Piotr Podemski Niepubliczna Szkoła Podstawowa nr 72 Poziomy wymagań z przedmiotu Historia i społeczeństwo dla klasy VI.

1 Piotr Podemski Niepubliczna Szkoła Podstawowa nr 72 Poziomy wymagań z przedmiotu Historia i społeczeństwo dla klasy VI. Poziom podstawowy (ocena dopuszczająca i dostateczna): Uczeń potrafi: poprawnie posługiwać się nowo poznanym słownictwem: granice naturalne i sztuczne, ustrój państwa, republika demokratyczna, konstytucja, państwo prawne, określić położenie naszego kraju, omówić przebieg granic Polski, wymienić państwa sąsiadujące z Rzeczpospolitą Polską, wytłumaczyć, na czym polega ustrój republiki demokratycznej, poprawnie posługiwać się nowo poznanym słownictwem: Słowianie, Polanie, Wiślanie, zjazd gnieźnieński, wojna podjazdowa, relikwie, pomazaniec, wyjaśnić daty: 966, 972, 1000, 1002 1018, 1025, powiedzieć, kim byli: Mieszko I, Bolesław Chrobry, św. Wojciech, Dobrawa, wskazać na mapie Cedynie, wymienić najważniejsze plemiona zamieszkujące ziemie polskie, wskazać na mapie państwo polskie za panowania Mieszka I i Bolesława Chrobrego, omówić początki naszego państwa, wyjaśnić, dlaczego Mieszko I przyjął chrzest, opowiedzieć o sukcesach politycznych Bolesława Chrobrego, poprawnie posługiwać sie nowo poznanym słownictwem: dynastia Piastów, rozbicie dzielnicowe, Krzyżacy, Mongołowie (Tatarzy), lenno, Akademia Krakowska, jałmużna, wyjaśnić daty: 1138, 1230, 1308, 1320, 1364, 1370, 1241, 1300, 1331, powiedzieć, kim byli: Bolesław Krzywousty, Władysław Łokietek, Kazimierz Wielki, Konrad Mazowiecki, Wacław II, wskazać na mapie Legnice i Płowce, omówić stosunki polsko-krzyżackie za panowania Piastów, wytłumaczyć, dlaczego króla Kazimierza nazwano Wielkim, poprawnie posługiwać się nowo poznanym słownictwem: dynastia Jagiellonów, unia personalna, pierwszy pokój toruński, inkorporacja, drugi pokój toruński, Prusy Królewskie, Prusy Zakonne, wyjaśnić daty: 1370, 1384, 1385, 1386, 1410, 1411, 1454 1466, powiedzieć, kim byli: Ludwik Węgierski, Jadwiga, Władysław Jagiełło, Kazimierz Jagiellończyk, Władysław Warneńczyk, wskazać na mapie Krewo i Grunwald, omówić przyczyny zawarcia unii polsko-litewskiej oraz jej warunki, wymienić postanowienia pierwszego pokoju toruńskiego, opowiedzieć o konflikcie polsko-krzyżackim w latach 1454 1466 i jego skutkach, poprawnie posługiwać się nowo poznanym słownictwem: złoty wiek, hołd pruski, unia realna, sejm walny, demokracja szlachecka, wolna elekcja, Prusy Książęce, wyjaśnić daty: 1525, 1569, 1572, 1506, 1576, powiedzieć, kim byli: Zygmunt Stary, Zygmunt August, Henryk Walezy, Stefan Batory, Bona, wymienić przyczyny i skutki hołdu pruskiego,

wyjaśnić, dlaczego czasy zygmuntowskie nazwano złotym wiekiem, zlokalizować na mapie Prusy Królewskie i Prusy Książęce, omówić przyczyny i skutki zawarcia unii realnej przez Polskę i Litwę, wskazać różnice miedzy unia realna a personalna, wyjaśnić, na czym polegała demokracja szlachecka, poprawnie posługiwać się nowo poznanym słownictwem: dynastia Wazów, Kozacy, potop, wyjaśnić daty: 1605, 1648, 1654, 1655, 1657, 1660, 1683, powiedzieć, kim byli: Zygmunt III, Władysław IV, Jan Kazimierz, Jan III Sobieski, Bohdan Chmielnicki, Stefan Czarniecki, wskazać na mapie: Kircholm, Beresteczko, Częstochowę, Oliwę, Chocim, Wiedeń, omówić przyczyny, przebieg i skutki wojen toczonych przez Rzeczpospolita w XVII w., poprawnie posługiwać się nowo poznanym słownictwem: magnat, złota wolność, liberum veto, dynastia Sasów, I, II i III rozbiór Polski, Komisja Edukacji Narodowej, Sejm Wielki (Sejm Czteroletni), Konstytucja 3 maja, insurekcja kosciuszkowska, czasy stanisławowskie, konfederacja, wyjaśnić daty: 1772, 1788 1792, 3 V 1791, 1793, 1794, 1795, 1792, powiedzieć, kim byli: August II Mocny, August III, Stanisław August Poniatowski, Tadeusz Kościuszko, Hugo Kołłątaj, wskazać na mapie Targowice i Racławice, pokazać na mapie zmiany terytorialne, będące wynikiem rozbiorów, wyjaśnić, na czym polegała złota wolność szlachecka, wymienić postanowienia Konstytucji 3 maja, omówić okoliczności zawarcia konfederacji targowickiej i jej cele, przedstawić okoliczności, w jakich doszło do insurekcji kościuszkowskiej, opisać przebieg powstania kościuszkowskiego, omówić okoliczności, w jakich doszło do rozbiorów Polski, poprawnie posługiwać sie nowo poznanym słownictwem: Legiony Polskie, Księstwo Warszawskie, Królestwo Polskie, powstanie listopadowe, noc listopadowa, powstanie styczniowe, rusyfikacja, praca organiczna, germanizacja, Galicja, branka, wyjaśnić daty: 1797, 1807, 1815, 1830, 1863, powiedzieć, kim byli: Jan Henryk Dąbrowski, Piotr Wysocki, Józef Wybicki, opowiedzieć o utworzeniu Legionów Polskich, opowiedzieć o walkach Polaków u boku Napoleona Bonapartego, podać okoliczności powstania Księstwa Warszawskiego i Królestwa Polskiego, wymienić przyczyny wybuchu powstania listopadowego oraz styczniowego, wyjaśnić, na czym polegała rusyfikacja i germanizacja, wymienić sposoby walki Polaków o zachowanie polskości, poprawnie posługiwać się nowo poznanym słownictwem: I wojna światowa, państwa centralne, ententa, Legiony Polskie, ustrój komunistyczny, traktat wersalski, Wolne Miasto Gdańsk, powstanie wielkopolskie, plebiscyt, powstania śląskie, Zaolzie, Komitet Narodowy Polski, Śląsk Cieszyński, wyjaśnić daty: 1914, 11 XI 1918, 1919, 1920, 1921, powiedzieć, kim byli Roman Dmowski i Józef Piłsudski, wymienić najważniejsze państwa biorące udział w I wojnie światowej, scharakteryzować polskie orientacje polityczne, które istniały podczas I wojny światowej, opowiedzieć o wydarzeniach, które kształtowały niepodległe państwo polskie, wskazać na mapie granice państwa polskiego po I wojnie światowej. 2

poprawnie posługiwać sie nowo poznanym słownictwem: druga Rzeczpospolita, przewrót majowy, sanacja, Centralny Okręg Przemysłowy (COP), rasizm, Generalne Gubernatorstwo, holokaust (szoah), Armia Krajowa (AK), konspiracja, rząd londyński, Polskie Panstwo Podziemne, mały sabotaż, wyjaśnić daty: 1926, 1 IX 1939, 17 IX 1939, opisać, jakie trudności musiała pokonać odrodzona Polska, pokazać na mapie miejsca ważniejszych bitew kampanii wrześniowej, wskazać na mapie granice okupacji niemieckiej i radzieckiej do VI 1941 r., omówić politykę okupantów wobec Polaków i Żydów, opowiedzieć, w jaki sposób Polacy walczyli z niemiecka okupacja, posługiwać się nowo poznanym słownictwem: akcja Burza, powstanie warszawskie, Polska Zjednoczona Partia Robotnicza (PZPR), stalinizm, Polska Rzeczpospolita Ludowa (PRL), gospodarka centralnie planowana, Solidarność, stan wojenny, rozmowy okrągłego stołu, trzecia Rzeczpospolita, Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego (PKWN), Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej, Urząd Bezpieczeństwa (UB), wyjaśnić daty: 1 VIII 1944, 8 V 1945, 1956, 1970, VIII 1980, 13 XII 1981, 1989, powiedzieć, kim byli Lech Wałęsa i Wojciech Jaruzelski, omówić przyczyny i przebieg powstania warszawskiego, wytłumaczyć, w jaki sposób komuniści zdobyli władze w Polsce, wymienić przyczyny wybuchu strajków i demonstracji robotniczych w PRL, omówić wydarzenia, które doprowadziły do powstania trzeciej Rzeczypospolitej, wymienić najważniejsze wydarzenia z historii narodu i państwa polskiego, przyporządkować postaciom historycznym wydarzenia i określenia, poprawnie posługiwać się nowo poznanym słownictwem: państwo, faraon, Ra (Re), monarchia despotyczna, piramidy, wezyr, Ozyrys, hieroglify, biurokracja, wymienić uprawnienia faraona, wyjaśnić, dlaczego budowano piramidy, nazwać ustrój, który panował w Egipcie, przedstawić hierarchie społeczeństwa egipskiego, omówić zadania poszczególnych grup społecznych, poprawnie posługiwać sie nowo poznanym słownictwem: polis, arystokracja, demokracja, Zgromadzenie Ludowe, tyrania, ostracyzm, system przedstawicielski, demokracja pośrednia, demokracja bezposrednia, Rada Pięciuset, powiedzieć, kim był Perykles, wskazać na mapie ateńska polis, wytłumaczyć, w jaki sposób powstała demokracja, opowiedzieć, jak działało Zgromadzenie Ludowe, wyjaśnić, czym był ostracyzm, poprawnie posługiwać sie nowo poznanym słownictwem: monarchia feudalna, lenno, wasal, senior, poddany, anarchia feudalna, rozdrobnienie feudalne, monarchia stanowa, drabina feudalna, wyjaśnić daty: 476, 1492, omówić cechy monarchii feudalnej, wyjaśnić, jak powstała i działała monarchia stanowa, poprawnie posługiwać się nowo poznanym słownictwem: absolutyzm (monarchia absolutna), władza ustawodawcza, władza wykonawcza, władza sadownicza, monarchia konstytucyjna, żołd, umowa społeczna, 3

powiedzieć, kim byli Ludwik XIV i Monteskiusz, wytłumaczyć, dlaczego upadła monarchia stanowa we Francji, wyjaśnić, na czym, według Monteskiusza, polegał trójpodział władzy, poprawnie posługiwać się nowo poznanym słownictwem: republika, ustrój socjalistyczny, sejm, senat, prezydent, rząd, czynne prawo wyborcze, bierne prawo wyborcze, partia polityczna, referendum, program polityczny, omówić systemy ustrojowe, które istniały w Polsce, wyjaśnić, w jakich okolicznościach Polska po 1989 r. ponownie stała się republiką demokratyczną, wymienić podstawowe organy władzy w trzeciej Rzeczypospolitej i ich uprawnienia, wskazać różnice miedzy biernym a czynnym prawem wyborczym, wyjaśnić, na czym polega referendum, poprawnie posługiwać się nowo poznanym słownictwem: Rada Europy, integracja, Europejska Wspólnota Gospodarcza (EWG), Wspólnota Europejska, Traktat o Unii Europejskiej, Rada Europejska, Rada Unii Europejskiej, Komisja Europejska, Parlament Europejski, wyjaśnić daty: 1949, 1993, 1994, 1958, podać przyczyny jednoczenia się Europy Zachodniej, omówić etapy integracji europejskiej, wskazać na mapie państwa członkowskie i kandydujące do Unii Europejskiej, scharakteryzować instytucje Unii Europejskiej, opowiedzieć o formach sprawowania władzy na przestrzeni dziejów, poprawnie posługiwać się nowo poznanym słownictwem: społeczeństwo, patrycjusz, plebejusze (plebs), wyzwoleniec, proletariusz, patron, klient, powiedzieć, kto sprawował rządy w starożytnym Rzymie, omówić położenie niewolników, scharakteryzować grupy społeczne w Rzymie, wyjaśnić związek miedzy patronem a klientem, poprawnie posługiwać się nowo poznanym słownictwem: dziesięcina, rada miejska, patrycjat, pospólstwo, plebs, pańszczyzna, czynsz, przypisanie do ziemi, celibat, opowiedzieć o życiu stanów średniowiecznej Europy, wskazać różnice w położeniu poszczególnych stanów, poprawnie posługiwać się nowo poznanym słownictwem: Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela, stary ład, związki zawodowe, strajki, migrować, klasy społeczne, cenzus majątkowy, ubezpieczenia społeczne, legalizować, wymienić hasła społeczne, które głosiła Deklaracja Praw Człowieka i Obywatela, wyjaśnić, na czym polegał stary ład, opowiedzieć o warunkach życia i pracy robotników w XVIII XIX w., omówić sposoby walki robotników o poprawę warunków pracy, scharakteryzować podział społeczeństwa po rewolucji przemysłowej, poprawnie posługiwać się nowo poznanym słownictwem: mniejszość narodowa, przyrost naturalny, imigranci, charytatywny, etniczny, wskazać na mapie Polskę, Niemcy i Etiopie oraz określić ich położenie geograficzne, poprawnie posługiwać się nowo poznanym słownictwem: terroryzm, rasizm, azyl polityczny, narkotyk, narkomania, zachowanie aspołeczne, zachowanie prospołeczne, określić przyczyny i skutki terroryzmu, imigracji, narkomanii i zachowań aspołecznych, a także podać sposoby rozwiązania tych problemów, opowiedzieć, jak dzieliły sie społeczeństwa w ciągu dziejów, 4

omówić prawa, obowiązki i warunki życia poznanych grup społecznych, wymienić główne problemy dzisiejszych społeczeństw oraz podać sposoby ich rozwiązania, poprawnie posługiwać się nowo poznanym słownictwem: kultura, okres klasyczny, okres hellenistyczny, Akropol, Partenon, filozofia, logika, idealizm, etyka, powiedzieć, kim byli: Fidiasz, Myron, Homer, Ajschylos, Sofokles, Sokrates, Platon, Arystoteles, Euklides, Archimedes, określić ramy czasowe okresu klasycznego i hellenistycznego w kulturze greckiej, wskazać dziedziny sztuki, z których do dziś słyną starożytni Grecy, wymienić antycznych artystów, pisarzy i filozofów oraz ich osiągnięcia, poprawnie posługiwać się nowo poznanym słownictwem: kopuła, łuk architektoniczny, Panteon, łuk triumfalny, Koloseum, termy Karakalli, fresk, łacina, języki romańskie, mozaika, realistyczny, satyra, poemat, powiedzieć, kim byli: Wergiliusz, Horacy, Owidiusz, Juliusz Cezar, wymienić najważniejsze osiągnięcia techniczne Rzymian, poprawnie posługiwać się nowo poznanym słownictwem: styl romański, styl gotycki, teologia, scholastyka, trubadurzy, misteria, chorał gregoriański, ostrołuki, łuki przyporowe, uniwersalizm, określić ramy czasowe średniowiecza, podać cechy stylu romańskiego i gotyckiego, wymienić szkoły, jakie istniały w średniowieczu, wskazać miasta, w których powstały pierwsze uniwersytety, omówić rodzaje średniowiecznych utworów literackich, poprawnie posługiwać się nowo poznanym słownictwem: odrodzenie (renesans), humanista, humanizm, powiedzieć, kim byli: Filippo Brunelleschi, Michał Anioł, Leonardo da Vinci, Jan Gutenberg, Jan Zamoyski, Mikołaj Rej, Jan Kochanowski, Mikołaj Kopernik, określić ramy czasowe renesansu, wymienić twórców włoskiego renesansu i ich dzieła, wskazać twórców polskiego odrodzenia i ich osiągnięcia, poprawnie posługiwać się nowo poznanym słownictwem: barok, Sarmata, sarmatyzm, oświecenie, Wielka Encyklopedia Francuska, publicysta, encyklopedyści, obiady czwartkowe, powiedzieć, kim byli: Ignacy Krasicki, Jan Jakub Rousseau, Julian Ursyn Niemcewicz, określić ramy czasowe baroku i oświecenia, podać charakterystyczne cechy sztuki i literatury barokowej, wyjaśnić, czym był sarmatyzm, i wymienić jego główne cechy, przedstawić poglądy myślicieli oświecenia, wymienić przedstawicieli polskiego oświecenia, poprawnie posługiwać się nowo poznanym słownictwem: romantyzm, Wielka Emigracja, polski mesjanizm, wieszcz narodowy, pozytywizm, Trylogia, wynarodowienie, styl neogotycki, powiedzieć, kim byli: Adam Mickiewicz, Juliusz Słowacki, Zygmunt Krasiński, Fryderyk Chopin, Bolesław Prus, Maria Konopnicka, Henryk Sienkiewicz, Jan Matejko, wymienić twórców romantyzmu i pozytywizmu, poprawnie posługiwać się nowo poznanym słownictwem: Internet, poczta elektroniczna (e-mail), kultura masowa, kultura elitarna, globalna wioska, rzeczywistość wirtualna, wskazać wynalazki z XIX i XX w., które wpłynęły na rozwój kultury, 5

przedstawić wady i zalety korzystania z Internetu, wymienić znane dzieła kultury elitarnej i masowej, przedstawić osiągnięcia kulturalne w ciągu wieków, wymienić największych twórców i ich dzieła, posługiwać się nowo poznanym słownictwem: religia, Olimp, politeizm (wielobóstwo, religia politeistyczna), mit, heros, Hades, Chaos, wymienić najważniejszych bogów greckich i dziedziny, którymi sie opiekowali, wyjaśnić, jak starożytni Grecy wyobrażali sobie swoich bogów, poprawnie posługiwać się nowo poznanym słownictwem: Jahwe, monoteizm (jedynobóstwo, religia monoteistyczna), judaizm, Ziemia Obiecana, dekalog, naród wybrany, prorok, mesjasz, Biblia, Tora, Talmud, szabat, świątynia jerozolimska, faryzeusz, koszerny, powiedzieć, kim byli: Abraham, Mojżesz, Salomon, wskazać na mapie współczesny Izrael i główne miejsca, w których»yja wyznawcy judaizmu, opowiedzieć o działalności i zasługach Abrahama, Mojżesza i Salomona, wymienić zasady obowiązujące wyznawców judaizmu, poprawnie posługiwać się nowo poznanym słownictwem: chrześcijaństwo, katolicyzm, Stary i Nowy Testament, Ewangelia, schizma wschodnia, prawosławie, reformacja, Kościoły protestanckie, Kościół luterański, sobór, powiedzieć, kim byli: Jezus Chrystus, św. Paweł, Marcin Luter, wyjaśnić daty: 313, 381, 1054, 1517, omówić początki chrześcijaństwa, opowiedzieć o działalności Jezusa Chrystusa, św. Pawła, Marcina Lutra, przedstawić główne zasady religii katolickiej, podać przyczyny i skutki schizmy wschodniej, scharakteryzować przyczyny i skutki rozłamu w Kościele katolickim w XVI w., omówić zasady Kościoła luterańskiego, poprawnie posługiwać się nowo poznanym słownictwem: Allach, islam, muzułmanin, Koran, państwo teokratyczne, fundamentalizm, hidżra, wyjaśnić datę 622, powiedzieć, kim był Mahomet, wskazać na mapie Mekkę i Medynę, wymienić podstawowe obowiązki muzułmanina, omówić główne założenia islamu, przedstawić najważniejsze problemy dzisiejszego islamu. opowiedzieć o wierzeniach ludzi w ciągu dziejów, poprawnie posługiwać się nowo poznanym słownictwem: ekonomia, Mezopotamia (Międzyrzecze), nadwyżka pożywienia, Sumerowie, podział pracy, handel wymienny, płacidło, wskazać na mapie Bliski Wschód i Mezopotamie, opowiedzieć, w jaki sposób dokonał sie podział pracy w starożytnej Mezopotamii, wyjaśnić skutki podziału pracy, przedstawić zjawiska, które towarzyszyły rozwojowi handlu wymiennego, określić, kiedy zaczęto używać pieniędzy, wymienić czynniki sprzyjające rozwojowi handlu w Imperium Rzymskim. poprawnie posługiwać się nowo poznanym słownictwem: wędrówka ludów, gospodarka naturalna, bank, odpływ kruszców, inflacja, kapitał, system nakładczy, kapitalizm, obrót bezgotówkowy, weksel, lombard, 6

wskazać na mapie: Wenecje, Genue, Florencje, podać przyczyny upadku gospodarczego starożytnego Rzymu, opowiedzieć, dlaczego w Europie Zachodniej od V do X w. przeważała gospodarka naturalna, i na czym ona polegała, omówić czynniki, które doprowadziły do rozwoju miast i handlu w XI XIII w., wymienić przyczyny odkryć geograficznych, opowiedzieć, jak powstał i działał system nakładczy, wyjaśnić, dlaczego od XVI w. rozwój gospodarczy Europy przebiegał dwiema drogami, szanować odmienne poglądy, planować i organizować prace w grupie, poprawnie posługiwać się nowo poznanym słownictwem: manufaktura, poda», popyt, rynek zbytu, kolonie, kolonializm, nadprodukcja, kryzys, chałupnik, wyjaśnić, dlaczego produkcja w manufakturach była tańsza niż wytwórczość w systemie nakładczym, przedstawić skutki gospodarcze rewolucji przemysłowej, omówić przyczyny tworzenia i utrzymywania kolonii, wymienić największe potęgi kolonialne XVI XIX w., podać przyczyny kryzysów w kapitalizmie, poprawnie posługiwać się nowo poznanym słownictwem: dekolonizacja, wolny rynek, giełda, akcje, karta płatnicza, makler, opowiedzieć, jakie zasady rządzą wolnym rynkiem, wyjaśnić, jak działa giełda, wymienić zalety posiadania konta bankowego, omówić procesy i zjawiska ekonomiczne od starożytności do czasów współczesnych, poprawnie posługiwać się nowo poznanym słownictwem: środowisko naturalne, starsza epoka kamienna, osiadły tryb życia, młodsza epoka kamienna, środowisko sztuczne, wyjałowić, wyjaśnić, na czym polegała zależność pierwszych myśliwych od przyrody, wytłumaczyć, w jaki sposób ogień uniezależnił człowieka od przyrody, opowiedzieć na przykładzie starożytnej Grecji i Rzymu, w jaki sposób człowiek wykorzystywał przyrodę do własnych celów, poprawnie posługiwać się nowo poznanym słownictwem: degradacja środowiska naturalnego, rezerwat przyrody, opowiedzieć o wpływie człowieka na środowisko naturalne na przestrzeni dziejów, wymienić przykłady niszczycielskiej działalności człowieka, opowiedzieć o zmianach w rolnictwie XI XIII w., wyjaśnić wpływ rewolucji przemysłowej na środowisko naturalne, poprawnie posługiwać sie nowo poznanym słownictwem: kwaśne deszcze, efekt cieplarniany, globalne ocieplenie, promieniowanie ultrafioletowe, dziura ozonowa, recykling, reaktor, materiały radioaktywne, podać przykłady katastrof ekologicznych i omówić ich skutki, omówić działania podejmowane przez człowieka w celu ochrony przyrody, zrozumieć konieczność podejmowania działań na rzecz ochrony środowiska, opowiedzieć o związkach miedzy warunkami klimatycznymi a życiem ludzi na przestrzeni dziejów, skutecznie sie komunikować. 7

8 Poziom rozszerzony (ocena dobra i bardzo dobra): Uczeń dodatkowo potrafi: wyjaśnić, dlaczego Polska jest państwem prawnym. ocenić znaczenie przyjęcia chrztu dla państwa polskiego, podać przyczyny rozbicia dzielnicowego, wyjaśnić, dlaczego mieszkańcy ziem polskich chcieli zjednoczenia. omówić politykę zagraniczna Stefana Batorego, przygotować sie do publicznych wystąpień. wyjaśnić okoliczności powstania hymnu polskiego, porównać powstanie listopadowe ze styczniowym, wytłumaczyć, dlaczego Polska poniosła klęskę w kampanii wrześniowej. wskazać przyczyny klęski powstania warszawskiego, planować i organizować prace w grupie, podejmować indywidualne decyzje, oceniać własna naukę. wskazać przyczyny utworzenia państwa przez mieszkańców Egiptu. omówić funkcje Rady Pięciuset, ocenić demokracje ateńska, porównać demokracje ateńska z dzisiejsza, efektywnie pracować w grupie, opowiedzieć, jak funkcjonował ustrój feudalny, porównać monarchie feudalna z monarchia stanowa, porównać monarchie absolutna z konstytucyjna, przygotować sie do publicznych wystąpień. wymienić argumenty za przystąpieniem Polski do Unii Europejskiej i przeciwko niemu, porównać systemy ustrojowe, efektywnie pracować w grupie, porównać warunki społeczno-gospodarcze Polski, Niemiec i Etiopii, wytłumaczyć przyczyny niskiego bądź wysokiego poziomu życia ludności tych państw, rozwiązywać problemy w twórczy sposób.

porównać warunki społeczno-gospodarcze Polski, Niemiec i Etiopii, rozróżnić porządki architektoniczne kolumn greckich, uzasadnić, że jesteśmy spadkobiercami kultury starożytnych Greków. omówić znane zasady rzymskiego prawa, które obowiązują do dziś, porównać osiągnięcia kulturalne starożytnych Greków z dorobkiem Rzymian, dostrzec ciągłość rozwoju cywilizacyjnego. wyjaśnić, na czym polegał uniwersalizm średniowiecznej kultury, omówić znaczenie wynalazku druku, porównać kulturę średniowieczną z kultura odrodzenia, omówić najważniejsze cele polskich zwolenników oświecenia, dostrzec ciągłość przemian cywilizacyjnych, porównać poglądy romantyków z poglądami pozytywistów, wyjaśnić, czym różni sie kultura masowa od elitarnej, uzasadnić swoje przewidywania dotyczące rozwoju kultury w następnych kilkudziesięciu latach, podejmować indywidualne decyzje, przedstawić historie najważniejszych bogów i herosów greckich, omówić sposoby czczenia bogów przez Greków, przedstawić wyobrażenia Greków o życiu po śmierci, omówić rodzaje ksiąg, z których składa sie Biblia, wyjaśnić przyczyny rozproszenia narodu żydowskiego, wskazać różnice miedzy politeizmem a monoteizmem, wyjaśnić przyczyny prześladowań chrześcijan w starożytnym Rzymie, omówić, kiedy i w jaki sposób zakończyły sie represje chrześcijan, wskazać obszary, na których w XVI w. dominowały poszczególne religie chrześcijańskie: katolicyzm, prawosławie i protestantyzm, wskazać różnice miedzy wyznaniami, efektywnie pracować w grupie. wyjaśnić, w jakim celu powstały pierwsze banki i w jaki sposób działały, powiedzieć, kim był Adam Smith, scharakteryzować poglądy ekonomiczne Adama Smitha, wyjaśnić, w jaki sposób można przezwyciężyć kryzys w kapitalizmie. omówić, w jaki sposób dokonuje sie zakupów przez Internet, porównać wędrowny i osiadły tryb życia człowieka, zrozumieć skutki dokonywanych przez ludzi zmian środowiska naturalnego, wyjaśnić, dlaczego człowiek jest największym zagrożeniem dla świata przyrody, omówić stopień zależności od przyrody mieszkańców Europy Zachodniej we wczesnym średniowieczu, opowiedzieć, jak powstają kwaśne deszcze i jakie sa ich następstwa, wyjaśnić, na czym polega globalne ocieplenie, i jakie stanowi ono zagrożenie dla środowiska naturalnego, wymienić czynniki, które powodują powstanie dziury ozonowej i niebezpieczeństwa z tym związane, dostrzegać przejawy świadomej ingerencji człowieka w środowisko naturalne, planować i organizować prace w grupie. 9