P A Ń S T W O W A I N S P E K C J A P R A C Y OKRĘGOWY INSPEKTORAT PRACY W OPOLU SPRAWOZDANIE. z działalności w 2010 roku

P A Ń S T W O W A I N S P E K C J A P R A C Y OKRĘGOWY INSPEKTORAT PRACY W OPOLU SPRAWOZDANIE z działalności w 2010 roku p.o. OKRĘGOWY INSPEKTOR PRACY Lesław Mandrak OPOLE, marzec 2011 r.

I. WPROWADZENIE...2 1. PAŃSTWOWA INSPEKCJA PRACY STRUKTURA ORGANIZACYJNA, ZADANIA, UPRAWNIENIA...2 2. STRUKTURA ORGANIZACYJNA I STAN OSOBOWY OKRĘGOWEGO INSPEKTORATU PRACY W OPOLU...3 Program działania OIP na 2010 r...3 3. DZIAŁALNOŚĆ KONTROLNA OIP W 2010 R...5 Ogólne dane dotyczące zakładów nadzorowanych przez Okręgowy Inspektorat Pracy...5 Działalność kontrolna - dane liczbowe, formy działań kontrolnych, kryteria doboru zakładów do kontroli...6 II. DZIAŁALNOŚĆ KONTROLNO NADZORCZA...8 1. KONTROLE I ŚRODKI PRAWNE, DECYZJE INSPEKTORÓW PRACY, FORMA I RODZAJ DECYZJI...8 2. WYPADKI PRZY PRACY I CHOROBY ZAWODOWE...11 Badanie okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy...11 Choroby zawodowe...14 3. EGZEKUCJA ADMINISTRACYJNA ORAZ SKARGI NA DECYZJE ORGANÓW PIP...14 4. WYKROCZENIA...16 5. ZAWIADOMIENIA PROKURATURY...17 6. SKARGI, WNIOSKI, PORADY PRAWNE...18 7. SPORY ZBIOROWE...20 8. REJESTRACJA UKŁADÓW ZBIOROWYCH PRACY...20 9. PRZESTRZEGANIE PRAWA PRACY...21 III. EFEKTY DZIAŁALNOŚCI KONTROLNEJ...28 IV. DZIAŁALNOŚĆ PREWENCYJNA ORAZ PROMOCJA OCHRONY PRACY...31 1. DZIAŁANIA WSPOMAGAJĄCE KONTROLE Z ZAKRESU PRZESTRZEGANIA PRAWA PRACY, W TYM BEZPIECZEŃSTWA I HIGIENY PRACY...31 Kampania Bezpieczeństwo pracy w budownictwie upadki i poślizgnięcia...31 Program informacyjno-edukacyjny Kultura bezpieczeństwa...32 Program informacyjno-promocyjny Ochrona pracy w rolnictwie indywidualnym...33 Program promocyjny Przestrzeganie prawa pracy w małych zakładach Dyplom PIP...34 Program prewencyjny Zarządzanie bezpieczeństwem pracy w małych zakładach...35 (do 50 zatrudnionych pracowników)...35 Organizacja i promocja konkursów PIP...35 Strona internetowa prowadzona przez OIP...36 2. SZKOLENIA DLA PARTNERÓW SPOŁECZNYCH...37 3. WSPÓŁDZIAŁANIE Z INSTYTUCJAMI I URZĘDAMI...37 V. PODSUMOWANIE I WNIOSKI...40 VI. PROGRAM DZIAŁANIA NA ROK 2011...42 www.opole.oip.pl 1

I. WPROWADZENIE 1. PAŃSTWOWA INSPEKCJA PRACY STRUKTURA ORGANIZACYJNA, ZADANIA, UPRAWNIENIA Państwowa Inspekcja Pracy jest podległym Sejmowi organem nadzoru i kontroli przestrzegania prawa pracy. Podstawy działania i zakres uprawnień PIP określa uchwalona w dniu 13 kwietnia 2007 r. nowa ustawa o Państwowej Inspekcji Pracy (Dz. U. Nr 89, poz. 589). Organem nadzoru w sprawach dotyczących przestrzegania prawa pracy, w tym bezpieczeństwa i higieny pracy, a także legalności zatrudnienia oraz działalności Państwowej Inspekcji Pracy, jest Rada Ochrony Pracy. Kontroli Państwowej Inspekcji Pracy podlegają pracodawcy - a w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz kontroli legalności zatrudnienia także przedsiębiorcy, niebędący pracodawcami - na rzecz, których jest świadczona praca przez osoby fizyczne, w tym przez osoby wykonujące na własny rachunek działalność gospodarczą, bez względu na podstawę świadczenia tej pracy. Państwowa Inspekcja Pracy przy realizacji swoich zadań współdziała ze związkami zawodowymi, organizacjami pracodawców, organami samorządu załogi, radami pracowników, społeczną inspekcją pracy oraz z organami administracji państwowej, a w szczególności z organami nadzoru i kontroli nad warunkami pracy, Policją, Strażą Graniczną, Służbą Celną, urzędami skarbowymi i Zakładem Ubezpieczeń Społecznych, a także organami samorządu terytorialnego. Organami Państwowej Inspekcji Pracy są: 1) Główny Inspektor Pracy; 2) okręgowi inspektorzy pracy; 3) inspektorzy pracy, działający w ramach właściwości terytorialnej okręgowych inspektoratów pracy. Ustawa, która weszła w życie w dniu 1 lipca 2007 r. określiła nowe obowiązki dotyczące legalności zatrudnienia i innej pracy zarobkowej obywateli Polski oraz cudzoziemców. Ustawa rozszerzyła także kompetencje w zakresie nadzoru i kontroli na pracodawców i przedsiębiorców na rzecz, których świadczona jest praca przez osoby zatrudnione na innej podstawie niż stosunek pracy, a także przez osoby wykonujące na własny rachunek działalność gospodarczą. Poszerzony został zakres uprawnień do wydawanych decyzji, a w szczególności wstrzymania i eksploatacji maszyn i urządzeń, zakazania wykonywania prac w przypadku szczególnego zagrożenia zdrowia i życia pracowników oraz nakazania ustalenia okoliczności i przyczyn wypadku. Nakazy płatnicze otrzymały ustawowo rygor natychmiastowej wykonalności. Niewątpliwym jest fakt, iż poza zwiększonymi zadaniami, organa PIP otrzymały również szereg uprawnień do skutecznego i efektywnego działania. W związku z nową ustawą o Państwowej Inspekcji Pracy rok 2007 przyniósł kolejne zmiany w przepisach dotyczących prawa pracy oraz legalności zatrudnienia. W szczególności dotyczy to podniesienia kar grzywny w przepisach Kodeksu pracy od 1.000 do 30.000 zł. oraz w Kodeksie postępowania o wykroczenia - kary nakładanej mandatem do 2.000 zł, a w przypadku tzw. recydywy do 5.000 zł. Przejęcie obowiązków dotyczących kontroli legalności zatrudnienia skutkowało także zmianą przepisów o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy. W celu skutecznego egzekwowania realizacji decyzji Państwowej Inspekcji Pracy w ustawie o postępowaniu egzekucyjnym w administracji podwyższono wysokość każdorazowej grzywny w celu przymuszenia z 5.000 do 10.000 zł. a w stosunku do osób prawnych i jednostek organizacyjnych nie posiadających osobowości prawnej z 25.000 do 50.000 zł. www.opole.oip.pl 2

2. STRUKTURA ORGANIZACYJNA I STAN OSOBOWY OKRĘGOWEGO INSPEKTORATU PRACY W OPOLU W roku 2010 stan zatrudnienia zwiększył się o 2 osoby (85 osób na koniec roku 2009) do 87 osób na dzień 31.12.2010 r. W grupie 87 pracowników: 4 osoby, to ścisłe kierownictwo Okręgu (Okręgowy Inspektor Pracy, dwóch Z-ców, Gł. Księgowy), 54 osoby, to kadra inspektorska, w tym: 11 osób na stanowisku Nadinspektor Pracy, 5 osób na stanowisku Starszy Inspektor Pracy - Specjalista, 22 osoby na stanowisku Starszy Inspektor Pracy, 6 osób na stanowisku Inspektor Pracy, 10 osób na stanowisku młodszy Inspektor Pracy, 3 osoby na stanowiskach kandydatów na podinspektorów pracy, 15 osób zatrudnionych na stanowiskach merytorycznych, 9 osób zatrudnionych na stanowiskach administracyjnych, 2 osoby zatrudnione w pionie finansowo księgowym. Spośród kadry inspektorskiej 8 osób pełniło funkcję koordynatorów zespołów. Na ogólną liczbę 87 pracowników w Okręgu, 79 osób posiada wykształcenie wyższe, tj. 90 % stanu osobowego, pozostali posiadają wykształcenie średnie a 1 pracownik wykształcenie zawodowe. W roku 2010 rozwiązano umowy o pracę z 3 osobami, w tym: rozwiązanie umowy z upływem czasu, na który była zawarta 2 osoby, rozwiązanie umowy za wypowiedzeniem 1 osoba. W 2010 roku przyjęto do pracy 3 osoby w tym 2 osoby na stanowisko kandydat na podinspektora pracy. Według stanu na dzień 31.12.2010 r. Okręgowy Inspektorat Pracy w Opolu nie dysponował wolnymi etatami. Program działania OIP na 2010 r. Program działania OIP w 2010 r. oparty był na zatwierdzonym przez Radę Ochrony Pracy programie działania Państwowej Inspekcji Pracy. W harmonogramie pracy Okręgu realizowano w 2010 roku w ramach podpisanego kontraktu z Głównym Inspektorem Pracy 40 tematów, z tego: 20 z obszaru technicznego bezpieczeństwa pracy oraz 20 z prawnej ochrony pracy. W ramach zaplanowanych tematów znalazły się dwa zagadnienia realizowane przy współpracy wybranych Okręgowych Inspektoratów Pracy. W ramach zadań z planu centralnego, w Okręgu przeprowadzono 3098 kontroli (w 2009 r. 2423 kontrole). W liczbie tej znajdują się także kontrole ujęte jako zadania planowe, jednak ich ilość jest wynikiem napływających do okręgu zgłoszeń: skarg, oceny stanowisk dla osób niepełnosprawnych, wypadków czy odbiorów. Pozostałe 128 kontroli to kontrole wynikające z zadań własnych okręgu obejmujących działania interwencyjne inspektorów w tym szczególnie kontrole małych pracodawców (zatrudniających do 9 pracowników), kontrole przestrzegania przepisów w zakresie stosowania środków czyszczących o właściwościach szkodliwych i żrących (temat własny okręgu) oraz kontrole sprawdzające celem wyegzekwowania uprzednio wydanych decyzji. Zakładom poszczególnych branż ze względu na ich specyfikę przypisano nadzór specjalistyczny ze strony inspektorów pracy specjalistów w danej dziedzinie. www.opole.oip.pl 3

Odnosząc się do zadań ujętych w planie pracy na 2010 r. stwierdzić należy, iż uwzględniały one uwagi i wnioski wynikające ze sprawozdań z poprzedniego okresu. W wielu przypadkach były kontynuacją wcześniej podjętych działań. Do szczególnie ważnych obszarów działania w roku 2010 zaliczyć należy: 1. Poprawa praworządności w stosunkach pracy, w szczególności przeciwdziałanie zjawiskom patologicznym, takim jak np. praca na czarno czy nie wypłacanie wynagrodzeń; 2. Wzmożony nadzór nad bezpieczeństwem robót budowlano - montażowych, powodowany wysokim wskaźnikiem wypadkowości w branży budowlanej; 3. Badanie i analizowanie okoliczności oraz przyczyn wypadków przy pracy, zdarzeń potencjalnie wypadkowych, zachorowań na choroby zawodowe, w tym także realizacja postanowień rozp. RM z dnia 28.07.1998r. w sprawie ustalania okoliczności i przyczyn wypadków oraz sposobu dokumentowania a także zakresu informacji zamieszczanych w rejestrze wypadków przy pracy; 4. Podejmowanie działań kontrolno-nadzorczych w zakładach charakteryzujących się największym nasileniem zagrożeń zawodowych; 5. Udzielanie porad i informacji w zakresie rozwiązywania problemów bezpieczeństwa i higieny pracy oraz porad w zakresie stosowania wykładni prawa; 6. Aktywny udział w popularyzacji wiedzy, na rzecz poprawy stanu bezpieczeństwa w rolnictwie indywidualnym; 7. Upowszechnianie wśród pracowników i społeczeństwa wiedzy o zagrożeniach życia i zdrowia oraz zagadnień prawa pracy. Szczególne potraktowano upowszechnianie wiedzy z zakresu oceny ryzyka i wdrażania systemów zarządzania bezpieczeństwem pracy. Niezależnie od wskazanych obszarów działalności Państwowej Inspekcji Pracy w roku 2010 podjęte zostały zadania w zakresie: legalności zatrudnienia obywateli polskich i cudzoziemców, oceny prawidłowości informacji składanych do ZUS przez pracodawców zawierających dane dla ustalenia składki na ubezpieczenie wypadkowe, zajmowania stanowisk dotyczących obiektów budowlanych zgłaszanych przez inwestorów oraz kontrole dotyczące wniosków w sprawie tzw. odstępstw od wymogów przepisów - kontrole zgodności wykonania obiektu z projektem budowlanym, spełniania wymagań zasadniczych przy wprowadzaniu do obrotu wyrobów (m.in. maszyny i inne urządzenia techniczne oraz środki ochrony indywidualnej) - w ramach systemu nadzoru rynku, robót wykonywanych w miejscach ogólnodostępnych (zagrożenia o charakterze publicznym, kontrole interwencyjne), bezpieczeństwa pracy oraz legalności zatrudnienia na placach budów, przestrzegania przepisów o czasie pracy w transporcie drogowym, W dążeniu do uzyskania lepszych efektów w działalności na rzecz poprawy warunków pracy, jak i ograniczania przypadków łamania prawa, podejmowano szereg działań prewencyjnych i promocyjnych pozwalających docierać do różnych podmiotów, których zachowanie ma wpływ na warunki pracy, bezpieczeństwo pracy czy poszanowanie prawa. Działania te są zgodne ze standardami działań poza kontrolnych, obowiązujących inspekcje krajów członkowskich Unii Europejskiej. Potrzeba takiego działania wynikała z dużego rozdrobnienia i mnogości podmiotów gospodarczych, dotychczasowych ustaleń z kontroli, jak również z masowego napływu skarg, zapytań czy spraw kierowanych do sądów pracy. www.opole.oip.pl 4

3. DZIAŁALNOŚĆ KONTROLNA OIP W 2010 R. Ogólne dane dotyczące zakładów nadzorowanych przez Okręgowy Inspektorat Pracy. Analiza stanu zatrudnienia i struktury pracodawców wymaga jednolitego systemu ewidencjonowania podmiotów gospodarczych. Brak centralnego rejestru pracodawców uniemożliwia przeprowadzenie szczegółowego opracowania na ten temat. Korzystając ze źródeł typowo statystycznych spotykamy się z ogólnym określeniem podmiotu gospodarczego, które nie wskazuje wprost czy dany podmiot jest pracodawcą. Dodatkowym utrudnieniem spotykanym w analizie danych jest występowanie form świadczenia pracy tj. umowa o dzieło i umowa zlecenie. W oparciu o bazę danych REGON, na terenie województwa opolskiego w dniu 31.12.2010 r. zarejestrowanych było 126143 podmiotów gospodarczych. Wykluczając z tego zbioru podmioty wyłączone z eksploatacji (podmiot: nie działający, w budowie, w zawieszeniu, w stanie upadłości), ilość działających podmiotów wynosi 107450. Ze względu na brak systemu ewidencji pracodawców niemożliwe jest określenie ilości podmiotów, które zatrudniają pracowników, a więc zaliczających się do pracodawców. Główny problem dotyczy podmiotów o zakresie zatrudnienia od 1 do 9 gdzie mogą występować podmioty nie będące pracodawcami (w/g szacunkowej oceny jest ich ponad 60 tysięcy). Ilość podmiotów gospodarczych (wg zatrudnienia) przedstawia się następująco: 2009 r. 2010 r. Zakres Ilość % udział Ilość % udział zatrudnienia podmiotów podmiotów podmiotów podmiotów 1 9 105.073 95,18 102.563 95,45 10 49 4.380 3,9 3.989 3,71 50 249 894 0,81 792 0,73 250 i więcej 125 0,11 106 0,098 Razem 110.472 107.450 Powyższe zestawienie wskazuje na to, że struktura pracodawców nie zmieniła się w sposób znaczący w stosunku do roku 2009. Oznacza to istniejące nadal na jednakowym podobnym poziomie rozdrobnienie struktury pracodawców. Jednocześnie analiza porównawcza danych zestawionych według baz Urzędu Statystycznego w Opolu oraz Okręgowego Inspektoratu Pracy w Opolu potwierdza występowanie podmiotów gospodarczych nie zatrudniających pracowników w grupie o zakresie zatrudnienia od 1 do 9 osób. Należy także wziąć pod uwagę fakt, że wśród tej grupy podmiotów gospodarczych mogą znajdować się pracodawcy, którzy nie dopełnili obowiązku zgłoszenia działalności do Państwowej Inspekcji Pracy, a jednocześnie nie byli kontrolowani. Struktura podmiotów gospodarczych na terenie województwa opolskiego w odniesieniu do danych Głównego Urzędu Statystycznego zestawiona według Polskiej Klasyfikacji Działalności uwzględniająca zakresy zatrudnienia przedstawia się następująco: Dział PKD Podmioty Ogółem Rolnictwo i leśnictwo 4286 Dostawy wody 299 Górnictwo, wydobywanie 59 Przetwórstwo przemysłowe 9121 Wytwarzanie energii 76 Budownictwo 14003 www.opole.oip.pl 5

Handel i naprawy 28431 Zakwaterowanie i usługi gastronomiczne 3286 Transport, gospodarka magazynowa 5584 Finanse i ubezpieczenia 3799 Obsługa rynku nieruchomości 7702 Usługi administrowania 2348 Edukacja 3332 Kultura rozrywka i rekreacja 1928 Informacja i komunikacja 1717 Działalność profesjonalna 7820 Opieka zdrowotna i pomoc społeczna 4449 Administracja publiczna 931 Pozostała działalność usługowa 6385 Nieokreślona działalność 1894 Ogółem OIP 107450 Podmioty gospodarcze prowadzące działalność związaną z handlem i naprawami stanowią największą grupę pracodawców zatrudniająca od 1 9 pracowników. Obszar ten charakteryzuje się dużymi ilościowymi zmianami, tak pod względem prowadzenia działalności, jak i pod względem zatrudniania pracowników. Działalność kontrolna - dane liczbowe, formy działań kontrolnych, kryteria doboru zakładów do kontroli Realizując zadania ustawowe i centralne z planu Państwowej Inspekcji Pracy, zadania własne oraz uwzględniając zgłoszenia wypadków, odbiorów i skarg, inspektorzy pracy naszego Okręgu przeprowadzili w 2010 roku ogółem 3.226 kontroli. 3.098 - to kontrole w ramach realizacji tematów z harmonogramu PIP i OIP, co stanowi 96 % ogółu kontroli w 2010r. (w roku 2009 wskaźnik ten wynosił 92,2 %). W ramach przedstawionej działalności przeprowadzono określone kontrole tematyczne, na które złożyły się głównie: 1.003 kontrole w zakresie sprawdzenia realizacji środków prawnych; 968 kontroli związanych z legalnością zatrudnienia i innej pracy zarobkowej; 718 kontroli związanych z badaniem skarg na pracodawców; 379 kontroli związanych z oceną zgodności wykonania obiektu z projektem budowlanym; 243 kontrole robót w miejscach ogólnodostępnym (zagrożenia o charakterze publicznym); 210 kontroli w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy na placach budów; 119 kontroli interwencyjnych; 79 kontroli związanych z analizą okoliczności i przyczyn wypadków. Przedstawione dane liczbowe wskazują, że w większości cel, zakres przeprowadzonych kontroli, jak i dobór zakładów do kontroli wynikał zarówno z wykonania zadań planowych jak i bieżących sytuacji. Tematyka poszczególnych kontroli zazwyczaj obejmowała łącznie różne zadania planowe wynikające z harmonogramu działania Państwowej Inspekcji. Największa liczba kontroli związana była ze sprawdzeniem realizacji środków prawnych i problematyką legalności zatrudnienia. Ponadto znacząca liczba kontroli wynikała z napływających do OIP skarg i wniosków oraz była związana z oceną zgodności wykonania obiektów budowlanych z dokumentacją projektową. W świetle powyższego inspektorom pracy (IP) pozostawało niewiele czasu na działalność prewencyjną i podejmowanie zadań wg własnej inwencji w zakładach przydzielonych do nadzoru. Tak nasycony plan zadań spowodował, iż IP w ramach prowadzonych kontroli często łączyli różne zadania. www.opole.oip.pl 6

Należy podkreślić, że w związku z ustawowym obowiązkiem objęcia decyzji organów PIP egzekucją administracyjną w ten sposób IP przeprowadzili 1.003 kontrole sprawdzające, co stanowi 31,09% ogólnej liczby kontroli. Porównywalnie w roku 2009 było 858 takich kontroli - 32,68 % ogólnej liczby kontroli. W zakresie realizowanych zadań najwięcej miejsca poświęcono: badaniu skarg pracowniczych, kontroli legalności zatrudnienia obywateli polskich i cudzoziemców, sprawdzeniu poprawności informacji składanych do ZUS przez pracodawców, zawierających dane dla ustalenia składki na ubezpieczenie wypadkowe, uczestniczeniu w przejmowaniu do eksploatacji nowo wybudowanych i przebudowywanych zakładów pracy, przestrzeganiu przepisów prawa pracy przy wypłacie wynagrodzeń i innych świadczeń pracowniczych, przestrzeganiu bezpieczeństwa i higieny pracy przy wykonywaniu robót budowlanych, przestrzeganiu bezpieczeństwa i higieny pracy przy wykonywaniu robót w miejscach publicznych, kontrolom interwencyjnym, badaniu i analizie okoliczności wypadków przy pracy. Przedstawiony wachlarz zrealizowanych zadań daje pogląd o kryteriach doboru pracodawców do kontroli, szczególnie w obszarze kontroli interwencyjnych. Dobór zakładów do kontroli w ramach zadań planowych ujętych w harmonogramie rocznym wynikał przede wszystkim z założeń realizacji zadań oraz celów, jakie im przyświecały. Największą liczbę kontroli przeprowadzono w budownictwie 26,04% (w 2009-19,6%), w zakładach sektora usługowego i naprawczego 25,94% (w 2009 21,5%), w zakładach przetwórstwa przemysłowego 19,96% (w 2009 16,5%), w zakładach transportowych i gospodarki magazynowej 3,78% (w 2009 3,00%), w zakładach zakwaterowania i usług gastronomicznych 3,32% (w 2009 3,6%) oraz w zakładach prowadzących usługi administrowania 2,82%. Większość kontroli, tj. prawie 91%, to kontrole w sektorze prywatnym. Stan ten wynika z istniejącej struktury na mapie gospodarczej regionu. W ramach współpracy z innymi organami przeprowadzono wspólnie m.in. 9 kontroli z Policją i 8 z Urzędem Dozoru Technicznego. W 75 przypadkach kontrole przeprowadzono na wniosek innego organu. Głównie była to Państwowa Inspekcja Sanitarna - 42 kontrole oraz Urząd Pracy - 12 kontroli. W 768 przypadkach powiadomiono inne organy o stwierdzonych uchybieniach, głównie Państwowy Nadzór Budowlany, Zakład Ubezpieczeń Społecznych oraz Państwową z Inspekcją Sanitarną i Urząd Dozoru Technicznego. W ramach realizacji kontroli z zakresu legalności zatrudnienia podjęto współpracę ze Strażą Graniczną. Przeprowadzono 8 wspólnych kontroli. Porównując ogólne wielkości liczbowe charakteryzujące wyniki pracy Okręgu, należy zauważyć, że jest to odzwierciedlenie podejmowanych działań, które wszechstronnie zmierzały do zwalczania przypadków łamania przepisów prawa. Efekty w tym obszarze obrazuje poniższe zestawienie. Lp. Wyszczególnienie 2008 2009 2010 1. Kontrole 2.660 2.625 3.226 2. Podmioty 2.242 2.184 2.644 3. Decyzje wydane pracod. 9.745 9.053 10.530 4. Wnioski wydane pracod. 9.020 8.990 10.904 5. Środki wychowawcze 232 209 380 6. Mandaty karne 774 747 856 7. Wnioski do sądów 163 166 126 wykroczeniowych 8. Zawiadomienia do prokuratury 62 44 70 www.opole.oip.pl 7

Dane zawarte w zestawieniu w odniesieniu do 2010 r. obejmują działalność średnio statystycznie 49 IP, odpowiednio przy 49 IP w 2009 r. i 43 IP w 2008 r. II. DZIAŁALNOŚĆ KONTROLNO NADZORCZA 1. KONTROLE I ŚRODKI PRAWNE, DECYZJE INSPEKTORÓW PRACY, FORMA I RODZAJ DECYZJI W działalności kontrolnej roku 2010 określonej ilością przeprowadzonych kontroli należy odnotować znaczący wzrost tj. o 18,6 % w stosunku do roku 2009. Największą liczbę 840 kontroli, stanowiącą 26,04% ogółu, przeprowadzono w firmach budowlanych (wzrost o 36,81% do roku 2009). Na podobnym poziomie, tj. 837 kontroli przeprowadzono w zakładach prowadzących działalność handlową i naprawczą, w tym pojazdów (wzrost o 32,02% do roku 2009). Wysoka była również liczba 644 kontroli w zakładach przetwórstwa przemysłowego, przy 554 w roku 2009. Kontrole przeprowadzone na przestrzeni roku 2010 obejmowały konkretne zagadnienia tematyczne. Realizując harmonogram, najwięcej kontroli, tj. 968 przeprowadzono w zakresie legalności zatrudnienia i innej pracy zarobkowej (przy 691 kontrolach w 2009 r.) oraz 718 kontroli związanych z badaniem skarg na pracodawców. Kolejno były to kontrole z poprawności informacji w zakresie danych wykazanych w informacjach ZUS-IWA składanych do ZUS (419 kontroli przy 426 kontrolach w 2009 r.). Tematyka była realizowana łącznie z innymi zadaniami planowymi oraz działalnością prewencyjną i zadaniami podejmowanymi przez inspektorów pracy w zakładach przydzielonych im do nadzoru. Ponadto, w związku z ustawowym obowiązkiem objęcia decyzji organów PIP egzekucją administracyjną, również przeprowadzono dużą liczbę kontroli sprawdzających wykonanie wcześniej wydanych decyzji tj. 1.003 kontrole przy 869 w roku 2009. Stanowi to 31,09% ogólnej liczby kontroli. W obszarze realizowanych zadań najwięcej czasu poświęcono także badaniu skarg pracowniczych, kontroli legalności zatrudnienia obywateli polskich i cudzoziemców oraz uczestniczeniu w przejmowaniu do eksploatacji nowo wybudowanych i przebudowywanych zakładów pracy. Również niemało czasu poświęcono na kontrole przestrzegania przepisów prawa pracy w zakresie wypłaty wynagrodzeń i innych świadczeń pracowniczych. Większość kontroli to kontrole w sektorze prywatnym, nieco ponad 90%. Skutkiem prowadzonych kontroli było m.in. podejmowanie współpracy z innymi organami kontroli i nadzoru nad warunkami pracy i innymi instytucjami w 882 przypadkach. W ramach współdziałania o wynikach kontroli powiadomiono inne organy i instytucje w 769 przypadkach. Dla przykładu powiadomiono: w 229 przypadkach Państwowy Nadzór Budowlany, w 133 przypadkach Związki Zawodowe, w 64 przypadkach Społeczną Inspekcję Pracy, w 49 przypadkach Państwową Inspekcję Sanitarną, w 29 przypadkach Urząd Dozoru Technicznego i w 43 przypadkach Policję. Kolejno należy wymienić: w 6 przypadkach Prokuraturę, w 85 przypadkach powiadomienie Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, a w 43 przypadkach organy samorządu terytorialnego, jak również Urząd Skarbowy w 19 przypadkach. W wyniku kontroli zakładów inspektorzy pracy wydali ogółem 10.530 decyzji nakazowych odnoszących się do 103.199 osób pracujących, przy 9.053 decyzjach w 2009 r. obejmujących 67.119 pracowników. W stosunku do roku 2009 odnotowano znaczący wzrost liczby decyzji. Stan ten wynikał z większej liczby i charakteru przeprowadzonych kontroli, w tym tzw. kontroli krótkich (jednodniowych). Wśród decyzji wydanych ogółem w 2010 r. 5.203 decyzje nakazywały usunięcie stwierdzonych uchybień w ustalonym terminie. Było to ok. 50 % decyzji wydanych w roku 2010. Rygorem natychmiastowej wykonalności na podstawie art. 108 Kpa opatrzono 4.056 decyzji, tj. 38,52% ogółu. Kolejne 523 decyzje dotyczyły wstrzymania prac, gdyż naruszenia powodowały bezpośrednie zagrożenie życia lub zdrowia 1.222 pracowników lub innych osób wykonujących prace bądź prowadzących działalność. Wskazać należy także wydanie 233 decyzji dotyczących wstrzymania eksploatacji maszyn. Skierowanie do innych prac 250 pracowników lub innych osób dopuszczonych do pracy wbrew obowiązującym przepisom przy pracach wzbronionych, www.opole.oip.pl 8

szkodliwych lub niebezpiecznych bądź też nieposiadających odpowiednich kwalifikacji było skutkiem 130 decyzji w tym obszarze. Ponadto zakazano wykonywania prac w miejscach, w których stan warunków pracy stanowił bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzi wydając 41 decyzji w tym zakresie. Nakaz wypłaty 4.000.063 zł tytułem należnego wynagrodzenia za pracę, a także innych świadczeń przysługujących 3.658 pracownikom uregulowano 322 decyzjami. W porównaniu do roku 2009 nastąpił wzrost ilości decyzji następujących rodzajów: wstrzymania prac o 37,27%, wstrzymania eksploatacji maszyn o 24,60%, nakazujących wypłatę należności pieniężnych o 13,38%. Spadek o 29,31% nastąpił w liczbie decyzji zakazujących wykonywanie pracy w miejscach niebezpiecznych. Liczba decyzji terminowych oraz decyzji skierowania pracowników do innych prac była w roku 2010 na poziomie porównywalnym do roku poprzedniego. Najwięcej decyzji skierowano do pracodawców prowadzących działalność w przetwórstwie przemysłowym - 27,90% przy 25,39% w 2009 r., w budownictwie - 27,62% przy 26,40% w 2009 r. oraz w handlu i naprawach - 24,08% przy 23,64% w 2009 r. Wzrost liczby kontroli pracodawców budowlanych potwierdza, że w zakładach tej gałęzi gospodarki nadal nie są przestrzegane, wręcz łamane, przepisy prawa pracy, a szczególnie przepisy bezpieczeństwa. Świadczą o tym także wypadki ze skutkiem śmiertelnym oraz ciężkiego uszkodzenia ciała, których głównym źródłem były upadki z wysokości z braku stosowania podstawowych zabezpieczeń. Nie dziwi zatem fakt, że wobec 4 pracodawców branży budowlanej, u których w czasie dwóch kolejnych kontroli stwierdzono szczególnie rażące naruszenie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, inspektorzy pracy wystąpili do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z wnioskami o podwyższenie o 100% stopy procentowej składki na ubezpieczenie wypadkowe ustalanej na kolejny rok składkowy. Do małych pracodawców, zatrudniających do 9 pracowników, skierowano 52,83% decyzji. Zakłady te stanowią około 95% ogółu pracodawców z terenu województwa Opolskiego. Znaczący jest także udział (31,92%) decyzji skierowanych do pracodawców zatrudniających od 10 do 49 pracowników. W roku 2009 udział decyzji był na zbliżonym poziomie. W strukturze wszystkich nieprawidłowości, które stanowiły podstawę wydania decyzji pokontrolnych, najczęściej występujące naruszenia przepisów prawa pracy obejmowały przygotowanie pracowników do pracy, w tym brak szkoleń pracowników i pracodawców w zakresie bhp oraz brak wymaganych badań lekarskich (16,06% przy 16,01% w 2009 r.), procesy pracy i procesy technologiczne, w tym szczególnie niewłaściwie wyposażone i zabezpieczone stanowiska pracy, m.in. na wysokości (14,65% przy 14,61% w 2009 r.), ocenę ryzyka zawodowego, w tym brak udokumentowania tej oceny oraz niedostarczenie przez pracodawcę odzieży i obuwia roboczego (11,90% przy 11,50% w 2009 r.). Nieprawidłowości stwierdzone przy eksploatacji urządzeń i instalacji energetycznych dotyczyły braku lub niewłaściwej ochrony przeciwporażeniowej oraz braku lub nieterminowo przeprowadzonych oględzin i pomiarów skuteczności działania ochron tych urządzeń (10,79% przy 9,77% w 2009 r.), natomiast nieprawidłowości przy eksploatacji maszyn i urządzeń technicznych dotyczyły głównie braku urządzeń ochronnych elementów i stref niebezpiecznych (10,02% przy 10,68% w 2009 r.). Porównując tą grupę danych do lat ubiegłych można stwierdzić, że jest ona zbliżona i powtarzalna. Mniej naruszeń wystąpiło w związku z występowaniem czynników szkodliwych i uciążliwych oraz stosowaniem środków ochrony indywidualnej (8,28%), a także eksploatacją obiektów budowlanych (7,54%). Nieprawidłowości z zakresu transportu, magazynowania, stanu i wyposażenia pomieszczeń higieniczno-sanitarnych oraz wentylacji, ogrzewania i oświetlenia mieściły się w przedziale 1,88 5,85% ogółu wydanych decyzji. Jest to wielkość zbliżona do ustaleń z lat poprzednich (2,3-5%). W ogólnej liczbie wydanych decyzji nieznaczny udział mają decyzje wstrzymania prac - 4,97% przy 4,21% w 2009 r. Podkreślić jednak należy, że jest to środek prawny wymowny w skutkach dla pracodawcy, wynikający z prowadzenia prac w sposób niebezpieczny. Nieraz wiąże się z określonymi stratami finansowymi. Niepokój wzbudza wykazany wzrost liczby decyzji tej kategorii. www.opole.oip.pl 9

Działania takie potwierdzają prawidłową ocenę przez inspektorów pracy faktycznego stanu bezpieczeństwa i konieczności zastosowania tego rodzaju środka prawnego dla zlikwidowania zagrożeń życia lub zdrowia. Gwarantuje to uniknięcie wypadków, w tym ze skutkiem ciężkiego uszkodzenia ciała bądź śmiertelnym. Decyzje wstrzymania prac dotyczyły zagrożeń głównie w zakresie eksploatacji maszyn i urządzeń technicznych, prowadzenia procesów technologicznych oraz eksploatacji urządzeń i instalacji elektroenergetycznych. Decyzje wstrzymania prac dotyczyły w 91,59% zakładów o zatrudnieniu do 49 pracowników przy 90,28% tych decyzji w roku 2009. Według form własności 97,90% takich decyzji dotyczyło zakładów sektora prywatnego, których udział w 2009 był podobny, tj. 98,68%. Decyzje skierowania pracowników do innych prac stanowią środek prawny również o nieznacznym udziale. Wyniósł on 1,23% przy 1,44% w 2009 r. ogólnej liczby decyzji. Decyzje skierowania do innych prac wydawane były w sytuacjach zatrudnienia osób wbrew obowiązującym przepisom przy pracach wzbronionych, szkodliwych lub niebezpiecznych, w tym bez odpowiednich kwalifikacji. W bezwzględnej większości decyzje, o których mowa, wydane zostały w zakładach branży budowlanej, tj. 78,46% ich ogółu, podobnie jak w roku 2009. W 95,38% decyzje te dotyczyły zakładów sektora prywatnego, przy 97,82% w 2009 r., natomiast 85,38% zakładów o zatrudnieniu do 49 pracowników - odpowiednio 89,13% w 2009 r. Decyzje dotyczące wypłaty wynagrodzenia lub innego świadczenia są stosowane, jako środek prawny w postaci pisemnego nakazu płatniczego. Pełni on istotną rolę społeczną i jest uwarunkowany trudnościami związanymi z wypłatą świadczeń pracowniczych przez pracodawców. Coraz częściej ma to związek z kondycją finansową zakładu. Nakaz płatniczy, w połączeniu z prowadzonym postępowaniem egzekucyjnym, ogranicza czas oczekiwania pracownika na wypłatę należnych mu świadczeń. Gdy zaistnieją ku temu przesłanki, nakazy płatnicze są wydawane zawsze oraz bezwzględnie egzekwowane z uwagi na zapotrzebowanie społeczne i oczekiwania pracownicze. Na ogólną liczbę 5.941 decyzji pisemnych wydanych w 2010 roku przez inspektorów pracy 322, tj. 3,06% było decyzjami dotyczącymi wypłaty wynagrodzeń za pracę lub innych świadczeń pracowniczych. Decyzje płatnicze kierowane były głównie do pracodawców zatrudniających do 49 pracowników - 262 decyzje oraz pracodawców zatrudniających od 50 do 249 pracowników i więcej - 55 decyzji. Decyzje dotyczyły 3.658 pracowników, którym nie wypłacono należnych świadczeń na kwotę 4.000.062,87zł. Z napływających informacji pracodawców wynika, że wypłacono kwotę 3.277.656,00zł. Ocenić należy, że wypłata objęła grupę ponad 3 tys. pracowników. Dla porównania w roku 2009 wydano 284 decyzji wypłacenia 3.556 pracownikom kwoty 2.776.683,24zł, która stanowi 69,42% kwoty nakazanej do wypłacenia w 2010 r. Kontrole przeprowadzone w 2010 roku zakończyły się także skierowaniem przez inspektorów pracy 1.991 wystąpień do pracodawców. Wystąpienia zawierały 10.904 wnioski, przy 8.990 wnioskach w 2009 r. (wzrost o 21,29%). Wnioskami wystąpień wnoszono o wyeliminowanie stwierdzonych nieprawidłowości. Najczęściej były to zagadnienia obejmujące: stosunek pracy - 3.266 wniosków (w 2009 r. 2.735), czas pracy 1.698 wniosków (w 2009 r. 1.348), wynagrodzenia za pracę i inne świadczenia - 1.063 wnioski (w 2009 r. - 799), legalność zatrudnienia - 495 wniosków (w 2009 r. - 334) oraz urlopy pracownicze - 301 wniosków (w 2009 r. - 313). W obszarze wypłaty świadczeń należnych ze stosunku pracy nastąpiło zmniejszenie wysokości kwoty niewypłaconych świadczeń w porównaniu z rokiem 2009. W roku 2010 wnoszono o wypłacenie 10.308 pracownikom ogółem 1.503.432,00 zł, natomiast w 2009 r. była to kwota 8.959.451,21 zł. Z otrzymanych informacji wynika, że wymienione należności zostały wypłacone. W obszarze zagadnień obejmujących bezpieczeństwo i higienę pracy skierowano do pracodawców 3.690 wniosków. Najwięcej wniosków dotyczyło: likwidacji nieprawidłowości w prowadzeniu szkoleń bhp (935 wniosków), wydawania i gospodarowania środkami ochrony indywidualnej (479 wniosków), oceny ryzyka zawodowego (506 wniosków), badań lekarskich pracowników (480 wniosków), ustaleń przyczyn i okoliczności wypadków przy pracy (236 wniosków), funkcjonowania służby bhp (148 wniosków) oraz organizowania stanowisk, procesów pracy i procesów technologicznych (240 wniosków, z których 110 dotyczyły nieprawidłowości w prowadzeniu procesów technologicznych w budownictwie). www.opole.oip.pl 10

Największą ilość, tj. 1.696 wystąpień zawierających 9.338 wniosków (85,64% ogólnej liczby wniosków) skierowano do pracodawców zatrudniających 1 49 pracowników, w tym do pracodawców zatrudniających 1 9 skierowano 1.116 wystąpień zawierających 6.002 wnioski. Adresaci wystąpień zrealizowali 8.875 (81,39%) skierowanych do nich w 2010 r. wniosków. Przedstawione dane wykazują, iż szczególnie w małych firmach prywatnych pracodawcy nadal nie posiadają odpowiedniej wiedzy z prawa pracy, w tym z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy. Brak kwalifikacji i nieznajomość prawa oraz brak świadomości o konieczności bezwzględnego przestrzegania przepisów wpływa na występowanie i trwanie stanów zagrażających zdrowiu i życiu osób świadczących pracę. Dość częsty brak realizacji przez pracodawców obowiązku wypłaty świadczeń należnych ze stosunku pracy, w tym wynagrodzeń stanowił sytuacje rażącej krzywdy społecznej osób świadczących pracę. Pracodawcy bardzo często tłumaczyli ten stan trudnościami finansowymi związanymi z trwającym kryzysem ekonomicznym. Częściowo takiemu twierdzeniu przeczy realizacja aż 4.562 decyzji ustnych wydanych i zrealizowanych w trakcie prowadzonych kontroli. Stanowią one 43,32% ogółu decyzji wydanych w 2010 r. przy 41,41% decyzji w 2009r. Stąd też stwierdzić należy, że działania mające na celu przywrócenie stanu zgodnego z przepisami i zasadami bhp nie wymagały znaczących nakładów finansowych i czasowych. Liczne uchybienia, wyeliminowane w trakcie kontroli, świadczą także o braku realizacji obowiązków zapewnienia bezpiecznych warunków pracy pracownikom przez pracodawców, pracowników nadzoru oraz zakładowe służby bhp. Państwowa Inspekcja Pracy jest ustawowo zobligowana do podejmowania decyzji w sytuacji naruszenia przepisów prawa pracy, co ma miejsce, mimo trudnej sytuacji gospodarczej związanej z kryzysem finansowym. Na przestrzeni ostatnich lat zauważało się systematyczne zmniejszenie ilości decyzji wydanych ogółem. Większa ilość decyzji w 2010 wykazała, że nie jest to jednak tendencja stała. Wzrost ten wynika ze zwiększonej ilości podjętych działań nadzorczo-kontrolnych, jak również wykazanym zmniejszonym zainteresowaniem pracodawców działaniami prewencyjnymi, zwłaszcza małych podmiotów zatrudniających do 9 pracowników. Podobne przesłanki wpłynęły na wzrost ilości wniosków kierowanych w wystąpieniach, których wykazana struktura problemowa nie zachowuje stałej tendencji. 2. WYPADKI PRZY PRACY I CHOROBY ZAWODOWE Badanie okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy W 2010 roku zgłoszono ogółem do OIP 107 zdarzeń, w tym 12 zdarzeń, które nie zostały uznane za wypadki przy pracy. Inspektorzy zbadali okoliczności i przyczyny 80 wypadków przy pracy, w których poszkodowanych zostało 99 osób. Liczba wypadków Liczba poszkodowanych w wypadkach zbadanych ogółem w tym: w latach 2008-2010 śmiertelnych ciężkich Ogółem 2010 80 99 11 37 2009 74 86 20 26 2008 103 113 19 51 Branżą w której odnotowano najwięcej wypadków przy pracy i poszkodowanych ze skutkiem śmiertelnym oraz ciężkim, przez kolejne 3 lata było budownictwo. W roku 2010 w porównaniu do roku 2009 nastąpił wzrost wypadków przy pracy ogółem. Z analizy danych wynika, że nastąpił spadek ilości wypadków ze skutkiem śmiertelnym przy jednoczesnym wzroście wypadków ciężkiego uszkodzenia ciała. www.opole.oip.pl 11

Działem wg PKD, w którym odnotowano najwięcej wypadków przy pracy było przetwórstwo przemysłowe i budownictwo. W branżach tych nastąpił wzrost wypadków odpowiednio z 28 do 30 i z 23 do 29. Liczba wypadków śmiertelnych w branży przemysłowej wzrosła z 0 do 2 natomiast w budownictwie zmalała z 9 do 4, nastąpił natomiast wzrost wypadków z urazami ciężkiego uszkodzenia ciała w budownictwie z 5 do 10. Wskaźniki wypadkowości podawany przez GUS w roku 2009 wynosił dla kraju 7,44 dla województwa opolskiego 7,78; w roku 2010 za III kwartały odpowiednio 5,73 i 6,03. Ogółem inspektorzy pracy wydali 104 decyzje nakazowe związane z nieprawidłowościami stwierdzonymi podczas prowadzonych postępowań. W wyniku realizacji wydanych środków prawnych, stwierdzono wykonanie 85 decyzji, które dotyczyły ogółem 649 pracowników. Ponadto inspektorzy pracy wydali 43 wystąpienia zawierających łącznie 97 wniosków. Okręgowy Inspektorat Pracy w Opolu w 2010 roku podejmował cały szereg działań o charakterze prewencyjnym, skierowanych do wszystkich pracodawców, bądź do pracodawców określonych branż, w których zanotowano wysokie wskaźniki wypadkowości: - zorganizowano spotkanie dla podwykonawców robót budowlanych prowadzonych na terenie Centrum Handlowo Usługowego Turawa. Celem spotkania z przedstawicielami generalnego wykonawcy było przekazanie istotnych informacji z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczących prowadzonych robót ziemnych i montażu prefabrykatów, - ponad 40 pracodawców, kierowników budów oraz pracowników służb bhp wzięło udział w seminarium na temat: Bezpieczeństwo pracy w budownictwie ze szczególnym uwzględnieniem problemu przeciwdziałania upadkom z wysokości. W trakcie seminarium przekazano zgromadzonym informacje o najważniejszych przyczynach wypadków przy pracy w budownictwie w województwie opolskim, a także wynikach kontroli prowadzonych przez inspektorów pracy na opolskich budowach w 2009r., - podczas konferencji prasowej zainaugurowano regionalną odsłonę kampanii medialnej PIP Szanuj życie!. W trakcie spotkania z dziennikarzami mediów regionalnych zaprezentowano analizę okoliczności i przyczyn wypadków przy pracach budowlanych na Opolszczyźnie w 2010r., a także omówiono działalność kontrolną i prewencyjną prowadzoną przez OIP w Opolu w sektorze budowlanym. Ponadto wychodząc na przeciw zapotrzebowaniu dziennikarzy na informacje poświęcone temu tematowi, OIP w Opolu zorganizował w 2010 r. dwie konferencje prasowe poświęcone analizie wypadków przy pracy i wynikom kontroli PIP w branży budowlanej, - zorganizowano Dzień otwarty dla nauczycieli i młodzieży, na który zaproszono uczniów opolskich szkół o profilu budowlanym, którzy mieli okazję wysłuchać prelekcji poświęconej przestrzeganiu prawa pracy przy zatrudnianiu pracowników młodocianych w okresie wakacji, a także bezpieczeństwu pracy w budownictwie ze szczególnym uwzględnieniem przeciwdziałania upadkom z wysokości, - inspektorzy pracy przeprowadzili wykłady z zakresu bezpieczeństwa pracy na wysokości dla studentów Wydziału Budownictwa Politechniki Opolskiej. W szkoleniu uczestniczyło około 60 przyszłych inżynierów budownictwa. Każdy z uczestników otrzymał wydawnictwa opracowane przez PIP, a w szczególności broszury: Bezpiecznie od startu oraz Stop wypadkom, - w ramach realizacji kampanii, Okręgowy Inspektorat Pracy rozwijał współpracę z lokalnymi partnerami, a w szczególności: Opolską Izbą Inżynierów Budownictwa, Ogólnopolskim Stowarzyszeniem Pracowników Służby Bezpieczeństwa i Higieny Pracy oraz Opolskim Stowarzyszeniem Dekarzy Blacharzy i Cieśli. Współpraca z wymienionymi instytucjami była realizowana przede wszystkim w ramach nowopowstałej Wojewódzkiej Komisji ds. BHP w Budownictwie, - na stronie internetowej OIP w Opolu zamieszczono informacje o wypadkach przy pracy zbadanych przez inspektorów pracy, - na stronie internetowej został również zamieszczony ZEGAR WYPADKOWY, który pokazuje ilość zdarzeń wypadkowych śmiertelnych i ciężkich zgłoszonych do OIP w Opolu w ciągu doby, miesiąca i roku, www.opole.oip.pl 12

- na stronie internetowej Okręgu zamieszano również zbiorcze analizy przyczyn wypadków przy pracy, - informacje o wypadkach przy pracy na terenie działania Okręgu zostały wyemitowane na antenach: Radio: 23 informacje (Polskie Radio Opole, Radio Plus Opole, Radio Park Kędzierzyn-Koźle), TV: 11 informacji (TVP 3 Opole, Telewizja Miejska Opole). Podczas prowadzonych kontroli inspektorzy dokonywali analizy poprawności sporządzania dokumentacji powypadkowych. Przeprowadzili w tym zakresie 95 kontroli, i przeanalizowano ogółem 345 dokumentacji powypadkowych, stwierdzając 211 nieprawidłowości. Największa grupa nieprawidłowości (ponad 10%) dotyczyła ustalania nieadekwatnych środków i wniosków profilaktycznych. Następna grupa stanowiąca prawie 10% wszystkich nieprawidłowości dotyczyła ustalania okoliczności i przyczyn wypadków, w tym ustalania tylko części przyczyn lub ustalania przyczyn innych niż wynikało z analizy inspektora pracy. Najczęściej stwierdzano, że były one nieadekwatne do przyczyn wypadków lub nie zostały określone i zastosowane. Analiza wskazuje, że badania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy powierza się zespołom powypadkowym, których członkowie nie w pełni posiadają niezbędny zakres wiedzy z zakresu badania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy. Również pracodawcy często nie posiadają szczegółowej wiedzy z tego zakresu. Na podstawie ustaleń z kontroli stwierdzono, iż osoby zatrudnione w komórkach bhp są znacznie obciążane innymi zadaniami niż problematyką bezpieczeństwa i higieny pracy, stąd ich zakres wiedzy i doświadczenia zawodowego w zakresie badania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy jest niezadowalający. Ponadto ograniczanie czasu pracy pracownika służby bhp na rzecz tej problematyki powoduje, że nie w pełni realizowane są obowiązki nałożone postanowieniami rozporządzenia rady ministrów z dnia 2 września 1997 r. w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy, w tym obowiązki w zakresie: przeprowadzania kontroli warunków pracy oraz przestrzegania przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, sporządzania i przedstawiania pracodawcy, co najmniej raz w roku, okresowych analiz stanu bezpieczeństwa i higieny pracy zawierających propozycje przedsięwzięć technicznych i organizacyjnych mających na celu zapobieganie zagrożeniom życia i zdrowia pracowników oraz poprawę warunków pracy, współpracy z właściwymi komórkami organizacyjnymi lub osobami, w szczególności w zakresie organizowania i zapewnienia odpowiedniego poziomu szkoleń w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy oraz zapewnienia właściwej adaptacji zawodowej nowo zatrudnionych pracowników. W grupie zakładów zatrudniających do 9 pracowników w większości przypadków realizację zadań służb bhp zleca się osobom z zewnątrz zakładu. Osoby te, odpłatnie świadcząc usługi bhp, starają się zapewnić wysoki poziom realizowanego zadania, chociaż zdarzają się wyjątki od zasady. Zauważa się tendencję niezwykle rzadkiego wizytowania stanowisk pracy przez specjalistów zatrudnianych spoza zakładu, co w oczywisty sposób wpływa negatywnie na działania o charakterze prewencyjnym. Wobec powyższego na kolejny rok działalności założono: podejmowanie prewencji wobec nowo powstałych podmiotów gospodarczych zatrudniających pracowników, w szczególności wobec firm wykonujących prace zaliczane do prac szczególnie niebezpiecznych oraz zintensyfikowanie działań prewencyjnych wobec małych firm, rozszerzanie zakresu podejmowanych działań prewencyjnych, adresowanych do pracodawców wykazujących wysokie wskaźniki wypadkowości, przekazywanie w czasie spotkań oraz kontroli materiałów edukacyjnych i promocyjnych PIP, www.opole.oip.pl 13

zwracanie uwagi podczas badania okoliczności i przyczyny wypadku na kwalifikacje pracowników tzn. aktualność posiadanych szkoleń bhp, pracodawców oraz osób wchodzących w skład zespołu powypadkowego. Koniecznie zwracać uwagę na skład zespołów powypadkowych tzn. czy obowiązki te powierzono pracownikom posiadającym niezbędną wiedzę, egzekwowanie od pracodawców pełnej realizację zadań, przez służby bhp, określonych w rozporządzeniu rady ministrów z dnia 2 września 1997 r. w sprawie służby bezpieczeństwa i higieny pracy, podejmowanie dalszych działań prewencyjno informacyjnych. Przy współudziale redakcji środków masowego przekazu informować społeczeństwo o konsekwencjach wynikających z faktu nie ujawnienia przez pracodawców, lub zbyt późnego zgłoszenia do PIP, wypadków przy pracy, kontynuowanie współpracy z Oddziałem Stowarzyszenia Pracowników Służb BHP celem skuteczniejszego oddziaływania na pracowników służb BHP, zwracanie szczególnej uwagi pracodawców oraz służb bhp na poprawność badania okoliczności i przyczyn wypadków przy pracy, ze szczególnym uwzględnieniem nieprawidłowości najczęściej stwierdzanych w dokumentacji powypadkowej, polegających m. in. na: - nie ustaleniu wszystkich faktycznych przyczyn wypadku, - niewłaściwym składzie zespołu powypadkowego, - nie zamieszczaniem w protokole powypadkowym przepisów naruszonych przez pracodawcę, - nie dotrzymywaniu terminów związanych ze sporządzeniem dokumentacji powypadkowej, - określaniu środków profilaktycznych nieadekwatnych do przyczyn wypadków. Choroby zawodowe W roku 2010 w województwie opolskim stwierdzono 44 choroby zawodowe, w roku 2009-45 chorób. Największą zachorowalność odnotowano w następujących grupach chorób: choroby zakaźne lub pasożytnicze albo ich następstwa, nastąpił wzrost zachorowań z 17 w roku 2009 do 25 przypadków. W grupie chorób zakaźnych dominuje borelioza, szczególnie stwierdzana wśród pracowników leśnictwa. Zachorowalność na boreliozę wzrosła z 14 przypadków w 2009 r. do 23 w 2010 r., choroby narządu głosu wywołane nadmiernym wysiłkiem głosowym, nastąpił spadek liczby zachorowań z 14 przypadków do 5 w roku 2010, obustronny trwały ubytek słuchu, spowodowany hałasem; nastąpił spadek liczby zachorowań z 7 do 2 przypadków w 2010 r. 3. EGZEKUCJA ADMINISTRACYJNA ORAZ SKARGI NA DECYZJE ORGANÓW PIP Nie wszystkie decyzje nakazowe realizowane były przez adresatów w nakazanym terminie. W przypadkach stwierdzenia braku realizacji prawomocnych decyzji wszczynane było postępowanie egzekucyjne. W okresie sprawozdawczym skierowano 57 upomnień do 52 pracodawców z czego 41 upomnień dotyczyło obowiązków bhp 16 upomnień dotyczyło obowiązków płacowych. Upomnienia obejmowały łącznie 150 decyzji, przy czym: 106 decyzji dotyczyło zagadnień związanych z bhp, w tym 17 decyzji uległo wygaśnięciu w związku z utratą statusu pracodawcy, 44 decyzje dotyczyły obowiązków płacowych. Pozytywny efekt w postaci realizacji 33 upomnień daje 64,9 % skuteczności wykonania nałożonych nakazami inspektorów pracy obowiązków. Upomnienia te dotyczyły: w 29 przypadkach nakazów bhp (w tym 28 upomnieniach wykonano wszystkie decyzje), natomiast w 4 przypadkach nakazu płacowego (w tym 4 upomnieniach wykonano wszystkie decyzje). Zobowiązani zrealizowali 77 decyzji po wydaniu upomnień: 71 decyzji dotyczyło obowiązków bhp, natomiast 6 decyzji dotyczyło obowiązków płacowych. www.opole.oip.pl 14

W okresie sprawozdawczym wystawiono 8 tytułów wykonawczych w stosunku do 6 pracodawców, z których 2 dotyczyły nakazów z zakresu bhp, 6 dotyczyły obowiązków płacowych. W okresie sprawozdawczym 1 zobowiązany złożył zarzuty do tytułu wykonawczego (egzekucja dotyczyła obowiązku z zakresu bhp). Zobowiązany nie wykonał decyzji z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy. Zarzuty dotyczyły: błędu co do osoby zobowiązanego, częściowego wykonania obowiązku. Zobowiązany wniósł o umorzenie prowadzonego postępowania na podstawie wystawionego tytułu wykonawczego oraz wstrzymanie czynności egzekucyjnych (jednocześnie wniósł zażalenie na postanowienie o nałożeniu grzywny w celu przymuszenia). Organ egzekucyjny oddalił zarzuty w przedmiocie postępowania egzekucyjnego. Zobowiązany złożył zażalenie na postanowienie w sprawie oddalenia zarzutów do Okręgowego Inspektora Pracy w Opolu, który podtrzymał zaskarżone postanowienie. W zażaleniu podtrzymał swoją argumentację zawartą w piśmie dotyczącym zarzutów. Na postanowienie OIP zobowiązany złożył skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego. Zaskarżonym postanowieniom zarzucił naruszenie przepisów postępowania, które mogło mieć istotny wpływ na wynik sprawy: tj: art. 7, art. 77 1 oraz art. 80 Kpa, a także art. 33 pkt 1 i art. 34 4 i art. 59 1 ustawy z dnia 17 czerwca 1966 r. i postępowaniu egzekucyjnym w administracji, poprzez wszczęcie postępowania egzekucyjnego w chwili, gdy obowiązek faktycznie został częściowo wykonany, co stanowi zarówno podstawę zarzutu (art. 33 pkt 1 ustawy), jak i podstawę umorzenia postępowania egzekucyjnego (art. 59 1 pkt 1 i 2 ustawy), a także błąd w ustaleniach faktycznych będących podstawą wydania zaskarżonego postanowienia, polegający na przyjęciu, że zobowiązany nie wykonuje obowiązku nałożonego przez Państwową Inspekcję Pracy. Wojewódzki Sąd Administracyjny w Opolu oddalił skargę. W okresie sprawozdawczym nałożono 8 grzywien w celu przymuszenia na 6 pracodawców w związku z niewykonaniem 22 decyzji. Łączna kwota nałożonych z tego tytułu grzywien wyniosła 36.000,- zł, w tym: w celu przymuszenia do wykonania 6 decyzji nakazowych z zakresu bhp nałożono 2 grzywny, które wyniosły: 8.000,- zł, natomiast w celu przymuszenia do wykonania 6 nakazów płatniczych (16 decyzji) nałożono 6 grzywien na kwotę 28.000,- zł. W okresie sprawozdawczym wniesiono 1 zażalenie na postanowienie o nałożeniu grzywny w celu przymuszenia. Grzywna została nałożona w związku z niewykonaniem obowiązku z zakresu bhp. W zażaleniu zobowiązany zarzucił organowi egzekucyjnemu błąd w ustaleniach faktycznych będących podstawą wydania postanowienia oraz to, że nie jest właścicielem nieruchomości, na której mieści się siedziba pracodawcy, a także, iż właściciel podjął już starania w celu wykonania obowiązku, lecz ze względu na długi okres załatwiania spraw niezależny od zobowiązanego nie znalazły one finału w postaci wykonania obowiązku, dlatego Jego zdaniem brak było podstaw do wymierzenia grzywny w celu przymuszenia. Okręgowy Inspektor Pracy w Opolu podzielił stanowisko Inspektora pracy i utrzymał postanowienie w mocy. Na to postanowienie zobowiązany złożył skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Opolu wnosząc o uchylenie postanowień organów obu instancji. W wyniku rozpatrzenia skargi Wojewódzki Sąd Administracyjny uchylił zaskarżone postanowienie OIP oraz poprzedzające postanowienie inspektora pracy zarzucając im naruszenie przepisów postępowania polegających na braku określenia terminu wykonania obowiązku w wydanym przez inspektora pracy postanowieniu a także braku dostatecznego, zdaniem sądu uzasadnienia wysokości nałożonej grzywny w celu przymuszenia. W związku z wykonaniem decyzji organu PIP: dokonano umorzenia 3 grzywien na łączną kwotę 10.000,- zł, nie dokonywano natomiast zwrotów ściągniętych lub wpłaconych dobrowolnie grzywien. W okresie sprawozdawczym umorzono postępowania egzekucyjne prowadzone na podstawie 1 tytułu wykonawczego w związku z wygaśnięciem obowiązku wskutek przedawnienia roszczeń pracowniczych. Wskutek nałożenia przez organ PIP grzywny w celu przymuszenia żaden pracodawca nie wykonał decyzji. W okresie sprawozdawczym nie było dobrowolnych wpłat grzywien przez pracodawców. www.opole.oip.pl 15

Właściwym terytorialnie urzędom skarbowym przekazano 7 grzywien w celu przymuszenia w łącznej wysokości 31.000,- zł, które dotyczyły egzekucji 2 nakazów bhp i 5 nakazów płatniczych. Poza grzywnami właściwym miejscowo urzędom skarbowym przekazano również należności z tytułu: 9 opłat za wydanie postanowienia o nałożeniu grzywny na łączną kwotę 612,- zł, 64 kosztów upomnień na sumę 563,20 zł. 6 przypadkach na 8 nałożonych grzywien w celu przymuszenia postępowanie egzekucyjne dotyczyło braku realizacji nakazów płatniczych. Przekazane tytuły wykonawcze do urzędów skarbowych przydzielane są systematycznie poborcom skarbowym w celu ściągnięcia należności. Naczelnicy urzędów skarbowych nie sygnalizowali problemów z doręczeniem tytułów wykonawczych zobowiązanym, zatem brak ściągalności spowodowana jest brakiem środków finansowych po stronie zobowiązanych. W okresie sprawozdawczym inspektor pracy jako wierzyciel nie zwracał się do naczelników urzędów skarbowych z wnioskiem o wszczęcie egzekucji w stosunku do przedsiębiorców na których nałożono kary pieniężne zgodnie z przepisami ustawy z dnia 6 września 2001 r. o transporcie drogowym (Dz. U. z 2007 r. Nr 125, poz. 874 ze zm.). Łącznie kary pieniężne nałożono na 10 przedsiębiorców na łączną kwotę 154.650,00 zł. 8 ukaranych zapłaciło nałożone kary pieniężne w całości w łącznej kwocie 108.450,- zł Jednemu przedsiębiorcy rozłożono karę na raty. Decyzją inspektora pracy kara ta w kwocie 16.200,- zł została rozłożona na 5 rat po 3.240,- zł każda płatna do ostatniego każdego miesiąca począwszy od listopada 2010 r. Ukarany wpłacił w terminie 2 raty na Łączną kwotę 6.570,- zł. 4. WYKROCZENIA W okresie 2010 roku inspektorzy pracy z Okręgowego Inspektoratu Pracy w Opolu ujawnili popełnienie ogółem 5.371 wykroczeń. W porównaniu do 2009 roku, kiedy ujawniono popełnienie 4.265 wykroczeń, nastąpił blisko 30% wzrost. Największa liczbę wykroczeń tj. 57,25% ogólnej ich liczby stanowią wykroczenia z art. 283 Kodeksu pracy za naruszenie przepisów bhp. Wśród szerokiego zakresu wykroczeń spenalizowanych tym przepisem karnym, do najczęściej ujawnianych należały: przygotowanie do pracy, stanowiska i procesy pracy, czynniki szkodliwe i uciążliwe, maszyny i urządzenia techniczne. W grupie wykroczeń dot. przygotowania do pracy (1.120 wykroczeń) stwierdzone nieprawidłowości dotyczą: braku lub niewłaściwie przeprowadzonych badań lekarskich pracowników, braku lub niewłaściwie przeprowadzonych szkoleń pracowników. Wykroczenia z art. 282 Kp w ilości 946 tj.17.61% ogólnej liczby dotyczą ochrony wynagrodzenia za pracę lub innego świadczenia. Najwięcej wykroczeń w tej grupie stanowiły wykroczenia dotyczące niewypłacanie wynagrodzenia za pracę, nieterminowe wypłacanie wynagrodzenia za pracę, nieudzielanie przysługującego urlopu wypoczynkowego, niewydanie świadectwa pracy, niewykonanie wyroków sądów pracy. Wykroczenia z art. 281 Kp. Z uwagi na złożoność tego przepisu, przewidującego odpowiedzialność za szereg naruszeń praw pracowniczych, ujawnione wykroczenia dotyczyły: zawierania umów cywilnoprawnych w miejsce umów o pracę, niepotwierdzania na piśmie zawartych umów o pracę, rażącego naruszania prawa pracy przy rozwiązywaniu umów o pracę, naruszania przepisów o czasie pracy, nieprzestrzegania uprawnień pracowniczych związanych z rodzicielstwem, rażącego naruszania prawa pracy przy rozwiązywaniu umów o pracę, naruszania przepisów o czasie pracy, nieprzestrzegania uprawnień pracowniczych związanych z rodzicielstwem, naruszania uprawnień pracowników młodocianych, zaniechania obowiązku prowadzenia dokumentacji pracowniczej oraz akt osobowych; stanowi to liczbę 669 wykroczeń t.j. 12,46% ogólnej liczby wykroczeń. Natomiast wykroczenia z ustawy z dnia 20.04.2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy w przeważającej mierze dotyczyły nieodprowadzania należnych składek na Fundusz Pracy oraz nielegalnego zatrudnienia obywateli polskich i cudzoziemców. W 2010 roku inspektorzy pracy działający w ramach właściwości Okręgowego Inspektoratu Pracy w Opolu skierowali do sądów rejonowych ogółem 163 wnioski o ukaranie. Porównując tę wielkość do 126 wniosków skierowanych w 2009 roku, nastąpił blisko 30% www.opole.oip.pl 16

wzrost. Wnioski o ukaranie zawierały zarzuty popełnienia 1.405 wykroczeń. W analizowanym okresie sądy wydały orzeczenia w 143 sprawach orzekając: karę grzywny w 140 przypadkach, karę nagany w 1 przypadku, umorzenie postępowania w 1 przypadku, uniewinnienie - w 1 przypadku. Ogólna wartość grzywien wymierzonych przez sądy stanowi kwotę 377,030 zł, co przy 140 wyrokach skazujących na karę grzywny stanowi średnio 2.693 zł i jest to wielkość o 39 zł wyższa w stosunku do 2009 roku. Spośród 140 spraw, w których wymierzono kary grzywny, 110 wyroków zapadło w postępowaniu nakazowym, a 30 w postępowaniu zwyczajnym. Wysokość grzywien wymierzanych w postępowaniu nakazowym wynosi 312.630 zł, co daje średnią wysokość 2.842 zł, natomiast wielkości te w postępowaniu zwyczajnym kształtowały się odpowiednio: 30 wyroków skazujących na karę grzywny na łączną kwotę 64.400 zł, co daje średnią kwotę grzywny 2.146 zł. Przyczyną tego stanu rzeczy jest fakt, że w postępowaniu nakazowym grzywny wymierzane są przede wszystkim w oparciu o oświadczenia obwinionych, a ponieważ w przeważającej części wniosków są to wykroczenia zagrożone karą grzywny nie niższą niż 3.000 zł rzutuje to wysokość grzywien wymierzanych w tym postępowaniu. Potwierdzeniem tego faktu jest wymierzenie w 81 sprawach kary grzywny w granicach 3.000-5.000 zł. W analizowanym okresie wniesiono 21 środków odwoławczych, w tym 20 sprzeciwów od wyroków nakazowych i 1 apelację. Inspektorzy pracy wnieśli 11 sprzeciwów oraz 1 apelację natomiast pracodawcy złożyli 9 sprzeciwów. Złożona przez OIP apelacja została przyjęta i przesłana wraz z aktami postępowania do Sądu Okręgowego, który jeszcze jej nie rozpatrzył. Na przestrzeni 2010 roku inspektorzy pracy z Okręgowego Inspektoratu Pracy w Opolu ukarali mandatami karnymi 855 osób, co przy 747 osobach ukaranych w 2009 roku stanowi przeszło 14% wzrost. Ilość wykroczeń objętych postępowaniem mandatowym wynosi 3.080 i stanowi przeszło 7 % wzrost w stosunku do 2.864 wykroczeń objętych postępowaniem mandatowym w 2009 roku. Kwota grzywien wymierzonych w postępowaniu mandatowym wynosi 1.029.250 zł i jest o 90.800 zł (9,6%) wyższa w stosunku do kwoty grzywien orzeczonych w 2009 r. Mandaty karne wymierzane były w granicach 1.000 zł 2.000 zł, a jedynie w 1 przypadku inspektor pracy ukarał grzywnę w wysokości 2.500 zł za popełnienie wykroczeń z art. 282 1 pkt 1 Kp. Spośród ogólnej liczby 855 nałożonych mandatów karnych, 8 mandatów na ogólną kwotę 11.300 zł zostało nałożonych w formie gotówkowej, co miało miejsce w przypadkach, gdy sprawca wykroczenia był cudzoziemcem. Wymierzono także jeden mandat karny zaoczny w wysokości 1.000 zł. W 1 przypadku pracodawca wystąpił do Sądu rejonowego z wnioskiem o uchylenie prawomocnego mandatu karnego w wysokości 1.200 zł. W 2010 r. inspektorzy pracy stosowali środki wychowawcze w 380 przypadkach, co w porównaniu z 209 środkami wychowawczymi zastosowanymi w 2009 roku stanowi 81% wzrost. Środki oddziaływania wychowawczego stosowano za popełnienie ogółem 886 wykroczeń. Analiza stosowania środków oddziaływania wychowawczego wskazuje, że wzorem lat ubiegłych najwięcej przypadków dotyczy wykroczeń z art. 283 kodeksu pracy. Wynika to z faktu, że inspektorzy pracy najczęściej ujawniają nieprawidłowości na odcinku bezpieczeństwa i higieny pracy, do których należy: brak szkoleń w zakresie bhp, brak badań lekarskich. 5. ZAWIADOMIENIA PROKURATURY W okresie 2010 r. inspektorzy pracy działający w ramach właściwości terytorialnej Okręgowego Inspektoratu Pracy w Opolu skierowali do organów ścigania 75 zawiadomień o podejrzeniu popełnienia przestępstwa. W porównaniu do 44 zawiadomień skierowanych w 2009 r. nastąpił przeszło 70% wzrost ogólnej liczby skierowanych zawiadomień. W odniesieniu do 70 zawiadomień, ogólna ilość przestępstw wynosi 137. W 2010 r. prokuratura wszczęła postępowanie ogółem w 58 sprawach, a następnie: w 23 sprawach postępowanie umorzono, w 16 sprawach skierowano akty oskarżenia, w 1 sprawie postępowanie zawieszono. W 4 przypadkach miała miejsce odmowa wszczęcia postępowania. W odniesieniu do 2 zawiadomień podjęto czynności sprawdzające celem www.opole.oip.pl 17

ewentualnego wszczęcia postępowania natomiast co do 6 zawiadomień skierowanych pod koniec 2010 r. brak jest informacji odnośnie biegu spraw. Na przestrzeni 2010 roku umorzone zostało postępowanie karne w 23 sprawach, w tym w 4 sprawach warunkowo i w 2 częściowo. Jak wynika z uzasadnienia przesłanych przez prokuraturę wniosków o umorzenie postępowań karnych przeprowadzone dochodzenia wykazały, że podejrzani dopuścili się zarzucanych im czynów, jednak ocena ich szkodliwości społecznej pozwoliła na przyjęcie, że spełnione zostały wszystkie przesłanki z art. 66 1 i 2 kk do warunkowego umorzenia postępowań. W 2010 roku prokuratorzy skierowali do Sądów 20 aktów oskarżenia za popełnienie 57 przestępstw z art. 218 1, 218 2 i 225 2. Spośród 20 aktów oskarżenia 10 zostało skierowanych w oparciu o zawiadomienia z 2010 r. i 10 z 2009 roku. Na przestrzeni 2010 roku sądy wydały 20 wyroków skazujących. W analizowanym okresie inspektorzy pracy wnieśli 5 zażaleń, w tym 2 na postanowienia o odmowie wszczęcia postępowania oraz 3 na postanowienia o umorzeniu postępowania. 6. SKARGI, WNIOSKI, PORADY PRAWNE W roku 2010 wpłynęło do Okręgowego Inspektoratu Pracy w Opolu 1379 pisemnych skarg i wniosków (w tym 402 anonimowych - w ubr. było ich 322). W analogicznym okresie ubr. łączna ilość skarg i wniosków wynosiła 1229, co stanowi wzrost w porównaniu do ubr. 12,20% (w latach 2008 2009 wystąpił wzrost o 17,72%). Jak wykazują liczby skarg wpływających w latach 2008 2010, zauważalna jest ich systematyczna tendencja wzrostowa. Z ogólnej liczby 1379 spraw złożonych w 2010r. w OIP Opole, załatwiono 1220 skarg i wniosków. Z liczby tej podjęto czynności kontrolne w 775 skargach, z których: 233 - były to skargi zasadne, 262 - były to skargi częściowo zasadne, 200 - były to skargi niezasadne, 80 - były to skargi, w których w trakcie czynności kontrolnych nie udało się ustalić jednoznacznie ich zasadności dotyczyły one zwłaszcza kwestii związanych z dyskryminacją i mobbingiem bądź dotyczyły spraw nie znajdujących się w nadzorze i kontroli organów. Ponadto z ogólnej liczby skarg i wniosków (1379), jakie wpłynęły w 2010r. do tut. inspektoratu: na 73 skargi i wnioski udzielono wnioskodawcom pisemnych odpowiedzi bez podejmowania czynności kontrolnych. Liczba ta stanowi 5,98 % ogólnej liczby z 1220 załatwionych spraw w okresie sprawozdawczym.121 - skarg przekazano do innych organów, wg ich właściwości merytorycznej i terytorialnej, 18 - skarg wnioskodawcy wycofali, 160 - to anonimy. Jak wynika z analizy dokumentacji w okresie sprawozdawczym dominują 4 tematy, skupiające łącznie 82,77 % ogólnej liczby przedmiotów skarg (w ub. roku było to 79,78 %): wynagrodzenia i świadczenia związane z pracą 33,83% (w roku ub. - 37,83%), sprawy dotyczące warunków pracy 20,53 % (w roku ub. 17,07%), stosunek pracy 16,62% (w roku ub. - 19,76%), czas pracy 11,79% (w roku ub. - 9,84%). Taki układ przedmiotów podnoszonych w skargach, co wykazuje powyższa analiza, trwa już od wielu lat. Wskazuje to, w których obszarach dochodzi najczęściej do naruszeń prawa pracy. Stąd też inspektorzy pracy prowadząc kontrole uwzględniają zalecenie kierownictwa tut. OIP, by także w pozostałych kontrolach nie skargowych nie pomijać tych obszarów. W okresie sprawozdawczym wystąpiły 4 skargi, w których podniesiono problem dyskryminacji przy nawiązywaniu lub rozwiązywaniu stosunku pracy. Stanowiły 0,14% ogółu liczby skarg. Żadna nie była zasadna. W okresie sprawozdawczym wystąpiło 31 skarg (w ubr. było ich również 31), w których podnoszono kwestę mobbingu w sferze stosunków pracy. Stanowi to 1,08% ogółu liczby przedmiotów podnoszonych w skargach złożonych w okresie sprawozdawczym. Żadna z nich nie była zasadna. W okresie sprawozdawczym wystąpiły 4 skargi, w których m.in. podnoszono kwestię naruszania uprawnień związków zawodowych. Stanowi to 0,14 % ogółu liczby przedmiotów podnoszonych w skargach złożonych w okresie sprawozdawczym. W okresie sprawozdawczym wpłynęło 115 skarg i wniosków pochodzących od lub przekazanych przez organizacje www.opole.oip.pl 18

związkowe (30), SIP (3), oraz przekazanych z GIP i innych OIP (82), zgodnie z właściwością rzeczową i terytorialną. Przy obecnym rynku pracy, pracownicy drogą wniosków o podjęcie interwencji i przy zachowaniu pełnej poufności postępowania skargowego mogą dochodzić swoich praw nie narażając się na różnorakie szykany ze strony pracodawców. Zasada poufności postępowania jest w tej sytuacji dla nich niezwykle istotna. Pracownicy pozostający w zatrudnieniu obawiają się dochodzenia swoich roszczeń z obawy o utratę zatrudnienia. Toteż decydują się na podjęcie działań dopiero po ustaniu zatrudnienia. Jak istotną jest obawa o utratę zatrudnienia świadczą proporcje liczby spraw wnoszonych przez aktualnie zatrudnionych względem liczby byłych pracowników. Czynności kontrolne często wykazują, że skarżący nie pozostaje już w zatrudnieniu u kontrolowanego pracodawcy. Stan ten dokumentuje podany powyżej fakt, że w okresie sprawozdawczym skargi złożyło zaledwie 316 aktualnie zatrudnionych i aż 509 byłych pracowników. Pracownicy wiedząc o możliwości dochodzenia swoich roszczeń do 3 lat wstecz, wyczekują ze swoimi roszczeniami do chwili ustania zatrudnienia. Z spośród 775 skarg załatwionych w okresie sprawozdawczym, w których przeprowadzono kontrole, aż 495, tj. 63,87% było zasadnymi lub częściowo zasadnymi, to daje wyobrażenie o skali tego zjawiska. Tak wysoki wskaźnik utrzymuje się od lat, np. w ubr. wynosił 64,32 %. Przyczyn naruszeń przez pracodawców przepisów prawa pracy należy obecnie doszukiwać się w częstych zmianach prawa pracy, jakości uchwalanego prawa jak i jego niespójności. Innym istotnym elementem mającym wpływ na sposób działania pracodawców i nieprawidłowości w tym zakresie są trudności finansowe niektórych podmiotów spotęgowane obserwowanym w ubr. kryzysem gospodarczym. Nie wypłacanie pracownikom należnych świadczeń nadal stanowi poważny problem i zauważalny jest znaczny wzrost wielkości kwot zaległych zobowiązań pracodawców względem pracowników. W okresie od 01.01.2010 r. do 31.12.2010 r. organizacje związkowe 30 razy występowały ze skargami i wnioskami do Okręgowego Inspektoratu Pracy w Opolu. W wyniku zgłoszonych skarg i wniosków w 1 przypadku udzielono pisemnej odpowiedzi, a w 26 przypadkach inspektorzy pracy podjęli czynności kontrolne. Natomiast 1 skargę przekazano do rozpatrzenia w innym okręgu zgodnie z właściwością terytorialną, a w 2 przypadkach zaplanowano kontrole w styczniu 2011 r. Kontrole w wyniku skarg związkowych dokonywane były ze szczególnym uwzględnieniem przestrzegania przez administrację zakładów pracy obowiązujących przepisów prawa oraz uprawnień związków zawodowych w sferze ochrony pracy. Ogółem, w 15 przypadkach kontrole w związku ze skargami związkowymi okazały się zasadne, w 7 przypadkach częściowo zasadne, a w 4 przypadkach niezasadne. Bardzo często w podsumowaniu kontroli skargowej inspektora pracy uczestniczą także Przewodniczący Regionalnych Organizacji Związkowych (NSZZ Solidarność i OPZZ) oraz kierownictwo Okręgu. Ponadto w przypadku kontroli skargowych związanych ze sporami pomiędzy pracodawcą a związkami zawodowymi podsumowania kontroli dokonuje się w siedzibie OIP z udziałem Przewodniczących Regionalnych Organizacji Związkowych i Kierownictwa OIP Opole. W 2010 roku Okręgowy Inspektorat Pracy w Opolu wykonywał ustawowy obowiązek udzielania porad i informacji technicznych w zakresie eliminowania zagrożeń dla życia i zdrowia pracowników oraz porad i informacji w zakresie przestrzegania prawa pracy. Adresatem realizowanego zadania byli przede wszystkim pracownicy, pracodawcy, związki zawodowe, rolnicy indywidualni, pracownicy służb bhp, strony umów cywilno-prawnych, organy administracji i samorządu, środki masowego przekazu, organizacje pracodawców i inni. Zadanie wykonywane było tak przez inspektorów pracy, jak i pracowników merytorycznych. Ilość porad udzielonych w 2010 r. wskazują na podobny ich poziom udzielonych w siedzibie OIP Opole, oraz poza siedzibą OIP głównie podczas kontroli i wizytacji zakładów pracy, gospodarstw rolnych rolników indywidualnych i w innych miejscach prezentacji. Łączna liczba porad prawnych i technicznych zarejestrowanych w 2010 r. przez OIP Opole wyniosła 53.043 w tej liczbie zawierają się: 37.914 porad prawnych (dot. zagadnień praworządności w stosunkach pracy); 15.129 porad technicznych (dot. technicznego bezpieczeństwa pracy). www.opole.oip.pl 19