Biuletyn Informacyjny 3/2005

Biuletyn Informacyjny 3/2005 Warszawa, lipiec 2005

Na podstawie materia ów NBP opracowano w Departamencie Statystyki Wed ug stanu na dzieƒ 31.05.2005 r. Projekt graficzny: Oliwka s.c. Zdj cie na ok adce: Corbis/Free Sk ad i druk: Drukarnia NBP Wyda : Narodowy Bank Polski Departament Komunikacji Spo ecznej 00-919 Warszawa, ul. Âwi tokrzyska 11/21 Telefon (22) 53 23 35 Fax (22) 53 13 21 www.nbp.pl Copyright Narodowy Bank Polski, 2005 ISSN 1230-0020

Spis treêci 1. Sytuacja spo eczno-gospodarcza kraju...........................5 1.1. Produkcja sprzedana przemys u..............................................5 1.2. Poziom cen............................................................ 1.3. Rynek pracy............................................................8 1.4. Wynagrodzenia i Êwiadczenia spo eczne.......................................9 1.5. Bud et paƒstwa........................................................10 2. Poda pieniàdza i czynniki jego kreacji..........................12 2.1. Struktura poda y pieniàdza................................................12 2.2. Czynniki kreacji pieniàdza.................................................15 2.2.1. Nale noêci od pozosta ych sektorów krajowych............................15 2.2.2. Zad u enia netto instytucji rzàdowych szczebla centralnego....................19 2.2.3. Aktywa zagraniczne netto............................................20 3. Polityka monetarna banku centralnego..........................22 3.1. Stopy procentowe......................................................22 3.2. Rezerwy obowiàzkowe...................................................23 3.3. Kursy walutowe........................................................23 3.4. Rynek pierwotny bonów skarbowych.........................................24 3.5. Operacje otwartego rynku................................................25 4. Bilans p atniczy za kwarta 2004 r............................27 4.1. Podstawowe tendencje w bilansie p atniczym w kwartale 2004 r...................27 4.2. Rachunek bie àcy.......................................................29 4.2.1. Dodatnie saldo rachunku bie àcego.....................................29 4.2.2. Ni szy deficyt obrotów towarowych.....................................31 4.2.3. Obroty handlu zagranicznego wed ug statystyki rzeczowej....................31 4.2.3.1. Wzrost eksportu towarów.....................................31 4.2.3.2.Wzrost importu towarów.......................................32 4.2.4. Poprawa salda us ug................................................33 4.2.4.1. Podró e zagraniczne.........................................34 4.2.4.2. Us ugi transportowe..........................................35 4.2.4.3. Pozosta e us ugi.............................................35 4.2.5. Pog bienie ujemnego salda dochodów..................................35 4.2.. Wzrost dodatniego salda transferów bie àcych.............................37 4.3. Rachunek kapita owy....................................................38 4.4. Rachunek finansowy.....................................................38 4.4.1. Inwestycje nierezydentów w Polsce.....................................38 4.4.1.1. Zwi kszony nap yw zagranicznych inwestycji bezpoêrednich.............39 4.4.1.2. Nap yw kapita u portfelowego..................................40 4.4.1.3. Odp yw pozosta ych inwestycji zagranicznych........................41 4.4.2. Inwestycje rezydentów za granicà......................................42 4.4.2.1. Wzrost inwestycji rezydentów za granicà...........................42 4.4.3. Pochodne instrumenty finansowe......................................44 4.5. Oficjalne aktywa rezerwowe...............................................44 3

5. Najwa niejsze decyzje Rady Polityki Pieni nej.....................4. Aneks statystyczny.........................................47.1. Tabele.............................................................48.2. Wykresy............................................................91.3. Szeregi czasowe pozbawione wahaƒ sezonowych..............................9.4. Uwagi metodyczne...................................................105 4

Sytuacja spo eczno-gospodarcza kraju 1 Sytuacja spo eczno-gospodarcza kraju 1 Tabela 1.0. Wybrane kategorie sfery realnej (w %) Wyszczególnienie Przyrost w miesiàcu I Przyrost w 2005 Produkcja sprzedana przemys u -8,2-0,5 10,2. Ceny towarów i us ug konsumpcyjnych 0,1-0,1 0,1 0,2 Ceny produkcji sprzedanej przemys u 0,1-0,5 0,5 0,1 Ceny produkcji budowlano-monta owej 0,2 0,1 0,2 0,5 Przeci tne zatrudnienie w sektorze przedsi biorstw 1,2 0,2 0,0. Przeci tne miesi czne wynagrodzenie nominalne brutto w sektorze przedsi biorstw -13,2 1,1 2,9. Przeci tna miesi czna nominalna emerytura i renta z pozarolniczego systemu ubezpieczeƒ spo ecznych brutto -1,3 0,4 1,1. * Dane niepublikowane przez GUS. èród o: dane GUS. 1.1. Produkcja sprzedana przemys u I kwarta br. by czwartym z rz du okresem nieznacznego spowolnienia tempa wzrostu gospodarczego. Przyczyn spadku wskaêników opisujàcych stan kondycji gospodarki nale y szukaç w rekordowo wysokiej bazie statystycznej. Obecny poziom produkcji porównywany jest z bardzo dobrymi wynikami przedsi biorstw w 2004 r. szczególnie w marcu, gdy wskaênik 12-miesi cznych zmian produkcji sprzedanej przemys u osiàgnà maksymalny poziom 23,8%. Z tego powodu pojawi a si zasadnicza ró nica pomi dzy wskaênikiem mierzàcym wzrost w kwartale, odnoszàcym si do okresu styczeƒ-marzec 2004 r., a wskaênikiem na koniec I kwarta u, którego bazà by rekordowy pod wzgl dem wysokoêci sprzeda y marzec ub.r. 1. WIkwartale br. wartoêç sprzeda y przedsi biorstw o liczbie pracujàcych powy ej 9 osób wzros a o 0,7% w porównaniu z tym samy okresem 2004 r. Bioràc zaê pod uwag wskaênik produkcji sprzedanej na koniec marca br., sprzeda by a ni sza o 3,7% ni rok wczeêniej. W I kwartale br. wy szà produkcj w stosunku do tego samego okresu poprzedniego roku odnotowano w 12 spoêród 29 dzia ów przemys u. Lepsze wyniki osiàgn y jednostki nale àce do sekcji przetwórstwo przemys owe (wzrost sprzeda y o 0,9%) oraz przedsi biorstwa wytwarzajàce i zaopatrujàce w energi elektrycznà, gaz, wod (wzrost o 1,4%). Spadek produkcji wystàpi natomiast w górnictwie (o 4,0%). W sekcji przetwórstwo przemys owe najszybciej ros a sprzeda w przedsi biorstwach produkujàcych g ównie dobra inwestycyjne (o ok. 9%). Gorsze wyniki osiàgn y jednostki wytwarza- 1 Nale y pami taç, e wysokie wskaêniki roczne w okresie marzec-kwiecieƒ 2004 r. by y podyktowane zdarzeniem nieregularnym. Wzrost sprzeda y zwiàzany by oczekiwanym wzrostem cen dóbr i us ug po przystàpieniu Polski do Unii Europejskiej. Cz Êç wydatków o charakterze konsumpcyjnym i inwestycyjnym przede wszystkim na cele mieszkaniowe, która w normalnych warunkach roz o y aby si na przysz e okresy, zosta a dokona przed poczàtkiem maja ub. roku. Wskaênik mierzàcy sprzeda w ca ym I kwartale br. by wi c mniej obcià ony tym zdarzeniem i wydaje si lepiej oddawaç rzeczywisty stan gospodarki. BIULETYN INFORMACYJNY 3/2005 5

Sytuacja spo eczno-gospodarcza kraju 1 Wykres 1.1.1. Produkcja sprzedana przemys u (analogiczny okres poprzedniego roku = 100) 129 125 121 117 113 109 105 101 97 93 89 % I I 2004 2005 èród o: dane GUS. Produkcja sprzedana przemys u ogó em Przetwórstwo przemys owe Górnictwo i kopalnictwo Wytwarzanie i zaopatrywanie w energi elektrycznà, gaz, wod jàce dobra zaopatrzeniowe i konsumpcyjne trwa e spadek odpowiednio o 3% i 1%. Sprzeda towarów z sekcji przetwórstwa przemys owego stanowi a ok. 83% ca kowitej produkcji sprzedanej przemys u. WÊród dzia ów o znaczàcym udziale w zatrudnieniu wysoki wzrost sprzeda y odnotowano w jednostkach wytwarzajàcych pojazdy mechaniczne, przyczepy i naczepy (o 11,4%), maszyny i urzàdzenia (o 9,4%) oraz wyroby z metali (o 7,0%). Spad a zaê sprzeda produkcji pozosta ych surowców niemetalicznych (o 13,0%), metali (o,9%), maszyn i aparatury elektrycznej (o 2,3%). Produkcja dzia ów i grup przemys u uznawanych za noêniki post pu technicznego by a o 9,2% wy sza ni w I kwartale ub. roku, a ich udzia w ca ej produkcji sprzedanej przedsi biorstw przemys owych (o liczbie pracujàcych powy ej 49 osób) zwi kszy si z 15,% przed rokiem do 1,0%. WydajnoÊç pracy w I kwartale br., mierzona produkcjà sprzedanà na jednego zatrudnionego, ukszta towa a si na poziomie zbli onym do notowanego przed rokiem, przy wy szym o 1,2% przeci tnym zatrudnieniu. Budownictwo Pierwsze miesiàce br. przynios y wyraêne o ywienie w budownictwie. Produkcja budowlano-monta owa przedsi biorstw budowlanych o liczbie pracujàcych powy ej 9 osób wzros a I kwartale br. o 5,7% w stosunku do analogicznego okresu 2004 r. Zmniejszy a si natomiast o 3,8% w stosunku do marca ub.r. W I kwartale br. wy sza by a sprzeda zarówno robót o charakterze inwestycyjnym (wzrost o,3%) jak i remontowym (wzrost o 4,1%). W przedsi biorstwach, których podstawowym rodzajem dzia alnoêci jest wznoszenie budynków i budowli; in ynieria làdowa i wodna sprzeda wzros a o 8%. Bardzo wysoki prawie 55% wzrost produkcji sprzedanej osiàgn y przedsi biorstwa, których podstawowym rodzajem dzia alnoêci jest przygotowanie terenu pod budow. Wyniki tej bran y stanowià jeden z indykatorów przysz ej koniunktury w innych dzia ach budownictwa. Ni szà sprzeda w odniesieniu do I kwarta u 2004 r. odnotowano w jednostkach zak adajàcych instalacje budowlane (o 7,4%) oraz wykonujàcych prace wykoƒczeniowe (o 3,1%). W strukturze produkcji budowlano-monta owej ogó em wzrós udzia budynków niemieszkalnych i obiektów in ynierii làdowej i wodnej; ni szy by zaê udzia budynków mieszkalnych. 1.2. Poziom cen Poczàwszy od maja 2004 r. systematycznie spada wartoêç rocznego wskaênika cen produkcji sprzedanej przemys u (PPI). W okresie styczeƒ-marzec obni y si on o dalsze 3 pkt. proc. do poziomu 2,2% w skali rocznej. Tak niski wzrost cen producenta ostatni raz odnotowano na N a r o d o w y B a n k P o l s k i

Sytuacja spo eczno-gospodarcza kraju Wykres 1.2.1. Wskaêniki cen produkcji sprzedanej przemys u (analogiczny okres poprzedniego roku = 100) % 133 1 128 123 118 113 108 103 98 I I 2004 2005 Produkcja sprzedana przemys u ogó em Górnictwo i kopalnictwo Przetwórstwo przemys owe Wytwarzanie i zaopatrywanie w energi elektrycznà, gaz, wod Produkcja budowlano-monta owa poczàtku ostatniego kwarta u 2003 r. Poza stopniowym wygasaniem impulsu inflacyjnego, który pojawi si w zwiàzku z integracjà europejskà, spadek cen wynika z efektu wysokiej bazy z ubieg ego roku. Czynnik ten w kolejnych miesiàcach b dzie odgrywa kluczowà rol w utrzymywaniu rocznego wskaênika PPI na niskim poziomie. Jego punkt kulminacyjny przypadnie na maj, gdy wzrost cen producenta zostanie odniesiony do okresu najwy szych podwy ek cen produkcji przemys owej w 2004 r. O poziomie wskaênika PPI w najwi kszym stopniu decydujà ceny produkcji sprzedanej przetwórstwa przemys owego. Ich wzrost o 1,5% wynika g ównie z podwy ek cen surowców na rynkach Êwiatowych przede wszystkim w dzia ach produkcji koksu i rafinacji ropy naftowej oraz przy produkcji metali. Powy ej wskaênika PPI wzros y ceny w górnictwie oraz w przedsi biorstwach wytwarzajàcych i zaopatrujàcych w energi elektrycznà, gaz, wod. O ile jednak ceny produkcji sprzedanej przedsi biorstw górniczych wyraênie spad y w I kwartale o 8,7 pkt. proc. do poziomu,9%, tak w przypadku drugiej sekcji ceny wzros y z 0,% do 2,7%. Wzrost cen produkcji budowlano-monta owej w marcu br. wyniós 4,3% w skali roku, co oznacza niewielki spadek o 0,5 pkt. proc. w porównaniu z grudniem 2004 r. Cechà charakterystycznà dla tej sekcji by o stosunkowo niewielkie zró nicowanie tempa wzrostu cen us ug w ramach poszczególnych rodzajów wykonywanej dzia alnoêci budowlanej. Wed ug danych dost pnych za styczeƒ br., ró nica w rocznym tempie nie przekroczy a 1 pkt. proc. Najbardziej zdro a y Wykres 1.2.2. Wskaêniki cen wybranych grup towarów i us ug konsumpcyjnych (analogiczny okres poprzedniego roku = 100) % 111 109 107 105 103 101 99 97 95 I I 2004 2005 Towary i us ugi konsumpcyjne ogó em U ytkowanie mieszkania i noêniki energii Odzie i obuwie Transport ywnoêç i napoje bezalkoholowe àcznoêç Napoje alkoholowe i wyroby tytoniowe Opieka zdrowotna BIULETYN INFORMACYJNY 3/2005 7

Sytuacja spo eczno-gospodarcza kraju 1 koszty przygotowania terenu pod budow (o 5,%). Nale y zaznaczyç, e ten rodzaj prac budowlanych znamionowa a w I kwartale br. bardzo wysoka dynamika przyrostu sprzeda y. Niewiele mniej podro a y ceny wynajmu sprz tu budowlanego i burzàcego (o 5,4%). W mniejszym stopniu, poni- ej Êredniej (4,8% w styczniu br.), zdro a o wykonanie prac instalacyjno-budowlanych i wykoƒczeniowych odpowiednio o 4,% i 4,7%. Marzec br. by czwartym z kolei miesiàcem spadku wskaênika cen konsumpcyjnych (CPI) w skali roku. W porównaniu z koƒcem 2004 r. ceny spad y o 1 pkt proc. do poziomu 3,4%. Poza wspomnianym efektem bazy, malejàca inflacja by a konsekwencjà obni enia tempa wzrostu cen ywnoêci i napojów bezalkoholowych do 5,3%, po okresie ich stabilizacji w kwartale 2004 r. na poziomie 7,7-7,8%. Na koniec marca br. ywnoêç i napoje bezalkoholowe stanowi- y blisko 27% w wydatkach konsumpcyjnych ludnoêci. Wy szy spadek dynamiki wzrostu cen ni w przypadku ywnoêci wystàpi w zakresie us ug transportowych stanowiàcych 8,8% w wydatkach konsumpcyjnych ludnoêci. W I kwarta u br. tempo wzrostu cen towarów i us ug transportowych obni y o si z 9,% do 4,7%. Podobnie jak w poprzednich okresach, najszybciej dro a y paliwa do prywatnych Êrodków transportu (o 9%). Mniejsze skala podwy ek dotkn a korzystajàcych z transportu zbiorowego. Us ugi transportowe zdro a y o 4,0%, w tym transport kolejowy o 5,0%. Istotnà pozycj, z blisko 21% udzia em w koszyku wydatków, stanowi y towary i us ugi zwiàzane z mieszkaniem i noêniki energii. Ich wzrost w skali roku o 4,9% by o 0,5 pkt. proc. wy szy ni na koniec 2004 r. Znacznie podro a y materia y do konserwacji mieszkania lub domu (o 13,%). Op aty za noêniki energii oraz za najem mieszkania ( àcznie z op atà za zimnà wod ) wzros y o 3,%. Poni ej przeci tnego wskaênika CPI podro a y napoje alkoholowe i wyroby tytoniowe oraz us ugi w zakresie opieki zdrowotnej (o 2,5%). Na niezmienionym poziomie w stosunku do marca minionego roku pozosta y ceny towarów i us ug w zakresie àcznoêci. Ceny konsumpcyjne wed ug zharmonizowanego wskaênika cen konsumpcyjnych (HICP) wzros y na koniec marca br. o 3,2% w skali rocznej 2. 1.3. Rynek pracy W I kwartale br. obserwowano stopniowà popraw sytuacji na rynku pracy. Przeci tne zatrudnienie w sektorze przedsi biorstw wynios o 4.742,5 tys. osób i by o o 1,% wy sze ni przed rokiem, o czym zadecydowa przede wszystkim przyrost miejsc pracy w przetwórstwie przemys owym o 2,1%. W porównaniu do marca 2004 r. spadek zatrudnienia dotknà przedsi biorstwa budowlane (o 0,7%), wytwarzajàce i zaopatrujàce w energi elektrycznà, gaz i wod (o 3,1%) oraz przedsi biorstwa nale àce do sekcji transport, gospodarka magazynowa i àcznoêç (o 1,1%). W dzia ach przetwórstwa przemys owego o znaczàcym udziale w zatrudnieniu 3 wzrost powy ej przeci tnej dla tej sekcji wystàpi m.in. przy produkcji pojazdów samochodowych, przyczep i naczep (o 13,3%), wyrobów gumowych i z tworzyw sztucznych (o,7%), mebli; pozosta ej dzia- alnoêci produkcyjnej (o,3%), wyrobów z metali (o,3%), a tak e przy produkcji maszyn i urzàdzeƒ (o 3,2%). Zatrudnienie wzros o g ównie w dzia ach charakteryzujàcych si wysokim przyrostem sprzeda y. 2 èród o: Dane GUS. 3 Pod uwag wzi to dzia y przetwórstwa przemys owego, w których zatrudnienie przewy sza o 100 tys. osób. Na koniec marca br. kryterium to spe nia y nast pujàce dzia y: produkcja artyku ów spo ywczych i napoi - 38 tys. zatrudnionych; produkcja odzie y i wyrobów futrzarskich - 132 tys.; produkcja wyrobów gumowych i z tworzyw sztucznych - 115 tys.; produkcja wyrobów z pozosta ych surowców niemetalicznych - 111 tys.; 8 N a r o d o w y B a n k P o l s k i

Sytuacja spo eczno-gospodarcza kraju Wykres 1.3.1. Liczba bezrobotnych i stopa bezrobocia tys. osób 3.300 3.200 3.100 3.000 % 21,0 20,5 20,0 19,5 19,0 1 2.900 I I 2004 2005 18,5 Bezrobotni ogó em Stopa bezrobocia Poza przemys em, wzrost miejsc pracy odnotowano w handlu i naprawach (o 4,4%) oraz przy obs udze nieruchomoêci i firm (o 3,1%). W koƒcu marca br. liczba zarejestrowanych bezrobotnych wynios a 3.052, tys. osób, tj. 213,2 tys. mniej ni przed rokiem. Stopa bezrobocia spad a w okresie 12-miesi cy o 1,1 pkt. proc. do poziomie 19,3%. W I kwartale br. nap yw do bezrobocia by wi kszy ni odp yw. Liczba nowo zarejestrowanych bezrobotnych wynios a 73,3 tys. wobec 20,4 tys. osób wykreêlonych z ewidencji bezrobotnych. Bez prawa do zasi ku pozostawa o w marca br. 2.32,2 tys. osób, a ich udzia w ogólnej liczbie bezrobotnych zwi kszy si w okresie 12-miesi cy z 85% do 8,2%. W I kwartale br. do urz dów pracy zg oszono 192,1 tys. ofert zatrudnienia (w tym 25,9% z sektora publicznego), tj. o 7,9 tys. wi cej ni rok wczeêniej. 1.4. Wynagrodzenia i Êwiadczenia spo eczne W marcu br. przeci tne miesi czne wynagrodzenie brutto w sektorze przedsi biorstw ukszta towa o si na poziomie 2.481 z o 2,2% wy szym ni przed rokiem. Jego si a nabywcza spad a w okresie 12-miesi cy o 0,9%. WÊród wszystkich sekcji przemys u najlepiej op acani byli pracownicy zatrudnieni w jednostkach wytwarzajàcych i zaopatrujàcych w energi elektrycznà, gaz, wod. Ich zarobki by y o 1.409 z wy sze od przeci tnej w sektorze przedsi biorstw. W porównaniu do marca ub. roku p ace w tej sekcji wzros y o 1%, czemu towarzyszy a poprawa wydajnoêci pracy ponad 5-procentowy wzrost sprzeda y zosta osiàgni ty przy 3-procentowej redukcji zatrudnienia. Ni sza skala podwy ek p ac obj a osoby zatrudnione w górnictwie (o 8%), gdzie wynagrodzenie na koniec marca br. przewy sza o przeci tne o 1.130 z. Wyraênie gorzej op acani byli pracownicy przetwórstwa przemys owego. Ich p ace, ni sze od przeci tnej o 211 z, pozosta y na poziomie zbli onym z koƒca marca ub. roku. W wi kszoêci dzia- ów tej sekcji, o znaczàcym udziale w zatrudnieniu, nastàpi a redukcja zarobków. Najwy szy spadek wystàpi w przedsi biorstwach wytwarzajàcych meble (o 4,7%), produkujàcych samochody, przyczepy produkcja wyrobów z metali - 175 tys.; produkcja maszyn i urzàdzeƒ - 17 tys.; produkcja pojazdów samochodowych, przyczep i naczep - 100 tys.; produkcja mebli i pozosta ej dzia alnoêci produkcyjnej - 150 tys. W przedsi biorstwach skupionych w wymienionych dzia ach pracowa o ponad 5% zatrudnionych w przetwórstwie przemys owym. BIULETYN INFORMACYJNY 3/2005 9

Sytuacja spo eczno-gospodarcza kraju 1 Wykres 1.4.1. Wynagrodzenia i Êwiadczenia spo eczne z 2.800 2.750 2.700 2.50 2.00 2.550 2.500 2.450 2.400 2.350 2.300 I I 2004 2005 z 1.170 1.15 1.10 1.155 1.150 1.145 1.140 1.135 Przeci tne wynagrodzenie brutto w przemyêle (lewa skala) Przeci tna miesi czna emerytura i renta z pozarolniczego systemu ubezpieczeƒ spo ecznych (prawa skala) i naczepy (o 2,3%) oraz produkujàcych wyroby z pozosta ych surowców niemetalicznych (o 1,3%). Niewielkie podwy ki p ac otrzymali zatrudnieni przy produkcji artyku ów spo ywczych i napoi (o 1,1%). Podobne tempo wzrostu wynagrodzeƒ jak w przemyêle odnotowano w przedsi biorstwach budowlanych. Ich wzrost o 2,3% w skali roku przybli y je do poziomu zarobków w przetwórstwie przemys owym. Z poza przemys owych sekcji przedsi biorstw, najwy szy przyrost wynagrodzeƒ, przewy szajàcy wskaênik inflacji, wystàpi w jednostkach obs ugujàcych nieruchomoêci i firmy (o 4,2%). Poni- ej tempa inflacji ros y natomiast p ace w handlu i us ugach (o 0,8%) oraz w przedsi biorstwach skupionych w sekcji transport, gospodarka magazynowa i àcznoêç (o 1,4%). W I kwartale br. utrzymywa a si wysoka ró nica pomi dzy przeci tnym miesi cznym wynagrodzeniem brutto w sektorze publicznym i prywatnym. Zatrudnieni w sektorze publicznym otrzymali przeci tnie w marcu br. 2.921 z, tj. o,8% wi cej ni w analogicznym okresie ub. roku. P ace w sektorze prywatnym by y o 588 z ni sze. Relacja przeci tnego wynagrodzenia brutto w sektorze prywatnym do przeci tnej p acy w sektorze publicznym wynios a 80,9%. Przeci tna miesi czna emerytura i renta brutto z pozarolniczego systemu ubezpieczeƒ spo ecznych ukszta towa a si w marcu br. na poziomie 1.1 z, tj. o 2,3% wy szym ni w ub. roku. W tym samym okresie jej si a nabywcza obni y a si o 1,4%. Przeci tna miesi czna emerytura i renta brutto rolników indywidualnych wynios a 71 z i wzros a w uj ciu rocznym o 2,3%. Jej si a nabywcza obni y a si w skali roku o 1,4%. W marcu br. wyp acono 211,5 mln z z tytu u zasi ków dla bezrobotnych 4 (o 11,8% mniej ni przed rokiem) oraz 474,2 mln z z tytu u zasi ków i Êwiadczeƒ przedemerytalnych (wzrost o 1,5%). 1.5. Bud et paƒstwa W I kwartale br. dochody bud etu paƒstwa wynios y 41,5 mld z, co odpowiada- o 23,8% kwoty za o onej w ustawie bud etowej na 2005 r. (o 0,5 pkt. proc. wi cej ni przed rokiem). Dobrze prezentowa y si przede wszystkim wp ywy z podatku dochodowego od osób prawnych (wzrost o 29,2%) i z podatków poêrednich (wzrost o 14,1%). Ich udzia w àcznej kwocie dochodów wyniós odpowiednio 11,9% i 7,5%. Dochody paƒstwowych jednostek bud etowych zwi kszy y si o 14,1%, a ich udzia w àcznej kwocie dochodów wyniós 8,3%. Wp ywy z podatku dochodowego od osób fizycznych by y wy sze ni przed rokiem o 12,4%. 4 Kwota brutto bez sk adki na ubezpieczenie spo eczne. 10 N a r o d o w y B a n k P o l s k i

Sytuacja spo eczno-gospodarcza kraju Tabela 1.5.1. Szacunkowe wykonanie bud etu paƒstwa za okres styczeƒ marzec 2005 r. (w mln z ) I - 2005 Ustawa bud etowa na 2005 r. wykonanie % realizacji ustawy Wyszczególnienie bud etowej w mln z w % 1. DOCHODY 174.703,7 41.54,5 23,8 z tego : - podatki poêrednie 11.980,7 28.042, 24,0 - podatek dochodowy od osób prawnych 14.90, 4.98,1 33,8 - podatek dochodowy od osób fizycznych 23.14, 4.727,7 20,0 - dochody paƒstwowych jednostek bud etowych 13.247,0 3.452,8 2,1 w tym: - wp ywy z c a 1.557,8 290,0 18, - pozosta e dochody.170,8 355,3 5,8 w tym: - wp aty z zysku NBP 4.2,1 - - 2. WYDATKI 209.703,7 53.875,2 25,7 w tym : - obs uga d ugu krajowego 20.970,0 3.351,9 1,0 - obs uga zad u enia zagranicznego 5.725,3 2.1,8 37,8 - dotacja dla Funduszu Pracy - dotacja dla funduszu emerytalno-rentowego 14.250,0 3.79,3 2, - dotacja dla Funduszu Ubezpieczeƒ Spo ecznych 18.32,3.822,9 3, - subwencje ogólne dla jednostek samorzàdu terytorialnego 32.35, 11.410, 35,3 3. DEFICYT 35.000,0 12.328,7 35,2 4. FINANSOWANIE DEFICYTU èród a krajowe 31.570,1 12.290,8 38,9 èród a zagraniczne 3.429,9 37,9 1,1 1 èród o: dane Ministerstwa Finansów. W omawianym okresie bud et paƒstwa wyda 53,9 mld z 25,7% zaplanowanej na ten rok kwoty. Realizacja ustawy bud etowej w zakresie wydatków w I kwartale br. by a o 1,8 pkt. proc. wy sza ni rok wczeêniej. Wyp aty subwencji ogólnej dla jednostek samorzàdu terytorialnego wynios y 11,4 mld z. Ich udzia w wydatkach ogó em stanowi 21,2%. Na obs ug d ugu krajowego i zagranicznego przeznaczono ze Êrodków bud etowych 5,5 mld z. Wydatki na ten cel stanowi y 10,2% wydatków ogó em. Istotnà pozycj po stronie wydatków zaj y dotacje dla Funduszu Emerytalno-Rentowego oraz Funduszu Ubezpieczeƒ Spo ecznych. Kwoty dotacji odpowiednio 3,8 mld z oraz,8 mld z stanowi y blisko 20% wydatków bud etowych w I kwartale br. Po trzech miesiàcach br. wydatki bud etu paƒstwa przewy sza y jego dochody o 12,3 mld z 35,2% kwoty deficytu zaplanowanego w ustawie bud etowej na 2005 r. Wi kszoêç deficytu zosta a sfinansowana Êrodkami pochodzàcymi ze êróde krajowych. Ârodki zagraniczne stanowi y 0,3% ca kowitej sumy pozyskanych na ten cel funduszy. BIULETYN INFORMACYJNY 3/2005 11

Poda pieniàdza i czynniki jego kreacji 2 Poda pieniàdza i czynniki jego kreacji 2 2.1. Struktura poda y pieniàdza Od poczàtku bie àcego roku, w ramach prac nad harmonizacjà sprawozdawczoêci w Europejskim Systemie Banków Centralnych (ESBC), nastàpi y zmiany w kwalifikacji podmiotów sektora monetarnych instytucji finansowych (MIF), których dane bilansowe stanowià podstaw budowy agregatów monetarnych. Sektor ten od stycznia br. tworzà oprócz banków dzia ajàcych w Polsce oraz rezydujàcych w naszym kraju oddzia ów insytucji kredytowych i oddzia ów banków zagranicznych tak e spó dzielcze kasy oszcz dnoêciowo-kredytowe (SKOK). Równie od stycznia br. z sektora monetarnych instytucji finansowych wy àczono instytucje bankowe, które og osi y upad oêç bàdê sà likwidowane lub w organizacji (dalej: banków upad ych). Wprowadzenie powy szych zmian definicyjnych mia o istotny wp yw na wielkoêç kwartalnego przyrostu pieniàdza M3 oraz na czynników jego kreacji. W pierwszym kwartale 2005 r. poda pieniàdza M3 wzros a nominalnie o 10,8 mld z i osiàgn a na koniec marca stan 380,2 mld z tabela 2.1.1. Bioràc pod uwag wp yw zmian zakresowych sektora monetarnych instytucji finansowych na poziom agregatu M3, najwi ksze znaczenie mia o w àczenie do poda y pieniàdza depozytów gospodarstw domowych ulokowanych w spó dzielczych kasach oszcz dnoêciowo-kredytowych, zwi kszajàce ca kowity wolumen pieniàdza o 3,9 mld z. Blisko 90% oszcz dnoêci gospodarstw domowych w SKOK-ach zosta o zdeponowanych na kontach terminowych do 2 lat w àcznie. Na koniec marca br. depozyty bie àce stanowi y 4,5% wszystkich oszcz dnoêci tego sektora ulokowanych Tabela 2.1.1. Poda pieniàdza Wyszczególnienie Stan na 31 2005 r. Zmiana w kwartale Zmiana do analogicznego okresu poprzedniego roku w mld z % w mld z % ZMIANY W ODNIESIENIU DO DANYCH ORYGINALNYCH ZA 2004 r. I. PIENIÑDZ GOTÓWKOWY W OBIEGU (POZA KASAMI BANKÓW) 51,4 0, 1,2 1,5 3,0 2. Depozyty i inne zobowiàzania bie àce 130,0 5,0 4,0 18,7 1,8. PIENIÑDZ M1(1+2) 181,4 5, 3,2 20,2 12,5 3. Depozyty i inne zobowiàzania z terminem pierwotnym do 2 lat (w àcznie) i zablokowane 190,4 3,7 2,0 14,7 8,4 4. Depozyty z terminem wypowiedzenia do 3 miesi cy (w àcznie) 0,0 0,0 17,0 0,0-24,1 5. Operacje z przyrzeczeniem odkupu 7,3 1,5 2, 7,3.. D u ne papiery wartoêciowe z terminem pierwotnym do 2 lat (w àcznie) 1,2 0,0-1,5-1,2-51,0. PIENIÑDZ M3 (1+2+3+4+5+) 380,2 10,8 2,9 40,9 12,1 ZMIANY W ODNIESIENIU DO DANYCH SZACOWANYCH ZA 2004 r. - PRZELICZONYCH WG OBECNIE OBOWIÑZUJÑCEJ METODYKI I. PIENIÑDZ GOTÓWKOWY W OBIEGU (POZA KASAMI BANKÓW) 51,4 0,7 1,3 1,5 3,1 2. Depozyty i inne zobowiàzania bie àce 130,0 4,8 3,8 18, 1,7. PIENIÑDZ M1(1+2) 181,4 5,5 3,1 20,1 12,5 3. Depozyty i inne zobowiàzania z terminem pierwotnym do 2 lat (w àcznie) i zablokowane 190,4-0,2-0,1 11,,5 4. Depozyty z terminem wypowiedzenia do 3 miesi cy (w àcznie) 0,0 0,0 17,0 0,0-24,1 5. Operacje z przyrzeczeniem odkupu 7,3 1,5 2, 7,3.. D u ne papiery wartoêciowe z terminem pierwotnym do 2 lat (w àcznie) 1,2 0,0-1,5-1,2-51,0. PIENIÑDZ M3(1+2+3+4+5+) 380,2,8 1,8 37,7 11,0 12 N a r o d o w y B a n k P o l s k i

Poda pieniàdza i czynniki jego kreacji Tabela 2.1.2. Zobowiàzania wobec pozosta ych sektorów krajowych zaliczane do pieniàdza M3 Wyszczególnienie Stan na 31 2005 r. Zmiana w kwartale Zmiana do analogicznego okresu poprzedniego roku w mld z % w mld z % ZMIANY W ODNIESIENIU DO DANYCH ORYGINALNYCH ZA 2004 r. DEPOZYTY I INNE ZOBOWIÑZANIA ZALICZANE DO PIENIÑDZA M3 320,4 8, 2,8 33,4 11, Gospodarstwa domowe 201,1 8,5 4,4 9, 5,0 w tym osoby prywatne 188,3 9, 5,3, 3, Niemonetarne instytucje finansowe 10,9-0,4-3,5 2, 31,4 Przedsi biorstwa 82,2-2,9-3,5 1,1 24,4 Instytucje niekomercyjne dzia ajàce na rzecz gospodarstw domowych 9,1 0,2 2,0 0, 7, Instytucje samorzàdowe 14,9 3,5 31,2 3, 32,3 Fundusze ubezpieczeƒ spo ecznych 2,2-0,2-10,0 0,8 58,9 ZMIANY W ODNIESIENIU DO DANYCH SZACOWANYCH ZA 2004 r. - PRZELICZONYCH WG OBECNIE OBOWIÑZUJÑCEJ METODYKI DEPOZYTY I INNE ZOBOWIÑZANIA ZALICZANE DO PIENIÑDZA M3 320,4 4,7 1,5 30,2 10,4 Gospodarstwa domowe 201,1 4, 2,3,4 3,3 w tym osoby prywatne 188,3 5, 3,1 3,4 1,8 Niemonetarne instytucje finansowe 10,9-0,4-3,9 2, 30, Przedsi biorstwa 82,2-2,9-3,5 1,1 24,4 Instytucje niekomercyjne dzia ajàce na rzecz gospodarstw domowych 9,1 0,2 2,0 0, 7, Instytucje samorzàdowe 14,9 3,5 31,2 3, 32,3 Fundusze ubezpieczeƒ spo ecznych 2,2-0,2-10,0 0,8 58,9 2 w SKOK-ach, a udzia depozytów terminowych powy ej 2 lat nie zaliczanych do szerokiego agregatu pieni nego wyniós 5,7%. W sumie zmiany kwalifikacji sektora MIF stanowi y 4 mld z ca kowitego przyrostu pieniàdza M3. Po uwzgl dnieniu zmian definicyjnych, przyrost kwartalny agregatu M3 wyniós wi c,8 mld z, na co z o y si wzrost o 0,7 mld z pieniàdza gotówkowego w obiegu, o 4, mld z wzros y depozyty bankowe i o 1,5 mld z zobowiàzania z tytu u operacji z przyrzeczeniem odkupu. Ostatnia zmiana wynika a z dokonania przez jeden z banków zamiany klasycznej formy depozytu na operacj kupna/sprzeda y papierów wartoêciowych z przyrzeczeniem odkupu. Poza zmianami definicyjnymi, innym czynnikiem wp ywajàcym na wzrost pieniàdza, a nie zwiàzanym z rzeczywistym rozwojem akcji depozytowej, by y zmiany kursowe, które spowodowa y Tabela 2.1.3. Aktywa finansowe gospodarstw domowych * Wyszczególnienie 31 2005 31 2004 Zmiany od 31 2004 do 31 2005 stan w mld z struktura % stan w mld z struktura % w mld z % 1. Depozyty bankowe 1 213, 58, 207,2 58,,4 3,1 3. Aktywa funduszy inwestycyjnych 2 37,7 10,3 34,5 9,8 3,2 9,3 4. Zak ad ubezpieczeƒ na ycie 3 4 3,8 10,1 35,3 10,0 1,5 4,2 5. WartoÊç depozytów w SKOK 4,1 1,1 3,9 1,1 0,2 4,1. Obligacje skarbowe 5 17,2 4,7 17,0 4,8 0,2 1,1 7. Bony skarbowe 2,8 0,8 3,4 1,0-0, -1, 8. Gotówka w obiegu (bez kas banków) 51,5 14,1 50,8 14,4 0,7 1,4 9. Obligacje bankowe 1,1 0,3 1,2 0,3-0,1 -,8 OGÓ EM (poz. 1-9) 34,8 100,0 353,3 100,0 11,5 3,3 1 Wraz z depozytami powy ej 2 lat oraz z okresem wypowiedzenia powy ej 3 miesi cy - niezaliczanych do pieniàdza M3. 2 Nie uwzgl dniono danych z funduszy, o których wiadomo, e skierowane sà tylko do osób prawnych. 3 Przyj to wartoêç rezerw techniczno-ubezpieczeniowych na ycie ( àcznie z rezerwami, gdy ryzyko lokaty ponosi ubezpieczajàcy). 4 Szacunek Departamentu Statystyki NBP. 5 Dane Ministerstwa Finansów. Przyj to za o enie, e ca oêç gotówki na rynku jest w posiadaniu gospodarstw domowych. * Zestawienie nie obejmuje udzia u akcji przedsi biorstw gie dowych, ze wzgl du na trudnoêç precyzyjnego oszacowania ich wielkoêci w portfelu aktywów finansowych gospodarstw domowych. BIULETYN INFORMACYJNY 3/2005 13

Poda pieniàdza i czynniki jego kreacji Wykres 2.1.1. Udzia gotówki poza kasami banków i zobowiàzaƒ bie àcych pozosta ych sektorów krajowych w agregacie M3 na tle 12-miesi cznych zmian procentowych pieniàdza M1 i M3 2 zmiana w % 25 udzia w % 49 20 47 45 15 43 10 41 5 39 37 0 35-5 33 I I I I I I 2002 2003 2004 2005 M1 M3 Udzia gotówki i zobowiàzaƒ bie àcych w M3 Wykres 2.1.2. Udzia gotówki poza kasami banków w agregacie M1 % 3 35 34 33 32 31 30 29 28 27 I I I I I I 2002 2003 2004 2005 wzrost nominalny agregatu M3 o 1,2 mld z zobowiàzaƒ bie àcych o 0,5 mld z oraz zobowiàzaƒ terminowych z terminem pierwotnym do 2 lat o 0,7 mld z. Wprawdzie z oty umocni si wzgl dem franka szwajcarskiego o 0,3% i nieznacznie os ab w stosunku do euro o 0,1%, straci natomiast znaczàco o 4,% w stosunku do dolara amerykaƒskiego. W sumie ok. 9% zobowiàzaƒ walutowych zaliczanych do agregatu M3 denominowanych by o w euro i dolarach amerykaƒskich. Po uwzgl dnieniu wp ywu zmiany definicji sektora monetarnych instytucji finansowych oraz wp ywu ró nic kursowych, urealniony kwartalny wzrost agregatu M3 wyniós 5, mld z. Ni szy od nominalnego o 5,2 mld z przyrost urealniony nie zmienia zasadniczo faktu, e wikwartale br. utrzymywa a si wysoka ekspansja pieni na, której tempo 12-miesi cznych zmian procentowych wzros o od poczàtku roku z 8,9% do 11,0% 5 wykres 2.1.1. Nale y równie zaznaczyç, e poczàwszy od 2001 r. I kwarta charakteryzowa si zawsze spadkiem poda y pieniàdza w konsekwencji wycofywania przez przedsi biorstwa Êrodków ze swoich rachunków bankowych. Odr bnoêç I kwarta u w bie àcym roku w stosunku do przesz oêci wynika a g ównie z wysokiego przyrostu depozytów osób prywatnych oraz instytucji samorzàdowych, który z nawiàzkà skompensowa redukcj Êrodków na kontach przedsi biorstw. W rezultacie zobowiàzania bie àce od pozosta ych sektorów krajowych zwi kszy y si w I kwartale br. o 4,8 mld z, przy spadku stanu zobowiàzaƒ terminowych do 2 lat w àcznie o 0,2 mld z. Konsekwencjà tych zmian by wzrost p ynno- Êci pieniàdza M3 z 47,1% do 47,7%, mierzony udzia em gotówki poza kasami banków i zobowiàzaƒ bie àcych pozosta ych sektorów krajowych w agregacie M3 wykres 2.1.1. W I kwartale 2005 r. nastàpi o dalsze pog bienie spadku stopnia p ynnoêci pasywów w ramach pieniàdza M1, mierzonego udzia em gotówki w obiegu poza kasami banków w pieniàdzu M1. W wyniku wysokiego przyrostu Êrodków na kontach bie àcych pozosta ych sektorów krajo- 5 Obliczenia uwzgl dniajà wp yw zmian definicyjnych. 14 N a r o d o w y B a n k P o l s k i

Poda pieniàdza i czynniki jego kreacji wych wartoêç tego wskaênika spad a do poziomu 28,3%, co oznacza spadek o 0,5 pkt. proc. w stosunku do grudnia 2004 r. wykres 2.1.2. Pomimo wzrostu pieniàdza gotówkowego w I kwartale br. o 0,7 mld z, wielkoêç ta stanowi a tylko 14% przyrostu wàskiego pieniàdza M1. Podobnie jak w latach poprzednich, w I kwartale br. nastàpi wysoki spadek depozytów przedsi biorstw bie àcych i krótkoterminowych do 1 miesiàca w àcznie. Przedsi biorstwa wycofane Êrodki w cz Êci przeznacza y na wyp at dodatkowych wynagrodzeƒ pracowniczych. Odp yw Êrodków z rachunków bankowych wynika równie z ponownego odtworzenia sald na kontach rozrachunkowych wraz z rozpocz ciem nowego roku bilansowego. Podobne zdarzenie wystàpi o równie w tym roku. W okresie styczeƒ-luty br. spadek wartoêci depozytów przedsi biorstw wyniós,8 mld z. W tym samym okresie 2004 r. depozyty tego sektora obni y y si o 5,1 mld z. W marcu przedsi biorstwa cz Êciowo odbudowa y uszczuplone w pierwszych dwóch miesiàcach roku salda swoich kont depozytowych. Ich stan zwi kszy si o 3,8 mld z. 2 Wyp aty przez przedsi biorstwa dodatkowych wynagrodzeƒ pracowniczych, znalaz o swoje odzwierciedlenie we wzroêcie Êrodków na rachunkach osób prywatnych. Niemniej skala wzrostu oszcz dnoêci tego sektora w postaci depozytów bankowych o 5, mld z (bez SKOK-ów) wskazuje, e nie by o to jedyne êród o ich pochodzenia. Cz Êç dochodów mog a pochodziç z wyp at Êrodków unijnych dla polskich rolników. Ni sze ni rok wczeêniej by y równie wydatki konsumpcyjne ludnoêci. W minionym roku, szczególnie w okresie marzec-kwiecieƒ 2004 r. wysoki spadek sald na rachunkach bie àcych osób prywatnych podyktowany by wzrostem wydatków g ównie mieszkaniowych, wynikajàcych z oczekiwanej podwy ki cen po przystàpieniu Polski do Unii Europejskiej. W tym roku nie wystàpi y podobne bodêce, zach cajàce do zwi kszenia wydatków konsumpcyjnych. Wi kszoêç przyrostu depozytów osób prywatnych stanowi y lokaty bie àce, które wzros y o 4 mld z. Wyraênie ni szym zainteresowaniem cieszy y si lokaty terminowe. Ich przyrost o 1,5 mld z by o ponad po ow ni szy od przyrostu w kwartale 2004 r., pomimo, e banki nie zmieni y wysokoêci oprocentowania depozytów terminowych w porównaniu z koƒcem grudnia 2004 r. Spadek popytu na t form inwestycji móg wynikaç z powszechnego oczekiwania spadku oprocentowania lokat bankowych w konsekwencji redukcji stóp procentowych NBP. Spodziewane obni- enie dochodowoêci lokat bankowych by o bodêcem do poszukiwania innych, pozabankowych form oszcz dzania, dajàcych mo liwoêci uzyskania wy szych zysków oraz dodatkowych Êwiadczeƒ, jednoczeênie przy wi kszym ryzyku poniesienia strat. W I kwartale br. odnotowano rosnàce zainteresowanie gospodarstw domowych lokowaniem oszcz dnoêci m. in. w funduszach inwestycyjnych, których wartoêç wzros a o 3,2 mld z. Mniejszym zainteresowaniem cieszy y si ubezpieczenia na ycie. Obie te formy inwestycji mia y podobny udzia w sumie aktywów finansowych gospodarstw domowych tabela 2.1.3. Pomimo stale rozwijajàcego si rynku us ug finansowych, lokaty bankowe nadal stanowi y dominujàcà pozycj w aktywach finansowych gospodarstw domowych. Ich zaletà pozostaje powszechna dost pnoêç oraz niskie ryzyko inwestycyjne. 2.2. Czynniki kreacji pieniàdza W okresie I kwartale 2005 r. najwi kszy wp yw na kreacj pieniàdza mia przyrost aktywów zagranicznych netto oraz nale noêci od pozosta ych sektorów krajowych; w mniejszym stopniu wzrost zad u enie netto instytucji rzàdowych szczebla centralnego. Zmiany poszczególnych pozycji kreujàcych pieniàdz prezentuje tabela 2.2.1. 2.2.1. Nale noêci od pozosta ych sektorów krajowych WartoÊç udzielonych kredytów, po yczek i innych nale noêci od sektorów krajowych 7 wzros a w I kwartale 2005 r. o 8,4 mld z, osiàgajàc na koniec marca stan 275,2 mld z. 7 Pozosta e sektory krajowe obejmujà: niemonetarne instytucje finansowe, podmioty sektora niefinansowego, instytucje samorzàdowe oraz fundusze ubezpieczeƒ spo ecznych. Pozycja Kredyty, po yczki i inne nale noêci" nie obejmuje d u nych papierów wartoêciowych oraz papierów wartoêciowych z prawem do kapita u i udzia ów. BIULETYN INFORMACYJNY 3/2005 15

Poda pieniàdza i czynniki jego kreacji Tabela 2.2.1. Czynniki kreacji pieniàdza Wyszczególnienie Stan na 31 2005 r. Zmiana w kwartale Zmiana do analogicznego okresu poprzedniego roku 2 w mld z % w mld z % ZMIANY W ODNIESIENIU DO DANYCH ORYGINALNYCH ZA 2004 r. PODA PIENIÑDZA M3 380,2 10,8 2,9 40,9 12,1 Czynniki kreacji: 1. Aktywa zagraniczne netto 152,9 9,7,8-0,9-0, 2. Nale noêci w àcznie z papierami wartoêciowymi 28,0 7, 2,7 13,1 4,8 3. Zad u enie netto instytucji rzàdowych szczebla centralnego 72,9 3,5 5,0 12, 20,8 4. D ugoterminowe zobowiàzania finansowe 112,1 4,4 4,1 5, 5,3 5. Aktywa trwa e (bez aktywów finansowych) 32,0 0,3 0,9 1,2 4,0. Saldo pozosta ych pozycji netto -51,5-5,9 13,0 20,7-28,7 ZMIANY W ODNIESIENIU DO DANYCH SZACOWANYCH ZA 2004 r. - PRZELICZONYCH WG OBECNIE OBOWIÑZUJÑCEJ METODYKI PODA PIENIÑDZA M3 380,2,8 1,8 37,7 11,0 Czynniki kreacji: 1. Aktywa zagraniczne netto 152,9 10,0 7,0-0,5-0,3 2. Nale noêci w àcznie z papierami wartoêciowymi 28,0 5,7 2,0 12,1 4,4 3. Zad u enie netto instytucji rzàdowych szczebla centralnego 72,9 3,3 4,8 12,4 20,5 4. D ugoterminowe zobowiàzania finansowe 112,1 3,1 2,8 4,3 4,0 5. Aktywa trwa e (bez aktywów finansowych) 32,0 0,1 0,3 1,0 3,4. Saldo pozosta ych pozycji netto -51,5-9,3 22,0 17,0-24,9 Na stosunkowo wysoki przyrost nominalny, oprócz rzeczywistej akcji kredytowej, z o y y si zmiany wynikajàce z przedefiniowania sektora monetarnych instytucji finansowych (MIF) 8 oraz zmiany wartoêci nale noêci walutowych wynikajàce z ró nic kursowych. Wp yw ró nic kursowych na przyrost nale noêci walutowych by stosunkowo niski. Wysoki spadek notowaƒ z otego do dolara amerykaƒskiego i niewielki do euro by kompensowany wzrostem kursu z otego w stosunku do franka szwajcarskiego. W strukturze nale noêci denominowanych w walutach obcych zad u enie we frankach szwajcarskich stanowi ok. 37%, podczas gdy zad u enie w dolarach nieca e 1%. W sumie w wyniku ró nic kursowych nale noêci walutowe wyra one w z otych wzros y o 0,5 mld z. Rozszerzenie od poczàtku 2005 r. sektora MIF o spó dzielcze kasy oszcz dnoêciowo- kredytowe (SKOK) zwi kszy o wartoêç nale noêci o 3,8 mld z, z czego 3 mld z stanowi y kredyty i po yczki udzielone osobom prywatnym. Z drugiej strony, usuni cie z sektora MIF banków w likwidacji, w upad oêci oraz b dàcych w fazie organizacji obni y o nale noêci o blisko 2 mld z, z tego o 1,5 mld z z tytu u zapad ych odsetek. Ogó em, zmiany definicyjne stanowi y 1,8 mld z ca kowitego przyrostu nale noêci. Po wyeliminowaniu wp ywu zmian definicyjnych oraz ró nic kursowych, urealniony przyrost nale noêci wyniós w I kwartale br.,1 mld z. Zmiany poszczególnych pozycji nale noêci od pozosta ych sektorów krajowych w podziale na sektory prezentuje tabela 2.2.2. Kredyty i po yczki dla przedsi biorstw W I kwartale 2005 r. nale noêci banków od przedsi biorstw z tytu u kredytów i po yczek wzros y o 2, mld z. Przedsi biorstwa korzysta y w tym okresie przede wszystkim z kredytów krótkoterminowych, wykorzystywanych do finansowania bie àcej dzia alnoêci. Ich wartoêç wzros a o 2,4 mld z co by o wypadkowà przyrostu kredytów w rachunku bie àcym o 4,1 mld z i spadku kredytów operacyjnych o 1,8 8 Wi cej na temat zmiany definicji sektora monetarnych instytucji finansowych w rozdziale 2.1. 1 N a r o d o w y B a n k P o l s k i

Poda pieniàdza i czynniki jego kreacji mld z. Najwy szy przyrost kredytów w rachunku bie àcym o 2, mld z wystàpi w styczniu i by zwiàzany prawdopodobnie z finansowaniem wyp at dodatkowych wynagrodzeƒ pracowniczych. Popyt przedsi biorstw na kredyty krótkoterminowe dominowa wyraênie w pierwszych dwóch miesiàcach kwarta u. W marcu kredyty krótkoterminowe spad y o 0,3 mld z, wzros y natomiast o 1,4 mld z kredyty o charakterze d ugoterminowym, w tym kredyty inwestycyjne stanowi y 1,2 mld z. Tak wysokiego miesi cznego przyrostu kredytów inwestycyjnych nie odnotowano od paêdziernika 2003 r. Nale y jednak e podkreêliç, e po owa przyrostu kredytów inwestycyjnych w tym miesiàcu wynika a z ró nic kursowych. Bioràc pod uwag tempo 12-miesi cznych zmian, kredyty inwestycyjne nadal charakteryzowa y si ujemnym przyrostem. W okresie pierwszych trzech miesi cy br. tempo spadku wyraênie si jednak obni y o z 10,% do 7,1% wykres 2.2.1. Najwy sza dynamika przyrostu nadal znamionowa a kredyty w rachunku bie àcym, dla których roczne tempo zmian w tym okresie wzros o z 8,2% do 12,8%. 2 W I kwartale br. banki w wi kszoêci nie zmieni y kryteriów przyznawania kredytów dla przedsi biorstw. Badania ankietowe przeprowadzone na wybranej grupie instytucji kredytowych 9, dowiod y, e w gronie tych, które dokona y zmian (ok. 30% ankietowanych banków) przewa a a nieznacznie tendencja do ich agodzenia dotyczy o to przede wszystkim zmniejszenia mar y kredytowej oraz wymagaƒ w stosunku do zabezpieczeƒ. WÊród przyczyn z agodzenia polityki kredytowej najcz Êciej wymieniano zmniejszenie ryzyka zwiàzanego z przewidywanà sytuacja gospodarczà oraz wy szà presj konkurencyjnà ze strony innych banków. Oko o po owa ankietowanych banków nie zauwa y a zmiany popytu na kredyty ze strony przedsi biorstw. W pozosta ej cz Êci nieznacznie przewa a y opinie o wzroêcie popytu g ównie na kredyty inwestycyjne. W porównaniu do poprzedniego kwarta u nieznacznie spad o zapotrzebowanie na finansowanie zapasów i kapita u obrotowego. Wed ug innych badaƒ ankietowych przeprowadzonych przez NBP 10, g ównym kryterium przyznawania przez banki kredytów by a ocena kondycji ekonomicznej przedsi biorstwa. W Tabela 2.2.2. Kredyty i po yczki dla pozosta ych sektorów krajowych Wyszczególnienie Stan na 31 2005 r. Zmiana w kwartale Zmiana do analogicznego okresu poprzedniego roku w mld z % w mld z % ZMIANY LICZONE W ODNIESIENIU DO DANYCH ORYGINALNYCH ZA 2004 r. KREDYTY, PO YCZKI 275,2 8,4 3,1 13,3 5,1 Gospodarstwa domowe 121,2 5,7 5,0 17,1 1,4 w tym osoby prywatne 91,9 5,5,4 1,4 21,8 Niemonetarne instytucje finansowe 10, 1,0 10,8 0,2 1,8 Przedsi biorstwa 125,9 0,8 0,7 -,2-4,7 Instytucje niekomercyjne dzia ajàce na rzecz gospodarstw domowych 0,8 0,0-2,0-0,1-9, Instytucje samorzàdowe 10, -0,5-4,3 0,5 4, Fundusze ubezpieczeƒ spo ecznych,1 1,3 27,0 1,9 44,7 ZMIANY LICZONE W ODNIESIENIU DO DANYCH SZACOWANYCH ZA 2004 r. - PRZELICZONYCH WG OBECNIE OBOWIÑZUJÑCEJ METODYKI KREDYTY, PO YCZKI 275,2, 2,5 12,3 4,7 Gospodarstwa domowe 121,2 2,8 2,4 14,7 13,8 w tym osoby prywatne 91,9 2, 2,9 14,1 18,1 Niemonetarne instytucje finansowe 10, 0,3 2,5-0,4-3,3 Przedsi biorstwa 125,9 2,7 2,2-4,3-3,3 Instytucje niekomercyjne dzia ajàce na rzecz gospodarstw domowych 0,8 0,0-2,0-0,1-9, Instytucje samorzàdowe 10, -0,5-4,3 0,5 4, Fundusze ubezpieczeƒ spo ecznych,1 1,3 27,0 1,9 44,7 9 Sytuacja na rynku kredytowym kwarta 2005 - Departament Systemu Finansowego NBP. Badaniem obj to 24 banki, których àczny udzia w nale noêciach od przedsi biorstw i gospodarstw domowych w portfelu sektora bankowego wyniós ponad 80% (dost pne na stronie www.nbp.pl). 10 Wst pna informacja o kondycji sektora przedsi biorstw ze szczególnym uwzgl dnieniem stanu koniunktury w I kw 2005 - Departament Analiz Makroekonomicznych i Strukturalnych NBP (dost pne na stronie www.nbp.pl). BIULETYN INFORMACYJNY 3/2005 17

Poda pieniàdza i czynniki jego kreacji Wykres 2.2.1. 12-miesi czne zmiany nale noêci od przedsi biorstw z tytu u kredytów i po yczek 2 % 40 35 30 25 20 15 10 5 0-5 -10-15 I Ogó em I I I 2003 2004 2005 W rachunku bie àcym Na inwestycje Operacyjne NieruchomoÊci kwartale 2004 r. oko o 20% ankietowanych przedsi biorstw, starajàcych si o przyznanie kredytu, uzyska o odmownà decyzj banku. Najwi ksze trudnoêci z uzyskaniem Êrodków kredytowych mia- y przedsi biorstwa z sekcji 'górnictwo i kopalnictwo', 'przetwórstwo przemys owe', 'handel i naprawy' oraz 'budownictwo'. Koszt kredytów oferowanych jednostkà nale àcym do wymienionych sekcji przewy sza przeci tne oprocentowanie rynkowe. Jak pokaza y badania, banki oferowa y ni szà cen kredytów przede wszystkim przedsi biorstwom du ym pod wzgl dem przychodów i zatrudnienia. Dro sze kredyty dost pne by y dla przedsi biorstw mniejszych, zatrudniajàcych poni ej 50 osób oraz dla przedsi biorstw nie podejmujàcych dzia alnoêci inwestycyjnej. Kredyty i po yczki dla osób prywatnych W I kwartale br. zad u enie osób prywatnych w monetarnych instytucjach finansowych wzros o o 5,5 mld z (tabela 2.2.2) w ca oêci z tytu u udzielonych kredytów. Po korekcie wp ywu zmian definicyjnych, zwiàzanych z uwzgl dnieniem od poczàtku br. zad u enia osób prywatnych w SKO- K-ach, oraz po wyeliminowaniu wp ywu ró nic kursowych, rzeczywisty wzrost kredytów bankowych wyniós 2,7 mld z. Podobnie jak w minionym roku, osoby prywatne wykorzystywa y Êrodki z kredytów bankowych g ównie na finansowanie wydatków mieszkaniowych. WartoÊç kredytów z tego tytu u wzros a w I kwartale br. o 2 mld z. Zdecydowanà wi kszoêç przyrostu 1,7 mld z stanowi y kredyty walutowe. Uwzgl dnienie wp ywu zmian kursowych wskazuje, e popyt na kredyty mieszkaniowe denominowane w walutach obcych by w ka dym miesiàcu I kwarta u w przybli eniu sta y i oscylowa w przedziale 0,4-0, mld z. Po yczkobiorców nie odstraszy y pogarszajàce si od poczàtku drugiej dekady marca notowania z otego wzgl dem dolara amerykaƒskiego, euro i franka szwaj- Wykres 2.2.2. 12-miesi czne zmiany nale noêci od osób prywatnych z tytu u kredytów i po yczek % 0 50 40 30 20 10 0-10 -20-30 I I 2003 Ogó em Na zakupy w systemie sprzeda y ratalnej Zwiàzana z funkcjonowaniem kart kredytowych I I 2004 2005 Mieszkaniowe W rachunku bie àcym Pozosta e* *Nie obejmujà kredytów na zakupy w systemie sprzeda y ratalnej 18 N a r o d o w y B a n k P o l s k i

Poda pieniàdza i czynniki jego kreacji carskiego. Rozwojowi rynku kredytów mieszkaniowych sprzyja a du a konkurencja ze strony banków, stosowanie zabezpieczeƒ hipotecznych oraz perspektywy dalszego wzrostu cen nieruchomoêci. Kredyty mieszkaniowe mia y zdecydowanie najwi ksze znaczenie w strukturze portfela kredytowego osób prywatnych. Od poczàtku roku ich udzia zwi kszy si z 43,1% do 44,0%, a ich roczne tempo wzrostu w marcu ponownie przekroczy o 20% wykres 2.2.2. Wed ug badaƒ ankietowych przeprowadzonych na grupie banków 11, przewa a a opina o wzroêcie popytu na kredyty mieszkaniowe w I kwartale br. Wi kszoêç banków nie zmieni a kryteriów ich przyznawania (ok. 2/3 wa onej aktywami banków). Pozosta e przewa nie agodzi y kryteria, g ównie wyd u ajàc okres kredytowania i karencji w sp acie kredytu, ograniczajàc zakres wymaganych dokumentów, dopuszczajàc mo liwoêç czasowego zawieszenia sp aty kredytu oraz wprowadzajàc prostszà procedur ich przyznawania. WÊród wprowadzonych zmian, banki wymienia y równie zwi kszenie mar y kredytowej. Najwi kszy wp yw na z agodzenie warunków kredytowania mia a presja konkurencyjna ze strony innych banków. 2 Poza kredytami na cele mieszkaniowe, banki odnotowa y znaczny przyrost o 1,2 mld z pozosta ych kredytów 12, obejmujàcych kredyty samochodowe, gotówkowe, sezonowe i inne. Poza kredytami mieszkaniowymi cieszy y si one najwi kszym powodzeniem ze strony osób prywatnych. Ich udzia w portfelu kredytowym systematycznie roênie od poczàtku 2004 r. W marcu br. wyniós 2,4% o 0, pkt. proc. wi cej ni na koniec 2004 r. G ównà przyczynà wzrostu popytu na kredyty o charakterze konsumpcyjnym by o z agodzenie warunków ich udzielania. Banki najcz Êciej obni a y wymagania w zakresie zabezpieczeƒ oraz wyd u a y maksymalny okres kredytowania. W przeciwieƒstwie do 2004 r., zmniejszenie mar y kredytowej nie by o ju dominujàcym elementem zmian polityki kredytowej. Najszybszym tempem przyrostu w I kwartale br. charakteryzowa y si kredyty zwiàzane z funkcjonowaniem kart kredytowych. Udzia tej kategorii w strukturze kredytowej nadal jednak pozostawa niski i nie przekroczy 4%. 2.2.2. Zad u enia netto instytucji rzàdowych szczebla centralnego W I kwartale br. zad u enia netto instytucji rzàdowych szczebla centralnego w systemie bankowym wzros o o 3,5 mld z tabela 2.2.3. Bud et w gromadzi Êrodki na rachunkach bankowych na poczàtku kwarta u, aby je wydatkowaç w dwóch kolejnych miesiàcach. W styczniu br. zad u enie bud etu zmniejszy o si o 13,0 mld z, o czym zadecydowa o ulokowanie przez Ministerstwo Finansów znacznych Êrodków na rachunku walutowym w NBP. èród em przyrostu by wp yw z tytu u styczniowej emisji obligacji zagranicznych o wartoêci nominalnej 3,0 mld euro. W kolejnym miesiàcu wartoêç sprzedanych obligacji zagranicznych wynios a 0,5 mld euro. Poczàwszy od lutego wyraênie zwi kszy y si potrzeby po yczkowe bud etu paƒstwa, który zredukowa o 3,9 mld z swoje Êrodki ulokowane na terminowych kontach z otowych. Najwi ksze wydatki bud etowe zosta y poniesione na dotacje do Funduszu Ubezpieczeƒ Spo ecznych oraz subwencje ogólne dla jednostek samorzàdu terytorialnego. W marcu nastàpi bardzo wysoki wzrost zad u enia netto bud etu centralnego w systemie bankowym. Przyrost o 13,3 mld z by rezultatem wycofania wczeêniej zgromadzonych Êrodków na rachunkach walutowych w NBP i przeznaczenia ich na przedterminowà sp at cz Êci zad u enia wobec paƒstw Klubu Paryskiego 13. W sumie zobowiàzania NBP wobec instytucji rzàdowych szczebla centralnego spad y w tym miesiàcu o 9,9 mld z. 11 Sytuacja na rynku kredytowym kwarta 2005 - Departament Systemu Finansowego NBP (dost pne na stronie www.nbp.pl). 12 Kategoria ta nie obejmuje kredytów na zakupy w systemie sprzeda y ratalnej. 13 W dniu 29 marca br. podpisane zosta y umowy o przedterminowej sp acie ca oêci zad u enia Skarbu Paƒstwa wobec Danii, Finlandii, Holandii, Republiki Federalnej Niemiec i Wielkiej Brytanii. Dodatkowo podpisana zosta a równie umowa dotyczàca sp aty cz Êci zad u enia wobec Kanady. àczna wartoêç zobowiàzaƒ obj tych przedterminowym wykupem wynios a oko o 3,27 mld euro, co stanowi o blisko 29% ca ego dost pnego do sp aty w tym trybie zad u enia Polski wobec szesnastu paƒstw wierzycielskich reprezentowanych w tzw. Klubie Paryskim. Sp ata zobowiàzaƒ obj tych zawartymi umowami nastàpi a w dniu 31 marca br., razem z przypadajàcymi na ten dzieƒ regularnymi p atnoêciami kapita owymi i odsetkowymi o wartoêci odpowiednio 932,2 mln euro i 137,2 mln euro. W sumie wierzyciele z Klubu Paryskiego otrzymali w dniu 31 marca br. Êrodki o równowartoêci oko o 4,34 mld euro. BIULETYN INFORMACYJNY 3/2005 19

Poda pieniàdza i czynniki jego kreacji Tabela 2.2.3. Zad u enie netto instytucji rzàdowych szczebla centralnego Wyszczególnienie Stan na 31 2005 r. Zmiana w kwartale Zmiana do analogicznego okresu poprzedniego roku 2 w mld z % w mld z % ZMIANY W ODNIESIENIU DO DANYCH ORYGINALNYCH ZA 2004 r. A. NALE NOÂCI OD INSTYTUCJI RZÑDOWYCH SZCZEBLA CENTRALNEGO (1+2) 99,5 4,2 4,4 2,1 2,2 1. NALE NOÂCI NBP 0,0 0,0. 0,0. 2. NALE NOÂCI POZOSTA YCH MONETARNYCH INSTYTUCJI FINANSOWYCH 99,4 4,0 4,2 2,4 2,5 w tym: kredyty 4,9 0,3,9 0,8 21,0 papiery d u ne 94,5 3,7 4,1 1, 1,8 B. ZOBOWIÑZANIA WOBEC INSTYTUCJI RZÑDOWYCH SZCZEBLA CENTRALNEGO (3+4) 2,7 0,7 2, -10,4-28,1 3. ZOBOWIÑZANIA NBP 14,0 0,1 1,1-9,5-40, 4. ZOBOWIÑZANIA POZOSTA YCH MONETARNYCH INSTYTUCJI FINANSOWYCH 12,7 0,5 4,3-0,9 -,5 w tym: depozyty bie àce,9 2,3 50,9 1,1 19,7 depozyty terminowe z terminem pierwotnym 4, -2,0-29,7-2,3-32,9 ZAD U ENIE NETTO INSTYTUCJI RZÑDOWYCH SZCZEBLA CENTRALNEGO (A-B) 72,9 3,5 5,0 12, 20,8 ZMIANY W ODNIESIENIU DO DANYCH SZACOWANYCH ZA 2004 r. - PRZELICZONYCH WG OBECNIE OBOWIÑZUJÑCEJ METODYKI A. NALE NOÂCI OD INSTYTUCJI RZÑDOWYCH SZCZEBLA CENTRALNEGO (1+2) 99,5 4,0 4,2 2,0 2,1 1. NALE NOÂCI NBP 0,0 0,0. 0,0. 2. NALE NOÂCI POZOSTA YCH MONETARNYCH INSTYTUCJI FINANSOWYCH 99,4 4,0 4,2 2,4 2,5 w tym: kredyty 4,9 0,3,9 0,8 21,0 papiery d u ne 94,5 3,7 4,1 1, 1,8 B. ZOBOWIÑZANIA WOBEC INSTYTUCJI RZÑDOWYCH SZCZEBLA CENTRALNEGO (3+4) 2,7 0,7 2, -10,4-28,1 3. ZOBOWIÑZANIA NBP 14,0 0,1 1,1-9,5-40, 4. ZOBOWIÑZANIA POZOSTA YCH MONETARNYCH INSTYTUCJI FINANSOWYCH 12,7 0,5 4,3-0,9 -,5 w tym: depozyty bie àce,9 2,3 50,9 1,1 19,7 depozyty terminowe z terminem pierwotnym 4, -2,0-29,7-2,3-32,9 ZAD U ENIE NETTO INSTYTUCJI RZÑDOWYCH SZCZEBLA CENTRALNEGO (A-B) 72,9 3,3 4,8 12,4 20,5 W kierunku wzrostu zad u enia bud etu oddzia ywa równie przyrost papierów skarbowych w portfelu banków na kwot 3,7 mld z. WartoÊç obligacji wzros a o 4,4 mld z, przy równoczesnej redukcji o 0,7 mld z stanu bonów skarbowych. 2.2.3. Aktywa zagraniczne netto Wzrost aktywów zagranicznych netto w I kwartale br. o 9,7 mld z by w du ym stopniu spowodowany zmianami kursowymi, które podwy szy y wartoêç aktywów zagranicznych o 7,2 mld z i pasywów zagranicznych o 0,3 mld z. Wy àczenie z sektora MIF banków upad ych obni y o wartoêç aktywów zagranicznych netto o 0,3 mld z. W sumie po uwzgl dnieniu wymienionych czynników, urealniony przyrost tej kategorii wyniós 3,1 mld z. Na wzrost aktywów zagranicznych, poza ró nicami kursowymi, wp yn y g ównie zmiany odnotowane w bilansie NBP. W styczniu i w lutym na rachunek w banku centralnym wp yn y Êrodki z tytu u emisji obligacji rzàdowych na rynkach zagranicznych o wartoêci 3,5 mld euro. Pod koniec marca zosta y one wykorzystane na przedterminowà sp at zad u enia wobec niektórych paƒstw cz onków Klubu Paryskiego. Spadek nominalny nale noêci NBP od pozosta ych monetar- 20 N a r o d o w y B a n k P o l s k i

Poda pieniàdza i czynniki jego kreacji Tabela 2.2.4. Aktywa zagraniczne netto Wyszczególnienie Stan na 31 2005 r. Zmiana w kwartale Zmiana do analogicznego okresu poprzedniego roku w mld z % w mld z % ZMIANY W ODNIESIENIU DO DANYCH ORYGINALNYCH ZA 2004 r. A. AKTYWA ZAGRANICZNE (1+2) 212,0 13,0,5 0,9 0,4 1. AKTYWA ZAGRANICZNE NBP 125,3 10,3 8,9-22,2-15,1 w tym: nale noêci od pozosta ych monetarnych instytucji finansowych 19,1-0,7-3,5 -, -25, papiery wartoêciowe 90,0,8 8,2-12,0-11,8 2. AKTYWA ZAGRANICZNE POZOSTA YCH MONETARNYCH INSTYTUCJI FINANSOWYCH 8,7 2,7 3,2 23,1 3,3 w tym: nale noêci od sektora finansowego 71,2 3,8 5,7 24,9 53,7 B. PASYWA ZAGRANICZNE (3+4) 59,1 3,3 5,9 1,8 3,2 3. PASYWA ZAGRANICZNE NBP 8,8 3,9 78,2-0,8-8,8 w tym: depozyty pozosta ych monetarnych instytucji finansowych 4,2 4,1 5,574,0-0, -12,8 4. PASYWA ZAGRANICZNE POZOSTA YCH MONETARNYCH INSTYTUCJI FINANSOWYCH 50,3-0, -1,2 2,7 5, w tym: zobowiàzania wobec sektora finansowego 35,1 0,5 1,4 2,2, AKTYWA ZAGRANICZNE NETTO (A-B) 152,9 9,7,8-0,9-0, ZMIANY W ODNIESIENIU DO DANYCH SZACOWANYCH ZA 2004 r. - PRZELICZONYCH WG OBECNIE OBOWIÑZUJÑCEJ METODYKI A. AKTYWA ZAGRANICZNE (1+2) 212,0 13,7,9 1,8 0,8 1. AKTYWA ZAGRANICZNE NBP 125,3 10,3 8,9-22,2-15,1 w tym: nale noêci od pozosta ych monetarnych instytucji finansowych 19,1-0,7-3,5 -, -25, papiery wartoêciowe 90,0,8 8,2-12,0-11,8 2. AKTYWA ZAGRANICZNE POZOSTA YCH MONETARNYCH INSTYTUCJI FINANSOWYCH 8,7 3,4 4,1 24,0 38,2 w tym: nale noêci od sektora finansowego 71,2 4,5,8 25,7 5, B. PASYWA ZAGRANICZNE (3+4) 59,1 3,7, 2,3 4,0 3. PASYWA ZAGRANICZNE NBP 8,8 3,9 78,2-0,8-8,8 w tym: depozyty pozosta ych monetarnych instytucji finansowych 4,2 4,1 5,574,0-0, -12,8 4. PASYWA ZAGRANICZNE POZOSTA YCH MONETARNYCH INSTYTUCJI FINANSOWYCH 50,3-0,2-0,4 3,1, w tym: zobowiàzania wobec sektora finansowego 35,1 0,5 1,4 2,2,7 AKTYWA ZAGRANICZNE NETTO (A-B) 152,9 10,0 7,0-0,5-0,3 2 nych instytucji finansowych z tytu u zdeponowanych Êrodków pieni nych wyniós 0,7 mld z. Po wyeliminowaniu wp ywu ró nic kursowych by on o ponad 7 mld z g bszy. Poza wspomnianymi zmianami, w bilansie NBP odnotowano przyrost o,8 mld z papierów wartoêciowych oraz o 4,1 mld z nale noêci z tytu u operacji otwartego rynku. Aktywa zagraniczne pozosta ych monetarnych instytucji finansowych zwi kszy y si o 2,7 mld z w ca oêci dotyczy y wzrostu nale noêci od sektora finansowego. Pasywa zagraniczne systemu bankowego wzros y w I kwartale o 3,3 mld z. Stan depozytów pozosta ych monetarnych instytucji finansowych w NBP zwi kszy si o 4,1 mld z, jednocze- Ênie o 0, mld z spad y pasywa zagraniczne banków komercyjnych. Przyrost zobowiàzaƒ banków wobec sektora finansowego o 0,5 mld z, by wypadkowà wzrostu o 2 mld z Êrodków na kontach z otowych oraz redukcji o 1,5 mld z Êrodków na kontach walutowych. O ni szym stanie pasywów zagranicznych banków w porównaniu z koƒcem 2004 r. zadecydowa spadek o 0,3 mld z zobowiàzaƒ wobec sektora niefinansowego oraz o 0,9 mld z pozosta ych pasywów. BIULETYN INFORMACYJNY 3/2005 21

Polityka monetarna banku centralnego 3 Polityka monetarna banku centralnego 3 3.1. Stopy procentowe Zgodnie z oczekiwaniami rynku, Rada Polityki Pieni nej (RPP) na dwudniowej sesji 29-30 marca br. zdecydowa a si obni yç stopy NBP o 0,5 pkt. proc. do poziomu: stopa referencyjna,0% w skali rocznej, stopa lombardowa 7,5%, stopa redyskonta weksli,5%, stopa depozytowa 4,4%. Decyzja Rady zosta a podj ta w warunkach wyraênego spowolnienia wzrostu gospodarczego i wygasania presji inflacyjnej ze strony czynników o charakterze przejêciowym, co potwierdza zmniejszenie si ró nicy mi dzy inflacjà mierzonà wskaênikiem cen towarów i us ug konsumpcyjnych a inflacjà bazowà. Ponadto marzec br. by kolejnym miesiàcem spadku oczekiwaƒ inflacyjnych gospodarstw domowych. Utrwalaniu niskiej inflacji sprzyja a równie sytuacja na rynku pracy. Stopniowemu wzrostowi zatrudnienia towarzyszy a niska dynamika wzrostu p ac, nie przekraczajàca wzrostu wydajnoêci pracy. Spadek realnych wynagrodzeƒ dowodzi braku presji p acowej w przedsi biorstwach. Powy sze czynniki dawa y podstawy do przeprowadzenia redukcji stóp procentowych, co by o zgodne z oczekiwaniami rynku. W Êlad za spadkiem rynkowych stóp procentowych WIBOR, banki nieznacznie z agodzi y w marcu warunki kredytowe dotyczàce wysokoêci oprocentowania. W sumie w I kwartale br. Êrednie wa one oprocentowanie kredytów dla przedsi biorstw w najwi kszych bankach spad o od 0,3 do 0,5 pkt. proc. w zale noêci od okresu na jaki zosta udzielony kredyt. Najbardziej potania y kredyty o krótszych terminach 1-roczne i dwuletnie. Ich oprocentowanie wynios o na koniec kwarta u odpowiednio 7,7% i 8,2%. Ró nica pomi dzy oprocentowaniem kredytów 1-rocznych i kredytów udzielonych na okres powy ej 5 lat wynios a 0, pkt. proc. W przypadku gospodarstw domowych, banki stosowa y wyraênie zró nicowanà polityk kszta towania wysokoêci stóp procentowych w zale noêci od rodzaju kredytu. Na poziomie zbli onym z koƒca 2004 r. pozosta y stopy od kredytów udzielonych w rachunku bie àcym i kredytów konsumenckich 15,9%. O ile kredyty w rachunku bie àcym i kredyty na zakupy w systemie sprzeda y ratalnej nie cieszy y si du ym popytem, to stosunkowo wysokie tempo przyrostu ok. 25% w skali rocznej pozosta ych kredytów Êwiadczy, e ich wysoki koszt nie zniech ci kredytobiorców. Banki wyraênie preferowa y kredytowanie wydatków na cele mieszkaniowe. Drugi kwarta z rz du spada o oprocentowanie kredytów mieszkaniowych przeci tnie o 0, pkt. proc. do poziomu 7,% na koniec marca br. Najwy sza skala obni ek dotyczy a kredytów udzielanych na okres do 2 lat. Ich koszt w porównaniu z grudniem 2004 r. spad o 1 pkt proc. do poziomu 7,1%. W przeciwieƒstwie do kredytów z otowych, banki podwy szy y oprocentowanie kredytów dolarowych. Ich Êredni koszt wzrós w I kwartale br. o 0,4 pkt. proc. i wyniós 5,7%. Stania y natomiast o 0,2 pkt. proc. do poziomu 4,8% kredyty denominowane w euro. W porównaniu z koƒcem 2004 r. banki nie zmieni y wysokoêci oprocentowania depozytów terminowych gospodarstw domowych. Na niskim poziomie dochodowoêci 0,3% utrzymywa- 22 N a r o d o w y B a n k P o l s k i

Polityka monetarna banku centralnego Wykres 3.1. Ârednie wa one oprocentowanie realne depozytów terminowych z otowych i kredytów ogó em podmiotów gospodarczych na tle stopy referencyjnej deflowane PPI % 20 15 10 5 0-5 -10 I I 2001 2002 2003 Depozyty terminowe z otowe Kredyty z otowe 1-roczne Kredyty z otowe powy ej 5 lat Stopa referencyjna I I 2004 2005 3 Wykres 3.2. Ârednie wa one oprocentowanie realne depozytów terminowych z otowych i kredytów ogó em gospodarstw domowych na tle stopy referencyjnej deflowane CPI % 18 1 14 12 10 8 4 2 0-2 I I 2001 2002 2003 Depozyty terminowe z otowe Kredyty z otowe ogó em Stopa referencyjna I I 2004 2005 y si Êrodki na rachunkach oszcz dnoêciowo-rozliczeniowych osób prywatnych. Realnie przynios y one straty w wysokoêci 3% w skali rocznej. Najbardziej dochodowe by y lokaty o d u szym terminie od 1 roku wzwy, dla których oprocentowanie w wysokoêci 4,3% o 0,-1,0 pkt. proc. przewy sza o oprocentowanie lokat ulokowanych na krótszy okres. W przypadku sektora przedsi biorstw, podobnie jak w poprzednich okresach utrzyma a si znaczàca ró nica w oprocentowaniu lokat bie àcych i krótkoterminowych 'do 1 miesiàca w àcznie', która wynios a 3,2 pkt. proc. oprocentowanie odpowiednio 0,1% i 3,3%. W porównaniu z koƒcem 2004 r. wyraênie poprawi o si realne oprocentowanie depozytów bankowych przedsi biorstw. Spadek dynamiki rocznej cen producenta (PPI) spowodowa, e Êrodki na kontach terminowych do 1 miesiàca w àcznie charakteryzowa y si dodatnià realnà dochodowoêcià (1,1%), podczas gdy w grudniu ub. roku przynosi y one straty w wysokoêci 1,7% w skali rocznej. 3.2. Rezerwy obowiàzkowe W I kwartale 2005 r. stopa rezerwy obowiàzkowej od wszystkich rodzajów wk adów pieni nych pozostawa a na niezmienionym poziomie i wynosi a 3,5%. 3.3. Kursy walutowe Poza krótkim okresem na poczàtku roku, kurs z otego wykazywa tendencj wzrostowà a do pierwszej dekady marca. Z oty szybko zyskiwa na wartoêci szczególnie wzgl dem euro i franka szwaj- BIULETYN INFORMACYJNY 3/2005 23

Polityka monetarna banku centralnego Wykres 3.3.1. Kurs Êredni PLN do USD i EUR oraz relacje USD/EUR 3 PLN 4,2000 4,1000 4,0000 3,9000 3,8000 3,7000 3,000 3,5000 3,4000 3,3000 3,2000 3,1000 3,0000 2,9000 3.01 5.01 7.01 11.01 13.01 17.01 19.01 21.01 25.01 27.01 31.01 2.02 4.02 8.02 10.02 14.02 1.02 18.02 22.02 24.02 28.02 2.03 4.03 8.03 10.03 14.03 1.03 18.03 22.03 USD/EUR 1,3450 24.03 29.03 31.03 1,3350 1,3250 1,3150 1,3050 1,2950 1,2850 1,2750 PLN/1EUR PLN/1USD USD/EUR carskiego. Nieco inny przebieg mia y jego notowania w relacji do dolara amerykaƒskiego, którego kurs oscylowa wokó poziomu 3,1 z do po owy lutego br. Okres pomi dzy 7-9 marca br. okaza si prze- omowym. Kursy dolara i euro osiàgn y swoje minima na poziomie odpowiednio 2,90 i 3,8839 z. Od tego momentu z oty zaczà gwa townie traciç na wartoêci. Przyczynà koƒca fazy silnego z otego by a sytuacja na rynku amerykaƒskim. W oczekiwaniu na podwy ki stóp procentowych w USA, zwi kszajàce atrakcyjnoêç inwestycyjnà instrumentów finansowych denominowanych w dolarach, inwestorzy rozpocz li zamykanie pozycji w ca ej Europie Ârodkowej. W najwi kszym stopniu odp yw kapita u dotknà rynek obligacji, co z kolei pociàgn o za sobà wyprzeda walut. Sytuacji na rynku walutowym nie poprawi y dane makroekonomiczne za luty br. Dobrym informacjom o spadku inflacji towarzyszy y dane wskazujàce na spowolnienie gospodarcze. Równie wydarzenia polityczne nie stabilizowa y w tym okresie notowaƒ waluty krajowej. Szczególnie deklaracja premiera M. Belki o planowanym w maju z o eniu dymisji, co w rezultacie mog o prowadziç do przyêpieszonych wyborów parlamentarnych. Okres deprecjacji z otego trwa do 29 marca br. do dnia rozpocz cia dwudniowego posiedzenia Rady Polityki Pieni nej. Kurs z otego osiàgnà poziom 3,2217 z wzgl dem dolara i 4,159 wzgl dem euro. W ostatnich dniach marca nastàpi a korekta kursów. W okresie styczeƒ-marzec 2005 r. z oty najbardziej straci do waluty amerykaƒskiej (4,%) i do brytyjskiej (2,9%) 14. Niewiele zmieni si w relacji do euro (spadek o 0,1%). Wzmocni si natomiast w stosunku do korony szwedzkiej (o 1,4%) i franka szwajcarskiego (o 0,3%). 3.4. Rynek pierwotny bonów skarbowych W I kwartale 2005 r. na 13 aukcjach bonów skarbowych 5 w styczniu, 4 w lutym i 4 w marcu zaoferowano do sprzeda y bony o àcznej wartoêci nominalnej 10,1 mld z. Najwi kszy udzia w oferowanej puli stanowi y bony o 52-tygodniowym terminie wykupu (9,7 mld z ). W ofercie sprzeda y znalaz y tak e bony 13-tygodniowe. Podobnie jak w kwartale ub. roku, popyt ze strony inwestorów przewy sza poda ponad 3-krotnie i wyniós 30,8 mld z. Oferenci byli zainteresowani praktycznie tylko papierami o 52-tygodniowym terminie wykupu. Ponad 99% oferty znalaz o nabywców. Nie zrealizowano tylko cz Êci styczniowej emisji bonów 13-tygodniowych. Âredni wa ony zysk z kupionych bonów obni y si w I kwartale br. z,44% do 5,51%. Wyraênie ni sza by a Êrednia arytmetyczna z trzech miesi cy w porównaniu do ostatniego kwarta u ub. roku odpowiednio 5,89% i,74%. 14 Zmiany kursowe liczone w okresie pomi dzy pierwszym i ostatnim dniem I kwarta u br. w oparciu o Êrednie kursy NBP. 24 N a r o d o w y B a n k P o l s k i