Global governance na czym powinien polegać i jak go zbudować? Jerzy Wilkin Katedra Ekonomii Politycznej Wydział Nauk Ekonomicznych UW Konferencja: Niedoskonała globalizacja. Czy światowy system gospodarczy wymaga gruntownych zmian?, 18 maja 2013 r.
Światowy system bez światowego rządu dlaczego to działa? Co sprawia, że w skali globalnej: - Handel towarami i usługami odbywa się na ogół sprawnie i bez większych zakłóceń? - Listy i inne przesyłki pocztowe docierają do adresatów we wszystkich zakątkach ziemi? - Turyści dość swobodnie podróżują po świecie i zazwyczaj czują się bezpiecznie? - Mimo wielu walut, handlowcy i turyści mogą regulować swoje zobowiązania w danym kraju dość swobodnie zamieniając waluty jedne na drugie? - Działa Internet i można z niego korzystać nawet w krajach dyktatorskich?
Podróże Herodota globalizacja w wersji sprzed 2,5 tysiąca lat Kilkanaście krajów, które odwiedził Herodot, to według niego, był prawie cały świat. Tak czy owak, był to spory kawałek Europy, Azji i Afryki. W jaki sposób Herodot mógł przemieszczać się na tak duże odległości, opłacać koszty swoich podróży posługując się różnymi rodzajami pieniądza, komunikować się z ludźmi mówiącymi różnymi językami, zapewnić sobie bezpieczeństwo?
Od governing do governance Od ponad 20 lat, zarówno w skali krajowej, jak i globalnej następuje przechodzenie od tradycyjnego rządzenia (governing), opartego na hierarchicznych i scentralizowanych strukturach władzy, do systemu współrządzenia i współzarządzania (governance), w którym ład instytucjonalny kształtowany jest poprzez sieciowo zorganizowane podmioty na różnych szczeblach organizacji społeczeństw, a władza jest w dużym stopniu rozproszona.
Na czym polega governance? Governance refers to the different ways that organizations, institutions, businesses, and govern ments manage their affairs. Governance is the act of governing, and thus involves the application of laws and regulations, but also customs, ethical standards and norms. Good governance means that affairs are managed well, not that the laws, regulations or norms are themselves necessarily good. Global governance rfers to the way in which global affairs are managed. WHO, United Nations
Czy możliwy jest good global governance Co to znaczy: good global governance? Znaczenie mocarstw dla ustanowienia globalnego ładu instytucjonalnego. Ład globalny ład ustanawiany drogą porozumień, kontraktów i traktatów międzynarodowych. Asymetria siły: interesy gospodarcze (biznesowe) kontra interesy wspólne dotyczące spraw socjalnych, kulturowych i środowiskowych. Czy możliwe jest zbudowanie globalnego społeczeństwa obywatelskiego?
Zasady dobrego współrządzenia i współzarządzania Skuteczność i efektywność Demokratyczne państwo prawne Społeczna inkluzja Dobre rządzenie Przejrzystość Partycypacja Rozliczalność 8
Ład organizowany spontanicznie i ład organizowany odgórnie W skali światowej ład instytucjonalny był kształtowany głównie w sposób spontaniczny (żywiołowy) ale w różnych okresach historycznych znaczenie władzy centralnej w tym procesie było znaczące. Przykłady: Pax Romana, Pax Britannica, Pax Americana i Pax Sovietica. Czy post-komunistyczny koniec historii ma sens?
J. Stiglitz: W wielu krajach globalizacja przyniosła ogromne korzyści nielicznym i nieliczne korzyści większości obywateli. Ale w przypadku nielicznych krajów przyniosła ogromne korzyści większości. Globalizacja jest zarządzana niedemokratycznie; globalizacja jest sterowana politycznie, ale nie podlega politycznej odpowiedzialności.
I. Wallerstein Gospodarka-świat System światowy zdominowany został przede wszystkim przez system gospodarczy (wcześniej pokazywał to K. Polanyi); Gospodarka-świat prowadzi do akumulacji kapitału, nierównej wymiany i wyzysku Peryferii przez Centrum; Globalizacja trwa od ponad 500 lat; Negatywna ocena globalizacji.
Główne zagrożenia globalne Rosnące rozpiętości dochodów i bogactwa; Ekskluzja i marginalizacja; Problem wody i wyżywienia; Migracje i stosunek do innego ; Zmiany klimatyczne; Perturbacje systemu finansowego; Upowszechnienie konfliktów i zagrożeń militarnych ( świat w najbliższych pięćdziesięciu latach zapowiada się dużo bardziej naznaczony przemocą niż świat zimnej wojny - I. Wallerstein: Koniec świata jaki znamy)
Znaczenie integracji europejskiej dla tworzenia good global governance A. D. Rotfeld: Unia to skomplikowana i heterogeniczna wspólnota struktura, która przeżyła wiele kryzysów. Do tej pory każdy kryzys wnosił ją na coraz wyższy poziom integracji. UE najbardziej zaawansowany na świecie obszar integracji gospodarczej i wspólny (ponadnarodowy) program rozwiązywania problemów społeczno-ekonomicznych i środowiskowych. J. Rifkin: Europejskie marzenie zamiast American dream UE wzór dla świata
Koszty stabilizacji społecznej rosnący koszt funkcjonowania społeczeństw koszty neutralizacji zagrożeń cywilizacyjnych powodują wzrost wydatków zarówno rządu jak i sektora prywatnego, powiększając całkowite koszty funkcjonowania społeczeństwa wysoko uprzemysłowionego. R. Kudliński i W. Siwiński: Szkice o gospodarce światowej, PWN, Warszawa 1985
Dobrze urządzona gospodarka światowa nieustające wielkie wyzwanie Raporty dla Klubu Rzymskiego troska elit intelektualnych o poprawę ładu światowego. Ład spontaniczny i ład kształtowany drogą porozumień (instytucjonalnych). Stakeholders rozwoju społecznogospodarczego świata łączcie się! Ekonomia instytucjonalna odpowiedź na która czekamy.