i stref przemysłowych niezwłocznie po jego utworzeniu. 3) Wykonanie uchwały Rady Miasta w sprawie Programu ochrony przed hałasem należy powierzyć Prezydentowi Miasta. 4.3. STATUS PROCEDURALNO PRAWNY NAKŁADANIA ZADAŃ NA ZARZĄDCÓW DRÓG W RAMACH PROGRAMÓW OCHRONY PRZED HAŁASEM Warunkiem wyjściowym do opracowania programów ochrony przed hałasem są stwierdzone, istniejące naruszenia standardów jakości środowiska. To daje podstawę do konstruowania działań naprawczych. Racjonalny dobór działań ochronnych musi doprowadzić do osiągnięcia optymalnych efektów przy zastosowaniu rozwiązań najkorzystniejszych z technologicznego oraz ekonomicznego punktu widzenia. Z uwagi na fakt, iż Program ochrony środowiska przed hałasem jest aktem prawa miejscowego, obowiązki zarządców dróg bezpośrednio wynikają z zapisów uchwały Rady Miasta przyjmującej Program ochrony środowiska przed hałasem. Wykonanie uchwały zostaje powierzone Prezydentowi Miasta. Na podstawie uchwały nie wydaje się aktów indywidualnych (np. decyzji administracyjnych). Zapisy uchwały należy wprowadzić do dokumentów strategicznych miasta. Zarządzający drogami, którzy zostali włączeni w realizację zadań naprawczych powinni mieć wskazany harmonogram rzeczowo-finansowy w oparciu, o który będą realizowali zadania na niego nałożone. Należy uznać, że harmonogram ten jest kierowany do jednostki organizacyjnej podległemu organowi przyjmującemu Program. W granicach miast na prawach powiatu zarządcą wszystkich dróg publicznych, z wyjątkiem autostrad i dróg ekspresowych, który będzie podlegał Programowi ochrony środowiska przed hałasem, zgodnie z art. 19 ust. 4 ustawy z dnia 21 marca 1985r. o drogach publicznych (Dz. U. 2007r. Nr 19, poz.115 z późn. zm.) będzie Prezydent Miasta. Tylko w przypadku (obejmuje to Warszawę), gdy przez miasto, na prawach powiatu, przebiegają autostrady i drogi ekspresowe, zarządcą jest Generalny Dyrektor Dróg Krajowych i Autostrad. GDDKA powinien, zgodnie z art. 18 ust. 1 pkt 5 cytowanej wyżej ustawy, współpracować z organami samorządu terytorialnego w zakresie rozbudowy i utrzymania infrastruktury drogowej. Umieszczenie go wraz z harmonogramem rzeczowo-finansowym w Programie może nastąpić jedynie po wypracowaniu wspólnego stanowiska (dotyczy odcinków w mieście). 4.3.1. Podział kompetencji w m.st. Warszawie Zgodnie z cytowaną ustawą Prezydent m.st. Warszawy jest zarządcą dróg w granicach administracyjnych Warszawy. Powierzył on wykonywanie swoich ustawowych obowiązków innym podmiotom. Jednostki podporządkowane: 1. Zgodnie z 15 Uchwały NR XLVI/1422/2008 Rady m.st. Warszawy z dnia 18 grudnia 2008 r. w sprawie przekazania dzielnicom m.st. Warszawy do wykonywania niektórych zadań i kompe-

21 tencji m.st. Warszawy, dzielnicom zostały powierzone kompetencje zarządców w odniesieniu do dróg gminnych i wewnętrznych. 2. Zgodnie z 2 Uchwały Nr XXXIV/1023/2008 Rady m.st. Warszawy z dnia 29 maja 2008 roku w sprawie statutu Zarząd Dróg Miejskich, ZDM jest zarządem drogi w rozumieniu ustawy, przy pomocy którego Prezydent m.st. Warszawy wykonuje swoje obowiązki jako zarządca dróg publicznych krajowych, wojewódzkich i powiatowych, z wyjątkiem autostrad i dróg ekspresowych. 3. W wyniku podziału Zarządu Dróg Miejskich w dniu 1 lipca 2008r. powstał Zarząd Miejskich Inwestycji Drogowych. Do zadań ZMID należą inwestycje ujęte w uchwalonym przez Radę Warszawy Wieloletnim Programie Inwestycyjnym. ZMID buduje i modernizuje drogi będące w zarządzie ZDM (podstawa prawna: Uchwała Nr XXXIV/1024/2008 Rady m.st. Warszawy z dnia 29 maja 2008 roku w sprawie powołania jednostki budżetowej m.st. Warszawy pod nazwa Zarząd Miejskich Inwestycji Drogowych 4. Zgodnie z Uchwałą Nr XLVI/1170/2005 Rady m. st. Warszawy z dnia 17 marca 2005r. w sprawie statutu Zarządu Terenów Publicznych. ZTP jest zarządem drogi w rozumieniu ustawy, przy pomocy którego Prezydent m.st. Warszawy wykonuje swoje obowiązki jako zarządca dróg gminnych. ZTP prowadzi działalność statutową na terenie dzielnicy Śródmieście m.st. Warszawy i pełni funkcję zarządcy dróg gminnych oraz wykonuje na tych drogach zadania zarządcy drogi w rozumieniu ustawy o drogach publicznych. 4.4. OKOLICZNOŚCI USTANOWIENIA OBSZARU OGRANICZONEGO UŻYTKOWANIA WZDŁUŻ UCIĄŻLIWEJ DROGI NP. W CENTRUM MIASTA Przepisy art. 135 Poś regulują problematykę związaną z tworzeniem obszarów ograniczonego użytkowania m.in. dla tras komunikacyjnych. Obszar taki tworzy się w sytuacji, gdy mimo zastosowania dostępnych rozwiązań technicznych, technologicznych i organizacyjnych nie mogą być dotrzymane standardy jakości środowiska poza terenem, do którego zarządzający trasą komunikacyjną posiada tytuł prawny. Przez trasy komunikacyjne należy rozumieć drogi, linie kolejowe i linie tramwajowe, w stosunku do których może być utworzony obszar ograniczonego użytkowania. Rodzaje dróg zgodnie z art. 3 ustawy z dnia 21 marca 1985r. o drogach publicznych (Dz.U. 2007 r., Nr 19, poz. 115 z późn. zm.) obejmują: drogi ogólnodostępne, autostrady i drogi ekspresowe. Oznacza to, że obszar ograniczonego użytkowania może zostać utworzony dla dowolnych kategorii dróg (krajowych, wojewódzkich, powiatowych i gminnych) w miastach lub poza jego granicami. Obowiązek ustanowienia tego obszaru wynika z trzech źródeł: 1) dla istniejących dróg: a) z przeglądu ekologicznego, b) z analizy porealizacyjnej, 2) dla planowanych przedsięwzięć: a) z przeprowadzonej oceny oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko wymaganej przepisami ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz.U. 2008 r. Nr 199, poz.1227) bądź wcześniejszej ustawy Poś. Jest to katalog zamknięty i nie należy ustanawiać omawianych obszarów na podstawie mapy akustycznej czy też zapisów w Programie ochrony przed hałasem.