PODSTAWY KLASYFIKACJI POLSKICH ZDAŃ POJEDYNCZYCH*

Podobne dokumenty
Wstęp do logiki. Semiotyka cd.

Spis treści 5. Spis treści. Przedmowa Przedmowa do wydania II Część pierwsza MORFOLOGIA

Typy wymagań konotacyjnychpolskich leksemów i form

MATEMATYKA DYSKRETNA, PODSTAWY LOGIKI I TEORII MNOGOŚCI

LOGIKA I TEORIA ZBIORÓW

Wykład 4 Logika dla prawników. Nazwy, Relacje między zakresami nazw, Podział logiczny, Definicje

Własności akomodacyjnepolskich form i leksemów

Elementy logiki. Wojciech Buszkowski Wydział Matematyki i Informatyki UAM Zakład Teorii Obliczeń

Nr Tytuł Przykład Str.

RACHUNEK ZDAŃ 7. Dla każdej tautologii w formie implikacji, której poprzednik również jest tautologią, następnik także jest tautologią.

Kategorie gramatyczne polszczyzny

Wykład 11a. Składnia języka Klasycznego Rachunku Predykatów. Języki pierwszego rzędu.

SYLLABUS. Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny w Siedlcach Wydział Humanistyczny

Konotacja składniowajako podstawowy mechanizm zdaniotwórczy

Kryteria ocen z języka polskiego dla klasy V szkoły podstawowej

OPIS PRZEDMIOTU, PROGRAMU NAUCZANIA ORAZ SPOSOBÓW WERYFIKACJI EFEKTÓW KSZTAŁCENIA. CZEŚĆ A * (opis przedmiotu i programu nauczania) OPIS PRZEDMIOTU

NaCoBeZu na co będę zwracać uwagę. Nauka o języku

Wstęp do Językoznawstwa

CZĘŚCI MOWY (Partes orationis) podstawowe kategorie wyrazów w języku

Przedmiotowy system oceniania z języka polskiego dla klasy V. Szkoła Podstawowa nr 3 w Ozimku Wiesława Sękowska

ZDANIA PYTAJĄCE OGÓLNE I SZCZEGÓŁOWE

Klasyfikacja tradycyjna Klasyfikacja Zygmunta Saloniego Przykład analizy. Części mowy. Anna Kozłowska. Uniwersytet Kardynała Stefana Wyszyńskiego

Ziemia obraca się wokół Księżyca, bo posiadając odpowiednią wiedzę można stwierdzić, czy są prawdziwe, czy fałszywe. Zdaniami nie są wypowiedzi:

SPIS TREŚCI. Wykaz skrótów Przedmowa... 11

WYMAGANIA EDUKACYJNE Z JĘZYKA POLSKIEGO

EGZAMIN W KLASIE TRZECIEJ GIMNAZJUM W ROKU SZKOLNYM 2016/2017

Części mowy - powtórzenie

EGZAMIN W KLASIE TRZECIEJ GIMNAZJUM W ROKU SZKOLNYM 2016/2017

WSTĘP ZAGADNIENIA WSTĘPNE

Gramatyka. języka rosyjskiego z ćwiczeniami

Tydzień 8 Podręcznik Zeszyt Ćwiczeń Funkcje Językowe Gramatyka Pisanie Poniedziałek Zeszyt Ćwiczeń Co lubisz robić? Czym się interesujesz?

Uwagi wprowadzajace do reguł wnioskowania w systemie tabel analitycznych logiki pierwszego rzędu

EGZAMIN W KLASIE TRZECIEJ GIMNAZJUM W ROKU SZKOLNYM 2018/2019

frazy bezokolicznikowej we współczesnym zdaniu polskim

Gramatyka praktyczna języka rosyjskiego. z ćwiczeniami

OPIS PRZEDMIOTU gramatyka opisowa języka polskiego (fleksja) / k, 1, II. prof. dr hab. Andrzej S. Dyszak

SPIS TREŚCI. Spis treści Wstęp Wykaz skrótów, symboli i terminów gramatycznych MIANOWNIK

EGZAMIN W KLASIE TRZECIEJ GIMNAZJUM W ROKU SZKOLNYM 2014/2015

Reguły gry zaliczenie przedmiotu wymaga zdania dwóch testów, z logiki (za ok. 5 tygodni) i z filozofii (w sesji); warunkiem koniecznym podejścia do

43. Narzędnik Liczba mnoga

EGZAMIN W KLASIE TRZECIEJ GIMNAZJUM W ROKU SZKOLNYM 2017/2018

1 Całki funkcji wymiernych

Znak, język, kategorie syntaktyczne

EGZAMIN W KLASIE TRZECIEJ GIMNAZJUM W ROKU SZKOLNYM 2017/2018

OPIS PRZEDMIOTU. gramatyka opisowa języka polskiego (składnia) Humanistyczny. Instytut Filologii Polskiej i Kulturoznawstwa.

Kategorie imienne polszczyzny

EGZAMIN W KLASIE TRZECIEJ GIMNAZJUM W ROKU SZKOLNYM 2015/2016

Egzamin Gimnazjalny z WSiP MAJ 2015 Analiza wyników próbnego egzaminu gimnazjalnego Część humanistyczna z zakresu języka polskiego Klasa 1

Dowody założeniowe w KRZ

Przewodnik do ćwiczeń z logiki dla prawników

Spis treści. ROZDZIAŁ 2 Wzajemne oddziaływanie między leksykonem a innymi środkami służącymi kodowaniu informacji... 67

Andrzej Wiśniewski Logika II. Materiały do wykładu dla studentów kognitywistyki. Wykład 15. Trójwartościowa logika zdań Łukasiewicza

Matematyka ETId Elementy logiki

KRYTERIA OCEN Z JĘZYKA POLSKIEGO W KLASIE V

PRZEDMIOTOWY SYSTEM OCENIANIA Z JĘZYKA POLSKIEGO Opracowany na podstawie programu nauczania Między nami

Dla cudzoziemców zaawansowanych na poziomie C i dla studentów kierunków filologicznych. Wydanie trzecie, poprawione

Drzewa Semantyczne w KRZ

Księgarnia PWN: Tomasz Karpowicz - Kultura języka polskiego. T. 3. I. Wymowa

5. OKREŚLANIE WARTOŚCI LOGICZNEJ ZDAŃ ZŁOŻONYCH

Wymagania edukacyjne z języka niemieckiego dla klasy 2b Gimnazjum Publicznego im. Jana Pawła II w Żarnowcu w roku szkolnym 2016/2017

0.1. Logika podstawowe pojęcia: zdania i funktory, reguły wnioskowania, zmienne zdaniowe, rachunek zdań.

Podstawowe Pojęcia. Semantyczne KRZ

PODZIAŁ LOGICZNY. Zbiór Z. Zbiór A. Zbiór B

VI KSZTAŁCENIE LITERACKIE I KULTUROWE

EGZAMIN W KLASIE TRZECIEJ GIMNAZJUM W ROKU SZKOLNYM 2018/2019

Kategorie werbalne polszczyzny

GRAMATYKA HISTORYCZNA JĘZYKA POLSKIEGO

Spis treści. Księgarnia PWN: Alicja Nagórko - Podręczna gramatyka języka polskiego. Przedmowa Wstęp Fonetyka...

EGZAMIN W KLASIE TRZECIEJ GIMNAZJUM W ROKU SZKOLNYM 2015/2016

JĘZYK NIEMIECKI klasa 8 sp - wymagania edukacyjne

EGZAMIN W KLASIE TRZECIEJ GIMNAZJUM W ROKU SZKOLNYM 2018/2019

Stylistyka i kultura języka WYKŁAD NR 4

Elementy logiki i teorii mnogości

Wykład 6. Reguły inferencyjne systemu aksjomatycznego Klasycznego Rachunku Zdań

Andrzej Wiśniewski Logika I Materiały do wykładu dla studentów kognitywistyki. Wykład 10. Twierdzenie o pełności systemu aksjomatycznego KRZ

1. Wstęp do logiki. Matematyka jest nauką dedukcyjną. Nowe pojęcia definiujemy za pomocą pojęć pierwotnych lub pojęć uprzednio wprowadzonych.

EGZAMIN W KLASIE TRZECIEJ GIMNAZJUM W ROKU SZKOLNYM 2015/2016

Analiza na składniki bezpośrednie jako sposób prezentacji struktury wypowiedzenia

TEST JĘZYKOWY Podmiotem w drugim zdaniu tekstu jest wyraz: a. obcy. b. widzowie. c. widowiska. d. Żadna odpowiedź nie jest poprawna.

Katedra Filologii Rosyjskiej Filologia rosyjska studia I stopnia

Wymagania edukacyjne z języka niemieckiego dla klasy trzeciej gimnazjum

Wymagania edukacyjne z języka polskiego w roku szkolnym 2012/2013 Kryteria ocen w klasie V

Przewodnik do ćwiczeń z logiki dla prawników

Wprowadzenie do logiki Podział logiczny

Logika Stosowana. Wykład 1 - Logika zdaniowa. Marcin Szczuka. Instytut Informatyki UW. Wykład monograficzny, semestr letni 2016/2017

Notacja RPN. 28 kwietnia wyliczanie i transformacja wyrażeń. Opis został przygotowany przez: Bogdana Kreczmera.

1. Dzielimy tekst na wypowiedzenia Kiedy na końcu wypowiedzenia kropka jest niepotrzebna?.. 8

Zbiory, relacje i funkcje

PRÓBNY EGZAMIN GIMNAZJALNY Z NOWĄ ERĄ 2015/2016 JĘZYK POLSKI

KRYTERIA WYMAGAŃ NA POSZCZEGÓLNE OCENY SZKOLNE. Przedmiot: język polski. Klasa: 5 OCENA CELUJĄCA

Andrzej Wiśniewski Logika I Materiały do wykładu dla studentów kognitywistyki. Wykład 9. Koniunkcyjne postacie normalne i rezolucja w KRZ

Rachunek logiczny. 1. Język rachunku logicznego.

Wprowadzenie do logiki Wyrażenia jako ciągi słów. Automaty skończone

Predykat. Matematyka Dyskretna, Podstawy Logiki i Teorii Mnogości Barbara Głut

Logika Matematyczna (1)

Np. Olsztyn leży nad Łyną - zdanie prawdziwe, wartość logiczna 1 4 jest większe od 5 - zdanie fałszywe, wartość logiczna 0

CZYTANIE CICHE ZE ZROZUMIENIEM

WYMAGANIA EDUKACYJNE Z JĘZYKA POLSKIEGO W KLASIE IV w Szkole Podstawowej nr 42 z Oddziałami Integracyjnymi w roku szkolnym 2018/2019

SPIS TREŚCI SZWEDZKIM

1 Równania różniczkowe zwyczajne o rozdzielonych zmiennych

Transkrypt:

HENRYK MISZ (Toruń) PODSTAWY KLASYFIKACJI POLSKICH ZDAŃ POJEDYNCZYCH* O. Wprowadzenie 0.1. W niniejszej pracy podaję propozycje klasyfikacyjne, których zastosowanie mogłoby doprowadzić do ustanowienia spisu (katalogu, inwentarza) polskich (współczesnych) zdań pojedynczych. Wobec szczupłości miejsca poprzestanę na zaprezentowaniu najważniejszych aspektów proponowanej klasyfikacji. 0.2. W badaniach składniowych da się wyróżnić następujące rodzaje utworów syntaktycznych: 1. połączenia syntaktemów 2. konstrukcje syntaktyczne a) grupy syntaktyczne b) zdania.. Poszczególne utwory przeciwstawiają się sobie jakością wchodzących w nie elementów oraz zakresem; można to zawrzeć w takich sformułowaniach: 1. elementem połączenia syntaktemów jest syntaktem; każdy utwór jest zarazem połączeniem syntaktemów; 2. elementem konstrukcji jest człon; każda konstrukcja jest połączeniem syntaktemów, ale tylko niektóre połączenia są konstrukcjami;' 3. elementem grupy syntaktycznej jest człon grupy; każda grupa jest konstrukcją, ale tylko niektóre konstrukcje są grupami;. 4. elementem zdania jest człon zdania; każde zdanie jest konstrukcją, ale tylko niektóre konstrukcje są zdaniami. Zdanie jest zatem podobnie jak grupa syntaktyczna pewnym rodzajem konstrukcji i zarazem pewnym rodzajem połączeń syntaktemów, natomiast przeciwstawia się grupie rodzajem członów. 0.3. Wybieram klasyfikację zdań ze względu na ich strukturę, tzn. ze względu na to, jak są zbudowane, a nie jak się je buduje. Główną podstawę klasyfikacji stanowi czynnik strukturalny zwany konturem syntaktycznym, a rozumiany jako przysługujący zdaniom zespół cech, na który składają się maksymalnie: 1. ilość połączonych elementów 2. ich wartość syntaktyczna 3. jakość zależności wiążącej połączone elementy 4. funkcja (pozycja )elementów w zależności. Dwa zdania o jednakowym konturze syntaktycznym zaliczymy do jednej klasy; dwa zdania różniące się co do konturu należą do dwóch różnych klas. 0.4. Każde zdanie jest określoną konstrukcją i zarazem określonym po- * H. Misz zasiał p?ispsvek predem, ale symposia se nemohl zućastnit. (Pozn. red.) 221

łączeniem syntaktemów. Ta dwupłaszczyznowość każe wyróżniać również dwie płaszczyzny właściwego zdaniu konturu syntaktycznego: 1. kontur elementarny, przysługujący zdaniu jako połączeniu syntaktemów; 2. kontur zasadniczy, przysługujący zdaniu jako konstrukcji. Zgodnie z tym zdania można poddać dwojakiej klasyfikacji: elementarnej ze stanowiska konturu elementarnego, i zasadniczej ze stanowiska konturu zasadniczego. 0.5. Klasyfikacja (elementarna i zasadnicza) zawiera trzy stopnie: od najbardziej szczegółowego (pierwszego) do najogólniejszego (trzeciego). Trójstopniowość ta wynika z rozróżnienia trzech stopni konturu syntaktycznego. Przeciwstawienie stopni konturu opiera się na rozmaitym potraktowaniu syntaktycznej wartości połączonych elementów; pozostałe współczynniki konturu (ilość połączonych elementów, jakość wiążącej je zależności, funkcja elementów w zależności) nie mają wpływu na wyróżnienie jego stopni. Cechy uwzględnione w konturze pierwszego stopnia pozwalają ustanowić opozycje między zdaniami, w konturze drugiego stopnia między klasami zdań, wreszcie w konturze trzeciego stopnia między superklasami (klasami klas) zdań. Pełny spis zdań rozpadałby się zatem na działy odpowiadające superklasom; w ramach każdego z tych działów byłyby spisane klasy; w ramach klas należące do nich zdania (por. 4.3). 1. Elementarny kontur syntaktyczny 1.1. Jak już wiemy, elementem połączenia syntaktemów jest syntaktem. Syntaktemem (który stanowi elementarną jednostkę systemu składniowego) nazywam zespół cech syntaktycznie doniosłych, przysługujący wyrazowi lub formie fleksyjnej albo klasę wyrazów lub form, którym przysługuje jednakowy zespół cech syntaktycznie doniosłych. Za cechy syntaktycznie doniosłe uważam te cechy wyrazów i form, które są doniosłe (funkcjonalne, relewantne) ze względu na poprawność (spójność) konstrukcji składniowych. Ujawniają się one formalnie w dystrybucji (ewentualnie w konotacji syntagmatycznej) wyrazów i form. Wśród cech syntaktycznie doniosłych da się wyróżnić: 1. cechy klasowe wynikające z przynależności wyrazu (formy) do określonej klasy (podklasy) wyrazów, a więc np. cechy przeciwstawiające rzeczownik czasownikowi, czasownik osobowy nieosobowemu, liczebnik uzgadniający się liczebnikowi rządzącemu itp. 1 2. cechy kategorialne właściwe formom fleksyjnym wyrazów odmiennych, należących do jednej klasy (podklasy); przeciwstawiają one np. formy liczby pojedynczej rzeczowników formom liczby mnogiej, poszczególne formy 1 Posługuję Się tutaj sporządzoną przez siebie klasyfikacją wyrazów i form, opartą wyłącznie na kryteriach formalnosyntaktycznych. Liczy ona 20 klas; wewnątrz niektórych z nich wyodrębniłem podklasy, np. klasa rzeczowników zawiera 2 podklasy: rzeczowniki w mianowniku i rzeczowniki w przypadkach zależnych; klasa czasowników 4 podklasy: czasowniki osobowe, czasowniki nieosobowe, bezokoliczniki oraz imiesłowy przysłówkowe. Zagadnienie cech syntaktycznie doniosłych przedstawiam szczegółowo w książce: Opis grup syntaktycznych dzisiejszej polszczyzny pisanej, Bydgoszcz 1967. 222

przypadków zależnych rzeczowników, poszczególne formy osoby czasownika osobowego itp. 3. cechy słownikowe przysługujące wyrazom nieodmiennym tej samej klasy lub formom fleksyjnym wyrazów odmiennych, należących do jednej klasy (i posiadającym ewent. te same cechy kategorialne); na ich podstawie przeciwstawiają się sobie np. poszczególne przyimki rządzące określonymi przypadkami, spójniki zespalające różne jakościowo człony konstrukcji, czasowniki (nieposiłkowe) wiążące się z bezokolicznikiem czasownikom nie posiadającym tej możliwości itp. Mówiąc w związku z konturem syntaktycznym o wartości syntaktycznej mamy na myśli zespól aktualnie doniosłych cech syntaktemu uczestniczącego w danym połączeniu. 1.2. Połączenie syntaktemów tworzą dwa (kilka) syntaktemy zespolone zależnością bezpośrednią. Rozróżniam takie jakościowe jej rodzaje: 1. podrzędność sensu largo gdy przynajmniej jeden z dwóch zespolonych syntaktemów jest nadrzędnikiem wobec drugiego (podrzędnika) a) podrzędność sensu stricto nadrzędnikiem jest jeden syntaktem; w grę wchodzi tu rząd (rekcja): czyta książkę; zgoda (kongruencja); życie towarzyskie; przynależność (adherencja): olśniewająco piękny b) współpodrzędność każdy z dwóch zespolonych syntaktemów jest zarazem nadrzędnikiem i podrzędnikiem wobec swego partnera, czyli współpodrzędnikiem: życie rozkwitło 2. niepodrzędność gdy żaden z zespolonych syntaktemów nie jest nadrzędnikiem wobec partnera. Idzie tutaj o utwory minimalnie trójelementowe, przy czym jeden z nich wiąże się bezpośrednio z każdym z dwóch pozostałych; jest to funktor, a elementy przezeń zespolone są argumentami: czas to pieniądz (funktor to); dziś lub nigdy (funktor lub); zgrabny jak baletnica (funktor jak). 2 Syntaktem może zatem w zależności pełnić funkcję (zajmować pozycję): nadrzędnika (N), podrzędnika (P), współpodrzędnika (W), argumentu (A) lub funktora (F). 1.3. W skład konturu pierwszego stopnia wchodzi wartość syntaktyczna tegoż stopnia; składają się na nią wszystkie aktualnie doniosłe cechy syntaktemów (klasowe, kategorialne, słownikowe). Natomiast kontur następnego stopnia uwzględnia wartość stopnia drugiego: stanowią ją tylko klasowe cechy syntaktemów. W konturze trzeciego stopnia wartość syntaktyczna staje się obojętna. 3 2. Zasadniczy kontur syntaktyczny 2.1. Elementem zdania jest człon zdania. Człon zdania równa się: 1. syntaktemowi, np. Zycie / towarzyskie / rozkwitło. 2. połączeniu syntaktemów, np. Ulice j są puste. 3. Konstrukcji, np. Brytania i imperium / ocalały. 1 Funktory dzielę na grupotwórcze i zdaniotwórcze. 1 Nie dotyczy to złożonych połączeń syntaktemów, w których syntaktem wiąże się z całym połączeniem syntaktemów; por. 2.1. 223

Człon równa się połączeniu syntaktemów, gdy jeden z dwóch zespolonych syntaktemów ma charakter pomocniczy (przyimek, liczebnik rządzący, czasownik posiłkowy-łącznik, czasownik posiłkowy-modyfikator, syntaktem co): wiodą I w życiu; minęło / pięć godzin; ulice / są puste; dzieci / musiały chodzić; przychodził / co chwila. Człon równa się konstrukcji wówczas, kiedy z syntaktemem współzależnym wiąże się cała konstrukcja, a nie żaden z jej elementów z osobna: Brytania i imperium / ocalały; (pod) ambasadami j brytyjską i francuską. Funktory' nie są ani członami, ani częściami członów. W pozostałych wypadkach człon równa się syntaktemowi. 2.2. Jeśli człon równa się syntaktemowi, to wartość syntaktyczna członu równa jest wartości syntaktemu. Wartością członu w postaci połączenia syntaktemów jest syntaktyczny kontur tego połączenia, wartością członu w postaci konstrukcji kontur tej konstrukcji. 2.3. Człony zdania zespolone są zależnością bezpośrednią znanych już rodzajów, tzn. podrzędnością sensu stricto, współpodrzędnościa i niepodrzędnościa i pełnią w niej funkcje nadrzędników, podrzędników, współpodrzędników lub argumentów. 2.4. Różnice dzielące poszczególne stopnie konturu zasadniczego wynikają z różnic w syntaktycznej wartości członów. W wypadku członów równych syntaktemom rzecz wygląda jak w konturze elementarnym, tzn. w konturze trzeciego stopnia wartość syntaktyczna traci doniosłość. Gdy natomiast idzie o człony równe połączeniom syntaktemów lub konstrukcjom, należy mówić również o wartości syntaktycznej trzeciego stopnia. 3. Elementarna i zasadnicza klasyfikacja zdań 3.1. Klasyfikację obu rodzajów zilustrujemy teraz prostym przykładem. Mamy oto pięć zdań: (1) Brat chorował długo. (2) Brat chorował od roku. (3) Brat chorował przez rok. (4) Brat chorował pół roku. (5) Brat był chory od roku. Zachodzące między nimi podobieństwa i różnice przedstawię w postaci formuł oddających kontur syntaktyczny poszczególnych stopni. 4 Najpierw klasyfikacja elementarna: 4 Formuły są zapisami, składającymi się z oznaczeń elementów utworu oraz oddzielalole) wartości syntaktycznej i symbol (symbole) funkcji pełnionej przez element (w okreś "ących je znaków zależności bezpośredniej (:). Oznaczenie elementu zawiera symbol (symlonych wypadkach tylko symbol funkcji), informujący pośrednio o rodzaju zależności. Oznaczenia z symbolem wartości maja postać ułamka; nad kreską ułamkową znajdują się symbole wartości, pod nią symbole funkcji. A oto symbole użyte w podanych formułach: 1. symbole wartości syntaktycznej a) symbole klas (podklas): 1A = rzeczownik w mianowniku; IB = rzeczownik w przypadku zależnym; 2A = czasownik osobowy; 3 = przymiotnik (imiesłów przymiotnikowy); 4 = przysłówek; 8B = liczebnik rzeczownikowy rządzący; 9A = czasownik posiłkowy-łącznik w formie osobowej; 12 = przyimek b) indeksy: D = dopełniacz; 8 = biernik; Sj = określone (doniosłe) cechy słownikowe; S, = określone, lecz inne cechy słownikowe 2. symbole funkcji zob. 1.2. Dwa łącznie zapisane symbole funkcji oddają dwoisty charakter elementu, np. WN = współpodrzędnik (wobec poprzednika) i zarazem nadrzędnik (wobec następnika). Symbole funkcji informują jednocześnie o rodzaju zaleiności, np. w formule W : WN : P między członem pierwszym i drugim zachodzi wepólpodrzędnoić, między drugim i trzecim podrzędność sensu stricto. W bardziej skomplikowanych wypadkach na powiązania wskazują klamry, por. formułę (5) w 3.1, kontur elementarny. 224

Stopień pierwszy (zdania): 1A. 2A. 4 / o x 1A. _2A. 12 Sl, 1B D ^ W' : WN : P' ^ W " WN ' PN ' P ' n\ { A-1Ł. i ^. l ^ B. 1A. 2A.JJB. 1B D W " WN ' PN " P V J / W WINI * T)1\T - D ' W ' v ' W " WN ' PN 1A 9A 3 12 s, IB < 5 ) w : W ' W : PN ' P D JL 1A 2A 4 Stopień drugi (klasy zdań): (1) : : ; W : W N : P N : P ; ( ' W ; WN 1 PN : P 1A 9A 3 12 IB ( 5 ) W W W ' PN ' P J L ' I Stopień trzeci (superklasy zdań): (1) W : WN : P; (2) (3) (4) W : WN : PN : P; (5) W : W : W : PN : P. I I I I I Pięć rozpatrywanych zdań należy zatem do czterech elementarnych klas i do trzech elementarnych superklas zdań. A teraz klasyfikacja zasadnicza: Stopień pierwszy (zdania): 12 Sl. 1B D 1A. 2A 4 1A 2A N W " WN " P ' W ' WN P 1 2 s 4. 1B B 8B 1B D... 1A 2A N ' P... 1A 2A N ( 6 ) r : : 5 : ( 4 ) W WN " P ' ' W " WN Stopień drugi (klasy zdań): _9A._3_ 12 Sl 1B D 1A W : W N : P ( 3 ) W w" : ' WN K ' W WN P 15 otszky 225

12 IB 8B IB o\ t*\±± N : P IA 2A_ N : P ' W * WN * P ' ' W W WN 1 P K ) ( (5) 9A. 3 12 IB 1A W ' W N ' P W : WN : P Stopień trzeci (superklasy zdań): (1) W : WN : P; N P W W N P (2) (3) (4) W : WN : ^ ; (5) W : : -j^-. i Badane zdania są więc egzemplarzami czterech zasadniczych klas i trzech zasadniczych superklas zdań. 3.2. Stosunek konturu elementarnego do zasadniczego (uzewnętrzniający się po części przy porównaniu podanych formuł) wynika oczywiście ze stosunku syntaktemu do członu zdania i odbija się w segmentacji zdania. Stosunek ten da się ująć następująco: Jeśli wszystkie człony zdania mają postać syntaktemów (i w zdaniu nie występują funktory), wówczas kontur zasadniczy spływa z elementarnym. W pozostałych razach oba kontury się różnią. Różnice dotyczą nade wszystko ilości elementów, ale ponadto w konturze zasadniczym ujawnia się również hierarchia zależności między syntaktemami, niewidoczna w konturze elementarnym, Można tu mówić o zależności pierwszorzędnej, drugorzędnej, trzeciorzędnej co uwarunkowane jest jakością członu. Jasną jest rzeczą, że kontur zasadniczy dokładniej oddaje specyfikę struktury zdania niż elementarny, dlatego też klasyfikację zdań i rezultujący z niej spis należałoby oprzeć na konturze zasadniczym. 4. Spis polskich zdań pojedynczych 4.1. Otrzymany w wyniku zasadniczej klasyfikacji spis obejmowałby mnóstwo pozycji, a to zwłaszcza wskutek różnej liczby członów zdań. Dla nadania spisowi rozmiarów praktycznie użytecznych należałoby go uprościć, co da się zrobić przez redukcję zdań, tzn. przez sprowadzenie ich do postaci nrerozwiniętej. W spisie znalazłyby się więc tylko zdania nierozwinięte; zdania rozwinięte zostałyby potraktowane jako rezultat operacji rozwijania, której reguły stanowiłyby załącznik do spisu. Redukcję można by przeprowadzić według następującego ogólnego prawidła:,,aby otrzymać zdanie nierozwinięte, należy ze zdania usunąć (skreślić) wszystkie człony, które są podrzędńikami". W ten sposób w zdaniu nierozwiniętym zostaną tylko: współpodrzędniki, argumenty (zespolone funkrorem zdaniotwórczym) oraz nadrzędniki (które nie są zarazem podrzędńikami). 4.2. Spis współczesnych polskich zdań pojedynczych (nierozwiniętych) zawierałby takie oto główne superklasy: W W (1) W : W: Brat chorował. (2) W : ' : Brat był chory. Brat kazał 226

IN P zaprzęgać. (3) ^ : W: Pół roku minęło. (4) A : F : A: Czas to pieniądz. Zyć to pracować. (5) N: Zabroniono. Zabrania się. Nie ma. W W (6) -r- : Jest cicho. Można utonąć. 4.3. Łatwo dostrzec, że wymienione superklasy poddają się dalszej klasyfikacji, a mianowicie da się tu wyróżnić: 1. zdania dwuczłonowe (1) (4), w tym a) podrzędne (współpodrzędne) : (1) (3) b) niepodrzędne: (4) 2. zdania jednoczłonowe (5) (6). To' rozróżnienie, najogólniejsze ze wszystkich, można by przyjąć jako naczelny czynnik porządkujący spis. 227