EKSPERTYZA GEOLOGICZNO-GÓRNICZA

EKSPERTYZA GEOLOGICZNO-GÓRNICZA PODŁOŻA GRUNTOWEGO PRZY UL. OPATOWICKIEJ W TARNOWSKICH GÓRACH AUTORZY OPRACOWANIA: Dr inż. Rafał JENDRUŚ specjalista górniczy Dr inż. Grzegorz STROZIK specjalista górniczy Piekary Śląskie, październik 2013 rok

SPIS TREŚCI 1. WSTĘP 2 1.1 PODSTAWA WYKONANIA 2 1.2 CHARAKTERYSTYKA PLANOWANEJ INWESTYCJI 2 1.3 WYKAZ WYKORZYSTANYCH MATERIAŁÓW I LITERATURY 2 2. ZAKRES WYKONANYCH PRAC 4 3. POŁOŻENIE, CHARAKTERYSTYKA TERENU, MORFOLOGIA I HYDROGRAFIA 4 3.1 POŁOŻENIE OBIEKTU 4 3.2 MORFOLOGIA I HYDROGRAFIA 4 3.3 OPIS UŻYTKOWANIA TERENU 5 4. BUDOWA GEOLOGICZNA I WARUNKI HYDROGEOLOGICZNE 5 5. HISTORIA GÓRNICTWA RUDNEGO W REJONIE TARNOWSKICH GÓR 6 6. PROBLEMATYKA ZAGROŻENIA POWIERZCHNI TERENU WYSTĄPIENIEM DEFORMACJI NIECIĄGŁYCH 7 7. ANALIZA HISTORYCZNYCH MAP EKSPLOATACJI RUDNEJ W REJONIE TARNOWSKICH GÓR 8 8. MOŻLIWOŚCI WYSTĄPIENIA ODDZIAŁYWAŃ DLA OBIEKTU PRZY UL. OPATOWICKIEJ STRONY HISTORYCZNEJ EKSPLOATACJI GÓRNICZEJ 10 9. WNIOSKI I ZALECENIA 11 Firma Projektowo Wykonawcza GeoRock 1

1. WSTĘP 1.1. Podstawa wykonania Niniejszą opinię geologiczno-górniczą opracowano w firmie Projektowo- Wykonawczej GeoRock z siedzibą przy ul. Armii Krajowej 14/I/10 w Piekarach Śląskich na zlecenie Wojskowej Agencji Mieszkaniowej w Warszawie, Oddział Regionalny w Krakowie, z siedzibą w Krakowie, ul. Montelupich 50. Celem sporządzenia ekspertyzy jest identyfikacja zagrożeń dla projektowanego budynku wynikających z jego lokalizacji nad pozostałościami historycznych wyrobisk kopalni rud srebronośnych oraz wskazanie sposobów bezpiecznego posadowienia budynku i przebudowy drogi dojazdowej. Opinia niniejsza stanowi uzupełnienie dokumentacji geotechnicznej opracowanej w oparciu o Rozporządzenie Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej z dnia 25 kwietnia 2012r w sprawie ustalania geotechnicznych warunków posadawiania obiektów budowlanych (Dz. U. z 27 kwietnia 2012 r, poz.463). 1.2. Charakterystyka planowanej inwestycji W ramach planowanej inwestycji w przewiduje się realizację budynku czterokondygnacyjnego garażami w podpiwniczeniu (w rejonie A, rys. 1) oraz przebudowę drogi wewnętrznej z miejscami postojowymi (w rejonie B, rys. 1). Obydwa obszary znajdują się na terenie zabudowanym wzdłuż południowej części ulicy Ułańskiej w pobliżu jej wylotu do ul. Opatowickiej. Lokalizację obiektu przedstawiono na rys. 2. 1.3. Wykaz wykorzystanych norm i literatury W opracowaniu wykorzystano mapy historyczne związane z eksploatacją rud metali w rejonie Tarnowskich Gór : Mapa topograficzna okolic Tarnowskich Gór (arkusz 5579 Tarnowitz) z roku 1943, skala 1 : 25.000, wydana przez Niemiecki Urząd Kartograficzny, Mapa topograficzna okolic Tarnowskich Gór (arkusz 5579 Tarnowitz) z roku 1940, skala 1 : 25.000, wydana przez Niemiecki Urząd Kartograficzny, Mapa topograficzna okolic Tarnowskich Gór (arkusz 5579 Tarnowitz) z roku 1931, skala 1 : 25.000, wydana przez Niemiecki Urząd Kartograficzny, w opracowaniu Amerykańskiego Korpusu Inżynieryjnego z roku 1952, Firma Projektowo Wykonawcza GeoRock 2

Mapa geologiczna Prus i państw ościennych, wydana przez Królewski Pruski Urząd Geologiczny, skala 1 : 25.000, arkusz Tarnowitz-Brinitz, rok 1913, Mapa złóż rud metali do arkusza Tarnowitz-Brinitz mapy geologicznej Prus i państw ościennych wydana przez Królewski Pruski Urząd Geologiczny, skala 1 : 25.000, rok 1913, Mapy eksploatacji rudnej na Górnym Śląsku dawnego Głównego Urzędu Górniczego we Wrocławiu, wydane w Berlinie w r. 1911., skala 1: 10000, arkusz nr 7 Tarnowskie Góry. Szkic sytuacyjny obiektu w skali 1 : 1000 (materiał Zleceniodawcy), Wyrys z miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego miasta Tarnowskie Góry, skala 1 : 2000 (materiał Zleceniodawcy), Obraz satelitarny terenu pobrany z serwisu www.wikimapia.org Moszny J.: Rola i znaczenie sztolni odwadniających w górnictwie tarnogórskim. Materiału sympozjum 45 lat działalności Sztoni Czrnego Pstrąga w Tarnowskich Górach, str. 25-39, Wydawca: Stowarzyszenie Miłośników Ziemi Tarnogórskiej, 2003, ISBN 83-904063 -5-7 Gad P., Rosenbaum S.: Tarnowskie Góry. Podziemia. Wydanie na zlecenie Wydziału Kultury i Promocji Miasta oraz Wydziału Ochrony Środowiska Urzędu Miejskiego w Tarnowskich Górach, Tarnowskie Góry 2010, ISBN 978-83-61458-73-9 Firma Projektowo Wykonawcza GeoRock 3

2. ZAKRES WYKONANYCH PRAC W oparciu o zebraną dokumentacją kartograficzną oraz informacje dotyczące przebiegu, zakresu przestrzennego oraz czasowego robót górniczych prowadzonych w rejonie lokalizacji obiektu w Tarnowskich Górach w okolicy skrzyżowania ulic Opatowickiej i Ułańskiej oraz na terenach przyległych, wykonano analizę obejmującą: Lokalizację historycznych szybów górniczych i złóż surowców mogących stanowić przedmiot historycznej eksploatacji górniczej, Historyczną eksploatację rud srebra cynku i ołowiu dokonaną przed rokiem 1912, Inne zaszłości antropogeniczne mogące mieć wpływa na warunki geotechniczne posadowienia planowanego obiektu. 3. POŁOŻENIE, CHARAKTERYSTYKA TERENU, MORFOLOGIA I HYDROGRAFIA 3.1. Położenie obiektu Teren planowanej inwestycji znajduje się na terenie miasta Tarnowskie Góry, w jego północno-zachodniej części, na terenie tzw. osiedla Fazos (www. wikimapia.org), wzdłuż zachodniej pierzei ulicy Ułańskiej, w jej części południowej, dochodzącej do ulicy Opatowickiej. W kierunku wschodnim bezpośrednie sąsiedztwo stanowią zabudowania jednostki wojskowej. W kierunku zachodnim występuje zabudowa mieszkaniowa kilkupiętrowa, ograniczona ul. Obwodnica, będącą zarazem przebiegiem Drogi Krajowej nr 11 w kierunku do Poznania. Na północy zaznacza się teren leśno-parkowy, tzw. park Redena, powyżej przebiegu ul. Opolskiej. Na południowej stronie ulicy Opatowickiej występuje natomiast zabudowa rozproszona niska o charakterze domów jednorodzinnych. 3.2. Morfologia i hydrografia Pod względem geomorfologicznym opisywany teren położony jest na Płaskowyżu Tarnowickim. Powierzchnia terenu w rozpatrywanym rejonie jest nieznacznie nachylona, stanowiąc zbocze niewielkiego wzniesienia pod nazwą Wzgórze Redena (321 m n.p.m.). Wysokość powierzchni terenu rozpatrywanego obszaru zmienia się od około 312,5 m n.p.m. w południowej części rozpatrywanego obszaru do 317,5 m n.p.m. Hydrograficznie teren badań należy do dorzecza Odry. Wody powierzchniowe spływają w kierunku północno-zachodnim ku dolinie rzeki Stoły, do której odprowadza wody Firma Projektowo Wykonawcza GeoRock 4

podziemne także sztolnia odwadniająca Dopomóż Bóg. Rozpatrywany teren leży na obszarze zdrenowanym przez historyczne roboty górnicze, zwłaszcza istniejący do dziś system odwadniający wyrobiska górnicze, związany ze sztolnią Dopomóż Bóg, która przebiega w przybliżeniu pod ulicą Opolską, w odległości około 200 m od północnej granicy rozpatrywanego obszaru. W pobliżu obiektu nie występują powierzchniowe zbiorniki i naturalne cieki wodne. Nieznaczne wzniesienie wzgórza Redena wykorzystano do lokalizacji wieży ciśnień i stacji wodociągowej. Istnienie sieci wodociągowej sięga roku 1797 i związane jest drenażem wód gruntowych przez sztolnie odwadniające. 3.3. Opis użytkowania terenu Przedmiotowe parcele znajdują się w strefie kilkupiętrowej zabudowy mieszkaniowej, okolonej drogami dojazdowymi z miejscami parkingowymi. W otoczeniu znajdują się tereny parkowe (od północy), rozproszona zabudowa mieszkaniowa (od południa) oraz budynki mieszkaniowe i zabudowania jednostki wojskowej (wschodnia i zachodnia granica obszaru). 4. BUDOWA GEOLOGICZNA I WARUNKI HYDROGEOLOGICZNE Bezpośrednie podłoże badanego terenu stanowią warstwy czwartorzędowe, pod którymi rozpoczyna się seria utworów triasowych, w obrębie których znajduje się strefa złożowa kruszconośna, będąca przedmiotem historycznej eksploatacji górniczej. Trias reprezentowany jest przez dolomity kruszconośne, które w części stropowej przechodzą w zwietrzeliny kamieniste i gliniasto-kamieniste. Lokalnie występują warstwy gliny tłustej i piasków żelaziastych z wystąpieniami żelaziaka brunatnego limonitu, występujących formie kieszeni w starszych utworach. Czwartorzęd reprezentowany jest przez piaski i pospółki, mogą występować także plejstoceńskie gliny i piaski gliniaste przechodzące w piaski oraz nasypy antropogeniczne. Przeprowadzone wiercenia wykazały na rozpatrywanym terenie wyłącznie piasków i pospółek czwartorzędowych. W przeprowadzonych wierceniach geotechnicznych do głębokości sześciu metrów nie stwierdzono występowania zwierciadła wód podziemnych co jest zjawiskiem typowym dla rozpatrywanego obszaru i wiąże się z wyżej wspomnianymi czynnikami hydrologicznymi i hydrogeologicznymi. Firma Projektowo Wykonawcza GeoRock 5

5. HISTORIA GÓRNICTWA RUDNEGO W REJONIE TARNOWSKICH GÓR Górnictwo w szerzej rozumianym rejonie Tarnowskich Gór (łącznie z okolicami Bytomia i Piekar Śląskich) sięga czasów wczesnego Średniowiecza czyniąc ten obszar jednym z najstarszych centrów wydobycia rud metali w Europie. Najstarsza zapisana wzmianka o górnictwie rudnym w tym rejonie pochodzi z roku 1136 i dotyczy kopalnictwa srebra w Okolicach Bytomia. Dokument wystawiony przez księcia Władysława Opolskiego w roku 1247 wspomina już o górnictwie rudnym w rejonie Rept Śląskich, a więc w bezpośredniej okolicy terenu będącego przedmiotem niniejszej opinii. Roboty górnicze w rejonie Tarnowskich Gór prowadzono praktycznie nieprzerwanie od wczesnego Średniowiecza do roku 1912, kiedy to uznano ostatecznie rejon złóż tarnogórskich za wyczerpany. Współczesny obszar historycznej eksploatacji rud metali w rejonie Tarnowskich Gór obejmuje 185 km bieżących zachowanych wyrobisk korytarzowych w formie chodników, komór, sztolni oraz ogromną ilość pozostałości po historycznej eksploatacji rud metali, głównie w formie szybów i szybików w bardzo zróżnicowanym stanie zachowania względnie likwidacji, których łączną liczbę ocenia się na około 20 000. Do istotnych z geotechnicznego punktu widzenia pozostałości pogórniczych należą także rozległe tereny o powierzchni utworzonej z antropogenicznych gruntów nasypowych pochodzących z wydobytych skał płonnych i odpadów z przeróbki rud metali. Współcześnie w obrębie najlepiej zachowanej partii wyrobisk podziemnych funkcjonuje podziemne muzeum Zabytkowa Kopalnia Srebra. oraz odcinek jednej ze sztolni odwadniających pod nazwą Sztolni Czarnego Pstrąga. Adaptacja wybranych fragmentów historycznych wyrobisk górniczych do celów muzealno-turystycznych to jedyne podziemne roboty górnicze prowadzone w rejonie Tarnowskich Gór w ciągu ostatnich 100 lat. Dla rozpatrywanego rejonu istotne jest także występowanie ubogich rud żelaza, tzw. rud darniowych, reprezentowanych głównie przez żelaziak brunatny (limonit) oraz inne minerały. Te dość powszechnie występujące rudy w czasach historycznych stanowiły przedmiot eksploatacji w celu pozyskiwania żelaza oraz barwników. Eksploatowane je za pomocą niewielkich wyrobisk odkrywkowych, względnie szybików, czego współczesne ślady ujawniają się dopiero podczas badań geotechnicznych terenów, związanych z pozyskiwaniem nowych terenów pod zabudowę. Firma Projektowo Wykonawcza GeoRock 6

6. PROBLEMATYKA ZAGROŻENIA POWIERZCHNI TERENU WYSTĄPIENIEM DEFORMACJI NIECIĄGŁYCH Dla współcześnie posadawianych obiektach na terenach dawnej eksploatacji górniczej szczególnie niebezpieczne są miejsca gdzie w przeszłości prowadzona była eksploatacja na niewielkich głębokościach, gdzie niskie ciśnienie warstw nadległych oraz lokalne warunki geologiczno-górniczej sprawiają, że istnieje prawdopodobieństwo występowania nie zaciśniętych pustek poeksploatacyjnych (wyrobiska korytarzowe, komory). Dodatkowe zagrożenie dla obiektów powierzchniowych występuje w rejonie dawnych wyrobisk górniczych mających połączenia z powierzchnią (szyby, sztolnie, upadowe, dukle). Większość starych szybów posiadało niewielką głębokość i wymiary. Duża większość tych wyrobisk była wykonywana w nietrwałej obudowie (najczęściej drewnianej), powszechnie stosowanej w płytkich wyrobiskach udostępniających, tak więc ich żywotność rzadko przekraczała kilka lat. Często z przyczyn technicznych wyrobiska te likwidowane były na bieżąco przez zawalenie, zasypanie lub też bez podsadzenia poprzez przykrycie drewnianą platformą i zasypanie np. ziemią. Dla znacznej części wyrobisk pionowych, zwłaszcza w rejonie płytkiej eksploatacji rudnej, sposób ich likwidacji jest nieznany lub budzi wątpliwości sposób zabezpieczenia ich wlotów na powierzchnię. Często o szybach tych nie zachowały się praktycznie żadne informacje mówiące np. o położeniu sytuacyjnych czy też parametrach technicznych jak wymiary lub głębokość. Jednocześnie należy założyć, że ze względu na specyfikę rejonu związaną od wielu setek lat z płytkim kopalnictwem rudnym, w rozpatrywanym rejonie mogą istnieć także wyrobiska o nieudokumentowanej lokalizacji i nieznanym sposobie ewentualnej likwidacji. Mogły być one w przeszłości wykonywane poza drogą formalną co tym bardziej skutkowało brakiem jakichkolwiek informacji opisowych czy też graficznych na ich temat. Miejsca takie stwarzają potencjalne zagrożenie, gdyż na skutek różnych przyczyn mogą spowodować powstanie deformacji nieciągłych powierzchni w postaci szczelin, progów, lejów i zapadlisk. Czynnikami zewnętrznymi wywołującymi powstanie deformacji nieciągłych mogą być np.: długotrwałe opady wywołujące zjawiska sufozyjne w luźnych warstwach nadkładu oraz butwienie drewnianych platform zakrywających szyby, posadowienie obiektów wywołujących duży nacisk na podłoże budowlane lub wywołujących drgania np. ciągi komunikacyjne o dużym natężeniu ruchu (w tym przypadku sąsiedztwo bocznicy kolejowej kopalni). Deformacje nieciągłe mogą czasami duże wymiary Firma Projektowo Wykonawcza GeoRock 7

(powierzchnię i głębokość) i stanowią niebezpieczeństwo dla obiektów znajdujący się nad nimi lub w bezpośrednim ich sąsiedztwie oraz dla użytkowników tych obiektów. Do deformacji nieciągłych zagrażających obiektom na powierzchni terenów należą także strefy luźnych gruntów i nasypów, powstałych na skutek działalności ludzkiej (zwałowanie odpadów, zasypywanie odkrywek i dukli itp). Antropogeniczne warstwy nasypowe wpływają zwykle wysoce niekorzystne na geotechniczne własności podłoża projektowanego obiektu budowlanego 7. ANALIZA HISTORYCZNYCH MAP EKSPLOATACJI RUDNEJ W REJONIE TARNOWSKICH GÓR Z uwagi na fakt zakończenia robót górniczych w rejonie Tarnowskich Gór w roku 1912, najbogatsze w szczegóły są mapy geologiczne i górnicze pochodzące z tego właśnie okresu, zawierające najpełniejszy i najbardziej aktualny obraz zakresu dokonanej eksploatacji górniczej. Fragment najstarszej mapy przedstawiającej zakres dokonanej eksploatacji górniczej w okolicach wzgórza Redena przedstawiono na rys. 3. Wydany w 1911 r. zestaw map eksploatacji rudnej na Górnym Śląsku opiera się na danych z lat 1908 1910 i wobec znikomego zakresu robót górniczych w ostatnich latach działalności górniczej w rejonie tarnogórskim odzwierciedla w praktyce ich stan ostateczny. Z analizy przedstawionego na rys. 3. fragmentu mapy eksploatacji rudnej okolic Starych Tarnowic wynika, że na rozpatrywanym obszarze (oznaczonym w przybliżeniu czerwonym prostokątem) nie powinny znajdować się wyrobiska górnicze związane eksploatacją złoża triasowego (dolomitów). Zachodnia krawędź złoża galeny (pole błękitne) wraz z kilkoma wyrobiskami chodnikowymi (linie niebieskie) znajduje się w odległości około 100 m od wschodniej krawędzi analizowanego obszaru. Na północ od granicy rozpatrywanego obszaru, w odległości ok. 200 m, przebiega w kierunku NW SSE sztolnia Dopomóż Bóg (Gotthelf-Stollen). W przedstawionym stanie rejon obecnej ulicy Ułańskiej i osiedla Fazos jest jeszcze terenem niezabudowanym, z drogami gruntowymi przebiegającymi zgodnie z przebiegiem obecnej ulicy Opatowieckiej i Ułańskiej. Na uwagę zasługuje obecność w pobliżu rozpatrywanego rejonu dwóch udokumentowanych szybików o głębokości 38 i 36 m dowierconych do stropu skał wapiennych oraz 5 szybików w nieco większym oddaleniu: dwa o głębokości 35 m Firma Projektowo Wykonawcza GeoRock 8

w odległości około 100 m w kierunku NW oraz trzy o nieznanej głębokości wzdłuż południowej strony obecnej ulicy Opatowieckiej. Analizowany obszar znajduje się na polu o nieregularnym kształcie zaznaczonym brązową szrafują. Jest to oznaczenie dawnych nieudokumentowanych wyrobisk górniczych o bliżej nieokreślonej lokalizacji, jednak z mapy nie wynika w jakim celu miałyby być one wykonywane, które podobnie jak szybiki znajdują się poza strefą występowania dolomitów kruszconośnych. Na rys. 4 przedstawiono lokalizację rozpatrywanego obszaru na wycinku mapy geologicznej Prus i państw ościennych wydana przez Królewski Pruski Urząd Geologiczny w roku 1913, powiększony obraz analizowanego obszaru z tej mapy przedstawiono na rys. 5. Mapa ta potwierdza, że rozpatrywany obszar znajduje się poza strefą występowania złóż galeny (obszary wyznaczone czerwonymi liniami). Wskazuje jednak na istnienie w jego obrębie i najbliższym otoczeniu sześciu zasypanych płytkich odkrywek lub dukli, z których niektóre znajdują się w centrum rozpatrywanego obszaru i prawdopodobnie można je powiązać z obszarem występowania śladów działalności górniczej oznaczonym na wyrycie z miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego miasta Tarnowskie Góry, rys. 7. Przyczynę prowadzenia w analizowanym punkcie robót górniczych wyjaśnia dopiero analiza mapy złóż rud metali wydanej przez Królewski Pruski Urząd Geologiczny w roku 1913 jako załącznik do wcześniej wymienionej mapy geologicznej, rys. 6. Mapa ta wskazuje na obecność na rozpatrywanym obszarze darniowych rud żelaza, będących przedmiotem historycznej, płytkiej eksploatacji górniczej tego obszaru. Kolejnych informacji dostarczyć może analiza map topograficznych rejonu zbiegu obecnych ulic Opatowieckiej i Ułańskiej. I tak, na mapie z 1931r. przedstawiono już zabudowania obecnej jednostki wojskowej, natomiast obszar na zachód od obecnej ulicy Ułańskiej jest niezabudowany i przedstawiono na nim jako zapewne istniejące, ślady po dawnych robotach górniczych. Tym niemniej, największe z dawnych wyrobisk jest w przedstawionym stanie zlikwidowane i znajduje się pod zabudowaniami koszar wojskowych. Stan rozbudowy rozpatrywanego obszaru nie zmienia się przynajmniej do roku 1940, gdyż stan z budowy oraz topografii terenu w rozpatrywanym obszarze (rys. 9) jest niemal identyczny jak na mapie wydanej dziewięć lat wcześniej. Sytuacja ulega zmianie dopiero na mapie topograficznej wydanej w roku 1943, rys. 10. Rozpatrywany obszar ujęty już jest jako działka budowlana a z graficznego opisu powierzchni teren zniknęły prawie wszystkie ślady po dawnej eksploatacji górniczej. Zmiany Firma Projektowo Wykonawcza GeoRock 9

przedstawione na mapie na rys. 10 w stosunku do starszych opracowań sugerują, że rozpatrywany obszar został przeznaczony i zaadaptowany do zabudowy, co mogło się wiązać z przeprowadzeniem robót rekultywacyjnych zmierzających do usunięcia historycznych zaszłości pogórniczych na tym terenie i zapewnienia stabilności podłoża terenu pod nową zabudowę. 8. OCENA MOŻLIWOŚCI WYSTĄPIENIA ODDZIAŁYWAŃ DLA OBIEKTU PRZY UL. OPATOWICKIEJ STRONY HISTORYCZNEJ EKSPLOATACJI GÓRNICZEJ Obszary A i AB w rejonie zbiegu ulic Opatowieckiej i Ułańskiej przeznaczone pod budowę budynku mieszkalnego wraz z przebudową dojazdów i miejscami parkingowymi znajdują się poza granicami przeprowadzonej historycznej eksploatacji rud metali w warstwach dolomitowych. Na terenie przedmiotowego obszaru nie przebiegają sztolnie ani inne udokumentowane obiekty górniczej związane z dawną eksploatacją rud srebra i ołowiu w Tarnowskich Górach. Cały rozpatrywany obszar znajduje się na terenie płytkiego kopalnictwa darniowych rud żelaza. Analiza źródeł archiwalnych wskazuje na występowanie na rozpatrywanym obszarze dwóch szybików o głębokości 36 i 38 m oraz kilku płytkich odkrywek lub dukli. Pozostałości wspomnianych obiektów górniczych mogły zostać zlikwidowane w toku rozwoju przestrzennego Tarnowskich Gór i adaptacji terenów dawnej kolonii Redensberg (okolice tzw. wzgórza Redena) pod zabudowę. Przeprowadzone badania geotechniczne (w rozpatrywanym rejonie wykonano 5 otworów wiertniczych o głębokości 8mb każdy, o łącznym metrażu 40mb), nie wykazały w profilu geologicznym podłoża obecności warstw nasypowych, pozostałości szybików, ani też innych antropogenicznych zaburzeń ciągłości i własności geotechnicznych warstw podłoża. W bezpośrednim otoczeniu terenu badań nie stwierdzono również widocznych deformacji terenu ani śladów ich oddziaływania na istniejące obiekty. Świadczyć to może zarówno o poprawnym przygotowaniu terenu pod zabudowę w ramach prac, których przeprowadzenie odzwierciedla analiza map topograficznych z lat 40-tych XX wieku, jak i znikomej skali wielkości oraz potencjalnego zagrożenia geotechnicznego pozostałości górniczych udokumentowanych na archiwalnych mapach. Firma Projektowo Wykonawcza GeoRock 10

9. WNIOSKI I ZALECENIA W obszarze projektowanych prac budowlanych w rejonie zbiegu ulic Opatowieckiej i Ułańskiej w Tarnowskich Górach możliwość wystąpienia negatywnych oddziaływań dla powierzchni terenu i podłoża obiektów budowlanych ze strony dokonanej działalności górniczej, ocenia się następująco: stwierdza się brak możliwości występowania wstrząsów sejsmicznych oraz zjawisk deformacyjnych ciągłych typowych dla skutków bieżącej eksploatacji górniczej, prawdopodobieństwo obecności w podłożu nie zlikwidowanych historycznych wyrobisk górniczych oraz innych pustek poeksploatacyjnych grożących uaktywnieniem i doprowadzeniem do wystąpienia deformacji grożących bezpieczeństwu obiektu budowlanego ocenia się jako znikome. Działań zaradczych nie przewiduje się. występuje niskie prawdopodobieństwo wystąpienia zjawisk deformacyjnych na powierzchni i w płytkim podłożu gruntowym spowodowanych przez zjawiska sufozyjne i krasowe, pośrednio indukowane przez istnienie czynnego grawitacyjnego systemu odwadniającego rejon historycznej eksploatacji rud metali. Działań zaradczych nie przewiduje się. prawdopodobieństwo występowania w płytkich warstwach podłoża antropogenicznie przekształconych gruntów nasypowych mogących mieć negatywny wpływ na parametry geotechniczne podłoża ocenia się jako znikome. Nie potwierdzono ich występowania przeprowadzonymi wierceniami geotechnicznymi (odrębna dokumentacja w postaci opinii geotechnicznej). końcowa decyzja w sprawie ostatecznych - technicznych warunków posadowienia planowanego obiektu budowlanego, należy do projektanta konstruktora. Firma Projektowo Wykonawcza GeoRock 11

Rys.1. Lokalizacja obiektu w rejonie zbiegu ulic Opatowickiej i Ułańskiej. Szkic sytuacyjny obiektu w skali 1 : 1000 (materiał Zleceniodawcy), Firma Projektowo Wykonawcza GeoRock 12

A B Rys.2. Lokalizaca obiektów na tle obrazu fotograficzego bezpośredniego toczenia. Obraz satelitarny terenu pobrany z serwisu www.wikimapia.org Firma Projektowo Wykonawcza GeoRock 13

Opinia geologiczno-górnicza Rys.3. Mapa eksploatacji rudnej na Górnym Śląsku dawnego Głównego Urzędu Górniczego we Wrocławiu, wydane w Berlinie w r. 1911., skala 1: 10000, arkusz nr 6 Stare Tarnowice (opis w tekście) historyczne zroby o bliżej nie znanym stanie ani położeniu granice obszarów górniczych wyrobiska górnicze Firma Projektowo Wykonawcza GeoRock 14

Rys.4. Fragment mapy geologicznej Prus i państw ościennych wydana przez Królewski Pruski Urząd Geologiczny, skala 1 : 25.000, arkusz Tarnowitz-Brinitz, rok 1913 Firma Projektowo Wykonawcza GeoRock 15

Rys. 5. Powiększenie fragmentu mapy z rys. 4. Piaski, piaski ilaste Żwiry piaszczyste i żwiry Granica złoża galeny Obszary nasypowe Firma Projektowo Wykonawcza GeoRock 16

Rys. 6. Fragment mapy złóż rud metali wydanej przez Królewski Pruski Urząd Geologiczny, skala 1 : 25.000, arkusz Tarnowitz-Brinitz, rok 1913 Obszary występowania darniowych rud żelaza z miejscami prowadzenia płytkiej eksploatacji Obszary okruszcowania w dolomicie triasowym Firma Projektowo Wykonawcza GeoRock 17

Rys. 7. Wyrys z miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego miasta Tarnowskie Góry, skala 1 : 2000 (materiał Zleceniodawcy), Firma Projektowo Wykonawcza GeoRock 18

Rys. 8. Fragment mapy topograficznej okolic Tarnowskich Gór z roku 1931 (skala 1 : 25000) Firma Projektowo Wykonawcza GeoRock 19

Rys. 9. Fragment mapy topograficznej okolic Tarnowskich Gór z roku 1940 (skala 1 : 25000) Firma Projektowo Wykonawcza GeoRock 20

Rys. 10. Fragment mapy topograficznej okolic Tarnowskich Gór z roku 1943 (skala 1 : 25000) Firma Projektowo Wykonawcza GeoRock 21