TABELA ROZWOJU WIDZENIA MOJEGO DZIECKA Tabela służy gromadzeniu obserwacji rozwoju widzenia dziecka w czasie codziennych zabaw wzrokowych i domowych ćwiczeń rehabilitacyjnych. Najlepiej sprawdza się system ocen 0-5. Wartościowym jest sporządzanie notatek. Tabela ma spełniać rolę informacyjną dla rodzica i specjalisty, który prowadzi terapię widzenia, rehabilitację dziecka. Nie jest narzędziem diagnostycznym i nie zastąpi kompleksowej diagnozy i rehabilitacji prowadzonej przez specjalistę. Wiek Funkcje i zachowania wzrokowe dziecka Ocena/notatki Krótki czas czujności wzrokowej. Dziecko reaguje na światło (odwraca głowę w kierunku okien i lamp, wpatruje się w okna, światła, jasne ściany), preferuje umiarkowane światło. Reaguje na bodźce poruszające się (częściej patrzy na obiekty ruchome niż statyczne). Reaguje na bodźce wzrokowe o wysokim kontraście (głównie czarno białe, ale także kolorowe). 0.-1. Dłużej patrzy na wzory niż na obiekty o jednolitym kolorze; preferuje wzory i obiekty, które mają wyraźne cechy (barwa, rozmiar, wyraźny kontur, jasność). Reaguje na twarze (na krótko zatrzymuje spojrzenie na twarzy, bada wzrokowo twarz, ale zatrzymuje wzrok głównie na zewnętrznych cechach twarzy linii włosów, brodzie, uszach). Krótko skupia wzrok ma problemy z koordynacją ruchów oczu. Śledzi (podąża wzrokiem za poruszającym się obiektem) w linii poziomej (na początku bez przekraczania linii środkowej ciała), brak płynności śledzenia, może nie nadążać ruchami oczu za obiektem. Przenosi spojrzenie (z jednego obiektu na drugi); potrzebuje czasu na zapoznanie się z obiektem i przyzwyczajenie zanim przeniesie spojrzenie - ruchy wolne i nieprecyzyjne. Reaguje wzrokowo w centralnym polu widzenia. Tabeli rozwoju widzenia dr Małgorzaty Walkiewicz-Krutak 1
Wpatruje się w obiekty o jaskrawych barwach i złożonych wzorach, dłużej patrzy na obiekty żółte i czerwone. Dłużej patrzy na ruchome obiekty. Bada wzrokowo bliskie otoczenie przeszukuje, lokalizuje i utrzymuje spojrzenie na obiektach znajdujących się w różnych odległościach od oczu. Bada wzrokowo twarz - przygląda się wewnętrznym elementom twarzy: oczy, nos, ust. Dłużej utrzymuje spojrzenie. Śledzi w linii poziomej, pionowej i po okręgu; śledzi ruch osób poruszających się w pobliżu. Szybciej i bardziej precyzyjnie przenosi spojrzenie miedzy obiektami znajdującymi się w podobnej odległości od oczu. 2.-3. Miesiąc Podejmuje próby zbieżnego ustawienia oczu. Szybciej przenosi spojrzenie z obiektów bliższych na oddalone. Nawiązuje i utrzymuje kontakt wzrokowy, uśmiecha się w interakcji z dorosłym. Patrzy na swoje ręce. Wyciąga ręce w kierunku obiektów wzrokowych. Przenosi spojrzenie w kierunku źródła dźwięku, także poza centralną część pola widzenia. Dłużej patrzy na nowe obiekty. Pole widzenia zwiększa się zaczyna zauważać obiekty w obwodowym polu widzenia. Tabeli rozwoju widzenia dr Małgorzaty Walkiewicz-Krutak 2
Bada wzrokowo swoje dłonie, zbliża je do oczu, obserwuje ruchy palców. Szybko przenosi spojrzenie i zainteresowanie z jednego przedmiotu na inny. 3.-5. Sięga w kierunku wiszących przedmiotów i chwyta je (przenosi spojrzenie z dłoni na obiekt i z powrotem, patrzy i sięga po różne przedmioty znajdujące się w zasięgu ręki, patrzy na obiekty podczas sięgania i manipulacji nimi, rozpoznaje obiekty, które nadają się do chwycenia, przenosi zabawki do ust pod kontrolą wzroku). Widzi przestrzennie. Znacznie rozszerza się zasięg widzenia i zasięg uwagi wzrokowej obserwuje upadające zabawki, oddalające się osoby. Ma prawie pełne pole widzenia. Ma w pełni skoordynowane ruchy obu oczu. Śledzi przedmioty we wszystkich kierunkach. Szybko i dokładnie przenosi spojrzenie z obiektu na obiekt. 5.-7. Ma pełne lub prawie pełne pole widzenia. Manipuluje przedmiotami pod kontrolą wzroku. Przejawia początki pamięci wzrokowej - rozpoznaje wzrokowo znane mu osoby i obiekty. Odmiennie reaguje na różny wyraz twarzy, potrafi różnicować wyraz szczęścia, zaskoczenia i strach. Tabeli rozwoju widzenia dr Małgorzaty Walkiewicz-Krutak 3
Dziecko patrzy na małe przedmioty, podąża wzrokiem za nimi, sięga po coraz mniejsze obiekty. Widzi otwory, zagłębienia i wkłada w nie palce/jest zainteresowane kolorowymi metkami. 7.-12. Manipuluje małymi obiektami pod kontrolą wzroku, w złożonych obiektach wyróżnia szczegóły, precyzyjnie do nich sięga i manipuluje nimi. Przejawia początki zainteresowania obrazkami, zatrzymuje na nich spojrzenie, przewraca strony w książeczce pod kontrolą wzroku. Rozwija się pamięć wzrokowa, dziecko rozróżnia członków rodziny i obcych. Przemieszcza się w kierunku bodźców wzrokowych. Naśladuje niektóre ekspresje twarzy i proste czynności. Nawiązuje kontakt wzrokowy z dorosłymi ze znacznej odległości (kontroluje wspólne pole uwagi wzrokowej z dorosłym, przenosi uwagę wzrokową z osoby na obiekt) kieruje uwagę wzrokową tam gdzie skierował ją opiekun. Porozumiewa się wzrokowo. Potrafi naśladować proste czynności. Rozszerza się zasięg widzenia dziecka, rozwija się wzrokowa orientacja w przestrzeni. 2.-3. rok Rozróżniania, rozpoznaje i identyfikuje obiekty. Dziecko jest w stanie długo utrzymać uwagę na obserwowanym przedmiocie, określa jego elementy wewnętrzne np. lala oko lali. Przejawia większe zainteresowanie nowymi obiektami i zdarzeniami. Jest podatne na kierowanie jego uwagą wzrokową, zabiega o wspólne pole uwagi wzrokowej. Tabeli rozwoju widzenia dr Małgorzaty Walkiewicz-Krutak 4
Naśladuje gesty. Rozwija się pamięć wzrokowa. Rozwija się umiejętność identyfikowania konkretnych obiektów i czynności, a także ich identyfikowanie na obrazkach np. dziecko śpi, dziecko je. Dobiera bryły geometryczne według kształtu. Dobiera konkretne przedmioty i ich reprezentacje wg koloru, kształtu, wielkości i funkcji. Rozróżnia i identyfikuje kształty i szczegóły na obrazkach. Dobiera obrazki przedmiotów do konkretnych przedmiotów i obrazków. Rysuje linie i kształty według wzoru. 3.-5. rok Odróżnia małe obiekty wzrokowe. Rozróżnia, rozpoznaje i identyfikuje barwy i ich odcienie. Identyfikuje obraz przedmiotu na podstawie częściowo widocznego elementu. Składa obiekt z części. Identyfikuje zdarzenia na obrazkach i opowiada historyjki obrazkowe. Identyfikuje i odtwarza figury i znaki abstrakcyjne. 5.-7. rok Dobiera figury na podstawie pojedynczego szczegółu. Identyfikuje i nazywa brakujące szczegóły na obrazku. Tabeli rozwoju widzenia dr Małgorzaty Walkiewicz-Krutak 5
Rozpoznaje i identyfikuje podobieństwa i różnice w zakresie liter i wyrazów. Identyfikuje i odtwarza pojedyncze znaki i układy znaków, litery pisane różnymi rodzajami druku. Kojarzy wyraz z obrazkiem. Identyfikuje wyrazy (czyta). Odtwarza znaki abstrakcyjne z pamięci (pisze). Tabeli rozwoju widzenia dr Małgorzaty Walkiewicz-Krutak 6