DSpace 1.Podstawowe informacje: Co to jest DSpace? Dostęp do danych 2. Sposoby wykorzystania: Po co umieszczać dane w repozytorium? Pobieranie i eksportowanie danych Jakie są możliwości dostępu do archiwum 3. Instrukcja obsługi: Układ strony głównej Przeglądanie repozytorium Rejestracja użytkownika Przesyłanie danych - deponowanie korpusu w bazie Pobieranie i eksportowanie zasobów Licencja Cytowanie 1.Podstawowe informacje: Co to jest DSpace? Miejsce dostępu : https://clarin-pl.eu/dspace/ Repozytorium DSpace umożliwia użytkownikom tworzenie bezpiecznych archiwów, w których możliwe jest przechowywanie danych (dokumentów tekstowych i zasobów multimedialnych). Pliki są deponowane i archiwizowane w repozytorium bezpośrednio przez przeglądarkę internetową, nie wymaga to instalacji żadnego dodatkowego oprogramowania, konieczne jest jedynie utworzenie konta użytkownika w systemie DSpace. Dostęp do danych Dane zdeponowane w repozytorium przechowywane są na serwerze i współdzielone między użytkownikami. Oznacza to, że każdy może mieć do nich wgląd, a także pobrać je z repozytorium i wykorzystać. Bez logowania możliwe jest wyszukiwanie danych i narzędzi, a także ich pobieranie. Bardziej zaawansowane opcje (np. eksport korpusu danych do systemu Inforex i dalsze operacje) wymagają zalogowania w systemie.
2. Sposoby wykorzystania: Po co umieszczać dane w repozytorium? DSpace jest bezpiecznym i darmowym systemem stworzonym do udostępniania danych i administrowania nimi na potrzeby badań korpusowych. Repozytorium pozwala nie tylko współdzielić dane, wymieniać się nimi i współtworzyć rozbudowane korpusy. Oparte jest w większości na zasadach Creative Commons (narzędzia zaś na open source), pozwala więc na uczestnictwo w globalnej sieci baz danych. System ułatwia obsługę, gromadzenie i przetwarzanie różnorakich formatów plików, od tekstowych, przez dźwiękowe, po wideo. Pozwala też na zaawansowane przeszukiwanie korpusów oraz pobieranie narzędzi do ich opracowywania. Umożliwia dostęp do danych z różnych miejsc, za pomocą różnych narzędzi i systemów ( google, VLO, DataCite, OLAC, Data Citation Index, arxive). Pobieranie i eksportowanie danych Repozytorium pozwala użytkownikom na pobieranie archiwów w różnorakich formatach (więcej w sekcji Pobieranie zasobów ) oraz użytkownikom zalogowanym na eksportowanie danych do innych, bardziej zaawansowanych narzędzi, np. Inforex. Dokonuje też wstępnego opracowania metadanych według zasad CMDI (Component MetaData Infrastructure), wykorzystywanych w ramach projektu CLARIN-PL. Jakie są możliwości dostępu do archiwum Repozytoria DSpace oparte są na prawach Creative Commons, zakłada się więc darmowy i wolny dostęp do danych dla wszystkich użytkowników. Zaawansowane przeglądanie oraz udostępnianie możliwe jest po założeniu konta. Tworzenie i udostępnianie korpusu wymaga wyboru licencji ( lista wspieranych licencji ). Ze względu na różnorodne dane, jakie zawierają poszczególne korpusy, system przewiduje możliwość ograniczenia dostępu do danych (np. wgląd tylko dla użytkowników z afiliacjami akademickimi, itd.), które można zdefiniować w trakcie tworzenia korpusu lub (na specjalną potrzebę) po kontakcie z administratorami.
3. Instrukcja obsługi: Układ strony głównej
Przeglądanie repozytorium Pole wyszukiwania Zawartość repozytorium można przeszukiwać na różne sposoby. Jednym z nich jest wpisanie szukanego wyrażenia w okno wyszukiwarki na stronie głównej systemu DSpace: Możliwe jest także skorzystanie z opcji Advanced Search w celu wprowadzenia bardziej precyzyjnych kryteriów przeglądania zawartości repozytorium. Po wybraniu tej opcji możliwe będzie określenie filtrów wyszukiwania (np. tytułu korpusu tekstowego, jego autora czy daty dodania danych do repozytorium).
Zaawansowane wyszukiwanie umożliwia wybór kryteriów z rozwijanej listy po lewej stronie sekcji. W zależności od wprowadzonego kryterium wyszukiwania wyświetlone zostaną wyłącznie wyniki, które je spełniają. Umożliwia to filtrowanie zawartości repozytorium w zależności od wprowadzonych kryteriów (np. tylko korpusy tekstowe, wyłącznie w języku angielskim): Podobne opcje wyszukiwania uzyskamy po rozwinięciu listy w sekcji Browse, która znajduje się na głównej stronie systemu DSpace, w menu użytkownika po prawej stronie:
Rejestracja użytkownika Aby korzystać z pełnej funkcjonalności systemu DSpace należy się zalogować. W tym celu najpierw konieczne jest utworzenie konta użytkownika. 1. Rejestracja dostępna jest na stronie głównej systemu DSpace. W sekcji po prawej stronie należy wybrać zakładkę Register. 2. Następnie wymagane jest podanie adresu e-mail, który od tej pory służyć będzie do logowania na stronie repozytorium (login ten będzie automatycznie przypisany również do Inforexa). Na podany adres e-mail wysłany zostanie link aktywujący, który odsyła do kolejnych kroków rejestracji. Wprowadzenie adresu e-mail:
Link aktywacyjny w wiadomości e-mail: 3. Tworzenie nowego profilu użytkownika wymaga uzupełnienia danych osobowych, a także podania hasła, którego używać będziemy wraz z adresem e-mail do logowania do systemu. Konto utworzone w systemie DSpace umożliwia użytkownikowi zalogowanie do Inforexa przy pomocy tego samego loginu i hasła.
4. Po wybraniu opcji Complete Registration rejestracja zostanie zakończona. Od tej pory możliwe jest korzystanie z opcji dostępnych dla użytkowników po zalogowaniu. 5. Logowanie za pośrednictwem macierzystej instytucji umożliwia zalogowanie się na konta utworzone na mocy umów między CTJ CLARIN-PL a innymi podmiotami zbiorowymi, zajmującymi się badaniami; po wyborze konkretnej instytucji (np. uniwersytet, laboratorium badawcze, konsorcjum) z listy propozycji, strona przenosi użytkownika do osobnego okna logowania, gdzie należy podać wcześniej uzyskany login i hasło.
Przesyłanie danych - deponowanie korpusu w bazie 1. W pierwszej kolejności należy zalogować się na konto w systemie. Tylko zalogowani użytkownicy mogą dodawać i udostępniać dane. 2. W menu bocznym użytkownika w sekcji My Account (Moje konto) trzeba wybrać opcję Submissions. 3. Użytkownik zostanie przeniesiony do głównego panelu zarządzania swoimi archiwami, w którym może zdecydować, czy chce uzupełnić niekompletne archiwum, dodać nowe lub usunąć stare. Wybieramy opcję Start another submisson. 4. Prezentowany poniżej panel przeprowadzi użytkownika przez kolejne osiem kroków, które trzeba wykonać, żeby archiwum udostępniono poprawnie w bazie DSpace.
5. W pierwszej kolejności należy wybrać rodzaj materiału, jaki mamy zamiar wgrać do bazy ( Corpus - materiały tekstowe, wypowiedzi i źródła, będące podstawą przyszłego korpusu; Lexical Conceptual Resource - leksyka, słowniki, listy słów; L anguage description - modele i gramatyki konkretnych języków; Technology / Tool / Service - narzędzia administracyjne, ułatwiające pracę z korpusami. Wybieramy opcję Corpus i podajemy nazwę bazy. 6. W kolejnych dwóch krokach należy uzupełnić korpus o podstawowe dane ( 2.Who s involved ), związane z jego autorem, użytkownikami, danymi kontaktowymi, organizacjami lub instytucjami odpowiedzialnymi oraz źródłami finansowania, po czym klikamy Next. Następnie ( 3.Describe ) uzupełniamy opis korpusu, wybieramy język, słowa kluczowe, podajemy szacowany rozmiar oraz rodzaj korpusu (teksty, pliki audio, video), jak na poniższych screenach. Potwierdzamy i przechodzimy do panelu dodawania plików.
7. W kolejnym panelu ( 4.Upload ) można wgrać wybrane pliki do bazy danych. Jeśli na tym etapie użytkownik nie ma żadnych plików, może pominąć krok i przejść dalej. Pliki można dodawać z poziomu wyszukiwarki z opcji Choose File lub poprzez przeciąganie ich na odpowiednie pole (Drag&Drop). Wybranie pliku otworzy okno, umożliwiające osobny opis każdego z dodawanych dokumentów. Aby załadować plik do bazy, należy kliknąć opcję Start Upload, a zakończenie operacji potwierdzić przez OK. Można następnie dodawać kolejne pliki, a także edytować lub usuwać stare. Po uzupełnieniu korpusu proszę przejść przyciskiem Next do okna wyboru licencji (pole 5).
8. Jeśli został dodany chociaż jeden plik, należy wybrać licencję, na bazie której będzie udostępniany korpus (dane pozbawione tej informacji stają się bezużyteczne dla innych użytkowników sieci, nie wiedzą bowiem oni, w jakim zakresie mogą je wykorzystać). Proszę uważnie przeczytać Distribution agreement (Warunki udostępniania) i kliknąć czerwony guzik. Zmieni on kolor na zielony. 9. Następnie należy wybrać z listy możliwości rodzaj licencji udostępniania. W razie problemów ze zdefiniowaniem zakresu praw do korpusu, można skorzystać z opcji OPEN License Selector, która przeniesie nas do specjalnego narzędzia (szczegółowe omówienie w sekcji: Licencja ).
10. Potwierdzamy wybór licencji i przechodzimy do okna Note (pole 6), gdzie można zapisać notatkę z informacjami dla osób sprawdzających korpus. 11. Kolejny panel ( Review ) umożliwi poprawienie wszystkich, wypełnionych wcześniej pól oraz zweryfikowanie odpowiedzi i danych. Jeśli coś zostało błędnie lub nie do końca uzupełnione, wystarczy wcisnąć Correct i poprawić fragment formularza. Gdy wszystkie elementy zostaną przez użytkownika zweryfikowane, można nacisnąć Complete Submission i dokończyć publikowanie korpusu, lub Save & Exit, zapisując zmiany i pozostawiając bazę do późniejszej pracy. 12. Po kliknięciu opcji Complete Submission w poprzednim kroku, korpus jest przesyłany do wglądu administratorów. Gdy zostanie przez nich zaakceptowany, ukaże się w repozytorium DSpace. W razie jakichkolwiek problemów bądź wątpliwości związanych z danymi korpusu, redaktorzy skontaktują się z użytkownikiem poprzez e-mail.
Pobieranie i eksportowanie zasobów W celu pobrania zasobów z repozytorium należy wybrać archiwum, w którym zostały one zdeponowane, a następnie wybrać opcję Download all files in item w celu pobrania całej zawartości archiwum, albo Download file, aby pobrać wybrany plik z archiwum. Operacje na korpusie tekstowym: Zalogowani użytkownicy mogą eksportować dane zawarte w wybranym korpusie do systemu Inforex lub MeWex i przeprowadzić w nim dalsze operacje, np. wprowadzanie anotacji. Nie ma to wpływu na zawartość korpusu zdeponowanego w repozytorium przez inną osobę. Możliwe jest również wygenerowanie listy frekwencyjnej ( Make sense frequency list ), która zawiera formy podstawowe i częstość występowania słów zawartych w danym korpusie tekstowym. Po wygenerowaniu, listę frekwencyjną można zapisać na dysku w formacie csv.
Licencja Cytowanie System Handle umożliwia automatyczne tworzenie unikalnych i trwałych identyfikatorów do zdigitalizowanych obiektów. Pozwala na wygenerowanie stałego identyfikatora (PID) i adresu URL, który będzie połączony z konkretnym plikiem, bez względu na przyszłą lokalizację danych. W razie zmian lub edycji korpusu (z wyłączeniem błędów technicznych i drobnych korekt), danym przypisany zostaje nowy identyfikator. Można zatem bezpiecznie używać systemu jako źródła odwołań, np. na potrzeby przyszłych publikacji naukowych. Adres można następnie wyeksportować do formatu CMDI lub BibTex, który ukaże się w osobnym oknie:
1. Przeglądanie archiwum, nawigacja, wyszukiwanie danych 2. Bezpieczeństwo archiwizowania (kopie zapasowe) 3. Typy zasobów, informacja o obsługiwanych formatach tekstu 4. Przesyłanie danych - zdeponowanie korpusu 5. Licencja 6. Cytowanie 7. Eksportowanie korpusu np. do Inforexa