OCENA SKUTKOW REGULACJI 1. Podmioty, na ktore oddzialuje projektowana ustawa Projektowana ustawa bttdzie oddzialywac na uczni6w, nauczycieli, dyrektor6w szk6l podstawowych, dyrektor6w przedszkoli, rodzic6w, organy prowadz~ce szkoly podstawowe i przedszkola, w tym jednostki samorz~du terytorialnego. 2. Konsultacje spoleczne W ramach konsultacji spolecznych projekt do zaopiniowania otrzymali nastypuj~cy partnerzy spoleczni i zwi~zki zawodowe: 1) Alians Ewangeliczny w Polsce; 2) Chrzescijanski Zwi~zek Zawodowy,Solidamosc im. Ks. J. Popieluszki"; 3) Forum Zwi~zk6w Zawodowych; 4) Komisja Krajowa NSZZ,Solidamosc"; 5) Komisja Krajowa NSZZ,Solidamosc 80"; 6) Krajowa Sekcja Nauki NSZZ,SolidamosC"; 7) Krajowa Sekcja Oswiaty NSZZ,Solidamosc 80"; 8) Niezalezny Samorz~dny Zwi~zek Zawodowy Pracownik6w Schronisk dla Nieletnich i Zaklad6w Poprawczych; 9) Niezalemy Samorz~dny Zwi~zek Zawodowy,Solidamosc"; 1 0) Og6lnopolskie Porozumienie Zwi~zk6w Zawodowych; 11) Sekcja Krajowa Oswiaty i Wychowania NSZZ,Solidamosc"; 12) Sekcja Oswiaty KNSZZ,Solidamosc 80"; 13) Wolny Zwi~zek Zawodowy,Sierpien 80" Komisja Krajowa; 14) Wolny Zwi~zek Zawodowy,Solidamosc- Oswiata"; 15) Zarz~d Gl6wny Zwi~zku Nauczycielstwa Pol skiego; 16)Zarz~d Krajowy Zwi~zku Zawodowego Nauczycieli Srednich Szk6J Lesnych w Polsce; 17) Zwi~zek Zawodowy Pracownik6w Oswiaty i Wychowania,Oswiata"; 18) Zwi~ek Zawodowy,Rada Poradnictwa"; 19) Business Centre Club- Zwi~zek Pracodawc6w; 20) Federacja Inicjatyw Oswiatowych; 21) Federacja Stowarzyszen Naukowo-Technicznych NOT; 22) Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej; 23) Fundacja Rozwoju Dzieci im. Jana Amosa Komenskiego; 24) Fundacja Rozwoju Systemu Edukacji; 4
25) Instytut Spraw Publicznych; 26) Komenda Gl6wna Ochotniczych Hufc6w Pracy; 27) Komitet Nauk Pedagogicznych PAN; 28) Konferencja Rektor6w Akademickich Szk6l Polskich; 29) Konferencja Rektor6w Publicznych Szk6l Zawodowych; 30) Konferencja Rektor6w Zawodowych Szk6l Polskich; 31) Konferencja Rektor6w U czelni Zawodowych; 32) Konfederacja Stowarzyszen Nauczycielskich; 33) Krajowa Izba Gospodarcza; 34) Krajowe Forum Oswiaty Niepublicznej; 35) Krajowe Porozumienie Rodzic6w i Rad Rodzic6w; 36) Mittdzynarodowa Organizacja do Spraw Migracji (I OM); 37) Og6lnopolska Federacja Organizacji Pozarz~dowych; 38) Og6lnopolskie Stowarzyszenie Dyrektor6w Centr6w Ksztalcenia Ustawicznego; 39) Og6lnopolskie Stowarzyszenie Kadry Kierowniczej Oswiaty; 40) Og6lnopolskie Stowarzyszenie Niepublicznych Szk6l Muzycznych I i II Stopnia; 41) Og6lnopolskie Stowarzyszenie Powiatowych i Gminnych Samorz~dowych Osrodk6w Doskonalenia Nauczycieli; 42) Polska Izba Ksi~zki; 43) Polska Konfederacja Pracodawc6w Prywatnych,Lewiatan"; 44) Polska Rada Ekumeniczna; 45) Polski Zwi~zek Gluchych- Zarz~d Gl6wny; 46) Polski Zwi~ek Logoped6w; 47) Polski Zwi~zek Niewidomych- Zarz~d Gl6wny; 48) Polskie Stowarzyszenie na Rzecz Os6b z Uposledzeniem Umyslowym; 49) Polskie Stowarzyszenie Wychowania Pozaszkolnego im. Aleksandra Karninskiego; 50) Polskie Towarzystwo ADHD; 51) Polskie Towarzystwo Dysleksji; 52) Pracodawcy RP; 53) Rada do spraw Szkolnictwa Artystycznego; 54) Rada Gl6wna Szkolnictwa Wyzszego; 55) Rada Jyzyka Polskiego; 56) Rada Szk6l Katolickich; 57) Sekretariat Konferencji Episkopatu Polski; 58) Spoleczne Towarzystwo Oswiatowe; 59) Spoleczne Towarzystwo Oswiatowe Og6lnopolskie Forum Rodzic6w; 60) Stowarzyszenie Doradc6w Szkolnych i Zawodowych Rzeczypospolitej Polskiej; 61) Stowarzyszenie Dyrektor6w Szk6l Srednich; 62) Stowarzyszenie Oswiatowc6w Polskich - Zarz~d Gl6wny; 63) Stowarzyszenie Rektor6w i Zalozycieli Uczelni Niepanstwowych; 64) Stowarzyszenie Rodzic6w,TU"; 65) Towarzystwo Nauczycieli Szk6l Polskich; 5
66) Towarzystwo Wiedzy Powszechnej - Zarz'ld Gl6wny; 67) Unia Metropolii Polskich; 68) Unia Miasteczek Polskich; 69) Zwi'lzek Gmin Wiejskich RP; 70) Zwi'lZek Harcerstwa Polskiego; 71)Zwi'lZek Harcerstwa Rzeczypospolitej; 72) Zwi'lzek Miast Polskich; 73) Zwi'lzek Powiat6w Polskich; 74) Zwi'lzek Rzemiosla Polskiego; 75) Zwi'lZek Wojew6dztw RP; 76) Zwi'lZek Zaklad6w Doskonalenia Zawodowego; 77) Polski Komitet Swiatowej Organizacji Wychowania Przedszkolnego; 78) Polska Komisja Akredytacyjna; 79)Forum Rodzic6w przy Ministrze Edukacji Narodowej. Ponadto projekt zostal przekazany do Rzecznika Praw Obywatelskich, Rzecznika Praw Dziecka oraz do zaopiniowania przez Komisjy Wsp6ln'l RzCldu i Samorz'ldu Terytorialnego i Komisj'l Wsp6ln'l RzCldu i Mniejszosci Narodowych i Etnicznych. Komisja Wsp6lna RzCldu i Samorz'ldu Terytorialnego dnia 29 maja 2013 r. pozytywnie zaopiniowala projekt ustawy w zakresie zmiany sposobu obnizenia wieku szkolnego, w tym podzialu rocznika dzieci urodzonych w 2008 r. KWRiST negatywnie zaopiniowala propozycjy obligatoryjnego okreslenia g6mej granicy liczebnosci oddzial6w klas I-III. Projektowane zmiany ustawy zostaly z satysfakcj'l przyjyte przez Rzecznika Praw Dziecka, kt6ry zauwazyl, ze zmiany te SCl zgodne z wczesniejszymi wnioskami kierowanymi przez Rzecznika do Ministra Edukacji Narodowej. Poparcie dla propozycji zawartych w projekcie wyrazila r6wniez Rada Gl6wna Szkolnictwa Wyzszego oraz Konferencja Rektor6w Akademickich Szk6l Polskich. Projektowane rozwi'lzania ustawowe pozytywnie ocenil Zwi'lzek Wojew6dztw Rzeczypospolitej Polskiej (wojew6dztwo lubuskie), Zarz'ld Gl6wny Spolecznego Towarzystwa Oswiatowego (kt6ry jednakze wskazal na mozliwosc zwiykszenia czysci oswiatowej subwencji og6lnej). Pozytywne stanowisko w kwestii idei obnizenia wieku szkolnego wyrazila Rada Jyzyka Polskiego przy Prezydium Polskiej Akademii Nauk. Rada w pelni poparla ustawowe ograniczenie liczebnosci oddzial6w klas I -III szkoly podstawowej, ale z rezerw'l odniosla siy do projektowanych przepis6w dotycz'lcych rozpoczynania spelniania obowi ku szkolnego przez dzieci szescioletnie i siedmioletnie w latach szkolnych 2014/2015 i 2015/2016. Uwagi przedstawili: Stowarzyszenie Przedszkoli Niepublicznych, Sekcja Oswiaty i Wychowania Regionu Gdanskiego NSZZ,Solidamosc", Komitet Nauk Pedagogicznych PAN, Polskie Towarzystwo ADHD, Stowarzyszenie i Fundacja Rzecznik Praw Rodzic6w, Zwi'lZek Wojew6dztw Rzeczypospolitej Polskiej (wojew6dztwo opolskie i wojew6dztwo warminsko-mazurskie ). 6
Do projektowanych art. 13d i art. 13e ustawy z dnia 19 marca 2009 r. o zm~ame ustawy o systemie oswiaty oraz o zmianie niekt6rych innych ustaw, zawieraj!cych rozwi ania dotycz!ce zakonczenia procesu obnizania wieku rozpoczynania obowi ku szko1nego, odniesli si((: Stowarzyszenie Przedszkoli Niepublicznych, Stowarzyszenie i Fundacja Rzecznik Praw Rodzic6w, Zwi!zek Wojew6dztw Rzeczypospolitej Polskiej (wojew6dztwo opolskie i wojew6dztwo warminsko-mazurskie). Stowarzyszenie i Fundacja Rzecznik Praw Rodzic6w wskazala na niezgodnosc z Konstytucj! Rzeczypospolitej Polskiej (art. 32 i 48) zar6wno rozwi!zania proponowanego wart. 13d i art. 13e, jak i rozwi!zania dotycz!cego spelniania obowi!zku szkolnego przez dzieci, kt6re nie ukonczyly si6dmego roku zycia. W!tpliwosci dotycz!ce niezgodnosci projektowanych przepis6w z Konstytucj! S! nieuzasadnione. Data obligatoryjnego rozpoczynania spelniania obowi!zku szkolnego przez dzieci szescioletnie (1 wrzesnia 2014 r.) pozostaje niezmieniona, natomiast wprowadza si(( okreslony spos6b realizacji tego obowi!zku poprzez jego odroczenie w stosunku do dzieci urodzonych w drugiej polowie 2008 roku. Dzieci te maj! prawo do edukacji szkolnej, jesli tak zdecyduj! rodzice. Kolejn! kwesti! poruszon! przez Stowarzyszenie i Fundacjy Rzecznik Praw Rodzic6w jest nieprzygotowanie szk6l do pracy z dzieckiem szescioletnim. Uwaga powyzsza jest niezasadna. Przygotowuj!c obnizenie wieku szkolnego, zmieniono podstaw(( programow! wychowania przedszkolnego i ksztalcenia og6lnego w celu dostosowania jej do mozliwosci i dojrzalosci dzieci szescioletnich. Zgodnie z obowi uj'lcymi przepisami nauczyciele maj'!cy kwalifikacje do pracy w klasach I-III szkoly podstawowej i w przedszkolu S! przygotowani do pracy z dzieckiem w wieku 3-10 lat, tj. na obu tych etapach edukacyjnych. Stowarzyszenie Przedszkoli Niepublicznych podnioslo, ze rozwi!zania proponowane w projektowanym art. 13d i art. 13e spowoduj! zerwanie wi((zi emocjonalnych, kt6re powstaly mi((dzy dziecmi ucz((szczaj!cymi do jednej grupy przez okres trzech lat. Proponowane przepisy nie stwarzaj! wymogu dzielenia grup, w kt6rych dzieci odbywaly ksztalcenie do tej pory. Rol! szkoly i organu prowadz!cego jest stworzenie korzystnych dla dziecka warunk6w rozwoju spolecznego, emocjonalnego i poznawczego. Ponadto rodzice dzieci szescioletnich mog! zdecydowac, kiedy ich dziecko rozpocznie spelnianie obowi ku szkolnego, a zatem maj! wplyw na ksztahowanie wiyzi swoich dzieci. Stowarzyszenie Przedszkoli Niepublicznych podnioslo r6wniez problem braku miejsc w szkolach i przedszkolach przy jednoczesnym braku srodk6w budzetowych na tworzenie nowych miejsc szkolnych i przedszkolnych. 7
Stwierdzenie nalezy uznae za nieuzasadnione. Srodki budzetowe na rozw6j wychowania przedszkolnego zostaly zagwarantowane w obecnie procedowanym w Sejmie rz'!-dowym projekcie ustawy o zmianie ustawy o systemie oswiaty oraz niekt6rych innych ustaw (tzw. ustawa przedszkolna). Natomiast kwestitt ewentualnego braku miejsc w szkolach podstawowych rozwi'!-zuj'!- projektowane w niniejszej ustawie przepisy art. 13d i art. 13e. Zwi'!-zek Wojew6dztw Rzeczypospolitej Polskiej (wojew6dztwo opolskie i wojew6dztwo warminsko-mazurskie) zglosil zastrzezenia sugeruj'!-ce, ze rozwi'!-zania dotycz'!-ce obnizenia wieku rozpoczynania obowi'!-zku szkolnego nie powinny bye zmieniane. Zastrzezenia te nie dotycz'!- rozwi'!-zan zawartych w projektowanych art. 13d i art. 13e. W niniejszej ustawie nie zmienia sitt wprowadzenia obligatoryjnego rozpoczynania edukacji szkolnej przez dzieci szescioletnie od dnia 1 wrzesnia 2014 r., a jedynie d'!-zy sitt do lagodnego zakonczenia, rozpocztttego w 2009 r., procesu obnizania wieku rozpoczynania obowi'!-zku szkolnego. Do dodawanych wart. 61 ust. 3 i 4 ustawy o systemie oswiaty oraz do art. 3 projektowanej ustawy uwagi zglosili: Sekcja Krajowa Oswiaty i Wychowania NSZZ,Solidarnose", Sekcja Oswiaty i Wychowania Regionu Gdanskiego NSZZ,Solidarnose", Polskie Towarzystwo ADHD, Stowarzyszenie i Fundacja Rzecznik Praw Rodzic6w, Zwi'!-zek Wojew6dztw Rzeczypospolitej Polskiej (wojew6dztwo warminsko-mazurskie ). W szystkie wyzej wymienione podmioty pozytywnie ocenily ustalenie maksymalnej liczby uczni6w w oddzialach klas I - III szkoly podstawowej. Zastrzezenia budzi jedynie g6rna granica liczby uczni6w w oddziale klas I - III, kt6ra wedlug tych podmiot6w powinna bye nizsza. Uwaga ta nie moze zostae przyjyta. Zgloszone przez poszczeg6lne podmioty propozycje okreslenia g6rnej granicy liczby uczni6w w oddziale klas I - III byly r6znorodne, w zakresie 20-24. Za najwazniejsze nalezy jednak uznae, ze spos6b organizowania procesu dydaktycznego w edukacji wczesnoszkolnej powinien bye zblizony do tego, z kt6rym dzieci mialy do czynienia w wychowaniu przedszkolnym, gdzie maksymalna liczba uczni6w w grupie wynosi 25. Zwi'!-zek Wojew6dztw Rzeczypospolitej Polskiej (wojew6dztwo warminsko-mazurskie) zglosil uwagy, ze projektowane rozwi'!-zania dotycz'!-ce maksymalnej liczby uczni6w w oddzialach powinny dotyczye r6wniez klas II etapu edukacyjnego. Uwaga dotyczy kwestii nieobjytych projektem ustawy, kt6ry reguluje organizacjy oddzial6w klas I - III, dostosowuj'!-c j'!- do poziomu rozwoju psychofizycznego najmlodszych dzieci. Pozostale uwagi zgloszone przez Komitet Nauk Pedagogicznych PAN, Polskie Towarzystwo ADHD, Stowarzyszenie i Fundacjy Rzecznik Praw Rodzic6w, Stowarzyszenie Przedszkoli 8
Niepublicznych oraz Sekcjy Oswiaty i Wychowania Regionu Gdanskiego NSZZ,Solidarnos6" nie odnosily sitt do przedmiotu projektu ustawy, lecz mialy charakter uwag og6lnych dotyczctcych rozpoczynania spelniania obowictzku szkolnego przez dzieci szescioletnie. Uwag nie zglosili: Zwictzek Nauczycielstwa Polskiego, Polska Konfederacja Pracodawc6w Prywatnych,Lewiatan", Zwictzek Zaklad6w Doskonalenia Zawodowego, Federacja Stowarzyszen Naukowo-Technicznych NOT, Komenda Gl6wna Panstwowej Stra.Zy Pozarnej. 3. Wplyw projektowanej ustawy na sektor finans6w publicznych, w tym budzet panstwa i budzety jednostek samorz~du terytorialnego Odsetek dzieci szescioletnich rozpoczynajctcych nauktt w klasie I szkoly podstawowej wzr6sl z 4,25% w roku szkolnym 2009/2010 do 17,15 % w roku szkolnym 2012/2013. Obecnie do klasy I w szkolach podstawowych UCZySZCZa 65 868 dzieci szescioletnich. W roku szkolnym 2012/2013 do szk6l podstawowych uczttszcza 2 161 tys. uczni6w. Uwzglttdniajctc uwarunkowania wynikajctce z obecnego stanu prawnego ( obowictzek szkolny dla wszystkich dzieci szescioletnich od dnia 1 wrzesnia 2014 r.), szacuje sit(, ze liczba uczni6w w szkolach podstawowych w roku szkolnym 2014/2015 wynioslaby 2 528 tys. Z projektowanej regulacji wynika, ze w roku szkolnym 2014/2015 spelnianie obowictzku szkolnego rozpocznct dzieci szescioletnie urodzone w okresie od dnia 1 stycznia do dnia 30 czerwca 2008 r. Natomiast dzieci urodzone w okresie od dnia 1 lipca do dnia 31 grudnia 2008 r. na wniosek rodzic6w mogct rozpoczct6 spelnianie obowi ku szkolnego. Wedlug danych GUS, rozklad urodzen w poszczeg6lnych kwartalach 2008 r. przedstawia sitt nastt(pujctco: I kwartal - 24,0%, II kwartal - 25,2%, III kwartal- 27,1 %, IV kwartal - 23, 7%, mozna zatem przyjct6, ze blisko polowa dzieci urodzila sitt w pierwszej polowie roku. Zakladajctc, ze w roku szkolnym 2014/2015 nauktt w szkole podstawowej rozpocznie 50% dzieci szescioletnich ( ok. 202 tys. dzieci), mozna szacowa6, ze liczba uczni6w w szkolach podstawowych: - w roku szkolnym 2014/2015 wynioslaby 2 326 tys., czyli bylaby o 202 tys. nizsza od liczby uczni6w w przypadku, gdyby zachowano termin rozpoczynania spelniania obowictzku szkolnego przez wszystkie dzieci szescioletnie, tj. od dnia 1 wrzesnia 2014 r., - w latach szkolnych 2015/2016-2019/2020, 2021/2022 i kolejnych bylaby identyczna, jak w sytuacji, gdyby wszystkie dzieci szescioletnie rozpoczynaly realizacjy obowi ku szkolnego od dnia 1 wrzesnia 2014 r., - w roku szkolnym 2020/2021 liczba uczni6w szk6l podstawowych bylaby wyzsza o 202 tys. od liczby uczni6w w por6wnaniu z sytuacjct, gdyby zachowano termin rozpoczynania spelniania obowi ku szkolnego przez wszystkie dzieci szescioletnie, tj. od dnia 1 wrzesnia 2014 r. 9
Wykres I. Liczba uczni6w szk6l podstawowych w latach szkolnych 2002/2003-202212023 3 000 000 --------- 2 900 000 2 800 000 2 700 000 2 600 000 2 500 000 2 400 000 2 300 000 2 200 000 2 100 000 2 000 000 - Szesciolatkiw szkolach podstawowych od 1.09. 2014 r. - 50% szesciolatk6w w szkolach podstawowych od 1.09.2014 r. Jednoczesnie, przy zalozeniu, ze w roku szkolnym 2014/2015 nauky w szkole podstawowej rozpocznie 50 % dzieci szescioletnich ( ok. 202 tys. dzieci), mozna szacowac, ze liczba dzieci urodzonych w 2008 r., kt6ra zostanie objyta ed ukacj~ przed szko ln ~ w roku szkolnym 2014/2015 wynioslaby maksymalnie 202 tys. Oznacza to, ze liczba dzieci urodzonych w 2008 r., uczys zczaj~cyc h do przedszkoli, oddzial6w przedszkolnych zorganizowanych w szkolach podstawowych i innych form wychowania przedszkolnego, bylaby maksymalnie o 202 tys. wyzsza od liczby dzieci objytych ed ukacj~ prze ds zkoln~ w przypadku, gdyby zachowano termin rozpoczynania spelniania ob owi~zku szkolnego przez wszystkie dzieci szescioletnie, tj. od dnia 1 wrzesnia 2014 r. Projektowana regulacja w odniesieniu do odroczenia rozpoczynania spelniania obowi~zku szkolnego przez dzieci 6-letnie urodzone w drugim p6lroczu 2008 r., w perspektywie wieloletniej, nie spowoduje dodatkowych skutk6w fi nansowych dla budzetu panstwa oraz budzet6w jednostek samorz~du terytorialnego. Nas t ~pi jedynie przesuniycie w czasie ( o 1 rok) w odniesieniu do ok. polowy rocznika dzieci szescioletnich urodzonych w 2008 r. terminu rozpoczycia, ale takze terminu zakonczenia subwencjonowania tej grupy uczni6w w zwi~zku z zakonczeniem przez nich edukacji. Jednoczesnie warto zwr6ci6 uwagy, ze czysc oswiatowa subwencji og6lnej na rok 2013 byla okreslona na poziomie uwzg l y dniaj~cym spelnianie o bowi~zku szkolnego od dnia 1 wrzesnia 2013 r. przez ok. 2/3 dzieci 6-letnich. Wszyscy uczniowie, kt6rzy w wieku 6 lat rozp oc zn~ nauky w klasie I szkoly podstawowej, zos tan~ uwzglydnieni przy podziale czysci oswiatowej subwencji og6lnej dla jednostek samorz~du terytorialnego. Natomiast edukacja przedszkolna dzieci szescioletnich do dnia 31 sierpnia 2015 r., tak jak dotychczas, bydzie finansowana z dochod6w jednostek samorz~du terytorialnego, gl6wnie z dochod6w wlasnych. Warto podkreslic, ze dodatkowo juz od wrzesnia 2013 r. gminy otrzymaj~ w ramach dotacj i celowej z budzetu panstwa dodatkowe 10
srodki na dofinansowanie zadan w zakresie wychowania przedszkolnego (zgodnie z procedowanym w Sejmie rzqdowym projektem ustawy o zmianie ustawy o systemie oswiaty oraz niekt6rych innych ustaw, tzw. ustawa przedszkolna). W roku szkolnym 2012/2013 funkcj onuje 13 464 szk6l podstawowych (bez szk6l przyszpitalnych), w tym 690 szk6l specjalnych. Szkola podstawowa srednio liczy 160 uczni6w (srednia arytmetyczna), ale polowa szk6lliczy nie wiycej niz 98 uczni6w. W 5% szk6lliczba uczni6w nie przekracza 17 (to gl6wnie szkoly filialne i specjalne ), z kolei dla 5% szk6lliczba ta jest wiyksza niz 500. Wykres 2. Liczba uczni6w w szkolach podstawowych w roku szkolnym 2012/2013 4500 4000 3897 3500 3000 2500 2000 1925 1500 1000 1068 802 500 0 iiiiiiiii~ ------ 14 8 W 406 szkolach podstawowych me rna oddzial6w klasy I szkoly podstawowej, Sq one prowadzone w pozostalych klasach tej szkoly. W 65% szk6l podstawowych prowadzony jest tylko jeden oddzial klasy I. Dotyczy to 8 739 szk6l. Kolejne 18% (2 465 szk6l) to szkoly z dwoma oddzialami klasy I. 11
Wykres 3. Liczba szk6l i liczba uczni6w klasy I szkoly podstawowej wedlug liczby oddzial6w klasy I szkoly podstawowej w roku szkolnym 201 212013 120 000 - ----- - - 10000 9000 100 000 8000 80000 - :;;: 3: 3: 0 ;:: 60000 tl ".0 "',!;!... 40000 465 7000 6000 5 000 4000 3 000 :0 ~.0 "',g... 20000 0 0 406 I ~ (,.... 5 6 llczba oddziat6w -14 5 0 10 w ;,;cej 2000 1000 0 Liczba uczni6w w kll Liczba szk61 Srednia wielkos6 oddzialu w szkole podstawowej w roku szkolnym 2012/2013 wynosi 18,1 uczni6w, z tego w klasie I - 17,7 uczni6w. W miastach srednia jest wyzsza i wynosi 21,0 uczni6w (r6wniez w klasie 1). Na terenach wiej skich srednia wielkos6 oddzialu w szkole podstawowej wynosi 15,0 uczni6w, a w klasie I jest jeszcze nizsza i wynosi 14,2 uczni6w. W przypadku oddzialu szkoly podstawowej liczqcego 25 uczni6w CZ((s6 oswiatowa subwencji og6lnej, naliczona wysokosciq obecnego finansowego standardu A, dla szkoly w miescie powyzej 5 tys. mieszkanc6w wynioslaby ok. 129 tys. zl. Dla liczqcego 25 uczni6w oddzialu szkoly wiejskiej i w midcie do 5 tys. mieszkanc6w wynioslaby, nie liczqc zwi((kszonej wagi zwiqzanej z koniecznosciq wyplacania dodatku wiejs iego i mieszkaniowego dla nauczycieli, ok. 178 tys. zl. Kalkulacje powyzsze nie obejmujq zwi((kszonych wag naliczanych na uczni6w tych szk6l wynikajqcych chocby z orzeczen o potrzebie ksztalcenia specjalnego. Kwoty powyzsze z duzq nawiqzkq (szczeg6lnie na wsiach i w miastach do 5 tys. mieszkanc6w) rekompensujq koszty wynagrodzen nauczycieli realizujqcych ramowy plan nauczania dla klas I-III, kt6re wraz z pochodnymi od wynagrodzen mozna szacowa6 na poziomie maksymalnie 86 tys. zl. Obecnie w zdecydowanej wi((kszosci szk6l podstawowych srednia wielkos6 oddzialu me przekracza 25 uczni6w, szczeg6lnie na terenach wiejskich sporadyczna jest sytuacja, aby oddzial liczyl wi((cej niz 25 uczni6w. W podziale na poszczeg6lne klasy, statystyki przedstawiajq si(( nast((pujqco: 12
Tabela I. Odsetek szk6l podstawowych (bez szk6l ~pecjalnych) z oddzialami liczqcymi nie wir;cej niz 25 uczni6w, z podzialem na klasy Odsetek szk6l z oddzialami Kiasa Iiczqcymi nie wiycej niz 25 w tym na wsi uczni6w I 92% 97% II 92% 96% III 93% 97% IV 91% 95% v 90% 95% VI 91% 94% Mamy zatem 1 055 szk6l podstawowych, w kt6rych oddzial kiasy I przekracza 25 uczni6w. Dia oddzial6w kiasy II - w 1 080 szkolach, a dia kiasy III - w 908 szkolach, oddzialy Sq Iiczniejsze niz 25 uczni6w. Srednio wiyc, dia kazdej kiasy, w okolo 1 tys. szk6l podstawowych oddzialy sq Iiczniejsze niz 25 uczni6w. Zwazywszy na zwiykszonq Iiczby uczni6w rozpoczynajqcych nauky od dnia 1 wrzesnia 2014 r. i od dnia 1 wrzesnia 2015 r., mozna byloby oczekiwac przejsciowego zwiykszenia Iiczby szk6l podstawowych z oddzialami wiykszymi niz 25 uczni6w (gdyby nie wprowadzono rozwiqzania dotyczqcego maksymainej Iiczby uczni6w w oddziaie w kiasach I-III). Szacujqc wplyw okresienia maksymainej Iiczby uczni6w w oddziaie w kiasach I-III szkoly podstawowej na wydatki jednostek samorzqdu terytoriainego, opierajqc siy na ocenie stanu obecnego i symuiacjach dotyczqcych przyszlosci, uwzgiydniajqc fakt, ze: w danej szkoie, w ramach jednej kiasy, ograniczenie wieikosci oddzialu moze powodowac zwiykszenie lqcznej Iiczby oddzial6w o maksymainie 1 (jednak w zdecydowanej wiykszosci szk6l nie spowoduje takiej koniecznosci), - koszty takiego dodatkowego oddzialu Sq r6wne wynagrodzeniom nauczycieli reaiizujqcych ramowy program nauczania (pozostale koszty, takie jak opieka swietlicowa, opieka specjaiist6w, zale:zq bardziej od liczby uczni6w niz oddzial6w), jednostki samorzqdu terytoriainego zachowajq siy biernie, nie podejmujqc zmian w sieci szkoinej (co jest niezwykie malo prawdopodobne bowiem trudno wyobrazic sobie takq sytuacjy, w kt6rej jednostki samorzqdu terytorialnego nie podejmujq zadnych dzialan w tym zakresie) mozna oszacowac zmiany w wydatkach jednostek samorzqdu terytorialnego w koiejnych Iatach (pomijajqc wzrost koszt6w wynagrodzen nauczycieli z tytulu ewentuainych podwyzek ich plac w przyszlosci). I tak w stosunku do poprzedniego roku budzetowego w Iatach 2014-2017 wzrost ten moze wynosic odpowiednio 47 min zl, 154 min zl, 157 min zl i 58 min zl. Natomiast w roku 2018 i 2019 nastqpi spadek wydatk6w w stosunku do roku poprzedniego 13
odpowiednio o 56 min zl i 60 min zl. Od roku 2020 przewiduje siy stabilizacjy wydatk6w na poziomie roku 2019. Nalezy podkreslic, ze aktywne zarz tdzanie sieci<t szkoln<t przez gminy, moze wydatki te znacz<fco pomniejszyc. Gminy poprzez mozliwosc kreowania sieci szk6l podstawowych, w tym ustalania obwod6w szkolnych, mog<f optymalizowac liczby uczni6w w szkolach podstawowych. Nie jest wiyc wcale oczywiste, ze okreslenie maksymalnej liczby 25 uczni6w w oddziale musi bye bardzo uci<t:zliwe dla jednostek samorz tdu terytorialnego. Istotne znaczenie rna r6wniez obecne ograniczenie wielkosci oddzialu przedszkolnego, kt6re wynosi 25 dzieci w oddziale, a wiyc tyle samo co zaproponowana maksymalna Iiczebnosc oddzial6w klas I-III szk6l podstawowych. Wyliczenia powyzsze S<f wynikiem szacunk6w dotycz<fcych utworzenia dodatkowych oddzial6w w szkolach, po przyjyciu projektowanych regulacji dotycz<fcych maksymalnej liczby uczni6w w oddziale w klasach I-III szkoly podstawowej, przy zalozeniu, ze gminy nie byd'f zmienialy obwod6w szkolnych. W roku szkolnym 2014/2015 mozna oczekiwac dodatkowych 1 629 oddzial6w klasy I (spelnianie obowi<tzku szkolnego rozpocznie polowa dzieci szescioletnich), kt6rych finansowanie bydzie odbywalo siy przez 4 miesi<tce 2014 r. W roku szkolnym 2015/2016 bydzie to 2 019 oddzial6w klasy I (finansowanych przez ostatnie 4 miesi<tce 2015 r.) oraz 1 629 oddzial6w finansowanych przez caly rok budzetowy 2015. Od roku szkolnego 2016/2017 w oddzialach klasy I b<td<t mogly siy uczyc w zasadzie tylko dzieci szescioletnie, a zatem klasy I w kolej nych latach b<td<t mniej liczne i w zwi<tzku z tym zmniejszy siy liczba oddzial6w. Maksymalne wydatki byd'f dotyczyly roku budzetowego 2017, jest to pierwszy rok, w kt6rym b<td<t objyte finansowaniem pelne trzy lata (klasy I-III). W kolejnych latach dzieci rozpoczynaj<fce nauky od dnia 1 wrzesnia 2014 r. i 1 wrzesnia 2015 r. b<td<t przechodzily do klasy IV i nastypnych. W zwi<tzku z tym l<tczna liczba uczni6w w klasach I-III zmniejszy siy, a w slad za ni<t zmniejszy siy liczba oddzial6w, stabilizuj<fc siy na poziomie nie przekraczaj<tcym 3 500 dodatkowych oddzial6w l<tcznie dla klas I-III. Szacunki te zakladaj<t bierne zachowanie siy jednostek samorz<tdu terytorialnego, aktywne zarz tdzanie sieci<t szkoln<t przez gminy, moze je znacz<tco pomniejszyc. Szacuj<tc skutki realizacji scenariusza aktywnego zarz tdzania sieci<t szkoln<t przez gminy, nalezy zauwazyc, ze w czysci z nich istnieje tylko jedna publiczna szkola podstawowa. W takim wypadku nie bydzie mozliwa zmiana obwodu szkolnego. W roku szkolnym 2012/2013 dotyczylo to 224 gmin, w kt6rych w 26 szkolach podstawowych liczebnosc oddzial6w klas I przekracza 25 uczni6w. Od dnia I wrzesnia 2014 r. mozna oczekiwac wzrostu liczby tych szk6l do 3 7, a od wrzesnia 2016 r. - stabilizacj i na poziomie zblizonym (nieco wyzszym), do obecnego. Natomiast dla jednostek samorz<tdu terytorialnego, w kt6rych funkcjonuje wiycej niz jedna szkola podstawowa, mozna zalozyc, ze w przypadku 20% obwod6w szkolnych (ze zbioru zdecydowanej mniejszosci obwod6w, w kt6rych ta operacja bydzie w og6le potrzebna), nie bydzie mozliwa skuteczna zmiana ich zasiygu. Wtedy wzrost wydatk6w w budzetach jednostek samorz tdu terytorialnego mozna szacowac w 14
stosunku do poprzedniego roku budzetowego odpowiednio na poziomie 10 min zl w 2014 r., 34 min zl w 2015 r., 34 min zl w 2016 r., 13 min zl w 2017 r. Natomiast w roku 2018 i 2019 nastqpi spadek wydatk6w w stosunku do roku poprzedniego odpowiednio o 11 min zl i 12 min zl. Od roku 2020 przewiduje siy stabiiizacjy wydatk6w na poziomie roku 2019. Zmiany w wydatkach jednostek samorzqdu terytoriainego z tytulu reaiizacji obowiqzku szkoinego przez dzieci szescioietnie nie bydq wymagaly corocznego podwyzszania czysci oswiatowej subwencji og6inej o wyiiczone kwoty na dany rok. Czysc oswiatowa subwencji og6inej, zgodnie z art. 28 ustawy dnia 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorzqdu terytoriainego (Dz. U. z 2010 r. Nr 80, poz. 526, z p6zn. zm.), na dany rok jest bowiem korygowana o kwoty innych wydatk6w z tytulu reaiizacji zadan oswiatowych. Zmiana reaiizowanych zadan oswiatowych przez jednostki samorzqdu terytorialnego, w zwiqzku z mniejszq liczbq uczni6w i nauczycieli, pozwoli na skierowanie srodk6w na finansowanie ewentuainych, stosunkowo nieduzych wydatk6w zwiqzanych z wprowadzonym Iimitem liczby uczni6w w oddzialach w kiasach I-III szkoly podstawowej. Nie bydzie wiyc zwiykszonych wydatk6w z budzetu panstwa oraz zwiykszonej og6inej puli wydatk6w jednostek samorzqdu terytorialnego z tego tytulu. Zatem w projekcie ustawy nie okresia siy limitu wydatk6w, ani tez mechanizmu korygujqcego, o kt6rym mowa wart. 50 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach pubiicznych (Dz. U. Nr 157, poz. 1240, z p6zn. zm.). W szczeg6lnosci, wysokosc czysci oswiatowej subwencji og6lnej na rok 2013 uwzglydniala rozpoczycie nauki w kiasie I szkoly podstawowej od dnia 1 wrzesnia 2013 r. przez 2/3 popuiacji dzieci szescioletnich, natomiast zgodnie z projektem ustawy od dnia 1 wrzesnia 2014 r. przewiduje siy rozpoczycie spelniania obowiqzku szkolnego przez okolo polowy dzieci szescioietnich. Podzial czysci oswiatowej subwencji og6lnej pomiydzy jednostki samorzqdu terytorialnego bydzie uwzglydnial kierowanie odpowiednich dodatkowych srodk6w dia jednostek samorzqdu terytoriainego prowadzqcych szkoly podstawowe. 4. Wplyw projektowanej ustawy na rynek pracy Projektowana ustawa nie bydzie miala zasadniczego wplywu na rynek pracy w horyzoncie wieloletnim. Mozna oczekiwac miydzy innymi zlagodzenia procesu zwiqzanego ze zmianq liczby nauczycieli zatrudnionych w szkolach w poszczeg6lnych latach, w por6wnaniu do sytuacji, gdyby nie wprowadzono fakultatywnego rozpoczynania spelniania obowiqzku szkoinego przez dzieci urodzone w drugim p6lroczu 2008 r. W wyniku projektowanej regulacji docelowy poziom skumulowanych zmian w zatrudnieniu nauczycieii w szkolach podstawowych, zwiqzanych z objyciem obowiqzkiem szkolnym wszystkich dzieci szescioietnich, zostanie osiqgniyty w roku szkoinym 2015/2016, czyii o rok p6zniej, niz to wynika z obecnego stanu prawnego. Jednoczesnie, w wyniku rozlozenia procesu obejmowania obowiqzkiem szkolnym dzieci szescioietnich na dwa lata szkoine, zmiany w Iiczbie zatrudnionych nauczycieli w szkolach podstawowych w stosunku do roku 15
poprzedniego bydy lagodniejsze. Podobny proces wystqpi w przyszlosci w odniesieniu do nauczycieli gimnazj6w oraz szk6l ponadgimnazjalnych. 5. Wptyw projektowanej ustawy na konkurencyjnosc gospodarki i przedsi~biorczosc, w tym na funkcjonowanie przedsi~biorstw Proj ektowana ustawa me wplynie bezposredn io na konkurencyj nosc gospodarki i przedsi<:rbiorczosc, w tym na funkcjonowanie przeds i<:rbiorstw. 6. Wptyw projektowanej ustawy na s ytu acj~ i rozw6j regionalny Proj ektowana ustawa nie bydzie miala wplywu na sytuacjy i rozw6j regionalny 16