Recenzja ksiki Thomas Gordon "Wychowanie bez poraek" Wychowywa dziecko to: "Nie depta, nie poniewiera, nie oddawa w niewol jutra, nie gasi, nie spieszy, nie pdzi." Janusz Korczak Artur Paweł Moskalik Kierunek Pedagogika dr. A. Modzierz Olsztyn 2008r.
W 1966 roku amerykaski pisarz Thomas Gordon stworzył program Wychowanie bez poraek, ksika wydana w 1970r. w USA, potem w krajach Europy Zachodniej stała si bestsellerem. Wydanie drugie, ukazało si w Polsce 1993r. Wychowanie jest procesem trudnym, długotrwałym i bardzo odpowiedzialnym. Dlatego naley korzysta z kadego ródła wiedzy, które wesprze nas w tym działaniu. Thomas Gordon daje rodzicom wskazówki jak wychowywa. Niektóre z nich mog si nam wyda kontrowersyjne, ale zawsze mamy prawo wyboru. Autor opowiada si za szczeroci w kontaktach midzy dzieckiem i rodzicem. Wystpuje przeciwko manipulowaniu, stawia na metod porozumiewania si, dziki czemu dziecko staje si bardziej samodzielne, odpowiedzialne. Gdzie w sposób szczegółowy opisał, w jaki sposób naley zapewni dziecku wszechstronny i harmonijny rozwój, bez jakichkolwiek zahamowa i rozczarowa, oraz jak unika błdów wychowawczych i jakie metody wychowania stosowa? Program swój skierował zarówno do rodziców jak i nauczycieli; przedstawia w nim sposoby rozwizywania konfliktów i problemów, wskazuje na rodzaje porozumiewania si, kształtujce w dziecku postaw samodzielnoci, odpowiedzialnoci oraz umiejtno podejmowania właciwych wyborów. Thomas Gordon podjł problem, który w naszym kraju jest prawie zapomniany, mianowicie szkolenia rodziców, którzy maj kłopoty wychowawcze ze swoimi dziemi, bd te szkolenia przyszłych rodziców do tej roli. Intencj autora było dotarcie ze swoimi ideami do szerokiego krgu odbiorców. Publikacja ta, cho odnosi si przede wszystkim do rozwizania sporów midzy rodzicami i dziemi, jest przydatna nie tylko rodzicom, ale równie nauczycielom i wychowawcom domów dziecka. Thomas Gordon piszc t ksik mylał o wykorzystaniu jej jako poradnika dla rodziców, z którego mogliby dowiedzie si, gdzie popełniaj błdy, dlaczego oraz w jaki sposób mog je rozwiza. Ksika zawiera 15 rozdziałów, w których zostały
poruszone problemy, tj.: co robi by dzieci chciały z nami rozmawia, jak nauczy si ich słucha, rozwizywanie konfliktów metod bez pokonanych, autorytet rodzicielski i inne. Rozdziały zostały podzielone na podrozdziały z przykładowymi dialogami rodzic - dziecko, pokazujce sposoby rozwizania danego problemu, najwaniejsze rzeczy zostały wypunktowane, podkrelone. Wszystko to czyni ksik czyteln i łatw w odbiorze. Dodatkowo, na kocu ksiki zawarty jest dodatek w postaci wicze dla rodziców i tak np. w przedstawionych sytuacjach rodzic moe sprawdzi czy dobrze rozpoznaje uczucia swojego dziecka, moe wiczy wypowiedzi adekwatne do odpowiednich sytuacji, czy sprawdzi jak posługuje si swoim autorytetem rodzicielskim. Poradnik skierowany jest przede wszystkim do rodziców, ale myl e równie dobrze ksik moe przeczyta kada młoda osoba, pomoe jej to zrozumie zachowanie swoich rodziców jak i moe da umiejtnoci rozwizywania rónych sytuacji konfliktowych. W ksice Wychowanie bez poraek Thomas Gordon stara si poda sposoby rozwizywania konfliktów midzy rodzicami i dziemi. Myl, e kieruje j przede wszystkim do rodziców, (chocia nie tylko) udzielajc im rad typu, jak opanowa konflikt według zasady, ja uznaj twoje potrzeby, musz jednak take respektowa moje własne, tak by kady z członków rodziny czuł si w niej dobrze. Pozytywn rzecz, która zwraca uwag jest fakt, e rodzic jest postrzegany jako osoba majca take wady, własne uczucia i niedoskonałoci. To głównie rodzicom przypisuje si win za problemy swoich dzieci, niepowodzenia szkolne, siganie po rodki odurzajce czy róne zaburzenia emocjonalne, ale kto im pomaga i jak mog si dowiedzie gdzie popełniaj błdy? Czy wychowanie dziecka to nie zadanie najtrudniejsze i stawiajce najwiksze wymagania? Wychowanie bez poraek Thomasa Gordona przede wszystkim zakłada wiadomo teorii stosunków midzyludzkich, a wic tego, co rozgrywa si w konkretnych relacjach midzy ludmi. U podstaw tej teorii le nastpujce załoenia: wychowankowie nie powinni by traktowani przez dorosłych jako szczególne istoty, lecz po prostu jako osoby doroli musz zrozumie, i zachowanie ich dzieci kształtowane jest w zalenoci od relacji zachodzcych w układzie dziecko - rodzic
rodzice musz zaznajomi si z kilkoma podstawowymi zasada komunikacji midzyludzkiej W zwizku powyszymi załoeniami, Thomas Gordon dokonał podziału wszystkich rodziców na trzy grupy: zwycizców - do tej grupy nale rodzice, w bardzo silny sposób podkrelajcy swój autorytet i władz, co przejawia si czstym stosowaniem przez nich zakazów, rónych ogranicze, daniem okrelonego typu zachowa; rodzice ci wydaj swoje polecenia i wymagaj bezwzgldnego posłuszestwa, aby zmusi dziecko do zrobienia czego, gro mu uyciem kary; konflikty powstajce na linii rodzice - dziecko zazwyczaj kocz si zwycistwem rodziców; rodzice ci uzasadniaj swoje kolejne wygrane argumentujc je w sposób: "rodzice wiedz najlepiej", "to dla dobra dziecka" itp. zwycionych - ten rodzaj rodziców stara si zapewni swoim dzieciom nieco wicej swobody, co wynika z faktu, i uwaaj si oni za przeciwników metod autorytatywnych; w sytuacji zaistniałych konfliktów, wygrywa tutaj dziecko; rodzice ci sdz równie, i nie spełnianie oczekiwa ich podopiecznych moe by dla nich po prostu szkodliwe grupa chwiejnych- do tej grupy naley najwicej z rodziców; charakteryzuje ich to, i czciowo akceptuj oni zachowania swoich dzieci, po czci za nie; ta swoista mieszanina aprobaty i dezaprobaty przejawia si na przemian uleganiem i surowoci, twardoci i łagodnoci, ograniczaniem i cierpliwoci, zwycianiem i poleganiem; grup t stanowi rodzice w pewien sposób niepewni i rozdarci. Zachowanie rodziców, czy raczej przyjmowane przez nich stanowisko, zaley od stopnia ich akceptacji; niektórzy traktuj swoje rodzicielstwo jako funkcj i powoli zaczynaj niejako odgrywa rol rodziców, jednoczenie zapominajc, e przede wszystkim s oni ludmi. Zachowuj si w konkretny sposób poprzez narzucanie sobie okrelonych zachowa, adekwatnych (w ich mniemaniu) do roli
rodzica i zapominajc o tak właciwym ludziom wadach, ograniczeniach, słabociach i uczuciach. Osoby stajce si rodzicami zaczynaj uwaa, i powinny one by konsekwentne w swoich uczuciach, e zawsze powinny one kocha swoje dzieci, przez co musz akceptowa je w sposób bezwarunkowy i by tolerancyjnymi, przy jednoczesnym pomijaniu własnych potrzeb, w celu powicenia dla dobra dziecka. Naley jednak zaznaczy, i wszyscy rodzice czasem akceptacj a czasem nie akceptuj swoich dzieci, co zaley od danej sytuacji; niektóre z zachowa dziecka, na co dzie przewanie akceptowanych przez rodziców, w danym czasie (np. spotka rodzinnych) - zupełnie nie s tolerowane. Jak wic wida, to samo zachowanie, w dwóch odmiennych sytuacjach moe by traktowane w zupełnie róny sposób, co wiadczy o zjawisku "fałszywej akceptacji". Wikszo z rodziców przyswoiła ju sobie okrelone wzorce, przez co (mniej lub bardziej wiadomie) przejawiaj oni zachowani stosowane wobec nich samych. Metoda "wychowania bez poraek" Thomasa Gordona jako podstaw wszelkich kolejnych działa, wymaga od rodziców uwiadomienia sobie i pozbycia si wikszoci zachowa czy przyzwyczaje. Autor tej metody udowodnił, e wikszo rodziców (jak równie przyszłych rodziców) po prostu nie potrafi słucha. W praktyce, najczciej ju na samym pocztku, doroli przejawiaj nastpujce zachowania: wygłaszaj kazania wydaj polecenia ostrzegaj moralizuj i wymylaj dziecku udzielaj rad krytykuj i stawiaj diagnozy tłumacz i pocieszaj wypytuj lub kieruj rozmow na inne tory
Wymienione zachowania zostały nazwane przez Thomasa Gordona barykadami, czyli barierami komunikacji, które utrudniaj rozwizywanie problemów oraz nawizanie właciwych relacji, blokuj "wgld w przeywanie" dziecka, czego efektem jest stan rzeczy, w którym dzieci przestaj rozmawia ze swoimi rodzicami. W sytuacjach pełnych emocji, dzieci nie chc przyjmowa logicznych argumentów ze strony rodziców, którzy z reguły powtarzaj te same, stare i wywiechtane slogany, a których to dzieci nie lubi po raz setny wysłuchiwa. Rodzice niemal lubuj si w udzielaniu dobrych rad, czsto bez uprzedniego, dokładnego poznania danego problemu - daj z góry do zrozumienia, kto tu jest mdrzejszy, przez co wie lepiej. Takie postpowanie wiadczy o braku akceptacji dla zwykłych, ludzkich zachowa, a wic w wikszoci przypadków - samych dzieci. T bardzo wan kwesti Thomas Gordon stara si jasno przekazywa i jednoczenie napitnuje w swoich ksikach podobne zachowania. Akceptacja (według Thomasa Gordona) umoliwia dziecku stawanie si niezalenym oraz zmienianie si w taki sposób, by móc realizowa jak najwicej ze swoich moliwoci. Okazywana dziecku akceptacja, pozytywnie wpływa na kształtowaniu si u niego poczucia własnej wartoci, w jego rozwoju, akceptacji samego siebie i po prostu w stawaniu si coraz to lepszym. Akceptacj tak mona okazywa dziecku przez zachcanie je do mówienia i wyraania własnych uczu, co ma niewtpliwy wpływ na rozwój u dziecka poczucia własnej wartoci, na szacunek wobec samego siebie, umoliwia równie dokonywanie konstruktywnych zmian. Opisywana akceptacja, a dokładniej mówic - jej brak, cile wie si z nastpujcymi dwoma zasadami: zasada niekonsekwencji - dotyczy ona przekonania zwizanego z konsekwencj postpowania i mówi ona, i jeli rodzic nie akceptuje pewnych zachowa dziecka, to zarówno nie akceptuje ich dzisiaj jak i kadego nastpnego dnia; jest to jednak mit, który stara si obali Thomas Gordon: twierdzi on, i rodzice s tylko ludmi, podlegajcymi zmianom nastrojów i innym emocjom oraz podatnymi na róne reakcje
otoczenia; tak wic nie zawsze bd doznawa identycznych uczu wobec dzieci; zasada ta pozwala pozby si rodzicom poczucia winy i psychicznego dyskomfortu zasada posiadania problemu - rodzice bardzo czsto chc rozwizywa problemy za swoje dzieci, zamiast dy do zmotywowania ich oraz podjcia przez nich samodzielnych działa, zmierzajcych do pokonania jakiego problemu lub rozwizania trudnej sytuacji; rodzice czsto zdaj si zapomina, e ich dziecko bdzie stawa w yciu przed rónymi problemem wymagajcymi podjcia decyzji oraz rozwizania swoich trudnoci, przez co nie zdaj sobie sprawy, i rozwizywanie problemów za swoje dzieci, powoduje brak samodzielnoci i zaleno od rodziców, przez co w dorosłoci, zamiast same rozwizywa wystpujce problemy, bd one szuka wsparcia rodziców i innych osób; naley równie pamita, i rodzice, przejmujc problemy dziecka, bior take pełn odpowiedzialno za ich rozwizanie, przez co daj niejako gwarancj sukcesu, z kolei taka sytuacja dla wielu z nich stanowi due obcienie, nierzadko stajc si zadaniem nie do wykonania; rodzicom akceptujcym zasad nie przejmowania problemów dzieci duo łatwiej jest wspiera własne dzieci w podejmowanych wysiłkach i deniu do samodzielnego rozwizywania problemów Autor bestselleru "Wychowanie bez poraek" (i kontynuacji) proponuje tak metod komunikowania si z dzieckiem, która pozwala mu na stawanie si coraz bardziej samodzielnym i odpowiedzialnym, przez co szacunek dziecka dla rodziców staje si czym zupełnie naturalnym, a nie odgórnie narzuconym. Ta propozycja wychowawcza ma równie pozytywny wpływ na rozwój osobowy rodziców, gdy wspólne poszukiwanie rozwiza rónych sytuacji przez rodziców i ich dzieci sprawia, i w domu rodzinnym panuje atmosfera wolnoci, harmonii i swobody. Ksika nie stanowi rejestru praw i obowizków rodziców ani dzieci, ani wykazu powinnoci rodzicielskich, wystpuje przeciw manipulacjom
dziecicym stosowanym wobec rodziców, głosi nowe moliwoci kształtowania atmosfery rodzinnej. Autor obiecuje szkolonym przez siebie rodzicom moliwo zupełnej rezygnacji z karania jako zabiegu wychowawczego, bolesnego zazwyczaj dla rodziców prawie tak samo jak dla dzieci, jeli nie doszło do głosu samo tylko impulsywne odreagowanie gniewu czy działanie odwetowe za przeyt przykro. Jest to bardzo wane, gdy Thomas Gordon jest przekonany, e młodzie nie buntuje si przeciw rodzicom. Buntuje si przeciwko okrelonym, destrukcyjnym metodom wychowawczym, które charakteryzuj prawie wszystkich rodziców. Autor twierdzi, e głównym dylematem współczesnych rodziców jest to, e znaj tylko te dwa pojcia i sposoby postpowania w sytuacjach konfliktowych, które w rodzinie midzy rodzicami, a dziemi s nieuniknione. Znaj w wychowaniu tylko te dwie moliwoci: jedni przyznaj si do zasady: ja zwyciam ty przegrywasz a drudzy do zasady ja przegrywam ty zwyciasz. Czas by rodzice uwiadomili sobie, e istnieje trzecia moliwo nazwano j metod bez poraek. Na koniec, w byciu rodzicem autor przypomina take o prawach dziecka, które piknie zawieraj słowa Gibrana: Twoje dzieci nie s twymi dziemi. One s synami i córkami tsknoty ycia do samego siebie. One przychodz przez ciebie, ale nie do ciebie. I chocia s przy tobie, nie nale do ciebie. Wolno ci da im twoj miło, ale nie twoje myli, Bo one maj swoje własne myli ".