Szczegółowy program zajęć z Mikrobiologii i Immunologii Wydział Lekarsko-Stomatologiczny ROK II ( 2017/2018) WYKŁAD I 09.10.2017 Harmonogram wykładów: Podstawy wykrywania zakażeń bakteryjnych, wirusowych i grzybiczych: cel i znaczenie badania mikrobiologicznego. Zasady pobierania materiału do badań mikrobiologicznych: okres pobierania, rodzaje materiałów, sposoby pobierania, przechowywania i transportu, skierowanie do pracowni mikrobiologicznej. Metody namnażania wirusów (hodowle komórkowe, zarodki ptasie, wrażliwe zwierzęta). Metody wykrywania namnożonych wirusów: efekt cytopatyczny, metoda łysinkowa, odczyn hemaglutynacji, odczyn hemadsorpcji, odczyn neutralizacji, metody mikroskopowe. Bakteriofagi, mykofagi i ich zastosowanie w medycynie. Liza i lizogenia. Ogólne zasady diagnostyki zakażeń wirusowych: celowość badań wirusologicznych, pobieranie i przesyłanie materiału, metody diagnostyczne (izolacja wirusa, diagnostyka mikroskopowa, diagnostyka serologiczna). Diagnostyka niektórych chorób wirusowych grypa, wścieklizna, WZW, ARC i AIDS WYKŁAD II 23.10.2017 Ogólna charakterystyka i podział substancji działających na drobnoustroje. Podstawowe grupy: beta-laktamowe (penicyliny, cefalosporyny, monobaktamy, karbapenemy, inhibitory betalaktamaz), aminoglikozydy, chinolony, tetracykliny, makrolidy, linkozamidy, glikopeptydy, inne. Sposób (bakteriobójczy, bakteriostatyczny), zakres działania (wąskie, szerokie spektrum), mechanizm działania (hamowanie syntezy ściany komórkowej, uszkodzenie błony cytoplazmatycznej, blokowanie syntezy białka, blokowanie syntezy DNA, konkurencyjne wnikanie w łańcuch metaboliczny) poszczególnych grup antybiotyków. Leki przeciwwirusowe, mechanizmy działania. Leki przeciwgrzybicze, mechanizmy działania. Uboczne działanie antybiotyków alergiczne, toksyczne, biologiczne, efekt poantybiotykowy. Wskazania i zasady racjonalnej terapii, terapia empiryczna, terapia celowana. WYKŁAD III 30.10.2017 A. Formy współżycia między drobnoustrojami: synergizm, antagonizm, obojętność przykłady. Współżycie drobnoustrojów z organizmem: symbioza, komensalizm, saprofityzm, oportunizm, pasożytnictwo, nosicielstwo, antybioza. Normalna (fizjologiczna) mikroflora człowieka - skóra, układ oddechowy, pokarmowy, moczowo-płciowy. Rola i uwarunkowania najczęściej występujących drobnoustrojów. Chorobotwórczość (zjadliwość) drobnoustrojów zakaźność, inwazyjność, toksyczność. Czynniki warunkujące chorobotwórczość: struktury powierzchniowe (fimbrie,otoczki, substancje śluzowe, białka adhezyjne), toksyny (egzotoksyny, endotoksyny, enterotoksyny, mechanizmy działania toksyn), enzymy (np. koagulaza, hialuronidaza, itp.). Terminy związane z zakażeniem, zapaleniem i epidemiologią chorób infekcyjnych: adhezja, kolonizacja, kontaminacja, inwazja, ewazja, zakażenie (ostre, przewlekłe, oportunistyczne, miejscowe, układowe, uogólnione, bezobjawowe, objawowe, latentne, mieszane, pierwotne, reinfekcja, superinfekcja, szpitalne, pozaszpitalne, endogenne, egzogenne, wrodzone, nabyte, antroponoza, antropozoonoza, zoonoza, bakteriemia, posocznica, intoksykacja, zarażenie, rezerwuar zarazka, źródło zakażenia, wrota zakażenia, okres wylegania, epidemia, endemia, pandemia B. Zakażenia wywoływane przez prątki kwasooporne Mycobacterium: podział, morfologia i fizjologia prątków, postacie kliniczne, diagnostyka w gruźlicy (opracowanie materiału, homogenizacja, preparaty bezpośrednie, hodowle, próba biologiczna, system Bactec 460, sondy molekularne, lekooporność. Odporność (szczepienia, próba tuberkulinowa) i epidemiologia w gruźlicy. WYKŁAD IV 13.11.2017 Zakażenia krzyżowe, zakładowe, szpitalne. Źródło, rezerwuar zakażenia, drogi przenoszenia, drogi wnikania. Zakażenia egzogenne, endogenne. Nosicielstwo, kolonizacja, zakażenie. Kliniczne postacie zakażeń. Nadzór i kontrola zakażeń w warunkach ambulatoryjnych i szpitalnych. Czynniki etiologiczne zakażeń krzyżowych bakteryjne, wirusowe, grzybicze, pasożytnicze, charakterystyka drobnoustrojów szpitalnych ( zmienność, oporność na antybiotyki) alert patogeny. Zasady chemioterapii zakażeń szpitalnych. 1
Mechanizmy powstawania oporności bakterii na antybiotyki oporność naturalna, nabyta, chromosomalna, plazmidowa, ekspresja fenotypowa oporności na antybiotyki ( synteza enzymu degradującego, modyfikacja miejsca docelowego działania, zaburzenie barier przepuszczalności, ominięcie ogniwa zablokowanego przez enzym, wypływ antybiotyku) WYKŁAD V 20.11.2017 Immunologia infekcyjna - reakcje obronne humoralne i komórkowe w stosunku do bakterii i ich toksyn, wirusów, grzybów, pasożytów. Immunoprofilaktyka szczepienia ochronne, typy szczepionek, kalendarz szczepień. Immunoterapia wskazania, szczepionki lecznicze, autoszczepionki, surowice odpornościowe, preparaty roślinne, inne. Zaburzenia układu immunologicznego: niedobory pierwotne (wrodzone) i wtórne (nabyte), Zespoły immunoproliferacyjne Źródło: Antybiotykoterapia- D. Dzierżanowska najnowsze wydanie Mikrobiologia- P.R. Murray, K.S. Rosenthal, M.A. Pfaller Mikrobiologia lekarska F. Kayser, K. Bienz, J. Eckert, R. Zinkernagel Immunologia I. Roitt, J. Brostoff, D. Male 2
Harmonogram ćwiczeń: 1. Podstawy różnicowania bakterii i grzybów. Morfologia bakterii i grzybów: kształt, wymiary, budowa komórki bakteryjnej, struktury powierzchniowe (fimbrie, rzęski, otoczki, slime) i wewnątrzkomórkowe (nukleoid, rybosomy, mezosomy, plazmidy, transpozony, przetrwalniki, ziarnistości ). Różnice w budowie ściany komórkowej bakterii Gram-dodatnich (peptydoglikan, kwasy tejchojowe), prątki (kwasy mikolowe, lipoarabinomannan, woski) i Gram-ujemnych (peptydoglikan, lipopolisacharyd, białka porynowe). Drobnoustroje z defektywną ścianą komórkową: mykoplazmy, riketsje, chlamydie, protoplasty, sferoplasty, formy L. Podstawowe cechy różnicujące bakterie (Procaryota) i grzyby (Eucaryota). Metody badania morfologii drobnoustrojów badania mikroskopowe: preparaty przyżyciowe i barwione, zastosowanie różnych typów mikroskopów w mikrobiologii. Metody barwienia podziały, zastosowanie praktyczne (metoda Grama, Ziehl-Neelsena, Neissera, Giemsy, Löfflera).Wykorzystanie morfologii do różnicowania drobnoustrojów. Podłoża do hodowli drobnoustrojów podziały, przykłady (płynne stałe, półpłynne; proste wzbogacone, wybiórczoróżnicujące, wybiórczo-namnażające, specjalne, chromogenne; transportowe, transportowo-wzrostowe); zastosowanie różnych podłoży w diagnostyce. Różnicowanie drobnoustrojów na podstawie rodzaju wzrostu na podłożach płynnych (zmętnienie) i stałych (morfologia kolonii). Wykorzystanie metabolizmu (aktywność enzymatyczna, cechy biochemiczne) do identyfikacji i różnicowania drobnoustrojów. Technika mikroskopii immersyjnej. Preparaty pokazowe - ocena morfologii komórek bakteryjnych, różnicowanie poszczególnych grup drobnoustrojów. Sporządzenie i zabarwienie metodą Grama preparatów z hodowli stałej i płynnej, ocena mikroskopowa w/w preparatów. Oglądanie preparatów bezpośrednich z różnych materiałów klinicznych: ropa, plwocina, krew, wydzielina z pochwy. Wykrywanie ruchu bakterii na podłożu stałym, w agarze półpłynnym. Oglądanie podłoży do hodowli drobnoustrojów przed i po posiewie (podłoża płynne: tryptozowo-sojowe, tioglikolanowe; podłoża agarowe: z krwią owczą, Chapmana, MacConkeya, Sabourauda, czekoladowe, Mueller- Hintona, D-Coccosel, Pyocyanosel, chromogenne), ocena wzrostu, charakterystyka morfologiczna (wygląd) i biochemiczna (charakterystyczna barwa) kolonii. Demonstracja zestawów do hodowli bakterii beztlenowych (anaerostat) i wymagających zwiększonej atmosfery dwutlenku węgla i/lub obniżonego (5-10%) ciśnienia parcjalnego tlenu (eksykator). Różnicowanie bakterii i grzybów na podstawie cech biochemicznych - testy API (odczyt wizualny), karty VITEK 2 Compact. Demonstracja podłoża płynnego do wzrostu beztlenowców. Źródło: Mikrobiologia- P.R. Murray, K.S. Rosenthal, M.A. Pfaller 2. Klasyfikacja drobnoustrojów. Zasady pobierania materiałów do badania mikrobiologicznego. WEJŚCIÓWKA: ćw. 1 i 2 Fizjologia drobnoustrojów wymagania odżywcze (skład chemiczny komórki bakteryjnej, różne zapotrzebowanie na składniki pokarmowe); metabolizm zapotrzebowanie na źródło węgla i źródło energii (autotrofy, heterotrofy, chemolitotrofy, chemoorganotrofy); zapotrzebowanie na tlen (bezwzględne tlenowce, wzgledne beztlenowce, beztlenowce, mikroaerofile, kapnofile); wpływ temperatury (psychrofile, mezofile, termofile), ph, ciśnienia, potencjału oksydoredukcyjnego na wzrost bakterii. Różnice w zapotrzebowaniu wzrostowym różnych grup drobnoustrojów (większość bakterii podłoża sztuczne; riketsje, chlamydie namnażanie w żywych komórkach). Wzrost i rozmnażanie bakterii i grzybów cykle rozwojowe, fazy namnażania, szybkość wzrostu na podłożach sztucznych poszczególnych drobnoustrojów. Zmienność bakterii genotyp, fenotyp, mutacja, rekombinacja (koniugacja, transdukcja, transformacja). Znaczenie praktyczne różnych zmian w genotypie (zmiana cech morfologicznych, biochemicznych, chorobotwórczości, wrażliwości na antybiotyki). Ogólne zasady klasyfikacji drobnoustrojów rodzina, rodzaj, gatunek, szczep, biotyp, serotyp, serowar Podstawowe grupy bakterii Gram-dodatnich ziarenkowce: Staphylococcus, Streptococcus, Enterococcus, Peptostreptococcus; laseczki: Bacillus, Clostridium; pałeczki: Corynebacterium, Listeria, Lactobacillus, Propionibacterium; prątki Mycobacterium; promieniowce: Actinomyces, Nocardia Podstawowe grupy bakterii Gram-ujemnych ziarniaki: Neisseria, Veilonella; różne grupy pałeczek: z rodziny Enterobacteriaceae (E coli, Klebsiella, Salmonella...), niefermentujące: Pseudomonas, Acinetobacter; inne: Vibrio, Campylobacter, Helicobacter, Haemophilus, Bordetella, Gardnerella, Legionella..., beztlenowe: Bacteroides, Fusobacterium...; krętki Treponema, Borrelia; riketsje; chlamydie; mykoplazmy. Opracowanie materiału w pracowni bakteriologicznej wykonanie i znaczenie praktyczne poszczególnych etapów: 3
- badanie mikroskopowe - preparat bezpośredni barwiony metodą Grama lub inną ewentualnie wykazanie antygenu bezpośrednio w materiale metodami serologicznymi lub genetycznymi; - posiewy na odpowiednie podłoża bakteriologiczne; - identyfikacja wyhodowanych drobnoustrojów - preparat z hodowli, ocena morfologii kolonii, badanie cech biochemicznych, badanie serologiczne, typowanie fagowe, sondy molekularne; - oznaczenie wrażliwości na antybiotyki; - badanie zjadliwości drobnoustrojów (metody in vivo i in vitro); Kliniczna interpretacja wyniku badania bakteriologicznego. Oznaczanie miana przeciwciał w surowicy różne odczyny serologiczne. Omówienie i wypełnienie skierowania na badanie bakteriologiczne, ocena wyniku badania mikrobiologicznego. Źródło: Mikrobiologia- P.R. Murray, K.S. Rosenthal, M.A. Pfaller 3. Wirusy. WEJŚCIÓWKA: ćw.3 i wykład 1 Podstawowe cechy wirusów różniące je od innych drobnoustrojów. Budowa i wymiary wirusów. Fazy replikacji wirusów, wpływ typu replikacji na przebieg zakażenia wirusowego. Priony. Podstawowe taksony wirusów: dsdna: Herpesviridae (Human herpesvirus - HHV-1, HHV-2, HHV-3 (VZV), HHV-4 (EBV), HHV-5 (CMV), HHV-6, HHV-7, HHV-8; Adenoviridae (Human adenovirus -HAdV-A, -B, -C, -D, -E, -F); Polyomaviridae (BK polyomavirus - BKPyV, JCPyV); Papillomaviridae (Human papillomavirus - HPV); Poxviridae: (Vaccinia virus - VACV, Variola Variola virus (VARV) ssdna: Parvoviridae (B19 virus - B19V) wybrane używające odwrotnej transkryptazy: Hepadnaviridae (Hepatitis B virus HBV); Retroviridae (Human immunodificiency virus - HIV-1, HIV-2, Primate T-lymphotropic virus - PTLV-1, PTLV-2 (HTLV) dsrna: Reoviridae (Rotavirus A RV-A, Rotavirus B RV-B, ssrna(-): Orthomyxoviridae (Influenza A- FLUAV, Influenza B - FLUBV, Influenza C - FLUCV); Paramyxoviridae (Human parainfluenza virus - HPIV-1, HPIV-3, Measles virus MEV, Mumps virus MuV, Human respiratory syncytial virus HRSV); Rabdoviridae (Rabies virus RABV); Filoviridae (Za Seoul virus SEO); Zaire Ebola Virus, Marburg virus); Bunyaviridae (Hantaan virus HTNV, DOBV, Puumala virus PUUV, Sin Nombre virus SNV, Rift Valley fever virus RVFV); Hepatitis delta virus - HDV; Picornaviridae (enterovirusy: Coxackie, Echo Polio; rinowirusy: Human rhinovirus - HRV-A, HRV-B;, Hepatitis A virus HAV, Foot-and-mouth disease virus FMD); Calciviridae (Norovirus (Norwalk virus) - NV); Astroviridae Human astrovirus HastV); ssrna(+): Coronaviridae (Coronavirus, SARS, Torovirus); Togaviridae (Rubella virus - RUBV); Flaviviridae (Tick-borne encephalitis virus TBEV, Yellow fever virus - YFV, Dengue virus - DENV, West Nile virus- WNV, Hepatitis C virus HCV; Hepatitis E virus HEV; Zika virus- ZIKV) Film: Zakażenie HIV Demonstracja hodowli komórkowych: efekt cytopatyczny, hemadsorpcja. Wykrywanie wirusów metodą hemaglutynacji odczyn szkiełkowy i probówkowy (ustalenie miana wirusa). Odczytanie odczynu zahamowania hemaglutynacji (wykrywanie przeciwciał w surowicy, np. grypy, odry) i odczynu Elisa ( możliwość wykrycia antygenu i przeciwciał, np. WZW). Oglądanie ciałek wtrętowych Negriego (w tkance mózgowej zwierzęcia chorego na wściekliznę) w preparacie barwionym i metodą IF. Wykrywanie wirusów oddechowych metodą DIF. Oznaczanie DNA wirusa Cytomegalii metodą Real-Time PCR w surowicy prezentacja w pracowni. Oznaczanie wirusa BK metodą Real Time PCR w surowicy prezentacja w pracowni. Oznaczanie ilościowe przeciwciał przeciwko wirusowi Epstein-Barr (klasa IgM oraz IgG) metodą Map Luminex prezentacja w Pracowni, przykłady wyników oraz interpretacja. Możliwości diagnostyki różnych zakażeń wirusowych prospekty. Źródło: Mikrobiologia- P.R. Murray, K.S. Rosenthal, M.A. Pfaller 4. Chemioterapia zakażeń WEJŚCIÓWKA: ćw. 4 i wykład 2 Metody badania wrażliwości bakterii na antybiotyki in mitro - antybiogramy: metoda dyfuzyjno-krążkowa, metody rozcieńczeniowe w podłożu stałym i płynnym, skryningowe (oznaczanie MRSA, HLAR), E-testy. Znaczenie kliniczne MIC i MBC. Wykonanie antybiogramów metodą dyfuzyjno-krążkową z wybranych szczepów gronkowców. Omówienie zasad wykonywania antybiogramu dyfuzjno-krążkowego wg standardów EUCAST - przygotowanie odpowiedniego inoculum, posiew na odpowiednie podłoże, nałożenie właściwych krążków. Formularz antybiogramu. 4
Omówienie zasad odczytywania i interpretacja wyników antybiogramów wykonanych metodą dyfuzyjno-krążkową (wrażliwy, średnio-wrażliwy, oporny) oraz metodą kolejnych rozcieńczeń (ustalenie MIC). Odczytanie MIC na podstawie E-testu. Odczytanie lekowrażliwości grzybów za pomocą różnych testów: Candifast R14 Micronaut system AM MHK (odczyt w pracowni) Kliniczna interpretacja wyników antybiogramów uzyskanych in vitro. Wykonanie posiewów z nosa, gardła, skóry. Źródło: Antybiotykoterapia- D. Dzierżanowska najnowsze wydanie Mikrobiologia- P.R. Murray, K.S. Rosenthal, M.A. Pfaller 5. Flora fizjologiczna człowieka. Ziarenkowce Gram-dodatnie i Gram-ujemne tlenowe, względnie beztlenowe i beztlenowe WEJŚCIÓWKA: ćw. 5 i wykład 3 (A) Ziarenkowce Gram-dodatnie, katalazo-dodatnie: Micrococcus, Staphylococcus, Stomatococcus Ziarnenkowce Gram-dodatnie, katalazo-ujemne: Streptococcus, Enterococcus, Aerococcus, Gemella Ziarenkowce Gram-ujemne: Neisseria, Moraxella Występowanie, czynniki warunkujące chorobotwórczość, najczęstsze postacie kliniczne zakażeń, mechanizmy obronne typ odczynu zapalnego, epidemiologia, diagnostyka, leczenie zakażeń wywołanych przez Staphylococcus (S aureus, S epidermidis (grupa CNS), S saprophyticus), Streptococcus (grupy serologiczne: A - S pyogenes, B - S agalactiae, C S equisimilis, G różne szczepy, S pneumoniae, grupa viridans ), Enterococcus (E faecalis, E faecium), Neisseria (N meningitidis, komensalne gatunki występujące fizjologicznie w jamie ustnej), Moraxella catarrhalis Ziarniaki Gram-dodatnie beztlenowe: Peptococcus, Peptostreptococcus, Sarcina Ziarniaki Gram-ujemne beztlenowe: Veilonella; Odczytanie posiewów wykonanych z różnych miejsc występowania drobnoustrojów w organizmie. Odczyt wykonanych antybiogramów na poprzednim ćwiczeniu. Przeprowadzenie i omówienie badania bakteriologicznego na przykładzie badania ropy z czyraka preparat bezpośredni, posiew na podłoża: agar z krwią, Chapmana, tioglikolanowe Różnicowanie gronkowców: Ocena morfologii różnych kolonii gronkowców na agarze zwykłym, agarze z krwią i podłożu Chapmana, wykonanie testu sprawdzającego wytwarzanie katalazy, clumping factor (CF), oglądanie testu probówkowego na wytwarzania koagulazy. Badanie wrażliwości na antybiotyki. Różnicowanie paciorkowców: ocena morfologii kolonii i typu hemolizy paciorkowców hemolizujących, zieleniących i niehemolizujących, test na katalazę, oglądanie zestawu do różnicowania serologicznego paciorkowców hemolizujących (Streptokit), ocena testu na optochinę do różnicowania pneumokoków od paciorkowców zieleniących. Demonstracja badania poziomu ASO. Ocena antybiogramów z paciorkowcami hemolizującymi i pneumokokami, wypisanie wyniku. Różnicowanie enterokoków: wzrost na agarze zwykłym, agarze z krwią i D-Coccosel. Ocena antybiogramu z enterokoków i HLAR, wypisanie wyniku. Różnicowanie Neisseria i Moraxella. Oglądanie preparatów bezpośrednich z zakażenia dwoinkami zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych. Oglądanie zestawu do określenia grupy serologicznej Neisseria meningitidis Różnicowanie Moraxella catarrhalis od za pomocą krążka z glukozą. Oglądanie zestawów do różnicowania biochemicznego w/w drobnoustrojów Antybiotykoterapia- D. Dzierżanowska 6. Pałeczki Gram-ujemne oraz pałeczki Gram-dodatnie tlenowe, względnie beztlenowe i beztlenowe. WEJŚCIÓWKA: ćw. 6 i wykład 3 (B) Pałeczki Gram-ujemne niefermentujące niewybredne tlenowe: Pseudomonas, Stenotrophomonas, Burkholderia, Acinetobacter Pałeczki Gram-ujemne jelitowe (duże) względnie beztlenowe z rodziny Enterobacteriaceae: Escherichia coli, Salmonella, Shigella, Klebsiella, Enterobacter, Citrobacter, Serratia, Proteus, Morganella, Providencia, Yersinia). Pałeczki oksydazo-dodatnie, fermentujące: Vibrio, Aeromonas, Plesiomonas, Campylobacter, Helicobacter, Kokopałeczki Gram-ujemne (małe): Francisella, Pasteurella, Brucella, Bordetella, Gardnerella, Haemophilus, Legionella Zasady diagnostyki zakażeń przewodu pokarmowego przebiegających z biegunką i zakażeń układu moczowego. Pałeczki Gram-dodatnie przetrwalnikujące: Bacillus Pałeczki Gram-dodatnie nieprzetrwalnikujące: Corynebacterium - maczugowce, Mycobacterium - prątki, Erysipelothrix, Listeria. Rozgałęzione pałeczki promieniowce: Nocardia, Streptomyces, Rodococcus, Actinomadura. Pałeczki Gram-ujemne nieprzetrwalnikujace: Bacteroides, Porphyromonas, Prevotella, Fusobacterium, Leptotrichia; 5
Pałeczki Gram-dodatnie nieprzetrwalnikujące: Actinomyces, Propionibacterium, Eubacterium, Lactobacillus, Bifidobacterium, Mobiluncus; Pałeczki Gram-dodatnie przetrwalnikujace (laseczki): Clostridium; Zakażenia wywołane przez laseczki z rodzaju Clostridium (C tetani, C difficile, C botulinum, C perfringens i inne) chorobotwórczość, diagnostyka, epidemiologia, leczenie. Ocena wyglądu kolonii różnych pałeczek Gram-ujemnych na podłożu Mc Conkeya kolonie laktozo-dodatnie (E coli), laktozo-ujemne (Salmonella, Shigella, Proteus), śluzowe (Klebsiella). Ocena wyglądu kolonii Salmonella na podłożu SS oraz Pseudomonas na podłożu Pyocyanosel Różnicowanie pałeczek Gram-ujemnych na podstawie cech biochemicznych testy API. Wykonanie typowania serologicznego E coli EPEC. Oglądanie zestawów do typowania serologicznego Salmonella, Shigella. Odczytanie antybiogramów z różnych pałeczek, wypisanie wyniku. Badanie wytwarzania beta-laktamaz przez Klebsiella. Oglądanie preparatów z hodowli Helicobacter pylori. Wykrycie Helicobacter pylori na pomocą testu ureazowego (ureaza +). Oglądanie dodatnich posiewów w kierunku Campylobacter. Wykrywanie antygenu Helicobacter pylori w kale testem ImmunoCard STAT! HpSA próby dodatnie i ujemne Prezentacja i omówienie wyników badań oznaczania przeciwciał IgG przeciwko Heliocobacter pylori metodą IF oraz przeciwciał przeciwko specyficznym antygenom testem Westernblot. Oglądanie preparatów barwionych metodą Grama oraz hodowli na agarze zwykłym (mikrokolonie) promieniowców Nocardia. Oglądanie prątków gruźlicy w preparatach bezpośrednich barwionych metodą Ziehl-Neelsena i fluorescencyjnych. Oglądanie hodowli prątków na podłożu Lövensteina-Jensena i lekooporności. Wykrywanie obecności DNA Mycobacterium tuberculosis metodą Real-Time PCR w płynach z jam ciała, popłuczynach oskrzelowych, moczu, BAL-u, plwocinie, surowicy, krwi pełnej na EDTA zastosowanie metody, jej ograniczenia, przykłady wyników Oglądanie hodowli z bakteriami beztlenowymi (charakterystyczny zapach). Oglądanie preparatów z hodowli laseczek Clostridium. Oglądanie preparatów i hodowli Propionibacterium acnes ze zmiany trądzikowej. Antybiotykoterapia- D. Dzierżanowska 7. Zasady kontroli zakażeń. Dezynfekcja i sterylizacja. WEJŚCIÓWKA: ćw. 7 i wykład 4 Niszczenie drobnoustrojów sanityzacja, dezynfekcja, sterylizacja (definicja, podziały, zastosowanie praktyczne). Dezynfekcja: fizyczna (termiczna pasteryzacja, tyndalizacja, dekoktacja: promieniowanie UV), chemiczna (alkohole, aldehydy, pochodne chloru, jodofory, detergenty, mydła, środki utleniające, związki metali ciężkich, barwniki, inne, zasady doboru preparatów dezynfekcyjnych), gazowa (komory gazowo-formaldehydowe). Środki dezynfekcyjne i antyseptyczne stosowane w praktyce stomatologicznej. Sterylizacja: wysokotemperaturowa suche gorące powietrze, para wodna, spalanie, wyżarzanie; niskotemperaturowa - tlenek etylenu, formaldehyd, fumigacja; chemiczna: środki odkażające alkohole, aldehydy, chlorowce, nadboran; mechaniczna filtry; plazmowa. Kontrola procesu sterylizacji: wskaźniki fizyczne, chemiczne, biologiczne. Metody badania bakteryjnego zanieczyszczenia powietrza i powierzchni, sprzętu: metoda opadowa samoistna i z wymuszonym obiegiem, wymazy. Film: Zakażenia szpitalne. Wykrywanie różnych mechanizmów oporności: betaklaktamazy ESBL i AmpC, KPC, MBL, mechanizm MLS B, szczepy MRSA, VISA, HLAR, VRE, GISA. Odczytanie antybiogramów z alert-patogenów wywołujących zakażenia szpitalne. Demonstracja różnego typu aparatury do wyjaławiania. Oglądanie wskaźników chemicznych kontrolujących proces sterylizacji. Odczytanie posiewów sporotestów A i S. Oglądanie płytki z przykładem działania promieniowania UV i środków dezynfekcyjnych. Przegląd prospektów najczęściej stosowanych chemicznych środków dezynfekcyjnych i sterylizujących. Oglądanie posiewów z palców, powierzchni i powietrza. Wizyta w pracowni bakteriologicznej. Źródło: Antybiotykoterapia- D. Dzierżanowska Mikrobiologia- P.R. Murray, K.S. Rosenthal, M.A. Pfaller; 6
8. Podstawowe zasady działania układu immunologicznego. Odporność nieswoista WEJŚCIÓWKA: ćw. 8 Układ limfatyczny: pierwotne (centralne) i wtórne (obwodowe) narządy limfatyczne, krążenie limfocytów. MALT, SALT. Komórki układu odpornościowego i ich podstawowe funkcje: stem cell, limfocyty B, T, NK, makrofagi, granulocyty, komórki dendrytyczne, komórki tuczne, płytki krwi. Mediatory rozpuszczalne: dopełniacz, przeciwciała, cytokiny (monokiny, limfokiny, interleukiny, chemokiny...), interferony, mediatory zapalne. Antygeny rodzaje, immunogenność, swoistość. Odporność: wrodzona, nabyta; czynna, bierna; nieswoista, swoista; naturalna, sztuczna; komórkowa, humoralna. Odporność a odpowiedź immunologiczna. Odporność nieswoista (wrodzona): drogi wnikania antygenu do ustroju, naturalne bariery anatomiczno-czynnościowe skóry i błon śluzowych, receptory Toll-like, rola flory fizjologicznej, nieswoiste czynniki humoralne (dopełniacz, interferony, lizozym. laktoferyna. fibronektyna, białko C-reaktywne, białka szoku termicznego..), komórkowe. Dopełniacz: aktywacja (droga klasyczna i alternatywna), biologiczne efekty układu dopełniacza (zwiększenie przepuszczalności naczyń, chemotaksja i aktywacja neutrofilów, adherencja i opsonizacja, przetwarzanie kompleksów, liza krwinki lub uszkodzenie komórki - pory). Receptory dla fragmentów dopełniacza na komórkach. Współdziałanie układu dopełniacza z układem krzepnięcia i kinin. Fagocytoza: migracja komórek fagocytujących, cząsteczki adhezyjne (integryny, selektyny), czynniki chemotaktyczne (składowe dopełniacza, chemokiny), receptory na komórkach fagocytujących, opsonizacja, pochłanianie, wewnątrzkomórkowe zabijanie drobnoustrojów mechanizmy zależne i niezależne od tlenu. Cytotoksyczność naturalna komórki NK (brak restrykcji MHC), mechanizm działania (perforyny). Bariera patologiczna zapalenie. Film: Fagocytoza. Krwinki białe. Metody badania układu dopełniacza: oznaczanie składowych C3, C4, inhibitora C1, czynnika B, aktywności hemolitycznej. Ocena chemotaksji metoda agarozowa. Metody oceny funkcji komórek fagocytujących odsetek komórek fagocytujących, indeks fagocytarny, odsetek komórek zabitych, test NBT. 9. Swoista odpowiedź immunologiczna. Immunoprofilaktyka, immunoterapia WEJŚCIÓWKA: ćw. 9 Swoista odpowiedź humoralna i komórkowa rozpoznanie antygenu, interakcja komórek i interleukin (cytokin), typy odpowiedzi, receptory odpowiedzialne aktywację i kooperację. Współdziałanie mechanizmów swoistej odpowiedzi komórkowej i humoralnej. Immunoglobuliny budowa, klasy, funkcje, przeciwciała monoklonalne. Pierwotna i wtórna odpowiedź immunologiczna, pamięć immunologiczna. Reakcje antygen-przeciwciało: aglutynacja, precypitacja, liza, OWD, IF, Elisa, RIA, techniki blotting, praktyczne zastosowanie. Wykrywanie reakcji antygen przeciwciało odczyny serologiczne. Wykonanie odczynu aglutynacji szkiełkowej, precypitacji pierścieniowej i odczynu lizy. Oglądanie odczynów: aglutynacji probówkowej, precypitacji radialnej w żelu (wykrywanie immunoglobulin), immunoelektroforezy, Elisa. Wykrywanie limfocytów CD4 i CD8 metodą IF oraz testem rozetkowym. Oglądanie testu zahamowania migracji pod wpływem PHA i transformacji blastycznej. Oglądanie szczepionek profilaktycznych, leczniczych, autoszczepionek 10. Biologiczne konsekwencje odpowiedzi immunologicznej. Niedobory odpornościowe. WEJŚCIÓWKA: ćw. 10 i wykład 5 Nadwrażliwość (alergia) - typy reakcji humoralnych: anafilaksja, cytotoksyczność, reakcje kompleksów immunologicznych, typy reakcji komórkowych: DTH, kontaktowa. Choroby przebiegające z reakcjami nadwrażliwości. Regulacja odpowiedzi immunologicznej. Tolerancja. Układ HLA. Zasady przeszczepiania tkanek. Metody oceny sprawności układu immunologicznego w zakresie fagocytozy, odpowiedzi humoralnej i komórkowej. 7
Film: Próby uczuleniowe. Wykrywanie autoprzeciwciał odczynem IF i westernblot. Omówienie zasad doboru biorcy i dawcy, ocena testu cytotoksycznego. Oglądanie metod oznaczania układu HLA: metody serologiczne, metody molekularne. Ocena i interpretacja wyników badań immunologicznych 8