NANOPLANKTON WAPIENNY GÓRNOKREDOWYCH FACJI PELAGICZNYCH JEDNOSTKI PODŒL SKIEJ POLSKICH KARPAT FLISZOWYCH

BIULETYN PAÑSTWOWEGO INSTYTUTU GEOLOGICZNEGO 426: 53 90, 2007 R. NANOPLANKTON WAPIENNY GÓRNOKREDOWYCH FACJI PELAGICZNYCH JEDNOSTKI PODŒL SKIEJ POLSKICH KARPAT FLISZOWYCH CALCAREOUS NANNOPLANKTON FROM UPPER CRETACEOUS PELAGIC FACIES OF THE SUBSILESIAN UNIT, POLISH OUTER CARPATHIANS MA GORZATA JUGOWIEC-NAZARKIEWICZ 1 Abstrakt. W pelagicznych osadach jednostki podœl¹skiej (marglach wêglowieckich, marglach typu frydeckiego, marglach egociñskich, piaskowcach z Rybia) oraz w marglach bakulitowych jednostki skolskiej i marglach z Bonarki wystêpuj¹cych na monoklinie œl¹sko-krakowskiej (ods³oniêcie Bonarka w Krakowie) stwierdzono liczne formy nanoplanktonu wapiennego wieku kampan mastrycht. Wyznaczono poziomy nanoplanktonowe, okreœlaj¹c wiek badanych osadów. W marglach bakulitowych, nazywanych te marglami z Wêgierki, wystêpuj¹cych w jednostce skolskiej, odnotowano podobny sk³ad i charakter nanoplanktonu wapiennego jak w szarych marglach typu frydeckiego wystêpuj¹cych w jednostce podœl¹skiej w zachodniej czêœci Karpat. W badanych osadach jednostki podœl¹skiej nie stwierdzono ci¹g³ego przejœcia sedymentacyjnego miêdzy osadami mastrychtu i danu. Badania nanoplanktonu potwierdzi³y istnienie po³¹czenia miêdzy stref¹ borealn¹ i tetydzk¹ na obszarze polskich Karpat zewnêtrznych w kampanie i mastrychcie, o czym œwiadczy obecnoœæ w próbkach form nanoplanktonu uwa anych za typowo borealne. S³owa kluczowe: nanoplankton wapienny, paleobiogeografia, biostratygrafia, kampan, mastrycht, jednostka podœl¹ska, Karpaty zewnêtrzne. Abstract. In pelagic sediments of the Subsilesian Unit (Wêglówka marls, Frydek-type marls, egocina marls and Rybie sandstones) and in the bakulit marls from the Skole Unit, and in marls from Bonarka in Silesian Cracow Monocline many forms of calcareous nannoplankton of Campanian Maastrichtian age were noted. Distinguishing of several nannoplankton assemblage zones allowed for more detailed time resolution of the studied sediments. Existing of the connection between the boreal and Tethyan realms in Polish Outher Carpathians during Campanian/Maastrichtian has been confirmed. Calcareous nannoplankton of the bakulit marls (Skole Unit) appeared similar to that from the Frydek-type marls (Subsilesian Unit). No continuous transition between sediments of the Maastrichtian and Danian within the studied Subsilesian Unit has been stated. Transition between Boreal and Tethyan realms on the Polish Outher Carpathians area, during Campanian and Maastrichtian age are confirmed. Key words: calcareous nannoplankton, paleobiogeography, biostratigraphy, Campanian, Maastrichtian, Subsilesian Unit, Outer Carpathians. WSTÊP W pracy przedstawiono szczegó³ow¹ biostratygrafiê górnokredowych (kampan, mastrycht) osadów pelagicznych jednostki podœl¹skiej polskich Karpat zewnêtrznych, wykonan¹ na podstawie nanoplanktonu wapiennego. Przeœledzono zmiany w zespo³ach nanoplanktonu w celu wyznaczenia granicy pomiêdzy kred¹ a paleogenem, jak równie udokumentowania ci¹g³ego przejœcia sedymentacyjnego miêdzy osadami póÿnej kredy i wczesnego paleogenu w jednostce podœl¹skiej. Obecnie górnokredowe facje margliste jednostki podœl¹skiej zaznaczone s¹ na mapach geologicznych w ci¹g- ³oœci sedymentacyjnej a do eocenu (Œl¹czka, Kamiñski, 1998). Jednak brak jest jednoznacznych danych stratygraficznych potwierdzaj¹cych ten fakt. Praca obejmuje charakterystykê nanoplanktonu wapiennego oraz próbê rekonstrukcji warunków paleobiogeograficznych (powi¹zania prowincji tetydzkiej z borealn¹). 1 Pañstwowy Instytut Geologiczny, Oddzia³ Karpacki, ul. Skrzatów 1, 31-560 Kraków; e-mail: mjug@pgi.gov.pl

54 Ma³gorzata Jugowiec-Nazarkiewicz Fig. 1. Lokalizacja badanych ods³oniêæ na tle szkicu geologicznego Karpat: 1 arnówka, 2 Bonarka, 3 Lipnik, 4 Krzyworzeka, 5 Kluzówka, 6 Rybie, 7 Pluskawka, 8 egocina, 9 Wêglówka, 10 Bezmiechowa, 11 Za³u, 12 Wêgierka, 13 Krasice, 14 Ostrów San Localization of the studied outcrops on the Carpathian tectonic units sketch: 1 arnówka, 2 Bonarka, 3 Lipnik, 4 Krzyworzeka, 5 Kluzówka, 6 Pluskawka, 7 egocina, 8 Rajbrot, 9 Wêglówka, 10 Bezmiechowa, 11 Za³u, 12 Wêgierka, 13 Krasice, 14 Ostrów San, 15 Makowa

Nanoplankton wapienny górnokredowych facji pelagicznych jednostki podœl¹skiej polskich Karpat fliszowych 55 Badaniami objêto przede wszystkim margle wêglowieckie wystêpuj¹ce w strefie wêglowieckiej, sk¹d pochodzi ich stratotyp, rejon Bezmiechowej i Za³u a we wschodniej czêœci Karpat oraz ods³oniêcia margli typu wêglowieckiego w oknach tektonicznych Wiœniowej i ywca w zachodniej czêœci Karpat. Ponadto badano margle egociñskie spotykane w strefie lanckoroñsko- egociñskiej, piaskowce z Rybia z potoku Pluskawka, margle frydeckie z okolic Frydlantu w Czechach i margle typu frydeckiego z polskiej czêœci Karpat, z potoku Pluskawka oraz okna tektonicznego Wiœniowej (fig. 1). Dodatkowo badaniom poddano kilkanaœcie próbek pochodz¹cych z margli bakulitowych (z Wêgierki) wystêpuj¹cych w jednostce skolskiej (Wêgierka, Krasice, Makowa, Ostrów San), aby porównaæ zespo³y wystêpuj¹cego w nich nanoplanktonu i potwierdziæ wczeœniejsze doniesienia Liszkowej i Morgiel (1981), e s¹ one odpowiednikiem margli typu frydeckiego z jednostki podœl¹skiej. Preparaty pochodz¹ce z margli z ods³oniêcia Bonarka (monoklina œl¹sko-krakowska) przebadano pod k¹tem podobieñstwa wystêpuj¹cego w nich nanoplanktonu do zespo³ów z równowiekowych margli egociñskich jednostki podœl¹skiej. Byæ mo e margle egociñskie s¹ fragmentami tych e górnokredowych margli zsuniêtymi do basenu podœl¹skiego. Badania górnokredowych utworów jednostki podœl¹skiej by³y oparte do tej pory przede wszystkim na zespo³ach otwornic, a ostatnie kompleksowe opracowania z tego obszaru pochodz¹ z lat szeœædziesi¹tych (np. Geroch, Gradziñski, 1955; Liszkowa, 1956, 1961, 1967, 1972; Liszkowa, Nowak, 1960, 1963; Geroch i in., 1967), a wiêc z okresu poprzedzaj¹cego wielkie zmiany dotycz¹ce systematyki, biostratygrafii i paleoekologii tak e otwornic. METODYKA BADAÑ Podstaw¹ do wykonania pracy by³o zebranie materia³u z ods³oniêæ zaznaczonych na arkuszach Szczegó³owej mapy geologicznej Polski 1:50 000 oraz opisywanych w literaturze (Œwidziñski, 1947; Hanzlikova i in., 1982; Koszarski, 1985; Gucik, 1986; Kolarczyk, 1988; Œl¹czka, 1996; Machaniec, 2000; Jugowiec-Nazarkiewicz, Jankowski, 2001), a tak e w³asne obserwacje terenowe. Próbki do badañ zosta³y pobrane z osadów marglistych z ods³oniêæ zaznaczonych na figurze 1. Poddawano je standardowej obróbce zalewaj¹c balsamem kanadyjskim. Próbki do mikroskopu skaningowego napylono z³otem. Preparaty przegl¹dano pod mikroskopem œwietlnym przy powiêkszeniu 1000 razy. Do wyznaczenia poziomów nanoplanktonowych pos³u ono siê standardowym schematem stratygraficznym Sissingha (1977). Wykorzystano równie, w celu uszczegó³owienia, taksony markerowe z kosmopolitycznego schematu stratygraficznego opracowanego przez Perch-Nielsen (1979, 1983). Ogó³em badaniom poddano 422 próbki (70 z margli egociñskich, 225 z margli wêglowieckich i margli typu wêglowieckiego, 15 z piaskowców z Rybia, 90 z margli frydeckich i margli typu frydeckiego, 4 z Bonarki oraz 18 z margli bakulitowych). BUDOWA GEOLOGICZNA JEDNOSTKI PODŒL SKIEJ Nazwê jednostka podœl¹ska w polskich Karpatach zewnêtrznych wprowadzi³ M. Ksi¹ kiewicz w 1951 roku na arkuszu Wadowice Szczegó³owej mapy geologicznej Polski w skali 1:50 000. Jednostka ta zwykle jest ³¹czona lateralnie i korelowana na zachodzie z jednostk¹ danick¹ na Morawach (Unrug, 1979; Eliaš, Eliašowa, 1995; S³omka, 1995). Na wschód od Brzeska za jednostkê podœl¹sk¹ uwa a siê strefê zwan¹ niekiedy wêglowieck¹, która rozci¹ga siê od brzegu Karpat (okolice Brzeska) a po okolice Leska, gdzie zanikaj¹ stanowi¹ce jej wyznacznik margle wêglowieckie. Charakterystyczne dla strefy wêglowieckiej czerwone margle spotyka siê na terenie jednostki podœl¹skiej tak e w wierceniach oraz ukazuj¹ siê one na powierzchni w okolicach Holatynki w Karpatach ukraiñskich (Jankowski i in., 2004). Utwory jednostki podœl¹skiej s¹ interpretowane jako osady wyniesionego grzbietu podwodnego (Ksi¹ kiewicz, 1972; Koszarski, 1985), po³o onego osiowo w pó³nocnej czêœci geosynkliny Karpat zewnêtrznych, obrze onego od po³udnia basenem œl¹skim, a od pó³nocy subbasenem skolskim (w czêœci wschodniej) i masywem czeskim (w czêœci zachodniej). W czêœci zachodniej jednostki podœl¹skiej, od strony po³udniowej, wystêpuje strefa Inwa³du ³¹czona ze stref¹ Baški na Morawach. Za zachodnie przed³u enie basenu podœl¹sko- danickiego uwa ana jest strefa helwecko- -ultrahelwecka Alp. Czêœæ zachodnia jednostki podœl¹skiej jest ostatnio interpretowana jako brzegowa, marginalna czêœæ basenu karpackiego jego sk³on i szelf (Jugowiec-Nazarkiewicz, Jankowski, 2001). Strefê tê cechuj¹ cz¹stkowe profile, w których wystêpuj¹ ró norakie, g³ównie margliste facje nie spotykane w innych sukcesjach jednostek tektonicznych Karpat. Ukazuj¹ siê one w brze nej strefie Karpat lub w oknach tektonicznych i s¹ zwykle mocno stektonizowane, albo przybieraj¹ charakter melan u tektonicznego b¹dÿ genetycznie nieokreœlonego (du y udzia³ facji sp³ywowych, debrytów itp.). Wyró niane tutaj litofacje nie doczeka³y siê w wiêkszoœci opracowania sedymentologicznego czyli okreœlenia charakteru depozycji. Istotne trudnoœci wystêpuj¹ w okreœleniu

56 Ma³gorzata Jugowiec-Nazarkiewicz ich nastêpstwa czasowego. W profilach jednostki podœl¹skiej wystêpuj¹ margle o ró nych kolorach, wyodrêbnianych na mapach jako margle szare, margle pstre, margle wêglowieckie, margle frydeckie (Burtan, 1966; Burtan, Skoczylas-Ciszewska, 1956, 1966; Burtan, Szymakowska, 1966). W kilku miejscach wyró nia siê lokalnie wystêpuj¹ce cienkie wk³adki piaskowców nosz¹ce nazwy: piaskowce z Szyd³owca, warstwy z Gorzenia, piaskowce z Rybia i Czerwina. Silne stektonizowanie jednostki podœl¹skiej sprawia, e rzadko udaje siê okreœliæ mi¹ szoœæ tworz¹cych j¹ osadów, a tak e ich nastêpstwo w profilu. Podkreœliæ nale- y, i publikowane profile maj¹ charakter profili sk³adanych. Jednak nigdzie w terenie nie ma mo liwoœci ogl¹dania profili, które charakteryzowa³aby bezdyskusyjna ci¹g³oœæ sedymentacyjna. Najstarszymi osadami jednostki podœl¹skiej w zachodniej czêœci oraz ods³oniêtymi w strefach okien tektonicznych (jest to profil sk³adany na podstawie nastêpstwa wiekowego) s¹ górne ³upki cieszyñskie zaliczane do walan ynu, powy ej wystêpuj¹ ³upki grodziskie hoterywu. Barrem i apt jest reprezentowany przez ³upki wierzowskie, alb i cenoman przez warstwy gezowe, które s¹ przykryte pstrymi, zielonymi i czerwonymi ³upkami turonu. Powy ej znajduje siê kompleks pstrych ³upków zielonych i czerwonych wspó³wystêpuj¹cy z szarymi marglami typu frydeckiego oraz kremowymi, silnie skrzemionkowanymi marglami egociñskimi. Osady te zaliczane s¹ do kampanu mastrychtu, a nawet paleocenu. Do eocenu zaliczane s¹ piaskowce glaukonitowe i brunatnozielone ³upki oraz szeroko rozprzestrzenione pstre margle i ³upki, które niekiedy le ¹ na utworach pstrych górnej kredy. Przejœcie do oligocenu reprezentuj¹ margle globigerynowe, nad którymi rozwiniête s¹ warstwy menilitowe oraz warstwy kroœnieñskie (oligocen miocen). Profil wschodniej czêœci jednostki podœl¹skiej (strefy wêglowieckiej) rozpoczynaj¹ równie ³upki cieszyñskie górne. Powy ej wystêpuj¹ ³upki wierzowskie z przedzielaj¹cym je kompleksem warstw grodziskich, a nastêpnie warstwy lgockie zastêpowane ku pó³nocy przez warstwy gezowe. Cenoman i koniak mastrycht s¹ reprezentowane przez pstre, czerwone i zielone margle. Do eocenu trwa³a sedymentacja ró nego rodzaju margli i ³upków pstrych. Strop eocenu i przejœcie do oligocenu stanowi¹ margle pstre, nad którymi wystêpuj¹ warstwy menilitowe oraz warstwy kroœnieñskie. BUDOWA GEOLOGICZNA BADANYCH ODS ONIÊÆ Strefa wêglowiecka. Strefa wêglowiecka zajmuje tektoniczn¹ pozycjê pomiêdzy jednostk¹ œl¹sk¹ a skolsk¹ (skibow¹), natomiast zachodnia czêœæ jednostki podœl¹skiej (oraz zaliczane do niej utwory okienne) zajmuje najbardziej zewnêtrzn¹, brze n¹ pozycjê w karpackiej pryzmie akrecyjnej obie znajduj¹ siê w pozycji pod jednostk¹ œl¹sk¹. Za ewentualne przed³u enie strefy wêglowieckiej ku wschodowi, na terenie Karpat ukraiñskich uznaje siê tektoniczn¹ strefê Holatynki (Shakin i in., 1976), gdzie w profilu nad utworami o charakterze warstw lgockich pokazuj¹ siê czerwone ³upki i margle podobne litologicznie do margli wêglowieckich; wy ej le ¹ warstwy inoceramowe (warstwy stryjskie). Zmiana sedymentacji w kredzie górnej wyznacza³a czas wyodrêbnienia siê wyniesienia wêglowieckiego, który przesta³ byæ odrêbn¹ stref¹ pokryt¹ utworami marglistymi (stref¹ zwykle osi¹gan¹ w czasie wysokiego poziomu morza). Ostateczne pogrzebanie tego wyniesienia nast¹pi³o w oligocenie (ujednolicenie basenu facja menilitowo-kroœnieñska). Strefa wewn¹trzbasenowego wyniesienia (w stosunkowo krótkim czasie jego istnienia) i marginalna strefa Karpat charakteryzuj¹ siê podobnym wykszta³ceniem facjalnym ze znacznym udzia³em facji sk³onowych b¹dÿ szelfowych oraz mi¹ szymi pokrywami marglistymi. W przypadku strefy wêglowieckiej profile nie s¹ zaburzone, natomiast profile zachodniej czêœci jednostki podœl¹skiej s¹ mocno stektonizowane lub przybieraj¹ charakter melan u. Za typowe margle wêglowieckie uwa a siê utwory ³upkowe, o silnej wapnistoœci, ods³oniête na przedpolu nasuniêcia jednostki œl¹skiej w Wêglówce ko³o Krosna. Definiuj¹cy te utwory Œwidziñski (1947) oprócz margli wyró n³ tak e ³upki pstre, niewapniste, które prawdopodobnie mo na interpretowaæ jako starsze ³upki odpowiadaj¹ce warstwom godulskim. W rejonie Wêglówki (fig. 1) strefa wêglowiecka ukazuje siê w pó³oknie tektonicznym jednostki œl¹skiej. Strefê brzegow¹ jednostki œl¹skiej stanowi tutaj fa³d Czarnorzek z warstwami istebniañskimi w j¹drze oraz w czêœci bardziej wschodniej zespó³ ³usek sk³adaj¹cych siê z silnie stektonizowanych utworów dolnej kredy. Na przedpolu jednostki œl¹skiej pozostaje p³at utworów jednostki œl¹skiej zwany p³atem Bonarówki, zbudowany g³ównie z utworów piaskowcowych dolnej kredy. Prawdopodobnie nasuniêcie fa³du Czarnorzek jest reaktywowane jako nasuniêcie pozasekwencyjne (Decker i in., 1999). Pierwsze badania z obszaru Wêglówki wykona³ Uhlig w 1883 roku. Nastêpnie w 1928 r. Goblot przedstawi³ tektonikê Wêglówki, przypisuj¹c czerwonym i zielonym marglom wiek eoceñski. W 1936 r. Obtu³owicz nadal uwa a³ pstr¹ seriê wêglowieck¹ za eocen. Dopiero w 1947 r. Teisseyre zaliczy³ j¹ do senonu. Pe³niejsze dane wykorzystuj¹ce materia³y z wierceñ opublikowa³a Huss (1957, 1966). Autorka ta, opisuj¹c profile g³êbokich wierceñ okolic Wêglówki, tylko w jednym otworze wyznaczy³a dan na podstawie zanikania form kredowych i masowego pojawienia siê globorotalii i globigerin, mimo braku form przewodnich dla ni szego paleocenu. Zespó³, który wymieni³a, w œwietle obecnych badañ jest charakterystyczny dla wy szego paleocenu i najni szego eocenu (Olszewska, 1996). Margle wêglowieckie zosta³y zaliczone do interwa³u senon paleocen (Bieda i in., 1963; Koszarski, 1985;

Nanoplankton wapienny górnokredowych facji pelagicznych jednostki podœl¹skiej polskich Karpat fliszowych 57 Œl¹czka, 1996). Olszewska (1997) datowa³a je na senon barton, a w opracowaniu z 2003 r. na santon mastrycht?paleocen. Wed³ug Gasiñskiego i in. (1999) margle wêglowieckie z ods³oniêcia typowego w Wêglówce reprezentuj¹ kampan ni szy mastrycht. Machaniec (2000) wyró ni³a w Wêglówce 8 poziomów otwornicowych (otwornice planktoniczne) od wy szego santonu po wy szy mastrycht, a tak e 2 poziomy oparte na otwornicach aglutynuj¹cych: obejmuj¹ce ni szy kampan i kampan ni szy mastrycht. Próbki do badañ pochodzi³y ze stratotypowego ods³oniêcia margli wêglowieckich we wsi Wêglówka (fig. 1). Jest to najlepsze i najd³u sze ods³oniêcie wystêpuj¹ce wzd³u potoku p³yn¹cego z grzbietu Czarnorzek. Id¹c od œrodka wsi w kierunku po³udniowym, ku grzbietowi czarnorzeckiemu, widzimy ods³aniaj¹ce siê, zapadaj¹ce g³ównie ku po³udniowi, margle w kolorach zielonym, czerwonym i bia³awym. Po przekroczeniu drogi widzimy utwory margliste, ale ju silnie stektonizowane i tworz¹ce melan tektoniczny. Wy ej w potoku ods³aniaj¹ siê zredukowane tektonicznie utwory dolnej kredy, zielone ³upki, fragmenty ³upków czerwonych (prawdopodobnie w tym miejscu mamy strefê nasuniêcia pozasekwencyjnego) i wreszcie ukazuj¹ siê piaskowce warstw istebniañskich, tworz¹cych tu j¹dro antykliny Czarnorzek. Bezmiechowa i Za³u. Profile te znajduj¹ siê na wschód od Sanoka oraz na pó³noc i pó³nocny wschód od Leska (fig. 1). Usytuowane s¹ na po³udnie od pasma Gór S³onnych. Brak dok³adnych map geologicznych tego obszaru, które ukaza³yby rozdzia³ tektoniczny jednostek wy szego rzêdu na podstawie stref nasuniêæ, spowodowa³ trudnoœci z rozdzieleniem strefy wêglowieckiej od œl¹skiej. Najbardziej pó³nocny element tektoniczny ukazuj¹cy siê tu przed jednostk¹ skolsk¹ nosi tu nazwê brze nego spiêtrzenia jednostki œl¹skiej (fa³d Grabownica Za³u ) (Gucik i in.,1980). Utwory tego spiêtrzenia wykszta³cone s¹ w facji wêglowieckiej. Najstarszymi utworami s¹ ³upki cieszyñskie górne (?hoteryw).utwory dolnokredowe ods³oniête na powierzchni obejmuj¹ ³upki wierzowskie z piaskowcami grodziskimi (barrem alb), piaskowce lgockie dolne (alb) i piaskowcowo-³upkowe warstwy gezowe (alb?cenoman). Górna kreda i starszy paleogen wykszta³cone s¹ w facjach pstrych: od do³u profilu wystêpuj¹ pstre ³upki godulskie (cenoman koniak santon), margle wêglowieckie (kampan mastrycht eocen dolny) oraz pstre i wy- ej zielone ³upki (eocen). Seria ta przykryta jest przez ³upki menilitowe z rogowcami (oligocen) i warstwy kroœnieñskie dolne (piaskowce facji leskiej oligocen miocen dolny). Okno tektoniczne Wiœniowej. Oprócz opróbowania strefy wêglowieckiej (jednostka podœl¹ska czêœæ wschodnia) próbki pobrano tak e z profili jednostki podœl¹skiej na zachód od Brzeska. Facja pstrych margli górnokredowych na tym obszarze najczêœciej spotykana jest w strefie lanckoroñsko- egociñskiej (fig. 1). Cech¹ tych osadów jest brak ci¹g³ych i niezaburzonych profili. W wielu ods³oniêciach (potok Cedroñ ko³o Lanckorony, potok Goœcibia ko³o Su³kowic) wystêpuj¹ce tam osady nosz¹ cechy utworów sp³ywowych. Pstre utwory s¹ tu zwykle wapniste, na mapach geologicznych traktowano je jako ró ne górnokredowe margle i ³upki (Burtan, 1966; Burtan, Skoczylas-Ciszewska, 1956, 1966a, b; Burtan, Szymakowska, 1966). Osady te zdaj¹ siê byæ marglistymi pokrywami sk³onu czy wypiêtrzenia œródbasenowego, ale ich zwi¹zek z wewn¹trzbasenowymi pokrywami wypiêtrzenia wêglowieckiego nie jest oczywisty. Okno Wiœniowej znajduje siê w œrodkowej czêœci strefy lanckoroñsko- egociñskiej (Burtan i in., 1974), na zachód od Skrzydlnej. Wed³ug Leœniak i Machaniec (2001) w oknie Wiœniowej wystêpuj¹ dwa profile facji wêglowieckiej obejmuj¹ce prawie ca³y okres ich sedymentacji, od turonu do wy szego mastrychtu. Pierwszy ci¹g³y sedymentacyjnie profil autorzyci stwierdzili w potoku Krzyworzeka, natomiast drugi w potoku Lipnik. Osady potoku Krzyworzeka zaliczyli do dwóch poziomów otwornicowych, datuj¹cych je na turon santon oraz kampan. Natomiast osady potoku Lipnik reprezentuj¹ poziom z pogranicza kampanu i mastrychtu. Jednorowska (1975) opisa³a z terenów zachodnich Karpat facje pstrych i³o³upków wapnistych zwi¹zanych z osadami mastrychtu Wêglówki. Owo zwi¹zanie nie okreœla jednak pozycji litostratygraficznej badanych utworów, a jedynie sugeruje powi¹zanie z facj¹ wêglowieck¹ na podstawie barwy i wapnistoœci osadu. Opisuj¹c utwory z rdzenia wiertniczego, stwierdzi³a, e warstwy mastrychtu wystêpuj¹ w bezpoœrednim s¹siedztwie warstw dolnopaleoceñskich co nie jest równoznaczne ze stwierdzeniem, e wystêpuj¹ one w ci¹g³oœci sedymentacyjnej. W adnym z badanych odwiertów nie uzyskano te pe³nego, niezaburzonego profilu, a profil zosta³ z³o ony na podstawie zmian zespo³ów otwornicowych, co w aden sposób nie udowadnia ci¹g³oœci i nastêpstwa facji. W œwietle obecnych badañ stratygraficznych formy bentoniczne wymienione przez Jednorowsk¹ wskazuj¹ raczej na górny paleocen (Olszewska inf. ustna). Ponadto, z pracy nie wynika jednoznacznie, czy zespó³ opisany jako paleoceñski pochodzi³ z jednej próby, czy te by³y to formy zebrane z jakiegoœ przedzia³u g³êbokoœciowego. W czêœci zachodniej jednostki podœl¹skiej margle typu wêglowieckiego zosta³y zaliczone do okresu senon paleocen (Bieda i in., 1963; Koszarski, 1985; Œl¹czka, 1996). Olszewska (1997) datowa³a je na senon barton. Okno tektoniczne ywca. W pó³nocnej czêœci ywieckiego okna tektonicznego górnokredowe i paleoceñskie utwory jednostki podœl¹skiej ukazuj¹ siê na powierzchni (Geroch, Gradziñski, 1955; Leœniak, Waœkowska-Oliwa, 2001). Mapa geologiczna tego obszaru ukazuje nagromadzenie i wymieszanie ró norakich facji, od warstw cieszyñskich po utwory oligocenu (Nowak, 1966b). Niemo liwe jest ustalenie nastêpstwa warstw, czêsto wystêpuj¹ tu utwory typu block in matrix oraz szereg bloków, co do przynale noœci których nie mo na nic powiedzieæ. W potoku arnówka, p³yn¹cym przez wieœ Lipowa, wystêpuj¹ równie czerwone ³upki ilaste z seledynowymi plamami, zazwyczaj piaszczyste, oraz pstre margle czerwone, jasnoszare i seledynowe.

58 Ma³gorzata Jugowiec-Nazarkiewicz Margle egociñskie. Najlepiej ods³oniête profile zawieraj¹ce margle egociñskie mo emy ogl¹daæ w potokach egociñski i Pluskawka (Unrug, 1979; Leœniak, 1994), znajduj¹cych siê w strefie lanckoroñsko- egociñskiej (fig. 1). Zwykle margle egociñskie wystêpuj¹ tu w formie redeponowanych bloków w marglach typu frydeckiego lub w otoczeniu kataklazytów czy melan y tektonicznych. W klasycznym ods³oniêciu w Potoku egociñskim obserwujemy wielki blok margla egociñskiego otoczonego kataklazytem (niekiedy b³êdnie okreœlanym tu jako czarne ³upki). Rozdrobniony kataklazyt przybiera postaæ czarnej, sugeruj¹cej termiczne zmiany, m¹czki tektonicznej (ang. gouge). Margle egociñskie s¹ bia³e, zielonkawe, silnie skrzemionkowane (K. Górniak inf. ustna), niekiedy z niebieskawymi rogowcami, zazwyczaj silnie wewnêtrznie stektonizowane. Obserwowane w nich ³awice maj¹ tendencje do zmiany mi¹ szoœci mo liwe synsedymentacyjne fa³dowanie. W bocznym potoku wpadaj¹cym od wschodniej strony do potoku Pluskawka marglom towarzysz¹ zielonkawe ³upki margliste. Na podstawie otwornic przyjmowano senoñski wiek margli egociñskich (Skoczylas-Ciszewska, 1960). Zagadnienia zwi¹zane z marglami egociñskimi opisano w artykule Jugowiec-Nazarkiewicz i Jankowskiego (2001). Tutaj zostanie przedstawiony tylko zespó³ nanoplanktonu oznaczony w badanych próbkach. Piaskowce z Rybia. W górnej czêœci potoku Pluskawka, w Rybiu, w przysió³ku Pod³upiska widoczny jest sedymentacyjny kontakt margli egociñskich z ogniwem piaskowców zwanych piaskowcami z Rybia (Skoczylas-Ciszewska, 1956; Leœniak, 1994). Badania terenowe pokazuj¹, e profil ten ograniczony jest œciêciami tektonicznymi, a obserwowane strefy kataklazytów czy te szarej m¹czki tektonicznej wskazuj¹ na mo liwoœæ powtórzeñ profilu. Przejœcie od margli egociñskich do piaskowców jest tu stopniowe w strefie przejœciowej wspó³wystêpuj¹ margle z piaskowcami. W górê profilu margle egociñskie zanikaj¹. Wystêpuj¹ce tu piaskowce uznano za uformowane przez podmorskie pr¹dy grawitacyjne, sp³ywaj¹ce po stoku wynurzonej w tym rejonie wyspy, stanowi¹cej czêœæ kordyliery podœl¹skiej... jako fragment sto ka podmorskiego (Leœniak, 1994). Piaskowce z Rybia to kompleks szarych, czêsto glaukonitowych, zielonkawych piaskowców prze³awiconych szarozielonymi, wapnistymi ³upkami. Piaskowce s¹ drobno-, œrednio- lub gruboziarniste, a nawet zlepieñcowate. Brak w nich ca³kowitych sekwencji Boumy, rzadko wystêpuje przek¹tne warstwowanie. W ods³oniêciach czêsto obserwuje siê wyklinowywanie siê ³awic. Na ich powierzchniach widoczne s¹ liczne bioturbacje niekiedy tak e w ca³ej ich mi¹ szoœci. Rzadko obserwowaæ mo na hieroglify pr¹dowe wskazuj¹ na transport z pó³nocy. Obserwacje terenowe nie potwierdzi³y kierunku transportu ku pó³nocy (Leœniak,1994), a obserwowane struktury zeœlizgowe wskazuj¹ na zsuwanie materia³u ku po³udniowi (L. Jankowski, inf. ustna). W ca³ym profilu mo na obserwowaæ przynajmniej dwa poziomy debrytów, w których otoczaki siêgaj¹ do kilkudziesiêciu centymetrów. Okruchy wêgla o wielkoœci do kilkunastu centymetrów zwykle wystêpuj¹ w zlepieñcowatych partiach piaskowca i gromadz¹ siê w sp¹gowych partiach ³awic. Œwiadcz¹ o bliskoœci rozmywanych warstw z wêglem. Bardziej rozdrobnione fragmenty wêgla zgromadzone s¹ na stropowych powierzchniach ³awic. Ponadto wystêpuj¹ w nich klasty zielonkawych ³upków, a tak e odciski pni. W wy szej czêœci profilu piaskowce przechodz¹ w szary kompleks marglisty, kontynuuj¹cy siê a do szerokiej strefy œciêcia tektonicznego, zwi¹zanej z nasuniêciem magurskim. Dok³adne ustalenie miejsca depozycji piaskowców z Rybia w zwi¹zku ze s³abym ods³oniêciem, niemo liwoœci¹ okreœlenia szerszej asocjacji facjalnej i niewielk¹ liczb¹ obserwowanych struktur sedymentacyjnych nastrêcza trudnoœci interpretacyjne. Wed³ug L. Jankowskiego (inf. ustna) obserwowane przeciwne kierunki transportu (z E do W czy odwrotnie) prostopad³e do kierunku ruchu zeœlizgów, nie zniszczone, s³abo rozdrobnione kawa³ki wêgla, obecne w piaskowcach ziarna glaukonitu, liczne bioturbacje, a przede wszystkim lokalne rozprzestrzenienie tej facji i wspó³wystêpowanie z marglami (wapieniami?) sugerowaæ mog¹ œrodowisko p³ytkiego morza (prawdopodobne szelfu). Ca³y profil mo e œwiadczyæ o wahaniach poziomu morza w czasie depozycji osadów. Przejœcie od osadów platformy wêglanowej (margle egociñskie) do piaskowców z Rybia mo na interpretowaæ jako wynik ogólnego obni ania poziomu morza. Na ma³e wahniêcia zwi¹zane z obni eniem mog¹ wskazywaæ obserwowane w profilu debryty. Na relatywny wzrost poziomu morza wskazuje jednak ca³y obserwowany wy ej profil z przewag¹ szarych marglistych utworów i wk³adek czerwonych margli lub nawet pstrych ³upków. Margle egociñskie obserwowane w profilu, jak równie wystêpuj¹ce jako bloki w m³odszych osadach marglistych s¹ byæ mo e fragmentem górnokredowej platformy wêglanowej, czêœciowo zsuniêtej do basenu karpackiego. Nale y rozwa yæ ich mo liwy genetyczny zwi¹zek z obserwowanymi na monoklinie œl¹sko-krakowskiej podobnymi marglami (kredowe margle z ods³oniêcia w Bonarce, opoka lwowska?). Na podstawie otwornic wiek piaskowców z Rybia przyjmuje siê jako senon paleocen (Skoczylas-Ciszewska, 1960). Wed³ug Gasiñskiego i in. (2001) piaskowce z Rybia s¹ wieku kampan mastrycht. Margle typu frydeckiego. Margle typu frydeckiego wykszta³ceniem litologicznym i zespo³ami mikrofauny ró ni¹ siê zasadniczo od równowiekowych osadów jednostki podœl¹skiej i wykazuj¹ podobieñstwo do utworów znajduj¹cych siê we Frydku na Morawach. Hochstetter (1852) opisa³ je jako margle bakulitowe, a Hohenegger (1861) nazwa³ je frydeckimi marglami bakulitowymi. Od czasów Uhliga (1883) dostarczono opisów utworów wykazuj¹cych podobieñstwo do utworów znajdowanych we Frydku, opisuj¹c je jako szare margle lub ³upki (Ksi¹ kiewicz, 1968). Miejsca wystêpowania typowej formacji frydeckiej to obszar Czech i marginalne strefy Karpat. Mikrofauna formacji frydeckiej na Morawach by³a opisywana przez Hanzlikov¹ (1969, 1972; Hanzlikova i in., 1982). Podobieñstwo tej mikrofauny do szarych margli jednostki podœl¹skiej opisywali Liszkowa (1959), Liszkowa i Nowak (1960, 1966), Liszkowa i Morgiel

Nanoplankton wapienny górnokredowych facji pelagicznych jednostki podœl¹skiej polskich Karpat fliszowych 59 (1981). Ostatnio otwornice z margli typu frydeckiego (ze strefy lanckoroñsko- egociñskiej) studiowa³a Bielawska (2002), przypisuj¹c im wiek póÿny kampan wczesny mastrycht. Œrodowisko depozycji tych utworów zosta³o przez tê autorkê okreœlone jako dolna czêœæ szelfu lub górna czêœæ sk³onu kontynentalnego. Olszewska (1984) uwa a, e wzmo ona erozja spowodowana g³êbok¹ regresj¹ pod koniec kredy by³a przyczyn¹ przeniesienia w g³êbsze partie basenu Karpat utworów z pogranicza szelfu i batia³u, tzw. szarych margli (margli frydeckich), które wystêpuj¹ we wszystkich jednostkach i charakteryzuj¹ siê obecnoœci¹ gatunków bentonicznych pochodzenia nerytycznego (Liszkowa, Morgiel, 1981). Nanoplankton wapienny z ods³oniêcia typowego na wzgórzu zamkowym we Frydku by³ opisywany przez Švábenick¹ (Hanzlíková i in., 1982). Za charakterystyczne dla margli frydeckich uzna³a ona gatunki: Ceratolithoides aculeus, Broinsonia parca (obecnie Aspidolithus parcus) oraz Arkhangelskiella cymbiformis. Prawie we wszystkich próbkach wystêpowa³y pojedyncze okazy Eiffellithus eximius. Margle frydeckie z ods³oniêcia we Frydku zosta³y zaliczone do poziomu nanoplanktonowego CC 24 Reinhardtites levis obejmuj¹cego wczesny mastrycht. Na podstawie otwornic Hanzlíková utwory te zaliczy³a równie do dolnego mastrychtu. Natomiast wczeœniej, dysponuj¹c materia³ami z wierceñ, wydzieli³a ona dziewiêæ poziomów otwornicowych, zaliczaj¹c margle frydeckie do przedzia³u turon/koniak górny mastrycht (Hanzlíková, 1969). Margle typu frydeckiego wystêpuj¹ w jednostce podœl¹skiej od okolic Goleszowa na zachodzie do rejonu Bochni na wschodzie. Z powodu du ych zaburzeñ tektonicznych zazwyczaj nie mo na okreœliæ sp¹gu tych margli oraz ich pe³nego profilu. Do badañ wykorzystano przede wszystkim próby z potoku Pluskawka, gdzie szare margle typu frydeckiego s¹ najlepiej ods³oniête. Pobrano tak e próby z Frydlantu na terenie Moraw oraz z okna Wiœniowej (potok Kluzówka). Szare margle typu frydeckiego s¹ przewa nie pelitycznymi szarymi i³owcami, czasem z wk³adkami cienko- i œrednio³awicowych piaskowców. BADANIA NANOPLANKTONU WAPIENNEGO Margle wêglowieckie z Wêglówki. Stan zachowania nanoplanktonu w badanych próbkach oceniono jako dobry, tzn. e stopieñ rekrystalizacji jest na tyle niedu y, e umo liwia oznaczenie form co do gatunku. Próbki przegl¹dane w mikroskopie skaningowym wykazywa³y tak du ¹ iloœæ substancji ilastej, e mo liwe by³o obejrzenie tylko pojedynczych form nanoplanktonu. Dominuj¹cymi gatunkami w badanych próbkach by³y Watznaueria sp. oraz Micula sp. Poza tym oznaczono: Eiffellithus turriseiffelii, Cribrosphaerella ehrenbergii, Prediscosphaera cretacea, Microrhabdulus decoratus oraz Aspidolithus parcus parcus. Rzadko wystêpowa³y Arkhangelskiella cymbiformis, Lucianorhabdus cayeuxii, Petrarhabdus copulatus, Quadrum sissinghii, Q. trifidum oraz Calculites obscurus. Czêœæ badanych próbek (W 1 32) zaliczono do poziomu CC 21 Quadrum sissinghii wy szy kampan na podstawie wystêpowania taksonu wskaÿnikowego Q. sissinghii oraz braku Q. trifidum, a tak e pojedynczym wystêpowaniu Arkhangelskiella cymbiformis, Ceratolithoides verbekii i obecnoœci Ceratolithoides aculeus, Eiffellithus eximius, Reinhardtites anthophorus, Tranolithus phacelosus. Ponadto w próbkach tych oznaczono formy wymienione na figurze 2. Próbki le ¹ce wy ej w profilu (W 33 54) zaliczono do poziomu CC 22 Quadrum trifidum najwy szy kampan. Taksonem diagnostycznym w tych próbkach jest Q. trifidum, któremu towarzysz¹: Arkhangelskiella cymbiformis, Lucianorhabdus cayeuxii, Markalius inversus, Microrhabdulus decoratus, Petrarhabdus copulatus, Prediscosphaera cretacea, Prediscosphaera stoveri, Reinhardtites anthophorus, Tranolithus phacelosus. W próbkach sukcesywnie wzrasta iloœæ Arkhangelskiella cymbiformis. Oznaczono równie pojedyncze formy Prediscosphaera grandis, której pierwsze pojawienie zaobserwowano w poziomie CC 23 najwy szy kampan ni - szy mastrycht (Perch-Nielsen, 1985). Pierwsze pojawienie tego gatunku Švábenická (1995) zanotowa³a na Morawach ju w kampanie. Ponadto w próbkach oznaczono formy wymienione na figurze 2 i tablicy I. W badanych próbkach oznaczono charakterystyczny gatunek Petrarhabdus copulatus, który do tej pory by³ opisywany z mastrychtu Francji (Deflandre, 1959) oraz z szerokoœci geograficznych 30 40 na obu oceanach. Gatunek ten opisa³a równie Švábenická (1995) z kampanu jednostki danickiej, sugeruj¹c, e jego wystêpowanie w Karpatach mo e byæ zwi¹zane z nie do koñca poznanym jego rozprzestrzenieniem paleogeograficznym. W badanych próbkach gatunek ten wystêpuje w obrêbie poziomu CC 22 Quadrum trifidum. W jednej próbce (najwy ej W 54) zauwa ono znaczny wzrost zawartoœci Prediscosphaera grandis, co mo e sugerowaæ, e mamy ju do czynienia z czêœci¹ profilu nale ¹c¹ do dolnego mastrychtu. Margle wêglowieckie z Bezmiechowej. Ods³oniêcie to znajduje siê oko³o 8 km na SE od profilu Za³u. Próbki zosta³y zebrane w korycie potoku Dyrbak na wschodnim krañcu Bezmiechowej Górnej (fig. 1). W rejonie tym najstarszymi utworami ods³aniaj¹cymi siê w antyklinalnej strefie ko³o nasuniêcia na jednostkê skolsk¹ s¹ margle wêglowieckie, które s¹ tu silnie stektonizowane i najprawdopodobniej œciête tektonicznie. Ich mi¹ szoœæ jest trudna do oceny ze wzglêdu na obecnoœæ licznych zaburzeñ tektonicznych oraz lokalizacjê ods³oniêcia wzd³u biegu warstw. Margle wêglowieckie wystêpuj¹ tu z wk³adkami œrednio- i grubo³awicowych

60 Ma³gorzata Jugowiec-Nazarkiewicz Fig. 2. Zasiêgi stratygraficzne wybranych gatunków nanoplanktonu wapiennego oznaczonego w marglach wêglowieckich (wg Perch-Nielsen, 1985; Švábenická, 1995) Stratigraphie ranges of some calcareous nannoplankton species from Wêglówka marls (based on Perch-Nielsen, 1985; Švábenická, 1995) piaskowców, s³abo wapnistych, twardych, partiami gruboziarnistych, z klastami ³upków i margli pstrych czego nie ma w typowym ods³oniêciu w Wêglówce. Piaskowce te nie posiadaj¹ cech g³êbokowodnych turbidytów, brak w nich typowej sekwencji Boumy. Brak ponadto pr¹dowych riplemarków w sp¹gowych czêœciach ³awic. Przypominaj¹ one piaskowce istebniañskie, choæ nie nosz¹ typowych dla tamtych cech piaskowców deponowanych ze sp³ywów. S¹ to prawdopodobnie piaskowce istebniañskie górne, wystêpuj¹ce tu na pó³nocnej granicy swojego zasiêgu. Bezpoœrednio pod ³awic¹ piaskowca oraz w klaœcie ³upków pstrych stwierdzono zespo³y otwornicowe paleocenu (Olszewska w: Malata, R¹czkowski, 1996). Powy ej nich wystêpuj¹ bezwapniste ³upki pstre eocenu oraz seria menilitowo-kroœnieñska z wapieniami jasielskimi. Najm³odsze próbki (Bz 1 7) pobrane w obrêbie wk³adki piaskowca i oko³o 12 m powy ej zaliczono do poziomu nanoplanktonowego CC 26 Nephrolithus frequens najwy szy mastrycht (wg Sissingh, 1977). Wed³ug Perch-Nielsen (1979, 1983) Micula prinsii wskazuje na najwy sz¹ czêœæ tego poziomu, tu przy granicy z paleogenem. W badanych próbkach stwierdzono: Micula prinsii, M. murus oraz Ceratolithoides kamptneri. Najm³odsze próbki charakteryzuje bardzo du a iloœæ gatunku Micula sp., który uwa any jest za typowy dla wysokich szerokoœci geograficznych. Ponadto w próbkach wystêpuj¹ formy zaznaczone na figurze 2.

Nanoplankton wapienny górnokredowych facji pelagicznych jednostki podœl¹skiej polskich Karpat fliszowych 61 Dwie próbki pobrane bezpoœrednio spod ³awicy piaskowca oraz ponad ni¹ nie zawiera³y nanoplanktonu wapiennego. W próbkach Bz 8 12 brak by³o Micula prinsii, ale nadal wystêpowa³ Ceratolithoides kamptneri oraz Micula murus wraz z podanym wy ej zespo³em. Dlatego zaliczono je do dolnej czêœci poziomu CC 26 Nephrolithus frequens najwy- szy mastrycht. Nie stwierdzono zespo³u paleoceñskiego, a w próbce pobranej oko³o 5 m poni ej ³awicy piaskowca (Bz 2 ) wystêpowa³ ju zespó³ nanoplanktonu typowy dla eocenu. Nastêpne próbki (Bz 13 33) reprezentowa³y zespó³ poziomu CC 25a Arkhangelskiella cymbiformis (jego najni szej czêœci) wy szy mastrycht. Nie odnotowano w nich takich gatunków jak Tranolithus phacelosus i Reinhardtites levis, których wystêpowanie koñczy siê w poziomie CC 24, natomiast wzros³a liczba du ych form Arkhangelskiella cymbiformis. Pojawi³o siê wiêcej (ok.10 w preparacie) Prediscosphaera grandis, a nie stwierdzono gatunków charakterystycznych dla wy szej czêœci tego poziomu, jak: Nephrolithus frequens oraz Lithraphidites quadratus i Micula murus (fig. 2). Zaznaczyæ nale y, e próbki te by³y bardzo ubogie w nanoplankton wapienny i czêsto zawiera³y du o pokruszonych szcz¹tków wapiennych oraz znaczn¹ iloœæ substancji elazistej. W próbce BZ 33 oznaczono jedn¹ formê Petrarhabdus copulatus, co oznacza³oby, e gatunek ten wystêpuje równie poza poziomem CC 22 (Wêglówka). Pozosta³e próbki pobierane w górê potoku zawiera³y doœæ ubogie zespo³y nanoplanktonu wapiennego i reprezentuj¹ osady kampanu. Czêsto nie zaliczono ich do konkretnego poziomu, gdy nie stwierdzono gatunków indeksowych oraz charakterystycznych zespo³ów daj¹cych mo liwoœæ jednoznacznej klasyfikacji. Stan zachowania form okreœlono na z³y, tzn. nanoplankton by³ pokruszony b¹dÿ roztarty na miazgê, a nieliczne ca³e formy by³y mocno zrekrystalizowane. W próbkach tych odnotowano: Ceratolithoides aculeus, Cyclagelosphaera reinhardtii, Calculites obscurus, Chiastozygus amphipons, Ch. litterarius, Eiffellithus turriseiffelii, Cribrosphaerella ehrenbergii, Aspidolithus parcus constrictus, Arkhangelskiella cymbiformis, Biscutum constans, Lithraphidites carniolensis, Lucianorhabdus maleformis, Prediscophaera cretacea, Micula decussata, Microrhabdulus decoratus, Octolithus multiplus, Watznaueria barnesae. Te próbki, które zawiera³y bogatsze zespo³y, zaliczono co najmniej do poziomu CC 18 Aspidolithus parcus (ni szy kampan) na podstawie wystêpowania gatunku indeksowego A. parcus wraz z wy ej wymienionym zespo³em (próbki Bz: 35, 37, 44, 45). Pozosta³e zaliczono do poziomu CC 20 Ceratolithoides aculeus (górna czêœæ ni szego kampanu) równie na podstawie wystêpowania taksonu indeksowego C. aculeus oraz braku taksonów m³odszych, np. Quadrum sissinghii czy Q. trifidum. Próbki pochodz¹ce z ods³oniêæ w dolnym odcinku potoku, poni ej tartaku, reprezentuj¹ ju osady eoceñskie. Nigdzie nie natrafiono na próbki, które reprezentowa³yby paleocen. Margle wêglowieckie z Za³u a potok Wujskie. Ods³oniêcie Za³u znajduje siê w po³udniowym skrzydle antykliny Za³u a, w miejscu, gdzie bardziej wewnêtrzne antykliny zanurzy³y siê ju w kierunku wschodnim, a na powierzchni ukazuj¹ siê jedynie warstwy menilitowe. Próbki zebrano na odcinku oko³o 140 m, w korycie potoku Wujskiego, w pó³nocnej czêœci Za³u a, wzd³u drogi Sanok Tyrawa Wo³oska (od niewielkiego mostu w dó³). Dolna czêœæ profilu (oko³o 50 m) to bezwapniste ³upki czerwone. Ich dolna granica jest tektoniczna; nasuniête s¹ stromo na warstwy gezowe. W dó³ potoku ³upki przechodz¹ w doœæ miêkkie margle wêglowieckie, zwykle barwy czerwonej lub bladoczerwonej. Górna granica profilu jest tak e tektoniczna. Obok margli wystêpuje w¹ska strefa brekcji z³o ona z brunatnych ³upków menilitowych, ciemnoszarych piaskowców mikowych i dolomitów elazistych, a nastêpnie w dó³ potoku pojawiaj¹ siê grubo- i œrednio³awicowe piaskowce warstw kroœnieñskich dolnych. Ca³a seria pstra zapada pod k¹tem 60 85 na po³udniowy zachód. Jej niepe³na mi¹ szoœæ wynosi tu oko³o 110 m, przy czym nie mo na wykluczyæ powtórzeñ tektonicznych (przemawia za tym obecnoœæ zlustrowañ). Pobrane z tego potoku próbki by³y w wiêkszoœci bardzo ubogie, a zawarty w nich nanoplankton czêsto by³ bardzo zniszczony i zrekrystalizowany, zawiera³y te du o brunatnej substancji zaciemniaj¹cej obraz mikroskopowy. Próbki pobierano w górê potoku, pocz¹wszy od betonowego mostku. Ogólnie mo na stwierdziæ, e utwory te reprezentuj¹ górn¹ kredê. W próbkach ZL: 27, 29, 42, 45, 47 i 52 stwierdzono co najmniej zespó³ poziomu CC 20 Ceratolithoides aculeus (górna czêœæ ni szego kampanu). Próbki te zawiera³y g³ównie takie formy jak zaznaczone na figurze 2. W próbkach ZL 51 i 53 oznaczono zespó³ pozwalaj¹cy zaklasyfikowaæ je co najmniej do poziomu CC 21 Quadrum sissinghii (dolna czêœæ wy szego kampanu). W próbkach wystêpuje gatunek indeksowy Q. sissinghii, a ponadto formy przedstawione na figurze 2. Próbki ZL 59, 69, 75, 81, 95 zaliczono do poziomu CC 22 Quadrum trifidum (górna czêœæ wy szego kampanu). W próbkach tych poza gatunkiem indeksowym Q. trifidum wystêpuj¹ formy przedstawione na figurze 2. W próbce ZL 91 pojawi³ siê Lithraphidites quadratus oraz znacznie wzros³a liczba Arkhangelskiella cymbiformis. Próbka zawiera³a bardzo ubogi, Ÿle zachowany zespó³ nanoplanktonu. Poza wymienionymi gatunkami oznaczono: Calculites obscurus, Ceratolithoides aculeus, Cretarhabdus crenulatus, Microrhabdulus decoratus, Micula decussata, Prediscophaera cretacea, P. stoveri, Watznaueria barnesae. Próbkê tê mo na zaliczyæ do poziomu nanoplanktonowego CC 25b Arkhangelskiella cymbiformis (wy szy mastrycht), gdy w tym poziomie notuje siê pierwsze pojawienie Lithraphidites quadratus. Pozosta³e próbki z ods³oniêcia w Za³u u by³y bardzo ubogie w nanoplankton wapienny (pojedyncze formy Watznaueria barnesae i Micula decussata formy d³ugowieczne) lub puste. Nie oznaczono adnych m³odszych zespo³ów, które wskazywa³yby na paleoceñski wiek badanych osadów. Margle typu wêglowieckiego z potoku Lipnik. Badaniom poddano próbki pochodz¹ce z czerwonych margli z potoku Lipnik (fig. 1), które zaliczono do poziomu nanoplanktonowego CC 22 Quadrum trifidum (górna czêœæ wy szego kampanu). Nanoplankton jest tu doœæ ubogi, ale dobrze zachowany. Obok taksonu indeksowego Quadrum

62 Ma³gorzata Jugowiec-Nazarkiewicz trifidum w próbkach wystêpowa³y g³ównie formy przedstawione na figurze 2. Badania otwornic z tego potoku wskaza³y na poziom otwornicowy Hormosina gigantea kampan mastrycht (Leœniak, Machaniec, 2001). Margle typu wêglowieckiego z potoku Krzyworzeka. Wed³ug Machaniec i in. (2001) margle z potoku Krzyworzeka (fig. 1) przypominaj¹ litologicznie margle wêglowieckie ss. Na podstawie otwornic osady te zaklasyfikowano do dwóch poziomów: Uvigerinaminna jankoi turon kampan oraz Goesella rugosa kampan. Do badañ nanoplanktonu wykorzystano te same próbki co do oznaczeñ otwornicowych. Nanoplankton by³ tu bardzo ubogi i Ÿle zachowany (du a zawartoœæ krzemionki w osadzie). Z dziewiêciu próbek tylko w dwóch wystêpowa³ bogatszy zespó³ nanoplanktonu i zaliczono je do poziomu CC 18a Aspidolithus parcus ni szy kampan, na podstawie wyst¹pienia gatunku indeksowego A. parcus oraz braku gatunków m³odszych, takich jak: Ceratolithoides aculeus, C. verbeekii. W próbkach oznaczono: Biscutum constans, Calculites ovalis, Cretarhabdus crenulatus, Cribrosphaerella ehrenbergii, Eiffellithus eximius, Glaukolithus diplogrammus, Microrhabdulus decoratus, Micula decussata, Prediscosphaera cretacea, Reinhardtites anthophorus, Watznaueria barnesae. Pozosta³e próbki nie zawiera³y nanoplanktonu lub zespó³ by³ bardzo ubogi i pozwala³ tylko zaliczyæ badane osady co najmniej do kampanu. Margle typu wêglowieckiego z potoku arnówka. Najlepiej zachowany nanoplankton stwierdzono w jasnoszarych marglach. W próbkach ar 8/01 oraz 10/01 stwierdzono bogaty zespó³ poziomu CC 24 Reinhardtites levis ni szy mastrycht. W próbkach nie odnotowano Quadrum trifidum oraz Tranolithus phacelosus, które to gatunki zanikaj¹ w poziomie CC 23. Stwierdzono natomiast bardzo du o Arkhangelskiella cymbiformis (1 do 3 na jedno pole widzenia), co jest cech¹ charakterystyczn¹ dla poziomu CC 24. Nie znaleziono m³odszych gatunków, takich jak: Lithraphidites quadratus czy Micula murus, które pojawiaj¹ siê w poziomie CC 25. Ponadto w próbkach wystêpowa³y formy przedstawione na figurze 2. Pozosta³e próbki pochodzi³y z czerwonych margli i zawiera³y ubo szy zespó³ nanoplanktonu. Obraz zaciemnia³a du a iloœæ substancji elazistej i czêsto zrekrystalizowane formy nanoplanktonu. Mimo to próbki te zaliczono do poziomu nanoplanktonowego CC 22 Quadrum trifidum najwy szy kampan. Margle egociñskie. Spoœród przebadanych w mikroskopie œwietlnym próbek, pobranych w egocinie, Rajbrocie i Kamionnej (potok Pluskawka) (fig. 1), 28 nie zawiera³o nanoplanktonu wapiennego. W 42 próbkach z margli egociñskich oraz bezpoœrednio z nimi zwi¹zanych szarozielonkawych margli uda³o siê oznaczyæ nieliczne gatunki nanoplanktonu. Zarówno w marglach egociñskich ss., jak i zielonkawych marglach stwierdzono ten sam zespó³ nanoplanktonu wapiennego, o takim samym bardzo z³ym stopniu zachowania. Margle egociñskie s¹ bardzo silnie zlityfikowane, skalcytyzowane oraz stektonizowane, co powoduje, e zawarty w nich nanoplankton wykazuje cechy znacznej rekrystalizacji, roztarcia oraz uszkodzeñ mechanicznych i tylko nieliczne formy nadawa³y siê do oznaczenia gatunkowego. Wiêkszoœæ z nich to formy odporne na rozpuszczanie. Próbki ogl¹dane pod mikroskopem skaningowym pokaza³y jedynie, jak silnie zmienione s¹ badane osady, a nanoplankton wapienny by³ praktycznie nieoznaczalny. Dlatego zaprzestano kontynuowania tej metody. Sporadycznie w próbkach stwierdzono: Arkhangelskiella cymbiformis (ma³e formy), Aspidolithus parcus constrictus, Eiffellithus eximius, Reinhardtites anthophorus, Rucinolithus hayi, Tranolithus phacelosus. Ponadto oznaczono nieliczne formy: Braarudosphaera bigelowii, Calcicalathina oblongata, Cyclagelosphaera reinhardtii, Lithastrinus grillii, Micula swastica. Badane osady zaliczono co najmniej do poziomu nanoplanktonowego CC 18 Aspidolithus parcus ni szy kampan na podstawie wystêpowania w próbkach gatunku indeksowego A. parcus. Poziom ten definiowany jest na podstawie pierwszego pojawienia A. ex. gr. parcus do ostatniego pojawienia Marthasterites furcatus i obejmuje ni szy kampan. W wy ej wymienionym zespole nie wystêpuje gatunek okreœlaj¹cy górn¹ granicê tego poziomu. Brak jest równie Ceratolithoides verbeekii, który w tym poziomie ma swoje pierwsze pojawienie oraz Ceratolithoides aculeus, który pojawia siê w poziomie nanoplanktonowym CC 19. Zasiêgi stratygraficzne i wystêpowanie w próbkach wybranych gatunków nanoplanktonu wraz z ich charakterystyk¹ paleoœrodowiskow¹ przedstawiono na figurze 3. Na tablicy II pokazano najbardziej charakterystyczne formy nanoplanktonu wystêpuj¹ce w marglach egociñskich. Piaskowce z Rybia. Z najni szej czêœci profilu, z wapnistych wk³adek miêdzy piaskowcami zawieraj¹cymi okruchy wêgla pobrano 5 próbek, które zawiera³y ubogi zespó³ nanoplanktonu. Pozwoli³ on jednak na zaliczenie tych osadów do poziomu CC 20 Ceratolithoides aculeus górna czêœæ ni szego kampanu na podstawie wyst¹pienia gatunku indeksowego C. aculeus wraz z zespo³em przedstawionym na figurze 4. Od czasu prowadzenia badañ nanoplanktonu wapiennego w polskich Karpatach zauwa ono czêste wczeœniejsze pierwsze pojawienia siê niektórych gatunków w stosunku do tych, które s¹ podawane w standardowej zonacji (Sissingh, 1977). Równie inni badacze pracuj¹cy w Karpatch (Švábenická, 1995) przytaczaj¹ przyk³ady wczeœniejszych pierwszych pojawieñ. Na przyk³ad Prediscosphaera stoveri wzonacji borealnej (Crux, 1982) pojawia siê na granicy poziomów CC 19 / CC 20 (po³udniowa Anglia). Mortimer (1987) z terenu pó³nocnej Norwegii wraz z Dodekapodorhabdus noeliae, Prediscosphaera arkhangelskyi, Reinhardtites levis umiejscawia pierwsze pojawienie Prediscosphaera stoveri w po³owie poziomu CC 19. Równie pierwsze pojawienie Arkhangelskiella cymbiformis znaczone jest w tym miejscu (Švábenická, 1995). Poniewa w badanych próbkach brak jest m³odszych taksonów, zaliczono je do poziomu CC 20. Z wy szej czêœci profilu zebrano 10 próbek. Próbki Ryb 1 i 2 nie zawiera³y nanoplanktonu wapiennego. Próbka Ryb 3 reprezentowa³a zespó³ poziomu CC 23 Tranolithus phacelosus najwy szy kampan ni szy mastrycht. W próbce tej

Nanoplankton wapienny górnokredowych facji pelagicznych jednostki podœl¹skiej polskich Karpat fliszowych 63 Fig. 3. Zasiêgi stratygraficzne wybranych gatunków nanoplanktonu wapiennego oznaczonego w marglach egociñskich (wg Perch-Nielsen, 1985; Švábenická, 1995) Stratigraphie ranges of some calcareous nannoplankton species from egocina marls (based on Perch-Nielsen, 1985; Švábenická, 1995)

64 Ma³gorzata Jugowiec-Nazarkiewicz Fig. 4. Zasiêgi stratygraficzne wybranych gatunków nanoplanktonu wapiennego oznaczonego w piaskowcach z Rybia (wg Perch-Nielsen, 1985; Švábenická, 1995) Stratigraphie ranges of some calcareous nannoplankton species from Rybie sandstones (based on Perch-Nielsen, 1985; Švábenická, 1995)

Nanoplankton wapienny górnokredowych facji pelagicznych jednostki podœl¹skiej polskich Karpat fliszowych 65 stwierdzono jeszcze pojedyncze formy Quadrum trifidum oraz Tranolithus phacelosus, natomiast nie odnotowano Aspidolithus parcus. Próbki Ryb 4 do 7 zawiera³y bardzo ubogi zespó³ nanoplanktonu i na podstawie takich gatunków, jak: Arkhangelskiella cymbiformis, Biscutum constans, Ceratolithoides aculeus, Cretarhabdus crenulatus, Cribrosphaerella ehrenbergii, Lucianorhabdus cayeuxii, Markalius inversus, Microrhabdulus decoratus, Micula decussata, Prediscosphaera arkhangelskyi, P. cretacea, Watznaueria barnesae mo na je zaliczyæ co najmniej do wy szego kampanu. Bior¹c pod uwagê pozycjê w profilu mo na przypuszczaæ, e nale ¹ one prawdopodobnie jednak ju do mastrychtu. Próbkê Ryb 8 zaliczono do poziomu CC 25 Arkhangelskiella cymbiformis wy szy mastrycht. W próbce brak by³o Reinhardtites levis, natomiast pojawi³ siê Lithraphidites quadratus, który w tym poziomie ma swoje pierwsze pojawienie. Próbki Ryb 9 i 10 zaliczono do poziomu CC 26 Nephrolithus frequens najwy szy mastrycht. Zawiera³y one znacznie wiêcej nanoplanktonu. Gatunkiem diagnostycznym jest Micula prinsii, forma ta pojawia siê w górnej czêœci tego poziomu, tu przy granicy z paleogenem. Ponadto w próbkach oznaczono formy zaznaczone na figurze 4. Dodaæ nale y, e próbki od Ryb 4 do 10 zosta³y pobrane z szarych margli wystêpuj¹cych ponad piaskowcami, a wiêc ich wiek odnosi siê do górnej czêœci profilu, natomiast wiek samych piaskowców mo na wyznaczyæ tylko poœrednio z wapnistych wk³adek pomiêdzy ³awicami piaskowca; oscyluje on miêdzy poziomem CC 20 a CC 23 (górna czêœæ ni szego kampanu do najwy szego kampanu/ni szego mastrychtu). Poziomów poœrednich CC 21 i CC 22 nie uda³o siê wyznaczyæ. Wybrane formy nanoplanktonu przedstawiono na tablicy III. Margle frydeckie z Frydlantu. Stanowisko margli frydeckich znajduje siê na po³udnie od Frydka-Mistka, w dolinie rzeki Ostrawicy. W budowie geologicznej tego fragmentu Karpat bior¹ udzia³ utwory jednostek podœl¹skiej i œl¹skiej. Jednostka œl¹ska jest dzielona przez geologów czeskich na mniejsze elementy strukturalne: jednostkê Baœki oraz jednostkê godulsk¹. Dolina Ostrawicy za³o ona jest na szerokim rowie tektonicznym o przebiegu N S, który wyraÿnie zaznacza siê w budowie geologicznej tej czêœci ³uku Karpat. Rów ten wyznaczaj¹ dwie strefy uskoków o przebiegu prawie prostopad³ym do granic nasuniêæ poszczególnych jednostek i jednoczeœnie równoleg³ych do strefy dyslokacyjnej rowu Jablonkowskiego (na E od omawianego obszaru). Warstwy frydeckie stanowi¹ wyraÿnie zaklinowane fragmenty jednostki podœl¹skiej pomiêdzy szeregiem równoleg³ych uskoków we wschodniej strefie doliny oraz pojawiaj¹ siê na kontaktach tektonicznych przy nasuniêciu jednostki œl¹skiej (Menèik red., 1983). Z powodu silnego zaanga owania tektonicznego utworów trudno jest oceniæ mi¹ szoœæ i kompletnoœæ serii warstw frydeckich; jak siê wydaje, nie przekracza ona na tym obszarze 100 m. Warstwy te s¹ reprezentowane g³ównie przez szare, wapniste i³owce, niekiedy z jasnoszarymi wk³adkami i³owców piaszczystych. Rzadko spotyka siê w profilu wyst¹pienia cienkich (do 2 cm) wk³adek porowatych, œrednioi drobnoziarnistych piaskowców silnie wapnistych, z glaukonitem. Na tym obszarze brak jest wk³adek œrednio- i grubo³awicowych piaskowców wapnistych znanych z ods³oniêæ w dolinie Olzy (Karpentné), co mo e œwiadczyæ o silnej redukcji tektonicznej warstw frydeckich. Z rejonu tego znane s¹ dwa obszary ich wystêpowania na powierzchni. Pierwszy obejmuje ods³oniêcia w korycie Ostrawicy w miejscowoœci Frydlant n. Ostraw¹ (poni ej mostu) i w ca³oœci wchodzi w obrêb rezerwatu przyrody. Bezpoœrednio na pó³noc od omawianego ods³oniêcia, wzd³u potoku Lubeòka, a do wysokoœci miejscowoœci Malanovice, ods³ania siê fragment jednostki podœl¹skiej reprezentowany przez margle frydeckie, z którego pochodz¹ analizowane próbki. Dominuj¹ tu szare i szarozielonkawe, silnie wapniste ³upki ilaste z cienko³awicowymi piaskowcami. Wystêpowanie tych ostatnich pozwala na okreœlenie po³o enia warstw, gdy w ³upkach ilastych czêsto dominuj¹ zlustrowane powierzchnie spêkañ, a nie u³awicenia. W ci¹gu ods³oniêæ w potoku Lubeòka, na podstawie zró nicowania wykszta³cenia litologicznego, niemo liwe jest ustalenie, któr¹ czêœæ profilu warstw frydeckich reprezentuj¹ analizowane utwory. Dodatkowym utrudnieniem jest równie brak mo liwoœci obserwacji zarówno utworów podœcielaj¹cych, jak i nadleg³ych. Na etapie badañ terenowych nie mo na wykluczyæ tak e obecnoœci powtórzeñ kompleksów ³upkowych, gdy koryto tego potoku nie stanowi ods³oniêcia ci¹g³ego (miejscami potok przecina pokrywy czwartorzêdowe). Próbki Fr 1 do 4 zawiera³y bardzo ubogi zespó³ nanoplanktonu z takimi gatunkami, jak: Arkhangelskiella cymbiformis, Braarudosphaera bigelowii, Chiastozygus litterarius, Lucianorhabdus cayeuxii, Calculites obscurus, Microrhabdulus decoratus, Prediscosphaera cretacea; co pozwoli³o zaliczyæ je co najmniej do wy szego kampanu. Próbki Fr 5 do 15 zaliczono do poziomu nanoplanktonowego CC 24 Reinhardtites levis ni szy mastrycht. Brak w nich Quadrum trifidum, Aspidolithus parcus, Tranolithus phacelosus (zanikaj¹ w poziomie CC 23), natomiast stwierdzono pojedyncze formy Reinhardtites levis oraz wiêcej du ych form Arkhangelskiella cymbiformis i Prediscosphaera grandis. Próbki Fr 16 do 19 zaliczono do poziomu CC 26 Nephrolithus frequens najwy szy mastrycht. W próbkach tych pojawi³y siê takie gatunki, jak: Lithraphidites quadratus i Nephrolithus frequens wraz z zespo³em (fig. 5). Margle typu frydeckiego z potoku Kluzówka. Potok znajduje siê w obrêbie okna tektonicznego Wiœniowej (fig. 1) i czêœciowo jest wy ³obiony w szarych marglach typu frydeckiego, które w tym miejscu s¹ silnie zapiaszczone, a w ods³oniêciach mo na obserwowaæ struktury zeœlizgowe. Niekiedy profil przybiera postaæ block in matrix, wskazuj¹c na obecne tu œciêcie tektoniczne (L. Jankowski inf. ustna). Wed³ug Brandys (2000) margle typu frydeckiego z okna Wiœniowej reprezentuj¹ wy szy kampan ni szy mastrycht. Próbki KL 1 do 22 zaliczono do poziomu nanoplanktonowego CC 23 Tranolithus phacelosus wy szy kam-

66 Ma³gorzata Jugowiec-Nazarkiewicz Fig. 5. Zasiêgi stratygraficzne wybranych gatunków nanoplanktonu wapiennego oznaczonego w marglach typu frydeckiego (wg Perch-Nielsen, 1985; Švábenická, 1995) Stratigraphie ranges of some calcareous nannoplankton species from Frydek type marls (based on Perch-Nielsen, 1985; Švábenická, 1995) pan ni szy mastrycht. Stan zachowania nanoplanktonu okreœlono jako dobry; nie by³o trudnoœci z okreœleniem poszczególnych gatunków, a stopieñ rekrystalizacji by³ niewielki. W próbkach nie odnotowano Eiffellithus eximius, Quadrum trifidum oraz Aspidolithus parcus; wystêpuj¹ natomiast pojedyncze formy Tranolithus phacelosus. Pozosta³e gatunki przedstawiono na figurze 5. Próbki KL 23 do 28 zawiera³y bardzo ubogi zespó³ nanoplanktonu. Nieliczne formy by³y pokruszone i zrekrystalizowane, co uniemo liwi³o ich okreœlenie co do gatunku. Oznaczono tylko pojedyncze formy, takie jak: Ahmuellerella octoradiata, Arkhangelskiella cymbiformis, Biscutum constans, Calculites obscurus, Chiastozygus litterarius, Cretarhabdus crenulatus, Cribrosphaerella ehrenbergii, Eiffellithus turriseiffelii, Lucianorhabdus cayeuxii, Lithraphidites praequadratus, Markalius inversus, Microrhabdulus decoratus, Micula decussata, Prediscosphaera arkhangelskyi, P. cretacea, P. stoveri, Watznaueria barnesae.

Nanoplankton wapienny górnokredowych facji pelagicznych jednostki podœl¹skiej polskich Karpat fliszowych 67 Stan zachowania i niewielka liczebnoœæ nanoplanktonu pozwoli³y jedynie na zaliczenie tych próbek co najmniej do wy szego kampanu (byæ mo e mastrychtu). Próbki KL 26, 29 i 30 by³y bogatsze w nanoplankton wapienny, a jego stan zachowania by³ dobry. Próbki te zaliczono do poziomu CC 26 Nephrolithus frequens najwy- szy mastrycht na podstawie wystêpowania N. frequens. Margle typu frydeckiego z potoku Pluskawka. Potok Pluskawka sp³ywa z zachodnich zboczy góry Kamionnej, a ods³aniaj¹ce siê w nim utwory serii podœl¹skiej s¹ bardzo silnie przefa³dowane i stektonizowane, co utrudnia okreœlenie nastêpstwa stratygraficznego. Od czasu kiedy profil potoku Pluskawka bada³a w latach szeœædziesi¹tych K. Skoczylas-Ciszewska, wiele ods³oniêæ uleg³o zape³zniêciu, ale te pokaza³y siê inne. Ods³ania siê tu du y kompleks szarych margli, czasem prawie czarnych, t³ustych w dotyku. Zazwyczaj margle te ³upi¹ siê na kostki lub grube okruchy. W tej serii szarych margli wystêpuj¹ wk³adki drobnoziarnistych i wapnistych piaskowców. Wk³adki piaskowców s¹ porozrywane i stanowi¹ oddzielne p³yty. Ca³a seria jest silnie zaburzona i nie mo na w niej wyró niæ ani stropu ani sp¹gu. Na podstawie otwornic wiek szarych ³upków okreœlono na kampan mastrycht (Skoczylas-Ciszewska, 1960). W 10 próbkach nie stwierdzono nanoplanktonu wapiennego b¹dÿ znaleziono tylko pojedyncze d³ugowieczne formy: Watznaueria barnesae oraz Micula decussata. Pozosta³e 31 próbek zaliczono do poziomu nanoplanktonowego CC 26 Nephrolithus frequens najwy szy mastrycht, a w³aœciwie wy sza czêœæ tego poziomu podpoziom Micula prinsii (wg Perch Nielsen, 1979, 1983) tu przy granicy z paleocenem. Stan zachowania nanoplanktonu okreœlono jako dobry, a próbki charakteryzowa³a du a liczba okazów (5 8 w polu widzenia). Gatunkami diagnostycznymi dla tego poziomu s¹ wystêpuj¹ce w próbkach: Micula murus, M. prinsii oraz Nephrolithus frequens. Ponadto wystêpuj¹ g³ównie gatunki przedstawione na figurze 5. W próbkach pojawiaj¹ siê równie pojedyncze formy Thoracosphaera. Wzbogacenie próbek w ten gatunek, w wysokich szerokoœciach geograficznych uwa ane jest za wyznacznik koñca poziomu CC 26, gdy N. frequens jest czêsto redeponowany do paleocenu. Na tablicy IV przedstawiono wybrane formy nanoplanktonu wystêpuj¹cego w szarych marglach typu frydeckiego. Figura 5 przedstawia zasiêgi stratygraficzne oraz wystêpowanie w próbkach wybranych taksonów margli typu frydeckiego wraz z ich danymi paleoœrodowiskowymi oraz sk³adem gatunkowym wybranych próbek. BADANIA DODATKOWE NANOPLANKTONU WAPIENNEGO MARGLE Z ODS ONIÊCIA BONARKA Margle z ods³oniêcia w kamienio³omie Bonarka w Krakowie (fig. 1) zosta³y pobrane w celu porównania wystêpuj¹cego w nich nanoplanktonu z nanoplanktonem z margli egociñskich. Ods³oniêcie znajduje siê w dzielnicy Podgórze na terenie by³ego obozu koncentracyjnego P³aszów i jest to obecnie rezerwat przyrody nieo ywionej. Z ods³oniêcia pobrano cztery próbki. Zawiera³y one bardzo ubogi zespó³ nanoplanktonu, niemniej jednak by³ on lepiej zachowany ni w marglach egociñskich. Niestety w adnej z czterech próbek nie uda³o siê oznaczyæ gatunków indeksowych, co nie pozwoli³o na zaklasyfikowanie badanych osadów do konkretnego poziomu. Zespó³ nanoplanktonu by³ podobny do tego z margli egociñskich i zawiera³ formy przedstawione na figurze 5. Sporadycznie stwierdzono: Arkhangelskiella cymbiformis (ma³e formy), Eiffellithus eximius, Reinhardtites anthophorus, Tranolithus phacelosus. Ponadto oznaczono nieliczne formy: Braarudosphaera bigelowii, Cyclagelosphaera reinhardtii, Tranolithus phacelosus. Aspidolithus parcus, oznaczony jako conformis, móg³by wskazywaæ na poziom CC18 Aspidolithus parcus ni szy kampan. Tablica V przedstawia wybrane formy nanoplanktonu wapiennego margli z Bonarki. Na figurze 6 przedstawiono zasiêgi stratygraficzne wybranych form nanoplanktonu wraz z ich danymi paleogeograficznymi oraz najliczniej reprezentowanymi gatunkami. MARGLE BAKULITOWE Facja margli bakulitowych wystêpuje g³ównie w NE strefie jednostki skolskiej (fig. 1), tj. w okolicach Przemyœla, Rybotycz i Rzeszowa. Wystêpuj¹ one w górnej czêœci warstw inoceramowych i nie tworz¹ jednolitego poziomu, a tylko soczewy (Gucik i in., 1980; Gucik, 1986; Kotlarczyk, 1988). S¹ to szare, po zwietrzeniu jasnoszare, piaszczyste margle. Wœród nich spotyka siê soczewki twardych szarych margli oraz szarych piaskowców i ilasto-marglistych szarych ³upków (Liszkowa, Morgiel, 1981). Margle bakulitowe po raz pierwszy opisa³ Szajnocha (1903) nazywaj¹c je warstwami z Wêgierki i uwa aj¹c je za podobne do margli frydeckich. W póÿniejszych latach zmieniono ich nazwê na karpackie margle bakulitowe (Nowak, 1909; Rogala, 1909; Zuber, 1918). Nastêpnie nazwano je po prostu warstwami lub marglami bakulitowymi (Wdowiarz, 1949; Bieda i in., 1963; Gucik i in., 1973; Wdowiarz i in.1974). Liszkowa i Morgiel (1981) wykaza³y podobieñstwo miêdzy zespo³ami otwornic z szarych margli jednostki podœl¹skiej oraz margli bakulitowych jednostki skolskiej. Autorki te datowa³y margle bakulitowe od dolnego do wy szego mastrychtu. GaŸdzicka (2001), opracowuj¹c formacjê ropianieck¹, opisa³a ogniwo z Leszczyn zawieraj¹ce olistostromy margli bakulitowych. Ogniwo to datowa³a na wy szy mastrycht do najni szego paleocenu (poziomy nanoplanktonowe CC 25 NP 2).

68 Ma³gorzata Jugowiec-Nazarkiewicz Fig. 6. Zasiêgi stratygraficzne wybranych gatunków nanoplanktonu wapiennego oznaczonego w marglach z Bonarki (wg Perch-Nielsen, 1985; Švábenická, 1995) Stratigraphie ranges of some calcareous nannoplankton species from Bonarka marls (based on Perch-Nielsen, 1985; Švábenická, 1995)

Nanoplankton wapienny górnokredowych facji pelagicznych jednostki podœl¹skiej polskich Karpat fliszowych 69 Fig. 7. Zasiêgi stratygraficzne wybranych gatunków nanoplanktonu wapiennego oznaczonego w marglach bakulitowych (wg Perch-Nielsen, 1985; Švábenická, 1995) Stratigraphie ranges of some calcareous nannoplankton species from baculit marls (based on Perch-Nielsen, 1985; Švábenická, 1995)

70 Ma³gorzata Jugowiec-Nazarkiewicz Kamienio³om w Wêgierce. Z kamienio³omu w Wêgierce (fig. 1) Liszkowa i Morgiel (1981) opisa³y zespó³ kar³owatej i zniszczonej mikrofauny. Nie uda³o im siê wydzieliæ zespo³u ni szego i wy szego mastrychtu, a jedynie uplasowa³y go na granicy ni szego i wy szego mastrychtu. Mimo badañ (Geroch i in., 1979; Gucik, 1986) pozycja bloku margli z Wêgierki wci¹ jest niejasna. Uwa a siê go za olistolit le ¹cy w warstwach inoceramowych. Z szeœciu pobranych w kamienio³omie próbek tylko w dwóch wystêpowa³ nanoplankton, który by³ Ÿle zachowany; obraz mikroskopowy zaciemnia³a du a iloœæ pokruszonego materia³u, a nanoplankton nosi³ znamiona rekrystalizacji i rozpuszczania oraz uszkodzeñ mechanicznych. Niemniej jednak uda³o siê oznaczyæ niektóre formy nanoplanktonu co do gatunku (fig. 7). Arkhangelskiella cymbiformis wystêpuje w du ej iloœci (2 3 na jedno pole widzenia). Wzrost liczebnoœci tego gatunku wystêpuje w poziomie CC 24 Reinhardtites levis ni szy mastrycht. Ponadto nie stwierdzono Reinhardtites levis i Tranolithus phacelosus. Dlatego wiek tych próbek okreœlono co najmniej na ni szy mastrycht (poziom CC 24). Zaznaczyæ jednak nale y, e poziomu CC 24 nie mo na wyznaczyæ bezpoœrednio. Poziomy ni szego mastrychtu okreœlane s¹ na podstawie ostatnich pojawieñ niektórych taksonów indeksowych. W Karpatach jednak przy du ej redepozycji materia³u, braku konkretnego profilu, gdzie mo na by przeœledziæ zmiennoœæ w zespole, metoda ta wydaje siê byæ zupe³nie nieprzydatna i niewiarygodna, dlatego u yto taksonów zastêpczych. Krasice. Z Krasic Liszkowa i Morgiel (1981) opisa³y bogat¹ i dobrze zachowan¹ mikrofaunê z licznym planktonem i bentosem wapiennym i datowa³y wystêpuj¹ce tu margle na œrodkowy mastrycht. Próbki pobrane w Krasicach (fig. 1) by³y bogatsze w nanoplankton ni te w Wêgierce, a i stan jego zachowania by³ du o lepszy. Z szeœciu próbek trzy nie zawiera³y nanoplanktonu poza roztartymi na miazgê szcz¹tkami. W pozosta³ych trzech stwierdzono gatunki zaznaczone na figurze 7. Próbki te zaliczono do poziomu nanoplanktonowego CC 25b Arkhangelskiella cymbiformis wy szy mastrycht. W próbkach brak by³o Quadrum trifidum i Reinhardtites levis, natomiast pojawia³ siê Lithraphidites quadratus przy braku m³odszych taksonów, takich jak: Micula murus, M. prinsii czy Nephrolithus frequens. Makowa i Ostrów San. Z ods³oniêcia w Makowej (fig. 1) Liszkowa i Morgiel (1981) opisa³y bogaty zespó³ wy - szego mastrychtu. W próbkach zebranych w tych miejscach nie stwierdzono nanoplanktonu wapiennego. Przygl¹daj¹c siê tym niewielu próbkom, mo na stwierdziæ, e zespo³y nanoflory z margli bakulitowych czêœci wschodniej oraz z margli frydeckich z czêœci zachodniej Karpat zawieraj¹ podobne zespo³y nanoplanktonu i wiekowo odpowiadaj¹ osadom z Frydlantu oraz czêœciowo szarym marglom z potoku Pluskawka. Tablica VI przedstawia wybrane gatunki nanoplanktonu wapiennego z margli bakulitowych. Na figurze 7 przedstawiono zasiêgi stratygraficzne oraz wystêpowanie w próbkach wybranych form nanoplanktonu wraz z ich charakterystyk¹ paleoœrodowiskow¹. ROZWÓJ NANOPLANKTONU WAPIENNEGO W PÓ NEJ KREDZIE (KAMPAN MASTRYCHT) PóŸna kreda rozpoczyna siê wzrostem tempa specjacji i ró norodnoœci nanoplanktonu, które zwi¹zane s¹ z pocz¹tkiem pelagicznej depozycji wêglanowej. Ró norodnoœæ gatunków zwiêksza siê stopniowo, aby na prze³omie póÿnego kampanu i mastrychtu osi¹gn¹æ maksimum w historii nanoplanktonu, wynosz¹ce 139 rodzajów. Od albu po wczesny kampan odnotowuje siê du e zró - nicowanie nanoplanktonu wapiennego; przedstawiciele rodzin Arkhangelskiallaceae i Prediscosphaeraceae staj¹ siê liczniejsi i bardziej zró nicowani. Rodziny te charakteryzuj¹ zazwyczaj górnokredowe zespo³y nanoplanktonu równie w jednostce podœl¹skiej. Santoñskie i m³odsze zespo³y zawieraj¹ coraz wiêcej przedstawicieli rodzaju Arkhangelskiella i Lucianorhabdus. W kampanie maj¹ swój pocz¹tek: Bukryaster, Ceratolithoides, Heteromarginatus, Markalius, Misceomarginatus, Monomarginatus i Nephrolithus. Sporadycznie zaczynaj¹ siê pojawiaæ Petrarhabdus oraz Neocrepidolithus. Zanikaj¹ natomiast Eprolithus, Lithastrinus oraz Nannoconus. W mastrychcie zanika wiele rodzajów nanoplanktonu, miêdzy innymi rodzaj Reinhardtites oraz szerokie formy rodzaju Biscutum. Spowodowane jest to globalnym oziêbieniem i spadkiem poziomu mórz. Ogólne trendy w rozwoju nanoplanktonu wapiennego potwierdzaj¹ siê równie w jednostce podœl¹skiej, gdzie dominuj¹cymi formami w kampanie i mastrychcie s¹ przedstawiciele rodzajów: Ceratolithoides, Markalius i Nephrolithus. Brak jest natomiast rodzajów: Eprolithus, Lithastrinus oraz Nannoconus. W mastrychcie zanikaj¹ miêdzy innymi Quadrum i Reinhardtites, których ostatnie pojawienia wyznaczaj¹ poziomy CC 23 Tranolithus phacelosus oraz CC 24 Reinhardtites levis. Granicê kreda/paleogen charakteryzuje drastyczny spadek liczebnoœci nanoplanktonu. Ze 106 rodzajów w mastrychcie, w paleocenie mamy tylko 14. Przed momentem wielkiego wymierania pojawiaj¹ siê nietypowe zakwity nanoplanktonu charakteryzuj¹ce siê dominacj¹ w zespo³ach nanoplanktonu na œrednich szerokoœciach geograficznych rodzaju Thoracosphaera i Braarudosphaera, a na wysokich szerokoœciach geograficznych rodzaju Cyclagelosphaera, które wraz z nielicznymi przedstawicielami kokolitoforidów i nannolitów (które przetrwa³y kryzys na granicy kreda/paleogen) oraz nowymi formami nannolitów, jak Biantholithus sparsus oraz Micrantolithus altus, charakteryzuj¹ zespó³ nale ¹cy ju do dolnego paleocenu. Wczesnopaleogeñskie zespo³y nanoplanktonu z³o one s¹

Nanoplankton wapienny górnokredowych facji pelagicznych jednostki podœl¹skiej polskich Karpat fliszowych 71 zazwyczaj z trzech d³ugowiecznych rodzin, które przetrwa³y wymieranie na granicy kredy i paleogenu, poniewa by³y najprawdopodobniej eutroficzne i oportunistyczne. W jednostce podœl¹skiej nie zauwa ono wzbogacenia zespo³ów nanoplanktonu w rodzaje Thoracosphaera i Braarudosphaera, a najm³odsze osady nale ¹ do poziomu CC 26 Nephrolithus frequens jego górnej czêœci Micula murus (Perch-Nielsen, 1979,1983), tu przy granicy z paleocenem. Zespo³u paleoceñskiego nie uda³o siê nigdzie oznaczyæ mimo bardzo dok³adnego opróbowania (co kilka centymetrów) osadów, w których mog³oby to przejœcie wystêpowaæ (przede wszystkim margle wêglowieckie w Bezmiechowej). ROZPRZESTRZENIENIE NANOPLANKTONU WAPIENNEGO W PÓ NEJ KREDZIE Poni ej przedstawiono informacje na temat gatunków nanoplanktonu, które zosta³y oznaczone w jednostce podœl¹skiej. Arkhangelskiella cymbiformis jest uwa ana za gatunek preferuj¹cy strefy marginalne basenów, jak równie za gatunek wysokich szerokoœci geograficznych (Perch-Nielsen, 1979). Wystêpuje we wszystkich badanych ods³oniêciach na terenie jednostki podœl¹skiej. Ahmuellerella octoradiata w mastrychcie zazwyczaj czêœciej wystêpuje w wysokich szerokoœciach geograficznych (Thierstein, 1981; Ehrendorfer, 1993). W jednostce podœl¹skiej wystêpuje ona w Wêglówce, Bezmiechowej, potoku Lipnik, potoku arnówka, w piaskowcach z Rybia, w marglach frydeckich oraz w marglach bakulitowych. Ceratolithoides aculeus jest uwa any za typowy gatunek niskich szerokoœci geograficznych i ca³kowicie brakuje go w wysokich szerokoœciach geograficznych (Perch-Nielsen, 1985; Mortimer, 1987); uwa any jest za dobry wskaÿnik tetydzkich i ciep³olubnych zespo³ów nanoplanktonu w póÿnym kampanie i mastrychcie. W jednostce podœl¹skiej wystêpuje on w Wêglówce, Bezmiechowej, Za³u u, potoku Lipnik, potoku arnówka, w piaskowcach z Rybia. Holokokolity takie jak Lucianorhabdus oraz Calculites uwa ane s¹ zazwyczaj za wskaÿniki warunków p³ytkowodnych, staj¹ siê liczniejsze w morzach epikontynentalnych oraz strefach przybrze nych (Perch-Nielsen, 1985). Niemniej jednak czêsto spotykane s¹ w osadach g³êbszych (zewnêtrznego szelfu oraz górnej czêœci sk³onu kontynentalnego) z powodu bardzo du ej produktywnoœci w p³ytszych strefach (Thierstein, 1981). W jednostce podœl¹skiej wystêpuj¹ rzadko w Wêglówce, Bezmiechowej, Za³u u, potoku Lipnik, potoku arnówka, w marglach egociñskich, w piaskowcach z Rybia, w marglach typu frydeckiego, marglach z Bonarki. Kamptnerius magnificus wykazuje znacz¹cy wzrost liczebnoœci z po³udnia na pó³noc, jest uwa any za wskaÿnik ch³odnych warunków. Wed³ug Švábenická i in. (2002) zaczyna pojawiaæ siê w próbkach ze skrajnie pó³nocnego szelfu Tetydy (strefa ultrahelwecka, strefa Waschberg dánice) i w kierunku pó³nocnym staje siê coraz liczniejszy. Jego obecnoœæ spada te w p³ytkich, piaszczystych obszarach. Wystêpuje w jednostce podœl¹skiej w potoku Lipnik, w marglach egociñskich, w marglach typu frydeckiego (Wiœniowa Podlesie), w marglach z Bonarki. Micula decussata równie uwa ana jest za gatunek zimnolubny (Doeven, 1983). W jednostce podœl¹skiej wystêpuje we wszystkich ods³oniêciach w liczbie ok. 15 okazów na jedn¹ próbkê. Micula sp. jest bardzo liczna w próbkach z poziomu CC 26 (wy szy mastrycht) (Bezmiechowa), co byæ mo e zwi¹zane jest z póÿnomastrychckim och³odzeniem klimatu oraz znaczn¹ odpornoœci¹ na rozpuszczanie. Podczas ostatnich 200 tysiêcy lat mastrychtu nast¹pi³o szybkie och³odzenie klimatu i temperatura spad³a o 2 3 C (Li, Keller, 1999). Nephrolithus frequens jest uwa any za typowy gatunek preferuj¹cy ch³odne wody powierzchniowe (Thierstein, 1981). Brak go w Bezmiechowej, Za³u u, w piaskowcach z Rybia. Nieliczne formy wystêpuj¹ w marglach typu frydeckiego. Quadrum trifidum jest uwa any za takson niskich i œrednich szerokoœci geograficznych (Thierstein, 1981; Burnett, 1998). Müller (1979) notuje wzrost jego liczebnoœci w osadach pelagicznych. W jednostce podœl¹skiej wystêpuje on w Wêglówce, Za³u u, potoku Lipnik, w piaskowcach z Rybia, w marglach typu frydeckiego (Wiœniowa Podlesie). Watznaueria barnesae zazwyczaj liczniej wystêpuje w niskich szerokoœciach geograficznych (Thierstein, 1981; Doeven, 1983). Jej liczebnoœæ spada od póÿnego turonu do póÿnego mastrychtu. Widoczne jest to równie w jednostce podœl¹skiej, gdzie od kampanu do mastrychtu jest coraz liczniej zastêpowana przez Micula sp. Typowo borealne gatunki (zimnolubne), jak: Kamptnerius magnificus, Prediscosphaera stoveri oraz Nephrolithus frequens s¹ w jednostce podœl¹skiej bardzo rzadkie (od 3 do 10 okazów w jednej próbce). Jak widaæ z powy szego zestawienia, nanoplankton wapienny górnokredowych osadów jednostki podœl¹skiej wykazuje mieszany charakter borealno-tetydzki. Mo e to wskazywaæ na istnienie po³¹czenia miêdzy tymi dwoma strefami w póÿnej kredzie. Zespo³y nanoplanktonu jednostki podœl¹skiej s¹ zdominowane przez rodzaje Watznaueria, Micula i Prediscosphaera. Takie gatunki jak Ceratolithoides aculeus i Quadrum trifidum s¹ w mniejszym lub wiêkszym stopniu ograniczone do strefy tetydzkiej i staj¹ siê bardzo rzadkie lub nieobecne w kierunku pó³nocnym. Taksonami uwa anymi za typowo borealne s¹ Kamptnerius magnificus, Prediscosphaera stoveri oraz Nephrolithus frequens, wystêpuj¹ce sporadycznie (do 10 w preparacie). Wed³ug Švábenická i in. (2002) s¹ one bardzo rzadkie w zespo³ach nanoplanktonu ze strefy Gosau, a ich liczebnoœæ wzrasta ku pó³nocnemu szelfowi Tetydy.

72 Ma³gorzata Jugowiec-Nazarkiewicz PODSUMOWANIE W badanych próbkach, w obrêbie poziomu CC 22 Quadrum trifidum oznaczono charakterystyczny gatunek Petrarhabdus copulatus, w Bezmiechowej gatunek ten wystêpuje w obrêbie poziomu CC 25a Arkhangelskiella cymbiformis. Margle wêglowieckie we wschodniej czêœci Karpat obejmuj¹ osady od ni szego kampanu po najwy szy mastrycht, a w zachodniej czêœci Karpat od ni szego kampanu po ni szy mastrycht. W adnym z ods³oniêæ nie uda³o siê udokumentowaæ przejœcia miêdzy kred¹ a paleogenem. Depozycja utworów typu wêglowieckiego jest najprawdopodobniej zwi¹zana z ogólnie wysokim poziomem morza w basenie karpackim pojawienie siê marglistej sedymentacji na ca³ym jego obszarze (stosunkowo ma³y udzia³ klastyków) charakter osadu, silna wapnistoœæ, prze³awicenia piaskowców nienosz¹cych cech turbidytu, zespo³y nanoplanktonu sugeruj¹ miejsce depozycji w strefie sk³onu lub nawet szelfu horstu wêglowieckiego. Hiatusy czasowe zawarte w opróbowanych sekwencjach wynikaæ mog¹ ze zmian poziomu morza i braku b¹dÿ erozji osadów w przedziale górna kreda eocen (brak dobrze udokumentowanej sekwencji paleoceñskiej). Margle egociñskie zaliczono do poziomu CC 18 Aspidolithus parcus (ni szy kampan). Piaskowce z Rybia zaliczono co najmniej do poziomu CC 20 Ceratolithoides aculeus (wy sza czêœæ ni szego kampanu) oraz CC 23 Tranolithus phacelosus (najwy szy kampan ni szy mastrycht), a wiek wy ej le ¹cych szarych margli (margle typu frydeckiego) do poziomów CC 25 Arkhangelskiella cymbiformis (wy szy mastrycht), CC 26 Nephrolithus frequens (najwy szy mastrycht). Margle z ods³oniêcia w Bonarce zawieraj¹ podobny zespó³ nanoplanktonu jak margle egociñskie i s¹ tego samego wieku poziom CC 18 Aspidolithus parcus (ni szy kampan). Margle frydeckie z Frydlantu na Morawach zaliczono do poziomu CC 24 Reinhardtites levis (ni szy mastrycht) oraz CC 26 Nephrolithus frequens (najwy szy mastrycht). Szare margle typu frydeckiego na terenie polskich Karpat reprezentuj¹ górn¹ czêœæ wy szego kampanu po najwy - sz¹ czêœæ mastrychtu i czêœciowo odpowiadaj¹ wiekiem marglom frydeckim s.s. Zespo³y nanoflory z margli bakulitowych oraz z margli typu frydeckiego z zachodniej czêœci Karpat zawieraj¹ podobne zespo³y nanoplanktonu i wiekowo odpowiadaj¹ osadom z Frydlantu oraz czêœciowo szarym marglom z potoku Pluskawka. W jednostce podœl¹skiej nie zauwa ono wzbogacenia zespo³ów nanoplanktonu w rodzaje Thoracosphaera i Braarudosphaera, a najm³odsze osady nale ¹ do poziomu CC 26 Nephrolithus frequens. Nanoplankton wapienny górnokredowych osadów jednostki podœl¹skiej wykazuje mieszany charakter borealno-tetydzki. Mo e to wskazywaæ na istnienie po³¹czenia miêdzy tymi dwiema strefami w póÿnej kredzie. Na figurze 8 przedstawiono poziomy nanoplanktonowe rozpoznane w badanych osadach. Lista oznaczonych taksonów: Ryc. 8. Poziomy nanoplanktonowe wyznaczone w badanych osadach Calcareous nannoplankton zones established in the studied sediments

Nanoplankton wapienny górnokredowych facji pelagicznych jednostki podœl¹skiej polskich Karpat fliszowych 73 Ahmuellerella octoradiata (Górka) Reinhardt, Arkhangelskiella cymbiformis Vekshina, Aspidolithus parcus constrictus (Hattner et al.) Perch-Nielsen, Aspidolithus parcus parcus (Stradner) Noël, Biscutum constans (Górka) Black, Biscutum magnum Wind & Wise, Braarudosphaera bigelowii (Gran & Braarud) Deflandre, Braarudosphaera sp. Deflandre, Calcicalathina oblongata (Worsley) Thierstein, Calculites obscurus (Deflandre) Prins & Sissingh, Calculites ovalis (Stradner) Prins & Sissingh, Ceratolithoides aculeus (Stradner) Prins & Sissingh, Ceratolithoides kamptneri Bramlette & Martini, Ceratolithoides verbeekii Perch-Nielsen, Chiastozygus amphipons (Bramlette & Martini) Gartner, Chiastozygus litterarius (Górka) Manivit, Cretarhabdus angustiforatus (Black) Bukry, Cretarhabdus conicus Bramlette & Martini, Cretarhabdus crenulatus Bramlette & Martini, Cribrosphaerella ehrenbergii (Arkhangelsky) Deflandre, Cyclagelosphaera reinhardtii Bukry, Eiffellithus eximius (Stover) Perch-Nielsen, Eiffellithus paralellus Perch-Nielsen, Eiffellithus turriseiffelii (Deflandre & Fert) Reinhardt, Eprolithus floralis (Stradner) Stover, Gartnerago obliquum (Stradner) Noël, Glaukolithus diplogrammus (Deflandre & Fert) Reinhardt, Kamptnerius magnificus Deflandre, Lithastrinus grillii Stradner, Lithraphidites carniolensis Deflandre, Lithraphidites praequadratus Roth, Lithraphidites quadratus Bramlette & Martini, Lucianorhabdus cayeuxii Deflandre, Lucianorhabdus maleformis Reinhardt, Markalius apertus Perch-Nielsen, Markalius inversus (Deflandre & Fert) Bramlette & Martini, Microrhabdulus decoratus Deflandre, Microrhabdulus undosus Perch-Nielsen, Micula decussata Vekshina, Micula murus (Martini) Bukry, Micula prinsii Perch-Nielsen, Micula swastica Stradner & Steinmetz, Nephrolithus frequens Górka, Octolithus multiplus (Perch-Nielsen) Romein, Orastrum campanensis (Èepek) Wind & Wise, Petrarhabdus copulatus (Deflandre) Wind & Wise, Prediscosphaera arkhangelskyi (Reinhardt) Perch-Nielsen, Prediscosphaera cretacea (Arkhangelsky) Gartner, Prediscosphaera grandis Perch-Nielsen, Prediscosphaera stoveri (Perch-Nielsen) Shafik & Stradner, Quadrum gartneri Prins & Perch-Nielsen, Quadrum sissinghii Perch-Nielsen, Quadrum trifidum (Stradner & Papp) Prins & Perch-Nielsen, Reinhardtites anthophorus (Deflandre) Perch-Nielsen, Reinhardtites levis Prins & Sissingh, Rhagodiscus angustus (Stradner) Reinhardt, Rucinolithus hayi Stover, Thoracosphaera sp. Kamptner, Tranolithus gabalus Stover, Tranolithus phacelosus (Reinhardt) Perch-Nielsen, Watznaueria barnesae (Black & Barnes) Perch-Nielsen, Vagalapilla matalosa (Stover) Thierstein. LITERATURA BIEDA F., GEROCH S., KOSZARSKI L., KSI KIEWICZ M., YTKO K., 1963 Stratigraphie des Karpates externes polonaises. Biul. Inst. Geol., 181: 174 ss. BIELAWSKA J., 2002 Paleoecological remarks about the late Cretaceous foraminiferids from the Frydek-type marls (Subsilesian Unit, Polish Outer Carpathians). Geol. Carpath., 53, special issue CD. BRANDYS J., 2000 Zespo³y otwornicowe z póÿnokredowych margli typu frydeckiego jednostki podœl¹skiej, z okna tektonicznego Wiœniowej (polskie Karpaty fliszowe) wyniki wstêpne. XVII Konf. Paleontologów Historia basenów sedymentacyjnych a zapis paleontologiczny : 23 24. Kraków. BURNETT J. A., 1998 Upper Cretaceous. W: Calcareous nannofossil biostratigraphy (red. P.R. Bown): 132 199. British Micropal. Soc., London. BURTAN J., 1966 Szczegó³owa mapa geologiczna Polski w skali 1:50 000 (wydanie tymczasowe). Ark. Myœlenice. Wyd. Geol., Warszawa. BURTAN J., SKOCZYLAS-CISZEWSKA K., 1956 Szczegó³owa mapa geologiczna Polski w skali 1:50 000. Ark. Bochnia. Pañstw. Inst. Geol., Warszawa. BURTAN J., SKOCZYLAS-CISZEWSKA K., 1966a Szczegó³owa mapa geologiczna Polski w skali 1:50 000 (wydanie tymczasowe). Ark. Limanowa. Wyd. Geol., Warszawa. BURTAN J., SKOCZYLAS-CISZEWSKA K., 1966b Szczegó³owa mapa geologiczna Polski w skali 1:50 000 (wydanie tymczasowe). Ark. Mêcina. Wyd. Geol., Warszawa. BURTAN J., SZYMAKOWSKA F., 1966 Szczegó³owa mapa geologiczna Polski w skali 1:50 000 (wydanie tymczasowe). Ark. Osielec. Wyd. Geol., Warszawa. BURTAN J., SOKO OWSKI S., LISZKOWA J., SZOTOWA W., SZCZUROWSKA J., 1974 Problem Karpat fliszowych i g³êbokiego pod³o a w oknie tektonicznym Wiœniowej. Biul. Inst. Geol., 273: 180 192. CRUX J.A., 1982 Upper Cretaceous (Cenomanian to Campanian) calcareous nannofossils. W: A stratigraphical index of calcareous nannofossils (red. A.R. Lord ): 81 135. British Micropal. Soc., London. DECKER K., JANKOWSKI L., KOPCIOWSKI R., NESCIE- RUK P., RAUCH M., REITER F., ŒWIERCZEWSKA A., TO- KARSKI A., 1999 Tectonics of the Polish Outer Carpathians. Final Report. Medusa Oil. Vienna.

74 Ma³gorzata Jugowiec-Nazarkiewicz DEFLANDRE G.,1959 Sur les nannofossiles calcaires et leur systématique. Rev. Micropaleont., 2: 127 152. DOEVEN P. H, 1983 Cretaceous nannofossil stratigraphy and paleoecology of the Canadian Atlantic margin. Biull. Geol. Surv. Canada, 356: 1 70. EHRENDORFER T.W., 1993 Late Cretaceous (Maastrichtian) calcareous nannoplankton biogeography. Ph.D. Thesis MIT/WHOI, WHOI-93-14, 288p. ELIAŠ M., ELIAŠOVA H., 1995 Coral clasts and redeposited corals as clues for the reconstruction of Mesozoic and Tertiary elevations and depressions on the Northen Tethyan passive margin. Publications du Service Geologique Du Luxemburg, 29: 23 32. GASIÑSKI M.A., JUGOWIEC M., ŒL CZKA A., 1999 Late Cretaceous foraminiferids and calcareous nannoplankton from the Wêglówka marls (Subsilesian Unit, Outer Carpathians, Poland). Geol. Carpath., 50, 1: 63 73. GASIÑSKI M.A., LEŒNIAK T., PIOTROWSKI M., 2001 Latest Maastrichtian foraminiferal Abathomphalus mayaroensis zone in the Subsilesian Unit (Polish Outer Carpathians). Bull. Pol. Acad. Sc. Earth Sc., 49, 2: 89 97. GASIÑSKI M.A., LEŒNIAK T., WRÓBEL A., 2003 Biostratigraphy and palaeoenvironmental analysis of the egocina marls in the egocina tectonic window (Subsilesian Unit, Polish Outer Carpathians). Bull. Pol. Acad. Sc. Earth Sc., 51, 1:1 9. GA DZICKA E., 2001 Etapy rozwoju skolskiego basenu sedymentacyjnego w kredzie i wczesnym paleogenie dokumentacja nanoplanktonowa. Prz. Geol., 49, 5: 449 451. GEROCH S., GRADZIÑSKI R., 1955 Stratygrafia serii podœl¹skiej ywieckiego okna tektonicznego. Rocz. Pol. Tow. Geol., 24, 1: 3 57. GEROCH S., JEDNOROWSKA J., KSI KIEWICZ M., LISZ- KOWA J., 1967 Stratigraphy based upon microfauna in the Western Polish Carpathians. Biul. Inst. Geol., 211: 185 282. GEROCH S., KRYSOWSKA-IWASZKIEWICZ M., MICHA- LIK M., PROCHAZKA K., RADOMSKI A., RADWAÑSKI Z., UNRUG Z., UNRUG R., WIECZOREK J., 1979 Sedymentacja margli z Wêgierki. Rocz. Pol. Tow. Geol., 49, 1/2: 105 133. GOBLOT H., 1928 O budowie geologicznej Karpat na pó³noc od Krosna. Spraw. PIG, 4, 3/4: 442 484. GUCIK S., 1986 Szczegó³owa mapa geologiczna Polski w skali 1:50 000. Ark. Krzywcza. Pañstw. Inst. Geol., Warszawa. GUCIK S., PAUL Z., ŒL CZKA A., YTKO K., 1980 Mapa geologiczna Polski w skali 1:200 000. Ark. Przemyœl Kalników. Pañstw. Inst. Geol., Warszawa. GUCIK S., ŒL CZKA A., YTKO K., 1973 Przewodnik geologiczny po wschodnich Karpatach fliszowych. Wyd. Geol., Warszawa. HANZLIKOVÁ E., 1969 The Foraminifera of the Frýdek Formation (Senonian). Sbor. Geol. Vìd, 11: 7 138. HANZLIKOVÁ E., 1972 Carpathian Upper Cretaceous Foraminiferida of Moravia (Turonian Maastrichtian). Rozpr. Ústø. Geol., 39: 7 159. HANZLIKOVÁ E., KRHOVSKÝ J., ŠVÁBENICKÁ L., 1982 Calcareous nannoplankton from the type locality of Frydek Formation (Lower Maastrichtian). Sbor. Geol. Ved. Paleontologie, 25: 127 155. HOCHSTETTER F., 1852 Notiz über die Kreideschichten am Flüsse der Karpathen bei Friedek in K.-K. Schlesien. Jb. Geol. Reichsanst., 3, 4: 33 35. HOHENEGGER L., 1861 Die Geognostische Verhältnisse der Nordkarpaten. Gotha. HUSS F., 1957 Stratygrafia jednostki Wêglówki na podstawie mikrofauny. Acta Geol. Pol., 7, 1: 29 69. HUSS F., 1966 Otwornice aglutynuj¹ce serii podœl¹skiej jednostki roponoœnej Wêglówki (polskie Karpaty fliszowe). Pr. Geol. Komis. Nauk Geol. PAN Oddz. w Krakowie, 34: 76 ss. JANKOWSKI L., KOPCIOWSKI R., RY KO W., DANYSH V., TSARNENKO P., JANOCKO J., JACKO S., 2004 Geological map of the Outer Carpathians; borderlands of Poland, Ukraine and Slovakia, 1:200 000. Pañstw. Inst. Geol., Warszawa. JEDNOROWSKA A., 1975 Zespo³y ma³ych otwornic w paleocenie polskich Karpat Zachodnich. Stud. Geol. Pol., 47: 104 ss. JUGOWIEC-NAZARKIEWICZ M., JANKOWSKI L., 2001 Biostratygrafia nanopanktonowa margli egociñskich; nowe spojrzenie na budowê geologiczn¹ strefy lanckoroñsko- egociñskiej. Prz. Geol., 49, 12: 1186 1190. KOSZARSKI L. (red.), 1985 Geology of the Middle Carpathians and the Carpathian Foredeep. Guide to Exurcion 3. Stop 63. Carpatho-Balkan Geological Association XIII Congress. Wyd. AGH, Kraków. KOTLARCZYK J., 1988 Geologia Karpat przemyskich szkic do portretu. Prz. Geol., 36, 6: 325 333. KSI KIEWICZ M., 1951 Objaœnienia do arkusza Wadowice. Ogólna mapa geologiczna Polski w skali 1:50 000. Pañstw. Inst. Geol. KSI KIEWICZ M. (red.), 1968 Geology of the Polish Flysch Carpathians. Guide to Excursion No C44. International Geological Congress, XXIII. Session. Wyd. Geol. Warszawa. KSI KIEWICZ M., 1972 Budowa geologiczna Polski. T. IV. Tektonika, cz. 3 Karpaty. Wyd. Geol., Warszawa. LEŒNIAK T.,1994 Litostratygrafia i sedymentacja piaskowców z Rybia. W: Sedymentacja normalna, katastroficzna i wyj¹tkowa procesy i produkty. III Krajowe Spotkanie Sedymentologów: 110 111. Sosnowiec. LEŒNIAK T., MACHANIEC E., 2001 Margle wêglowieckie w oknie tektonicznym Wiœniowej (jednostka podœl¹ska). W:Nauki o Ziemi w badaniach podstawowych, z³o owych i ochronie œrodowiska na progu XXI wieku: 47 50. Wyd. AGH, Kraków LEŒNIAK T., WAŒKOWSKA-OLIWA A., 2001 Utwory silikoklastyczne (paleogen) jednostki podœl¹skiej w rejonie ywca. Geol. AGH, 27, 1: 51 70. LI L., KELLER G., 1999 Variability in Late Cretaceous climate and deep waters; evidence from stable isotopes. Marine Geol., 161, 2 4: 171 190. LISZKOWA J., 1956 Mikrofauna serii podœl¹skiej. Prz. Geol., 4, 10: 463 469. LISZKOWA J., 1959 Mikrofauna warstw z egzotykami z Bachowic. Biul. Inst. Geol., 131: 39 100.

Nanoplankton wapienny górnokredowych facji pelagicznych jednostki podœl¹skiej polskich Karpat fliszowych 75 LISZKOWA J., 1963 Classification du Cretaceae de la série subsilesienne des Carpathes Polonaises, baseé sur la presence de microfaune. Ann. Inst. Geol. Publ. Hung., 49, 3: 889 902. LISZKOWA J., 1967 Microfauna of the Upper Cretaceous marls in the Sub-Silesian Series of the Wadowice Region (Western Carpathians). Biul. Inst. Geol., 211: 341 351. LISZKOWA J., 1972 Opracowanie wzorcowych profili Karpat na podstawie badañ biostratygraficznych (mikropaleontologicznych). Jednostka podœl¹ska. Centr. Arch. Geol. Pañstw. Inst. Geol. Oddz. Karpacki. Kraków. LISZKOWA J., MORGIEL J., 1981 Mikrofauna typu frydeckiego w Polskich Karpatach Zewnêtrznych. Biul. Inst. Geol., 331: 83 102. LISZKOWA J., NOWAK W., 1960 Seria podœl¹ska w Karpatach Bielskich (frydecka seria podœl¹ska). Kwart. Geol., 4, 2: 510 529. LISZKOWA J., NOWAK W., 1963 Starsze ogniwa kredowe frydeckiej serii podœl¹skiej. Kwart. Geol., 7, 2: 235 254. MACHANIEC E., 2000 Foraminiferal biostratigraphy of the Wêglówka marls in a stratotype section (Subsilesian Unit, Polish Outer Carpathians). Slovak Geol. Mag., 6, 2/3: 234 235. MACHANIEC E., GASIÑSKI M.A., LEŒNIAK T., 2001 Biostratigraphy and paleoecology of the Late Cretaceous foraminiferids at Krzyworzeka stream section (Subsilesian Unit, Polish Outer Carpathians). Bull. Pol. Acad. Sc.. Earth Sc., 49, 2: 99 107. MALATA T., R CZKOWSKI W., 1996 Objaœnienia do szczegó³owej mapy geologicznej Polski 1:50 000. Ark. Tyrawa Wo³oska. Pañstw. Inst. Geol. MENÈIK E. (red.), 1983 Geologie Moravskoslezských Beskyd. Oblastni regionální geologie CSR. Ústr. Úst. Geol. Praha. MORTIMER C.P., 1987 Upper Cretaceous calcareous nannofossil biostratigraphy of the southern Norwegian and Danish North Sea area. Proc. INA, Vienna Meeting 1985. Abh. Geol. B.-A. Wien, 39: 143 175. MÜLLER C., 1979 Calcareous nannofossil from the North Atlantic (Leg 48). Init. Rept. DSDP, 48: 589 640. NOWAK J., 1909 O kilku g³owonogach i charakterze fauny z karpackiego kampanu. Kosmos, 34: 765 787. NOWAK W., 1966a Szczegó³owa mapa geologiczna Polski w skali 1:50 000 (wydanie tymczasowe). Ark. Wadowice. Wyd. Geol., Warszawa. NOWAK W., 1966b Szczegó³owa mapa geologiczna Polski w skali 1:50 000 (wydanie tymczasowe). Ark. Kêty. Wyd. Geol., Warszawa. OBTU OWICZ J., 1936 Stosunki geologiczne oraz mo liwoœci uzyskania nowych z³ó ropnych w rejonie Wêglówki. Rocz. Pol. Tow. Geol., 12: 631 643. OLSZEWSKA B., 1984 Interpretacja paleoekologiczna otwornic kredy i paleogenu polskich Karpat zewnêtrznych. Biul. Inst. Geol., 346: 7 62. OLSZEWSKA B., 1996 Korelacyjny schemat wydzieleñ litostratygraficznych neogenu Polski po³udniowej, Czech i Ukrainy (Karpaty i zapadlisko przedkarpackie) oraz basenu wiedeñskiego (tab. 18). W: Budowa geologiczna Polski. Atlas skamienia³oœci przewodnich i charakterystycznych, t. III, cz. 3a, Kenozoik, trzeciorzêd, neogen (red. L. Malinowska, M. Piwocki): 522/523. Polska Agencja Ekologiczna. Warszawa. OLSZEWSKA B., 1997 Foraminiferal biostratigraphy of the Polish Outer Carpathians: a record of basin geohistory. Ann. Soc. Geol. Pol., 67, 2/3: 325 337. OLSZEWSKA B., 2003 Analiza paleoœrodowiskowa i batymetryczna zespo³ów mikroskamienia³oœci kredy i paleogenu Karpat zewnêtrznych. Centr. Arch. Geol. Pañstw. Inst. Geol. Oddz. Karpacki w Krakowie. PERCH-NIELSEN K., 1979 Calcareous nannofossils from the Cretaceous between the North Sea and the Mediterranean. IUGS Series A, 6: 223 272. PERCH-NIELSEN K., 1983 Recognition of the Cretaceous stage boundaries by means of calcareous nannofossils. Symp. on Cretaceous Stage Boundaries. Abstracts: 152 156. Copenhagen. PERCH-NIELSEN K., 1985 Mesozoic calcareous nannofossils. W: Plankton stratigraphy (red. H.M. Bolli, J.B. Saunders, K. Perch-Nielsen): 329 426. Cambridge University Press. ROGALA W., 1909 Przyczynki do górnosenoñskiej fauny Karpat. Kosmos, 34: 739 748. SHAKIN V., BUROV V., VIALOV O., GLUSKHO V., KRUG- LOV S., PETRSHKEVICH M., TEMNIUK F., 1976 Geological map of the Ukrainian Carpathians and adjoining areas 1:200 000. Min. Geol. USSR. Kiev. SISSINGH W., 1977 Biostratigraphy of Cretaceous calcareous nannoplankton. Geol. Mijnbouw., 56, 1: 37 65. SISSINGH W., 1978 Microfossil biostrarigraphy and stage stratotypes of the Cretaceous. Geol. Mijnbouw, 57, 3: 433 440. SKOCZYLAS-CISZEWSKA K., 1956 O wystêpowaniu tzw. andezytów w strefie egociñskiej Karpat fliszowych. Zesz. Nauk. AGH, 9, Geologia, 1: 143 154. SKOCZYLAS-CISZEWSKA K., 1960 Budowa geologiczna strefy egociñskiej. Acta Geol. Pol., 10, 4: 485 590. S OMKA T., 1995 G³êbokomorska sedymentacja silikoklastyczna warstw godulskich Karpat. Pr. Geol. Komis. Nauk Geol. PAN Oddz. w Krakowie, 139: 132 ss. SZAJNOCHA W., 1903 Warstwy z Wêgierki pod Przemyœlem. Kosmos, 24: 174 182. ŒL CZKA A., 1996 Oil and gas in the Northern Carpathians. W: Oil and gas in Alpidic thrustbelts and basin of Central and Eastern Europe. EAGE Special Pub., 5: 187 195. ŒL CZKA A., KAMIÑSKI M.A., 1998 A guidebook to excursion in the Polish Flysch Carpathians. Grzybowski Found. Special Pub., 6: 171 ss. ŒWIDZIÑSKI H., 1947 S³ownik stratygraficzny pó³nocnych Karpat fliszowych. Biul. Pañstw. Inst. Geol., 37: 124 ss. ŠVÁBENICKÁ L., 1995 The stratigraphical correlation of the Campanian low- and high-latitude calcareous nannofossils in southern Moravia (Western Carpathians). Geol. Carpath., 46, 5: 297 302. ŠVÁBENICKÁ L., WAGREICH M., EGGER H., 2002 Upper Cretaceous calcareous nannofossil assemblages at a transect from the northern Tethys to the temperate realm in Central Europe. W: Tethyan/Boreal Cretaceous correlation. Mediterranean and Boreal Cretaceous paleobiogeographic areas in Central and Eastern Europe (red. J. Michalik): 187 212. Veda, Bratislava. TEISSEYRE H., 1947 Budowa geologiczna okolic Wêglówki. Nafta, 3, 5 9: 146 149. THIERSTEIN H. R., 1981 Late Cretaceous nannoplankton and the change at the Cretaceous Tertiary boundary. Soc. Econ. Paleont. Min. Spec. Pub., 32: 355 394. UHLIG V., 1883 Beiträge zur Geologie der westgalizischen Karpathen. Jahrb. k.u.k. Geol. Reichsansalt, 33: 127 290. Wien. UNRUG R. (red.), 1979 Przewodnik geologiczny. Karpaty fliszowe miêdzy Olz¹ a Dunajcem. Wyd. Geol., Warszawa. WDOWIARZ S., 1949 Budowa geologiczna Karpat brze nych na po³udniowy wschód od Rzeszowa. Biul. Pañstw. Inst. Geol., 11:51ss.

76 Ma³gorzata Jugowiec-Nazarkiewicz WDOWIARZ S., WIESER T., SZCZUROWSKA J., MORGIEL J., SZOTOWA W., 1974 Budowa geologiczna jednostki skolskiej i jej pod³o a w profilu Cisowa IG 1. Biul. Inst. Geol., 273: 5 94. ZUBER R., 1918 Flisz i nafta. Pr. Nauk. Tow. Nauk. Lwów, II, 2: 381 ss. SUMMARY With the aim of elaborating of detailed biostratigraphy of the Upper Cretaceous (Campanian, Maasrtichtian) pelagic sediments within the Subsilesian Unit of the Polish Outer Carpathians, as well as to settle on the boundary between the Cretaceous and Tertiary, sediments from the Frydek marls, egocina marls, Wêglówka marls, and Rybie sandstones were studied by means of the calcareous nannoplankton analysis. During the field works no outcrops with continuing sedimentation features have been found. Due to a strongly tectonized nature of the Subsilesian Unit it is very hard to estimate the thickness of its sediments and their sequence. The hitherto published profiles are composite. In none of the studied profiles the Cretaceous/Tertiary boundary was found. The youngest sediments are refered to the nannoplankton zone CC 26 Nephrolithus frequens (the late Late Maastrichtian) acc. to Sissingh (1978), and to Micula prinsii Subzone acc. to Perch-Nielsen (1985). The Wêglówka marls in the Eastern part of the Polish Carpathians cover sediments from the Early Campanian up to the uppermost part of the Maasrtichtian, while in the Western one include the Early Campanian up to the Early Maasrtichtian. Sedimentation of the Wêglówka marls probably was connected with general high sea level in the Carpathian Basin. The time hiatuses may resulted from the sea level changes, and lack or erosion of the sediments during the time interval the Upper Cretaceous/Eocene. There is lack of a proper Palaeocene record. The egocina marls were attributed to the CC 18 Aspidolithus parcus Zone (the Early Campanian). The Rybie sandstones represent at least CC20 Ceratolithoides aculeus Zone (late Early Campanian), and CC 23 Tranolithus phacelosus Zone (latest Campanian to Early Maasrtichtian). Age of the overlain grey marls of the Frydek type is established for the Late Maasrtichtian (CC 25 Arkhangelskiella cymbiformis Zone) and the late Late Maasrtichtian (CC 26 Nephrolithus frequens Zone). These grey marls of the Frydek type in the territory of the Polish Carpathians represent the upper part of the Upper Campanian up to the Uppermost Maasrtichtian, and partly refered to the age of the Frydek marls ss. The egocina marls were compared to the white marls (the so called marls from Bonarka) which occur on the Silesian Cracow Monocline. They contains similar nannoplankton assemblage like gocina marls and are of the same age the Early Campanian (CC 18 Aspidolithus parcus Zone). The grey marls of the Fydek type were compared to the Wêgierka marls from the Skole Unit. The nannoplankton assemblages from the bakulit marls and from the Frydek type marls from the Western Carpathians are similar to those from Frydlant. The calcareous nannoplankton of the Upper Cretaceous sediments from the Subsilesian Unit reveals mixed boreal- -tethyan realm. It may suggest the existence of a connection between these two realms in the Upper Cretaceous.

TABLICE

TABLICA I Wybrane gatunki nanoplanktonu wapiennego margli wêglowieckich ( 1500) Selected calcareous nanoplankton taxa from Wêglówka marls ( 1500) N.L. œwiat³o przechodz¹ce natural light P.L. œwiat³o spolaryzowane polarized light 1, 2 Markalius inversus (Deflandre & Fert) Bramlette & Martini, 1 N.L., 2 P.L., 3 Quadrum trifidum (Stradner & Papp) Prins & Perch-Nielsen, P.L., 4 Q. sissinghii Perch-Nielsen, P.L., 5 Q. gartneri Prins & Perch-Nielsen, P.L., 6 Micula decussate Vekshina, P.L., 7, 8 M. murus (Martini) Bukry, 7 N.L., 8 P.L., 9 M. prinsii Perch-Nielsen, P.L. 10 Cyclagelosphaera reinhardtii Bukry, P.L., 11 Watznaueria barnesae (Black & Barnes) Perch-Nielsen, P.L., 12 Biscutum constans (Górka) Black, P.L., 13, 14 B. magnum Wind & Wise, 13 N.L., 14 P.L., 15 Prediscosphaera cretacea (Arkhangelsky) Gartner, P.L., 16, 17 P. grandis Perch-Nielsen, 16 P.L., 17 N.L., 18 P. stoveri (Perch-Nielsen) Shafik & Stradner, P.L., 19, 20 Cribrosphaerella ehrenbergii (Arkhangelsky) Deflandre, 19 N.L., 20 P.L., 21, 22 P. arkhangelskyi (Reinhardt) Perch-Nielsen, 21 P.L., 22 N.L., 23, 24 Arkhangelskiella cymbiformis Vekshina, 23 P.L., 24 N.L., 25 Aspidolithus parcus constrictus (Hattner et al.) Perch-Nielsen, P.L., 26 Aspidolithus parcus parcus (Stradner) Noël, P.L., 27 Microrhabdulus decoratus Deflandre, P.L., 28 Lucianorhabdus cayeuxii Deflandre, P.L., 29, 30 Lithraphidites carniolensis Deflandre, 29 P.L., 30 N.L., 31 Lucianorhabdus maleformis Reinhardt, P.L., 32 Lithraphidites quadratus (Bramlette) Martini, P.L., 33 35 Eiffellithus turriseiffelii (Deflandre & Fert) Reinhardt, 33, 35 P.L., 34 N.L., 36 E. paralellus Perch-Nielsen, P.L., 37 E. eximius (Stover) Perch-Nielsen, P.L., 38, 39 Petrarhabdus copulatus (Deflandre) Wind & Wise, P.L., 40 Calculites obscurus (Deflandre) Prins & Sissingh, P.L., 41 C. ovalis (Stradner) Prins & Sissingh, P.L., 42 Ceratolithoides kamptneri Bramlette & Martini, P.L., 43 C. aculeus (Stradner) Prins & Sissingh, P.L., 44 C. verbekii Perch-Nielsen, P.L., 45 47 Reinhardtites anthophorus (Deflandre) Perch-Nielsen, P.L., 48, 49 Chiastozygus litterarius (Górka) Manivit, 48 N.L., 49 P.L., 50 Tranolithus phacelosus (Reinhardt) Perch-Nielsen, P.L., 51 Octolithus multiplus (Perch-Nielsen) Romein, P.L., 52 Cretarhabdus crenulatus Bramlette & Martini, P.L., 53 Cretarhabdus conicus Bramlette & Martini, P.L., 54 Orastrum campanensis (Èepek) Wind & Wise, P.L., 55 Ahmuellerella octoradiata (Górka) Reinhardt, P.L., 56 Calcicalathina oblongata (Worsley) Thierstein, P.L., 57 Kamptnerius magnificus Deflandre, P.L.

Biul. Pañstw. Inst. Geol. 426, 2007 TABLICA I Ma³gorzata Jugowiec-Nazarkiewicz Nanoplankton wapienny górnokredowych facji pelagicznych jednostki podœl¹skiej polskich Karpat fliszowych

TABLICA II Wybrane gatunki nanoplanktonu wapiennego margli egociñskich ( 2000) Selected calcareous nanoplankton taxa from egocina marls ( 2000) N.L. œwiat³o przechodz¹ce natural light P.L. œwiat³o spolaryzowane polarized light 1, 3 Arkhangelskiella cymbiformis Vekshina, P.L., 2 Aspidolithus parcus constrictus (Hattner et al.) Perch-Nielsen, P.L., 4 Micula swastica Stradner & Steinmetz, P.L., 5 Eiffellithus turriseiffelii (Deflandre & Fert) Reinhardt, P.L., 6 Microrhabdulus decoratus Deflandre, P.L., 7, 17 Watznaueria barnesae (Black & Barnes) Perch-Nielsen, P.L. 8, 9 Cribrosphaerella ehrenbergii (Arkhangelsky) Deflandre, 8 P.L., 9 N.L., 10, 11 Biscutum constans (Górka) Black, 10 P.L., 11 N.L., 12 Prediscosphaera cretacea (Arkhangelsky) Gartner, P.L., 13, 14 Lithraphidites carniolensis Deflandre, 13 P.L., 14 N.L., 15 Reinhardtites anthophorus (Deflandre) Perch-Nielsen, P.L., 16 Braarudosphaera bigelowii (Gran & Braarud) Deflandre, P.L., 18 Cretarhabdus crenulatus Bramlette & Martini, P.L., 19 Tranolithus phacelosus (Reinhardt) Perch-Nielsen, P.L., 20 Calcicalathina oblongata (Worsley) Thierstein, P.L., 21 Gartnerago obliquum (Stradner) Noël, P.L., 22 Cretarhabdus conicus Bramlette & Martini, P.L., 23 Rucinolithus hayi Stover, P.L., 24, 25 Micula decussate Vekshina, P.L., 26 Quadrum gartneri Prins& Perch-Nielsen, P.L., 27, 28 Eiffellithus eximius (Stover) Perch-Nielsen, P.L., 29 Lithastrinus grillii Stradner, P.L., 30 Calculites obscurus (Deflandre) Prins & Sissingh, P.L., 31, 32 Eprolithus floralis (Stradner) Stover, 31 P.L., 32 N.L., 33 35 Kamptnerius magnificus Deflandre, 33, 34 P.L., 35 N.L., 36 Lucianorhabdus cayeuxii Deflandre, P.L.

Biul. Pañstw. Inst. Geol. 426, 2007 TABLICA II Ma³gorzata Jugowiec-Nazarkiewicz Nanoplankton wapienny górnokredowych facji pelagicznych jednostki podœl¹skiej polskich Karpat fliszowych

TABLICA III Wybrane gatunki nanoplanktonu wapiennego piaskowców z Rybia ( 2000) Selected calcareous nanoplankton taxa from Rybie sandstones ( 2000) N.L. œwiat³o przechodz¹ce natural light P.L. œwiat³o spolaryzowane polarized light 1, 2 Eiffellithus eximius (Stover) Perch-Nielsen, 1 N.L., 2 P.L., 3 E. turriseiffelii (Deflandre & Fert) Reinhardt, P.L., 4 Ceratolithoides aculeus (Stradner) Prins & Sissingh, P.L., 5 Micula swastica Stradner & Steinmetz, P.L., 6, 7 M. decussata Vekshina, 6 N.L., 7 P.L., 8 Watznaueria barnesae (Black & Barnes) Perch-Nielsen, P.L., 9, 10 Markalius inversus (Deflandre & Fert) Bramlette & Martini, 9 N.L., 10 P.L., 11, 12 Biscutum constans (Górka) Black, 11 N.L., 12 P.L., 13 Prediscosphaera cretacea (Arkhangelsky) Gartner, P.L., 14, 15 P. arkhangelskyi (Reinhardt) Perch-Nielsen, 14 P.L., 15 N.L., 16 P. grandis Perch-Nielsen, P.L., 17 P. stoveri (Perch-Nielsen) Shafik & Stradner, P.L., 18 Calculites obscurus (Deflandre) Prins & Sissingh, P.L., 19 Cyclagelosphaera reinhardtii Bukry, P.L., 20 Lucianorhabdus cayeuxii Deflandre, P.L., 21 Octolithus multiplus (Perch-Nielsen) Romein, P.L., 22 24 Nephrolithus frequens Górka, 22 P.L., 23, 24 N.L., 25 Cretarhabdus conicus Bramlette & Martini, P.L., 26 C. crenulatus Bramlette & Martini, P.L., 27, 32 Cribrosphaerella ehrenbergii (Arkhangelsky) Deflandre, P.L., 28 Quadrum trifidum (Stradner & Papp) Prins & Perch-Nielsen, P.L., 29 Tranolithus phacelosus (Reinhardt) Perch-Nielsen, P.L., 30 Ahmuellerella octoradiata (Górka) Reinhardt, P.L., 31 Microrhabdulus decoratus Deflandre, P.L., 33, 34 Chiastozygus litterarius (Górka) Manivit, 33 P.L., 34 N.L., 35, 36 Lithraphidites quadratus Bramlette & Martini, 35 N.L., 36 P.L., 37, 38 Arkhangelskiella cymbiformis Vekshina, 37 N.L., 38 P.L.

Biul. Pañstw. Inst. Geol. 426, 2007 TABLICA III Ma³gorzata Jugowiec-Nazarkiewicz Nanoplankton wapienny górnokredowych facji pelagicznych jednostki podœl¹skiej polskich Karpat fliszowych

TABLICA IV Wybrane gatunki nanoplanktonu wapiennego margli typu frydeckiego ( 1500) Selected calcareous nanoplankton taxa from Frydek type marls ( 1500) N.L. œwiat³o przechodz¹ce natural light P.L. œwiat³o spolaryzowane polarized light 1, 2 Prediscosphaera grandis Perch-Nielsen, 1 P.L., 2 N.L., 3, 4 Arkhangelskiella cymbiformis Vekshina,3 P.L., 4 N.L., 5 Aspidolithus parcus constrictus (Hattner et al.) Perch-Nielsen, P.L., 6 Micula swastica (Stradner) Steinmetz, P.L., 7, 8 Lithraphidites quadratus Bramlette & Martini,7 P.L., 8 N.L., 9 Micula decussata Vekshina, P.L., 10, 11 Micula prinsii Perch-Nielsen, 10 P.L., 11 N.L., 12 Micula murus (Martini) Bukry, P.L., 13, 14 Nephrolithus frequens Górka, 13 N.L., 14 P.L., 15 Ahmuellerella octoradiata (Górka) Reinhardt, P.L., 16, 17 Markalius inversus (Deflandre & Fert) Bramlette & Martini, 16 N.L., 17 P.L., 18 Microrhabdulus decoratus Deflandre, P.L., 19 Microrhabdulus unudosus Perch-Nielsen, P.L., 20 Eiffellithus eximius (Stover) Perch-Nielsen, P.L., 21 Markalius apertus Perch-Nielsen, P.L., 22, 23 Cribrosphaerella ehrenbergii (Arkhangelsky) Deflandre, 22 N.L., 23 P.L., 24, 56 Watznaueria barnesae (Black & Barnes) Perch-Nielsen, P.L., 25 Kamptnerius magnificus Deflandre, P.L., 26, 27 Braarudosphaera bigelowii (Gran & Braarud) Deflandre, 26 P.L., 27 N.L., 28 Quadrum sissinghii Perch-Nielsen, P.L., 29 Quadrum trifidum (Stradner & Papp) Prins & Perch-Nielsen, P.L., 30 Eiffellithus turriseiffelii (Deflandre & Fert) Reinhardt, P.L., 31 E. paralellus Perch-Nielsen, P.L., 32, 33 Lucianorhabdus cayeuxii Deflandre, P.L., 34, 35 Lithraphidites prequadratus Roth, 34 N.L., 35 P.L., 36, 37 L. carniolensis Deflandre, 36 N.L., 37 P.L., 38 Calculites obscurus (Deflandre) Prins & Sissingh, P.L., 39 Biscutum constans (Górka) Black, P.L., 40, 41 Chiastozygus litterarius (Górka) Manivit, 40 P.L., 41 N.L., 42, 43 Prediscosphaera arkhangelskyi (Reinhardt) Perch-Nielsen, 42 N.L., 43 P.L., 44, 45 P. cretacea (Arkhangelsky) Gartner, 44 P.L., 45 N.L., 46 P. stoveri (Perch-Nielsen) Shafik & Stradner, P.L., 47 Octolithus multiplus (Perch-Nielsen) Romein, P.L., 48, 54 Reinhardtites anthophorus (Deflandre) Perch-Nielsen, P.L. 49, 51 Cretarhabdus conicus Bramlette & Martini, P.L., 50 C. crenulatus Bramlette & Martini, P.L., 52 Tranolithus phacelosus (Reinhardt) Perch-Nielsen, P.L., 53 R. levis Prins & Sissingh, P.L., 55 Thoracosphaera sp. Kamptner, P.L.

Biul. Pañstw. Inst. Geol. 426, 2007 TABLICA IV Ma³gorzata Jugowiec-Nazarkiewicz Nanoplankton wapienny górnokredowych facji pelagicznych jednostki podœl¹skiej polskich Karpat fliszowych

TABLICA V Wybrane gatunki nanoplanktonu wapiennego margli z Bonarki: ( 2500) Selected calcareous nanoplankton taxa from Bonarka marls ( 2500) N.L. œwiat³o przechodz¹ce natural light P.L. œwiat³o spolaryzowane polarized light 1, 2 Reinhardtites anthophorus (Deflandre) Perch-Nielsen, P.L., 3 Micula decussata Vekshina, P.L., 4 Tranolithus phacelosus (Reinhardt) Perch-Nielsen, P.L., 5 Aspidolithus parcus parcus (Hattner et al.) Perch-Nielsen, P.L., 6 Arkhangelskiella cymbiformis Vekshina, P.L., 7, 8 Cretarhabdus crenulatus Bramlette & Martini, P.L., 9 C. conicus Bramlette & Martini, P.L., 10 Watznaueria barnesae (Black & Barnes) Perch-Nielsen, P.L., 11 Cyclagelosphaera reinhardtii Bukry, P.L., 12 Quadrum gartneri Prins & Perch-Nielsen, P.L., 13, 14 Prediscosphaera cretacea (Arkhangelsky) Gartner, 13 P.L., 14 N.L., 15 Eiffellithus eximius (Stover) Perch-Nielsen, P.L., 16 E. turriseiffelii (Deflandre & Fert) Reinhardt, P.L., 17 Braarudosphaera sp. Deflandre, P.L., 18 Calculites obscurus (Deflandre) Prins & Sissingh, P.L., 19, 20, 23 Cribrosphaerella ehrenbergii (Arkhangelsky) Deflandre, 19, 23 N.L., 20 P.L., 21 Lithraphidites carniolensis Deflandre, P.L., 22 Microrhabdulus decoratus Deflandre, P.L., 24 Braarudosphaera bigelowii (Gran & Braarud) Deflandre, P.L., 25 Kamptnerius magnificus Deflandre, P.L., 26 Gartnerago obliquum (Stradner) Noël, P.L., 27 Lucianorhabdus cayeuxii Deflandre, P.L., 28, 29 Biscutum constans (Górka) Black, 28 N.L., 29 P.L., 30, 31 Eprolithus floralis (Stradner) Stover, 30 N.L., 31 P.L.

Biul. Pañstw. Inst. Geol. 426, 2007 TABLICA V Ma³gorzata Jugowiec-Nazarkiewicz Nanoplankton wapienny górnokredowych facji pelagicznych jednostki podœl¹skiej polskich Karpat fliszowych

TABLICA VI Wybrane gatunki nanoplanktonu wapiennego margli bakulitowych ( 2000) Selected calcareous nannoplankton taxa from bakulit marls ( 2000) N.L. œwiat³o przechodz¹ce natural light P.L. œwiat³o spolaryzowane polarized light 1, 2 Arkhangelskiella cymbiformis Vekshina, 1 P.L., 2 N.L., 3 Eiffellithus eximius (Stover) Perch-Nielsen, P.L., 4, 5 E. turriseiffelii (Deflandre & Fert) Reinhardt, P.L., 6, 7 Cretarhabdus crenulatus Bramlette & Martini,6 N.L., 7 P.L., 8 C. conicus Bramlette & Martini, P.L., 9 Prediscosphaera stoveri (Perch-Nielsen) Shafik & Stradner, P.L., 10 P. cretacea (Arkhangelsky) Gartner, P.L., 11 P. grandis Perch-Nielsen, P.L., 12, 13 P. arkhangelskyi (Reinhardt) Perch-Nielsen, 12 N.L., 13 P.L., 14, 15 Micula decussata Vekshina, P.L., 16 Cyclagelosphaera reinhardtii Bukry, P.L., 17, 18 Lithraphidites quadratus Bramlette & Martini, 17 N.L., 18 P.L., 19, 20 L. prequadratus Roth, 19 N.L., 20 P.L., 21, 25, 31 33 Chiastozygus litterarius (Górka) Manivit, 21, 31, 33 N.L., 25, 32 P.L., 22 24 Watznaueria barnesae (Black & Barnes) Perch-Nielsen, 22, 24 P.L., 23 N.L., 26 28 Biscutum constans (Górka) Black, 26, 28 P.L., 27 N.L., 29 Vagalopilla matalosa (Stover) Thierstein, P.L., 30 Ahmuellerella octoradiata (Górka) Reinhardt, P.L., 34, 35 Cribrosphaerella ehrenbergii (Arkhangelsky) Deflandre, 34 N.L., 35 P.L., 36, 37 Kamptnerius magnificus Deflandre, P.L.

Biul. Pañstw. Inst. Geol. 426, 2007 TABLICA VI Ma³gorzata Jugowiec-Nazarkiewicz Nanoplankton wapienny górnokredowych facji pelagicznych jednostki podœl¹skiej polskich Karpat fliszowych