Rachunek zysków i strat jest sposobem wyjaśnienia zmian w sytuacji firmy pomiędzy momentami bilansowymi. Równanie bilansowe może zostać przekształcone aby pokazać że przychody i koszty są częścią kapitału własnego. Rachunek zysków i strat akumuluje zmiany i prezentuje je w jednym miejscu. : Równanie bilansowe Aktywa = Zobowiązania + Kapitał własny Aktywa = Zobowiązania + Kapitał własny + Zyski zatrzymane Aktywa = Zobowiązania + Kapitał własny + Przychody - Koszty PRZYCHODY Przychody i zyski są zdefiniowane jako uprawdopodobnione powstanie w okresie sprawozdawczym korzyści ekonomicznych, o wiarygodnie określonej wartości, w formie zwiększenia wartości aktywów lub zmniejszenia wartości zobowiązań, które doprowadzą do wzrostu kapitału własnego w inny sposób niż wniesienie środków przez udziałowców lub właścicieli (art.3 ust. 1, pkt. 30) Przychody powstają przede wszystkim w wyniku transakcji sprzedaży dóbr i usług, z których uzyskiwane są środki pieniężne lub należności. PRZYCHODY ZE SPRZEDAŻY brutto - sprzedaż gotówkowa i dokonywana na kredyt w określonym okresie sprawozdawczym; netto - są skorygowane o przewidywane zwroty sprzedanych produktów i towarów oraz udzielone rabaty. przychód jest wykazywany w momencie przekazania produktu lub towaru odbiorcy. PRZYCHODY ZE SPRZEDAŻY trend (3-5 lat) odzwierciedla tempo rozwoju przedsiębiorstwa. wzrastająca sprzedaż świadczy o wzroście podmiotu; spadająca lub wzrastająca wolniej niż wskaźnik inflacji świadczy o spadku popytu 1
KOSZTY Koszty i straty są definiowane jako uprawdopodobnione zmniejszenia w okresie porównawczym korzyści ekonomicznych, o wiarygodnie określonej wartości, w formie zmniejszenia wartości aktywów lub zwiększenia wartości zobowiązań i rezerw, w inny sposób niż wycofanie środków przez udziałowców lub właścicieli (art.3 ust. 1, pkt. 31). PODSTAWOWA DZIAŁALNOŚĆ OPERACYJNA Rachunek zysków i strat może być prezentowany w wariancie porównawczym lub kalkulacyjnym. Różnica ujawnia się w prezentacji kosztów dotyczących podstawowej działalności operacyjnej. KOSZTY OPERACYJNE Wszystkie koszty (wyłączając koszty sprzedanych produktów, towarów i materiałów), których poniesienie jest niezbędne w celu prowadzenia działalności operacyjnej. WARIANT KALKULACYJNY sumie przychodów ze sprzedaży produktów przeciwstawiane są koszty wytworzenia sprzedanych produktów, oraz całość kosztów sprzedaży (handlowych) i ogólnego zarządu WARIANT KALKULACYJNY A. Przychody netto ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów,w tym: - od jednostek powiązanych I. Przychody netto ze sprzedaży produktów II. Przychody netto ze sprzedaży towarów i materiałów B. Koszty sprzedanych produktów, towarów i materiałów, w tym: - jednostkom powiązanym I. Koszt wytworzenia sprzedanych produktów II. Wartość sprzedanych towarów i materiałów C. Zysk (strata) brutto ze sprzedaży (A-B) D. Koszty sprzedaży E. Koszty ogólnego zarządu F. Zysk (strata) ze sprzedaży (C-D-E) I. Przychody netto ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów II. Koszty sprzedanych towarów, produktów i materiałów III. Zysk (strata) ze sprzedaży (I-II) IV. Koszt sprzedaży V. Koszty ogólnego zarządu VI. Zysk (strata) ze sprzedaży (III-IV-V) VII. Pozostałe przychody operacyjne VIII. Pozostałe koszty operacyjne IX. Zysk (strata) z działalności operacyjnej (VI+VII-VIII) X. Przychody finansowe XI. Koszty finansowe XII. Zysk (strata) z działalności gospodarczej (IX+X-XI) XIII. Wynik zdarze nadzwyczajnych XIV. Zysk (strata) brutto XV. Podatek dochodowy XVI. Pozostałe obowiązkowe zmniejszenie zysku (zwiększenie straty) XVII. Zysk (strata) netto (XIV-XV-XVI) 2
KATEGORIE KOSZTÓW OPERACYJNYCH Koszty Sprzedanych Produktów, Towarów i Materiałów Koszty sprzedaży, Koszty ogólnego zarządu. KOSZTY SPRZEDANYCH PRODUKTÓW, TOWARÓW I MATERIAŁÓW w podmiocie handlowym koszty sprzedanych towarów są wydatkami poniesionymi na ich zakup. W podmiocie produkcyjnym - suma kosztów poniesionych na wyprodukowanie produktów. KOSZTY SPRZEDAŻY KOSZTY OGÓLNEGO ZARZĄDU Koszty przechowywania produktów i towarów w magazynach, Koszty przygotowania ich do sprzedaży, Koszty promocji i reklamy, Koszty związane z samą sprzedażą i dostarczeniem produktów i towarów do odbiorcy, jeśli sprzedający ponosi koszty transportu. Wszystkie koszty, które są niezbędne do prawidłowego prowadzenia działalności operacyjnej, a jednocześnie nie da się ich bezpośrednio przypisać do produkowanych i sprzedawanych wyrobów. Koszty związane np. z utrzymaniem biura, księgowości i kadry zarządzającej. WARIANT PORÓWNAWCZY sumie przychodów ze sprzedaży produktów, skorygowanych zmniejszeniem stanu zapasów produkcji gotowej i niezakończonej oraz rozliczeń międzyokresowych kosztów, jak też zwiększonych o koszt wytworzenia świadczeń na własne potrzeby - przeciwstawiana jest suma kosztów według rodzajów działalności operacyjnej WARIANT PORÓWNAWCZY. A. Przychody netto ze sprzedaży i zrównane z nimi I. Przychody netto ze sprzedaży produktów II. Zmiana stanu produktów (zwiększenie wartość dodatnia zmniejszenie wartość ujemna) III Koszt wytworzenia świadczeń na własne potrzeby jednostki IV. Przychody netto ze sprzedaży towarów i materiałów B. Koszty działalności operacyjnej I. Koszty w układzie rodzajowym 1) Amortyzacja 2) Zużycie materiałów i energii 3) Usługi obce 4) Podatki i opłaty 5) Wynagrodzenia 6) ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia 7) pozostałe koszty rodzajowe II. Koszt sprzedanych towarów i materiałów C. Zysk (strata) ze sprzedaży (A-B) 3
I. Przychody netto ze sprzedaży produktów, towarów i materiałów II. Koszty działalności operacyjnej III. Zysk (strata) ze sprzedaży (I-II) IV. Pozostałe przychody operacyjne V. Pozostałe koszty operacyjne VI. Zysk (strata) z działalności operacyjnej (III+IV-V) VII. Przychody finansowe VIII. Koszty finansowe IX. Zysk (strata) z działalności gospodarczej (VI+VII-VIII) X. Wynik zdarze nadzwyczajnych XI. Zysk (strata) brutto (IX-X) XII. Podatek dochodowy XIII. Pozostałe obowiązkowe zmniejszenie zysku (zwiększenie straty) XIV. Zysk (strata) netto (XI-XII-XIII) POZOSTAŁE PRZYCHODY I KOSZTY OPERACYJNE przychody i koszty powstające w toku działalności operacyjnej niejako przy okazji, nie związane z działalnością podstawową, ale odnoszące się jeszcze do działalności operacyjnej. ZYSK (STRATA) Z DZIAŁALNOŚCI OPERACYJNEJ EBIT będącym skrótem od angielskiego Earnings Before Interest and Tax (Zyski przed kosztami odsetek i podatku dochodowego), porównując zyski z działalności operacyjnej dwóch różnych spółek można wyciągnąć wnioski na temat różnic zyskowności (automatycznie wyeliminowany jest wpływ różnic w strukturach kapitału i różnic wynikających z odmiennych sytuacji podatkowych, PRZYCHODY I KOSZTY FINANSOWE Przychody i koszty, które nie wynikają z działalności operacyjnej przedsiębiorstwa. Przychody z inwestycji - otrzymane dywidendy i odsetki oraz koszty odsetek płaconych od zaciągniętych kredytów i pożyczek, czy wyemitowanych obligacji. Zyski lub straty z tytułu różnic kursowych, czyli wynikające ze zmian kursów walutowych, ZDARZENIA NADZWYCZAJNE Zyski i straty nadzwyczajne to powstające na skutek zdarzeń trudnych do przewidzenia, poza działalnością operacyjną jednostki i nie związane z ogólnym ryzykiem jej prowadzenia. Do wyników nadzwyczajnych zalicza się wyniki powstałe wskutek zdarzeń losowych. ZYSK (STRATA) BRUTTO Kwota zarobiona bądź stracona przez jednostkę w wyniku wszelkiej działalności, operacyjnej i nieoperacyjnej, zanim weźmie się pod uwagę koszty podatku dochodowego. 4
ZYSK NETTO Wartość, która zostaje z przychodów ze sprzedaży netto po uwzględnieniu wszystkich przychodów i kosztów. Wyraża kwotę należącą do właścicieli ekonomicznych podmiotu. EAT - earnings after taxes ZYSK EBITDA (ang. earnings before interest, taxes, depreciation and amortization) zysk przedsiębiorstwa przed potrąceniem odsetek od zaciągniętych kredytów, podatków oraz amortyzacji. EBITA - earnings before interest, taxes and amortization w języku angielskim termin "amortization" odnosi się wyłącznie do amortyzacji aktywów niematerialnych, amortyzację rzeczowych aktywów trwałych nazywa się "depreciation". EBIT - earnings before interest and taxes zysk operacyjny (zysk brutto + odsetki) - ułatwia porównywanie wyników działalności bez względu na koszt wykorzystania przez nie dźwigni finansowej, obciążenia podatkowe, czy wielkość zysków i strat nadzwyczajnych Przychody księgowe a podatkowe Przychody księgowe Przychody księgowe nie wliczane trwale do podstawy opodatkowania Przychody księgowe nie wliczane przejściowo do podstawy opodatkowania Przychody księgowe będące równocześnie przychodami podatkowymi Przychody podatkowe nie zaliczane do księgowych trwale i przejściowo Przychody podatkowe Przychody podatkowe, które były przychodami księgowymi w okresach ubiegłych Źródło: B. Gierusz: Przychody, koszty, podatek dochodowy i rezerwa na podatek. Gdańsk: ODDK 1996, s.18. 5