Dyrektora PSG sp. z o.o. Oddziału w Tarnowie z dnia 25 czerwca 2014 r. WARUNKI TECHNICZNE WYKONANIA I ODBIORU GAZOCIĄGÓW I URZĄDZEŃ GAZOWNICZYCH STALOWYCH O MOP > 5 BAR PRACE SPAWALNICZE (WTWiO) Tarnów, czerwiec 2014 r.
PSG sp. z o.o./oddział w Tarnowie Wydanie 3 z dnia 25 czerwca 2014 r. Strona 2 z 14 Spis treści 1. Informacje ogólne...2 2. Kategorie wymagań jakościowych...2 3. System jakości...5 4. Materiały podstawowe do spawania...9 5. Materiały dodatkowe do spawania...10 6. Wykonywanie prac spawalniczych...10 7. Procedury specjalne...12 8. Kontrola złączy spawanych...12 9. Dokumentowanie wykonanych prac spawalniczych...13 10. Dokumenty związane...13 1. Informacje ogólne Celem i przedmiotem warunków technicznych wykonania i odbioru zwanych dalej WTWiO jest określenie jednolitych wymogów i metod postępowania przy wykonywaniu, nadzorze i kontroli prac spawalniczych na gazociągach i urządzeniach gazowniczych. Podstawowym procesem produkcyjnym w budowie i modernizacji stalowych gazociągów i urządzeń gazowniczych jest proces spawalniczy. Jest to proces specjalny. Stosowanie procesu specjalnego, w którym zgodność otrzymanego produktu nie może być sprawdzona w sposób łatwy lub niepociągający za sobą sporych kosztów, a wadliwość może zostać ujawniona dopiero podczas pracy wyrobu (ISO 9000: 2000), wymaga specjalnego traktowania przez prowadzącego ten proces. Dla zapewnienia wymaganej jakości i bezpieczeństwa połączeń spawanych Wykonawca powinien zapewnić nadzór nad fazami: doboru materiałów, wytwarzania i kontroli. 1.1 WTWiO dotyczą wszystkich Wykonawców oraz ich podwykonawców wykonujących prace spawalnicze na zlecenie PSG Sp. z o.o. Oddział w Tarnowie. 1.2 Przedmiotem WTWiO jest zakres czynności, które zobowiązany jest przeprowadzić Wykonawca przed i trakcie wytwarzania, modernizacji i naprawach rurociągów przesyłowych oraz instalacji technologicznych paliw gazowych kategorii wymagań jakościowych C i D wg PN-EN 12732:2004, wytwarzanych metodami spawania łukowego oraz dokumentów, które powinien posiadać. 1.3 Przed przystąpieniem do realizacji zadania Wykonawca jest zobowiązany zapoznać się z wymaganiami określonymi w WTWiO oraz podporządkować się do wszystkim wymaganiom w nich zawartym. 1.4 Nieznajomość WTWiO nie zwalnia Wykonawcy z odpowiedzialności za wykonanie zadania niezgodnie z wymaganiami i może spowodować konieczność naprawy lub wymiany części lub całości instalacji na koszt Wykonawcy. 2. Kategorie wymagań jakościowych Na jakość nowo budowanych i remontowanych gazociągów i urządzeń gazowniczych składa się wiele czynników, które zostały określone w normach. Należą do nich między innymi: - system jakości
PSG sp. z o.o./oddział w Tarnowie Wydanie 3 z dnia 25 czerwca 2014 r. Strona 3 z 14 - materiały podstawowe i dodatkowe do spawania - wykonawstwo prac spawalniczych - kontrola złączy spawanych Poziom wymagań stawianych wszystkim uczestnikom procesu uzależniony jest od ciśnienia nominalnego i granicy plastyczności materiału rur, z których jest wykonany element gazociągu lub/i urządzenia gazowniczego. W Rozporządzeniu Ministra Gospodarki z dnia 26 kwietnia 2013 roku w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać sieci gazowe i ich usytuowanie określony jest podział gazociągów, który odpowiada podziałowi przywołanemu w normie PN-EN 12732:2004. Podział na kategorie wymagań przedstawia tablica 1. Tablica 1. Podział na kategorie wymagań jakościowych wg PN-EN 12732:2004 Kategorie wymagań jakościowych A Zakres ciśnienia i materiał podstawowy Obszar zastosowania 100 mbar Grupa 1 zgodnie z EN 288-3:1992 R t 0,5 360 N/mm 2 B Przykład zastosowania Zakres ciśnienia i materiał podstawowy Rurociągi rozprowadzające i przyłącza w gazowych systemach dystrybucyjnych >100 mbar 5 bar Grupa 1 zgodnie z EN 288-3:1992 R t 0,5 360 N/mm 2 C Przykład zastosowania Zakres ciśnienia i materiał podstawowy Rurociągi rozprowadzające i przyłącza w gazowych systemach dystrybucyjnych, układy rurowe w stacjach > 5 bar 16 bar Grupa 1 zgodnie z EN 288-3:1992 R t 0,5 360 N/mm 2 D Przykład zastosowania Zakres ciśnienia i materiał podstawowy Rurociągi łączące z układami rurowymi w stacjach i gazowych systemach dystrybucyjnych >16 bar * Grupy od 1 do 3 zgodnie z EN 288-3:1992 Przykład zastosowania Rurociągi łączące z układami rurowymi w stacjach i gazowych systemach przesyłowych
PSG sp. z o.o./oddział w Tarnowie Wydanie 3 z dnia 25 czerwca 2014 r. Strona 4 z 14 Uwaga: R t 0,5 wymagana minimalna granica plastyczności określona zgodnie z EN 10208-2:1996 * rurociągi, w których naprężenia obwodowe przy ciśnieniu projektowym są niższe niż 30 % wymaganej minimalnej granicy plastyczności (R t 0,5 ), pracujące przy ciśnieniu roboczym do 24 bar, mogą być zaliczone przez operatorów do kategorii wymagań jakościowych C W uzupełnieniu tablicy 1 podział na grupy materiałowe z normy PN-EN 288-3:1994, które przedstawia tablica 2. Grupa Tablica 2. Podział na grupy materiałowe wg PN-EN 288-3:1994 Gatunek stali 1 Stale o minimalnej granicy plastyczności R e 360 N/mm 2 oraz składzie chemicznym [%], nieprzekraczającym: C = 0,24 Si = 0,60 Mn= 1,7 Mo= 0,70 S = 0,045 P = 0,045 Inny pojedynczy składnik = 0,3 Suma innych składników = 0,8 2 Stale normalizowane i drobnoziarniste poddane obróbce termomechanicznej o R e ³ 355 N/mm 2 3 Stale drobnoziarniste ulepszone cieplnie o R e ³ 355 N/mm 2 [Uwaga: W związku z wprowadzeniem w maju 2005 roku norm grupy PN-EN 15600, które zastąpiły normy grupy EN 288, przyjęty został nowy podział na grupy materiałowe wg Raportu Technicznego ISO/TR 15608. Instrukcje technologiczne spawania opracowane przed majem 2005 roku nie tracą swojej ważności, a ich przydatność do spawania stali z określonych grup materiałowych należy określać wg składu chemicznego i właściwości wytrzymałościowych.] Podział na grupy materiałowe wg ISO/TR 15608 przedstawia tablica nr 3. Tablica 3. Grupy materiałowe dla stali wg ISO/TR 15608 fragment Grupa Podgrupa Typy stali 1 Stale o granicy plastyczności R eh 460 N/mm 2 a i zawartości pierwiastków w %: C 0,25; Si 0,6; Mn 1,8; Mo 0,70 b ; S 0,045; P 0,045; Ni 0,5; Cu 0,40 b ; Cr 0,3 (0,4 dla staliw); Nb 0,05; V 0,1 b ; Ti 0,05 1.1 Stale o granicy plastyczności R eh 275 N/mm 2 1.2 Stale o granicy plastyczności 275 N/mm 2 <R eh 360 N/mm 2 1.3 Stale drobnoziarniste normalizowane o granicy plastyczności R eh >360 N/mm 2 1.4 Stale trudnordzewiejące o dopuszczalnej zawartości pierwiastków jak dla stali grupy 1
PSG sp. z o.o./oddział w Tarnowie Wydanie 3 z dnia 25 czerwca 2014 r. Strona 5 z 14 a 2 3 8 Stale obrabiane termomechanicznie, drobnoziarniste i staliwa o granicy plastyczności R eh >360 N/mm 2 2.1 Stale obrabiane termomechanicznie, drobnoziarniste i staliwa o granicy plastyczności 360 N/mm 2 <R eh 460 N/mm 2 2.2 Stale obrabiane termomechanicznie, drobnoziarniste i staliwa o granicy plastyczności R eh >460 N/mm 2 Stale ulepszone cieplnie i utwardzone wydzieleniowo z wyjątkiem stali nierdzewnych, o granicy plastyczności R eh >360 N/mm 2 3.1 Stale ulepszone cieplnie o granicy plastyczności 360 N/mm 2 <R eh 690 N/mm 2 3.2 Stale ulepszone cieplnie o granicy plastyczności R eh >690 N/mm 2 3.3 Stale utwardzone wydzieleniowo z wyjątkiem stali nierdzewnych Stale nierdzewne austenityczne 8.1 Stale nierdzewne o zawartości Cr 19% 8.2 Stale nierdzewne o zawartości Cr>19% 8.3 Stale nierdzewne manganowe o zawartości 4%<Mn 12% zgodnie ze specyfikacja ujęta w normie dla stali R eh może być zastąpione przez R p0,2 lub R t0,5 b wyższa zawartość jest akceptowana pod warunkiem, że Cr+Mo+Ni+Cu+V 0,75% 3. System jakości 3.1 Wykonawcy prac spawalniczych a) Wykonawca prac spawalniczych musi wykazać swoją zdolność do wykonania prac spawalniczych. b) Wykonawca powinien zapewnić właściwą jakość wyrobu. c) System nadzoru Wykonawcy nad procesem spawalniczym powinien być zgodny z normami serii PN-EN ISO 3834 (PN-EN 729). d) Wykonawca powinien posiadać świadectwo zgodności systemu jakości z wymaganiami normy PN-EN ISO 3834-2 (PN-EN 729-2) lub PN-EN ISO 3834-3 (PN-EN 729-3), wystawione przez Komisje Kwalifikowania Zakładów Przemysłowych Instytutu Spawalnictwa w Gliwicach lub certyfikat zgodności z tą norma wystawiony przez inne organizacje (np. UDT). e) W przypadkach szczególnych (np.: mały projekt, materiały podstawowe o Re 360 N/mm2, niższe ciśnienia robocze, itp.) za zgodą Inwestora z wymagania tego może być zwolniony Wykonawca, który posiada certyfikat wydany przez akredytowaną jednostkę certyfikującą poświadczającą, że jego system jakości jest zgodny z wymaganiami norm serii ISO 9000, legitymuje się Kategorią I nadaną przez Komisje Kwalifikowania zakładów Przemysłowych Instytutu Spawalnictwa
PSG sp. z o.o./oddział w Tarnowie Wydanie 3 z dnia 25 czerwca 2014 r. Strona 6 z 14 lub posiada inne dokumenty świadczące o spełnianiu wymagań jakościowych. Wykonawca taki może zostać dodatkowo poddany auditowi przeprowadzonemu przez przedstawicieli Inwestora. f) Wykonawca ma obowiązek przedstawienia swoich Podwykonawców do akceptacji Inwestorowi. Wszystkie wymagania, jakie odnoszą się do Wykonawcy obowiązują również jego Podwykonawców. g) Wykonawca przed przystąpieniem do wykonania zadania przedstawi służbom spawalniczym Inwestora wszystkie posiadane świadectwa i certyfikaty świadczące o posiadanych systemach jakości. h) Inwestor może zastrzec sobie udział tzw. Strony Trzeciej w celu przeprowadzenia oceny nadzoru w trakcie budowy i uczestnictwa w kluczowych czynnościach kontrolnych zarówno na placu budowy jak i u Dostawców (producentów) materiałów i urządzeń. Wykonawca zostanie poinformowany o udziale Strony Trzeciej. W takim przypadku Wykonawca zobowiązany jest w ramach tej samej umowy dostarczyć Stronie Trzeciej kopie wszystkich specyfikacji dostaw materiałów i urządzeń, procedur i instrukcji, programów zapewnienia jakości i planów kontroli oraz dokumentów niezbędnych do oceny. 3.2 Technologia spawania i sposoby jej kwalifikowania (uznawania) a) Łączenie rur i elementów rurowych, powinno być wykonane wyłącznie za pomocą spawania elektrycznego. b) Złącza spawane powinny być wykonane zgodnie z kwalifikowanymi (uznanymi) technologiami spawania oraz instrukcjami technologicznymi spawania, określonymi w Polskich Normach (PN-EN 15609; PN-EN 288-2) c) Wszystkie metody spawania i ich kombinacje, przed ich zastosowaniem, wymagają uznania wg PN-EN 15614-1 (PN-EN 288-3) lub PN-EN 288-9 Wykonawca opracuje wstępną instrukcję spawania (pwps) przeprowadzi procedurę kwalifikowania technologii spawania i w sytuacji uzyskania pozytywnych wyników badań opracuje instrukcję technologiczną spawania (WPS) d) Zakres zmiennych zasadniczych w opracowanej instrukcji technologicznej spawania musi się pokrywać z warunkami wykonania budowanego gazociągów lub urządzeń gazowniczych (gatunek materiału, średnica, grubość ścianki, pozycja spawania, materiały dodatkowe, zabiegi cieplne itp.) e) Wykonawca może korzystać z posiadanych własnych, wcześniej opracowanych instrukcji WPS pod warunkiem spełnienia wymagań określonych powyżej. f) Wykonawca przed rozpoczęciem spawania przedstawi służbom spawalniczym Inwestora do zatwierdzenia wszystkie dotyczące gazociągu lub urządzeń gazowniczych (projektu) instrukcje technologiczne spawania WPS obejmujące złącza doczołowe i kątowe wraz z przynależnymi protokołami badań WPQR (WPAR). g) Wykonawca opracuje (przedstawi opracowane) instrukcje technologiczne spawania WPS obejmujące swoim zakresem wykonywanie napraw spoin nie spełniających warunków akceptacji.
PSG sp. z o.o./oddział w Tarnowie Wydanie 3 z dnia 25 czerwca 2014 r. Strona 7 z 14 h) Wykonawca opracuje i przedstawi do uznania lub przedstawi opracowaną instrukcję technologiczną spajania przyłączy kablowych. Zaleca się aby uznanie było przeprowadzone wg normy PN-EN 12732:2004 załącznik H. i) Inwestor zastrzega sobie prawo rozszerzenia zakresu i sposobu uznawania technologii spawania poza powyższe wymagania, jeśli uzasadnione to będzie względami technicznymi (np. gatunek materiału, projekt złącza, systematyczne wady spoin, które wskazywałyby na pomniejszenie gwarancji uzyskania wymaganej jakości złącza). 3.3 Spawacze a) Spawacze wytypowani przez Wykonawcę do spawania gazociągu, urządzeń gazowniczych i/lub konstrukcji stalowych powinni posiadać uprawnienia PN EN 287-1. b) Zakres uprawnień spawaczy powinien pokrywać się z metodami spawania, grupami materiałowymi, geometrią i wymiarami elementów spawanych, materiałami dodatkowymi oraz pozycjami spawania, jakie przewidziane są w procedurach i WPS. c) Uprawnienia spawalnicze powinny być nadane przez uznane instytucje kwalifikujące, zaakceptowane przez Inwestora. Do spawania urządzeń dozorowych uprawnienia spawaczy powinny być uznane przez Inspektorat Dozoru Technicznego. d) Obowiązek właściwego przygotowania spawaczy zarówno pod względem formalnym jak i zawodowym spoczywa na Wykonawcy. e) Inwestor zastrzega sobie prawo sprawdzenia umiejętności spawaczy. Wówczas warunkiem dopuszczenia spawacza do wykonywania określonych złączy jest pozytywny wynik wewnętrznego egzaminu ze spawania złącza kontrolnego w obecności reprezentanta nadzoru inwestorskiego. Egzamin kontrolny powinien być przeprowadzony w warunkach budowy i przy użyciu sprzętu, który będzie stosowany na budowie. Przeprowadzenie egzaminu kontrolnego spoczywa na Wykonawcy. f) Zakres egzaminu kontrolnego powinien pokrywać się z zakresem uprawnień, jakie posiada spawacz i powinien być zgodny z wymaganiami dla prac, do jakich będzie on desygnowany. g) Preferowaną pozycją spawania na egzaminie kontrolnym jest pozycja H-L045, uprawniająca do spawania we wszystkich pozycjach doczołowych złączy rurowych. h) Każdą wykonaną spoinę należy poddać badaniom wizualnym w 100% i po ich pozytywnym wyniku badaniom nieniszczącym RT (lub UT). Wynik egzaminu jest pozytywny, gdy niezgodności spawalnicze mieszczą się w klasie B, oprócz wysokości lica, wycieku w grani oraz grubości spoin pachwinowych, dla których dopuszcza się klasę C wg PN-EN 25817 (PN-ISO 5817). i) Złącze kontrolne należy wykonać zgodnie z zaakceptowaną instrukcją technologiczną spawania WPS. j) Poprawianie złącza kontrolnego w czasie egzaminu wewnętrznego jest wg
PSG sp. z o.o./oddział w Tarnowie Wydanie 3 z dnia 25 czerwca 2014 r. Strona 8 z 14 niedozwolone. k) Wykonawca opracuje i będzie uaktualniał imienny wykaz spawaczy, uwzględniając ich dopuszczenie na określone zakresy uprawnień. Wykaz ten będzie udostępniany nadzorowi Wykonawcy i przedstawicielom Inwestora. l) Inwestor zastrzega sobie prawo odsunięcia od pracy spawacza na skutek powtarzalnej złej jakości spoin, wykazanej w wyniku badań spoin, na skutek nieprzestrzegania wymogów procedur lub innych poważnych zaniedbań. 3.4 Personel nadzoru spawalniczego a) Personel spawalniczy Wykonawcy, pełniący nadzór nad realizacją prac spawalniczych powinien spełniać wymagania zawarte w normie PN-EN ISO 14731 (PN-EN 719). b) Kierownikiem nadzorującym i odpowiedzialnym za wszystkie prace spawalnicze powinien być inżynier spawalnik (EWE) lub technolog spawalnik (EWT), z co najmniej z 3-letnia praktyką zawodową i doświadczeniem w budowie gazociągów i urządzeń gazowniczych c) Wykonawca przedłoży służbom spawalniczym Inwestora do zatwierdzenia listę kandydatów na personel koordynujący, nadzorujący i kontrolujący. d) Wykonawca przedstawi Inwestorowi schemat organizacyjny nadzoru spawalniczego oraz zakres obowiązków i odpowiedzialności w trakcie realizacji inwestycji na poszczególnych stanowiskach, a także współzależności dotyczące tych służb wewnątrz jego organizacji. 3.5 Personel badający a) Personel prowadzący badania nieniszczące połączeń spawanych powinien być kwalifikowany w zakresie czynności jakie ma wykonywać, zgodnie z normą PN-EN 473 (PN-EN ISO 9712). b) Wykonawca przedłoży służbom spawalniczym Inwestora do zatwierdzenia listę kandydatów na personel wykonujący badania spoin. c) Wykonawca przedłoży służbom spawalniczym Inwestora do zatwierdzenia kserokopię świadectwa uznania laboratorium przewidzianego do wykonywania badań nieniszczących wraz z kserokopiami świadectw personelu wykonującego badania nieniszczące spoin. d) Laboratorium wykonujące badania powinny posiadać świadectwo uznania wg PN-EN ISO/IEC 17025 3.6 Sprzęt, urządzenia i narzędzia spawalnicze a) Agregaty spawalnicze, źródła prądu, urządzenia do ciecia i ukosowania termicznego i mechanicznego, centrowniki, urządzenia do podgrzewania i obróbki cieplnej, wskaźniki temperatury i inne przyrządy związane z pracami spawalniczymi, w szczególności te, które maja wpływ na jakość tych prac powinny być utrzymane w dobrym stanie technicznym i operacyjnym. Wykonawca uwzględni w schemacie organizacyjnym budowy osobę odpowiedzialna za nadzór nad sprzętem spawalniczym. Zaleca się, aby źródła prądu były wyposażone w odpowiednie regulatory i mierniki parametrów spawania pozwalające na ich
PSG sp. z o.o./oddział w Tarnowie Wydanie 3 z dnia 25 czerwca 2014 r. Strona 9 z 14 bezpośrednie nastawianie i odczytywanie. b) Wydatek gazów ochronnych do spawania powinien być regulowany za pomocą przepływomierzy wskazujących ich wartość bezpośrednio w l/min. c) Wykonawca powinien posiadać i stosować wzorcowane przyrządy pomiarowe do kontroli parametrów spawania, zwłaszcza natężenia prądu i napięcia łuku. d) Zaciski prądowe przewodów przyłączanych do wyrobu spawanego powinny być tak zaprojektowane i wykonane, aby nie powodować zajarzeń łuku na powierzchni wyrobu ani jego lokalnego nagrzewania. 4. Materiały podstawowe do spawania a) Wszystkie materiały stosowane do wykonania robót muszą być zgodne z wymaganiami podanymi w projektach wykonawczych i/lub Szczegółowej Specyfikacji Technicznej. b) Rury i inne elementy rurociągu powinny być zgodne z odpowiednimi normami europejskimi. W przypadku braku takich norm lub, gdy takie normy są niekompletne, skład chemiczny i właściwości mechaniczne, wymiary wyrobów gotowych, technologie wytwarzania lub procedury badań powinny być przedmiotem umowy pomiędzy operatorem sieci gazowej i Wykonawcą. c) Zaleca się aby gazociąg stalowy kategorii wymagań jakościowych C i D był wykonany z rur przewodowych stalowych dla mediów palnych, zgodnie z wymaganiami określonymi w Polskich Normach: ü rury stalowe przewodowe dla mediów palnych o klasie wymagań B wg PN-EN 10208-2+AC:1999 dla średnic zewnętrznych równych lub większych od ø 33,7 mm, ü rury stalowe bez szwu do zastosowań ciśnieniowych wg normy PN-EN 10216, lub wykonanych wg innych norm pod warunkiem spełnienia wymagań wytrzymałościowych oraz za zgodą Projektanta i operatora sieci, dla średnic zewnętrznych mniejszych od ø 33,7 mm. d) Jeżeli projekty wykonawcze lub Szczegółowa Specyfikacja Techniczna przewidują możliwość wariantowego wyboru rodzaju materiału, wyrobu lub urządzenia w wykonywanych robotach, Wykonawca powinien uzyskać przed ich zastosowaniem akceptacje Projektanta, Operatora sieci, a w kwestii spawalności służb spawalniczych Inwestora. Materiały te oraz wyroby i urządzenia nie mogą mięć gorszych parametrów jak zastosowane w Dokumentacji Technicznej. e) Każdy rodzaj robót, w którym znajdują się niezbadane i nie zaakceptowane materiały, wyroby lub urządzenia Wykonawca wykonuje na własne ryzyko, licząc się z jego nieprzyjęciem i niezapłaceniem za wykonaną prace. f) Rury stalowe do budowy gazociągu powinny charakteryzować się wymaganymi wartościami udarności, określonymi w odrębnych przepisach i potwierdzonymi badaniami w przewidzianych temperaturach roboczych zgodnie z wymaganiami określonymi w normach: PN-EN 12732:2004 i ZN-G-3910. g) Rury i kształtki stosowane do budowy gazociągów i urządzeń gazowniczych powinny spełniać wymagania określone w normie ZN-G-3910 oraz w normach przedmiotowych wyrobu. h) Materiały stosowane do budowy gazociągów i urządzeń gazowniczych podlegających pod
PSG sp. z o.o./oddział w Tarnowie Wydanie 3 z dnia 25 czerwca 2014 r. Strona 10 z 14 UDT powinny spełniać wymagania określone w WUDT/UC/2003, a podlegające Dyrektywom Europejskim wymaganiom określonym w odpowiedniej dyrektywie. i) Wszystkie materiały użyte do budowy gazociągów i urządzeń gazowniczych muszą posiadać świadectwo odbioru 3.1 wg PN-EN 10204 (lub 3.1B wg PN-EN 10204+A1:1997) j) Świadectwa odbioru powinny być przedstawione (wraz z wykazem materiałów) służbom spawalniczym Inwestora w postaci oryginału lub kopii, potwierdzonej imiennie przez upoważnionego przedstawiciela Wykonawcy, przed przystąpieniem do wykonywania instalacji. k) Rury i ich odcinki oraz kształtki powinny posiadać trwałe oryginalne oznaczenie lub przeniesione przed odcięciem cechy materiałowe, zawierające minimum gatunek i numer wytopu, uwierzytelnione stemplem osobistym upoważnionego pracownika Wykonawcy. l) Wykonawca przedstawi do zatwierdzenia instrukcję cechowania materiałów podstawowych. Zaleca się aby cechowanie przeprowadzać przy użyciu stempli stalowych tępokrawędziowych. m) Alternatywą cechowania odcinków rur i kształtek (zwłaszcza dla gazociągów i urządzeń gazowniczych podziemnych oraz dla materiałów o Re > 360 N/mm 2 ) może być wykonanie przez Wykonawcę mapy zabudowanych elementów zawierającej dane o wykorzystanym materiale ich położeniu i długości odcinków, potwierdzone imiennie przez upoważnionego przedstawiciela Wykonawcy. Elementy te w trakcie budowy powinny być jednak ocechowane przy użyciu pisaka niezmywalnego. n) Sekcje podziemne gazociągów i urządzeń gazowniczych powinny być zabezpieczone powłokami antykorozyjnymi i spełniać wymagania określone normie ZN-G-3910. 5. Materiały dodatkowe do spawania a) Technologia łączenia rur oraz użyte materiały dodatkowe powinny zapewnić wytrzymałość połączeń przynajmniej równą wytrzymałości materiałów podstawowych. b) Jeżeli w projekcie wykonawczym lub w Szczegółowej Specyfikacji Technicznej nie przewidziano inaczej dobór materiałów dodatkowych do spawania powinien odpowiadać wymaganiom określonym w tablicy 3 normy PN-EN 12732:2004. c) Materiały dodatkowe powinny być zgodne z instrukcją technologiczną spawania WPS Wytwórcy. Zaleca się stosowanie niskowodorowych materiałów dodatkowych do spawania (elektrody zasadowe, druty proszkowe - H5) d) Należy stosować materiały dodatkowe z gwarantowaną pracą łamania KV e) Wszystkie materiały dodatkowe do spawania użyte do budowy gazociągów i urządzeń gazowniczych muszą posiadać świadectwo odbioru 3.1 wg PN-EN 10204:2006 (lub 3.1B wg PN-EN 10204+A1:1997) f) Świadectwa odbioru (wraz z wykazem materiałów) powinny być przedstawione służbom spawalniczym Inwestora w postaci oryginału lub kopii potwierdzonej imiennie przez upoważnionego przedstawiciela Wykonawcy, przed przystąpieniem do wykonywania gazociągów i urządzeń gazowniczych. 6. Wykonywanie prac spawalniczych a) Wszystkie czynności obejmujące wykonanie złączy spawanych, (przygotowanie krawędzi,
PSG sp. z o.o./oddział w Tarnowie Wydanie 3 z dnia 25 czerwca 2014 r. Strona 11 z 14 centrowanie, wykonanie spoin sczepnych, podgrzewanie wstępne, rodzaj i czas usunięcia centrownika, rodzaj materiałów dodatkowych i gazów osłonowych, obróbka cieplna i inne) powinny być wykonywane zgodne z zatwierdzoną instrukcją technologiczną spawania WPS Wytwórcy. b) Łączenie odcinków rurowych oraz kształtek należy wykonywać zgodnie z wymaganiami norm PN-EN 12732:2004 i ZN-G-3910. Dotyczy to przede wszystkim rodzaju złączy, minimalnych długości odcinków oraz sposobu dopasowywania odcinków o różnej grubości ścianek. c) Nie dopuszcza się dopasowywania odcinków ze stali obrabianych termo-mechanicznie oraz ulepszanych cieplnie poprzez nagrzewanie i obróbkę plastyczną. W przypadkach, gdy występuje przesunięcie krawędzi poza zakresem tolerancji określonym w załączniku C normy PN-EN 12732:2004 zaleca się stosowanie kształtek przejściowych. d) W trakcie wykonywania prac spawalniczych należy prowadzić dziennik spawania. Wzór dziennika stanowi załącznik nr 1 do niniejszych WTWiO. e) Po zakończeniu spawania spawacz cechuje wykonaną spoinę osobistym stemplem stalowym lub opisuje pisakiem niezmywalnym, a w wypadku wykonywania spoiny przez zespół spawaczy znakami wszystkich spawaczy wykonujących złącze. f) Złącza spawane niespełniające warunków akceptacji należy naprawić w oparciu o instrukcję technologiczna spawania (wg pkt. 3.2). g) Dopuszcza się wykonanie jednej naprawy złącza spawanego. h) Spoiny z pęknięciami powinny być wycięte w całości. i) Jeżeli więcej niż 20% całkowitej długość odcinka spoiny w złączu wykazuje wady wymagające naprawy lub, jeżeli suma długości kilku odcinków wadliwych przekracza tą wielkość, to całe złącze należy wyciąć i pospawać ponownie. j) Najniższa temperaturę otoczenia, w jakiej można prowadzić prace spawalnicze ustala się na minus pięć stopni (-5 C), niezależnie od miejsca spawania (prefabrykacja, montaż), metody spawania, gatunku i grubości materiału. Inspektor nadzoru inwestorskiego uprawniony jest do wstrzymania robót spawalniczych lub nakazania zastosowania odpowiednich środków zaradczych w zależności od własnej, niezależnej od Wykonawcy oceny warunków pogodowych. k) Wykonawca zobowiązany jest do określenia w odpowiedniej procedurze szczegółowych wytycznych w sprawie spawania w określonych warunkach pogodowych. Procedura podlega zatwierdzeniu przez służby spawalnicze Inwestora przed podjęciem prac spawalniczych. Wykonawca zobowiązany jest do zapewnienia takich środków i metod zaradczych, adekwatnych do występujących zagrożeń, aby spawanie odbywało się w warunkach, które nie wpływają ujemnie na jakość wykonywanych złączy spawanych. l) Prowadzenie nadzoru przez kwalifikowany personel (wymieniony w pkt.3.4) nad całym procesem wykonywania złączy spawanych leży po stronie Wykonawcy. Inwestor zastrzega sobie możliwość przeprowadzania kontroli w trakcie prowadzenia tego procesu na każdym jego etapie na budowie oraz w trakcie prefabrykacji w zakładzie Wykonawcy. m) Spoiny nie poddane próbie ciśnieniowej, tzw. złote spoiny należy wykonywać z pełnym
PSG sp. z o.o./oddział w Tarnowie Wydanie 3 z dnia 25 czerwca 2014 r. Strona 12 z 14 monitoringiem nadzoru spawalniczego Wykonawcy. 7. Procedury specjalne a) Stosowanie procedur specjalnych w procesach spajania powinny odpowiadać wymaganiom określonym w pkt. 7 normy PN-EN 12732:2004. b) Inwestor zastrzega sobie prawo przeprowadzenia próby umiejętności Wykonawców, kwalifikującą do wykonania przyłączy kablowych do rurociągu. Sprawdzenie takie należy przeprowadzić przed rozpoczęciem prac. 8. Kontrola złączy spawanych a) Właściwa jakość połączeń spawanych powinna być stwierdzona przez kontrolę i nadzór Wykonawcy oraz nadzór Inwestora na miejscu spawania w oparciu o badania nieniszczące. b) Kontrola powinna obejmować sprawdzenie przed spawaniem, podczas spawania oraz badania końcowe po spawaniu. c) Wszystkie badania nieniszczące (VT, PT, MT, UT, RT) należy wykonać w oparciu o wymagania określone w normie PN-EN 12732:2004 i należy je przeprowadzić przed próbą ciśnieniową z wyjątkiem połączeń rurociągów, które są wykonywane jako ostatnie i nie są poddane próbie ciśnieniowej (tzw. złote spoiny ) d) Badanie wizualne spoin w 100% jest podstawowym i obowiązkowym badaniem dla wszystkich gazociągów i urządzeń gazowniczych niezależnie od kategorii wymagań jakościowych. e) Po uzyskaniu pozytywnego wyniku badań wizualnych spoinę należy poddać kolejnym badaniom nieniszczącym. f) Zakres i rodzaj badań nieniszczących powinien być zgodny z wymaganiami projektu technicznego i nie może być mniejszy niż zakres określony w tablicy 4 normy PN-EN 12732:2004. g) Wymagania i badanie złączy spawanych w układach rurowych instalacji redukcji powinny być takie same jak dla rurociągu zasilającego instalacje. h) Kryteria akceptacji badanych spoin powinny być zgodne z PN-EN 25817(PN-EN ISO 5817) i nie mogą być niższe niż wymagania określone w normie PN-EN 12732:2004 (np.: dla spoin wykonanych w warunkach budowy i badanych metodą RT zgodnie z tablicą G1, załącznika G) i) Jeżeli zakres badań nieniszczących, określony w projekcie, obejmuje mniej niż 100% złączy spawanych, a jakość niektórych z nich nie spełnia wymagań, należy zbadać kolejne spoiny w celu oceny rozległości problemu przyjmując zasadę, że na każdą odrzuconą spoinę należy przeprowadzić kontrolę dwóch kolejnych spoin. j) Badanie odgałęzień, trójników spawanych, powinno obejmować badanie spoiny czołowej w złączu kątowym przed przyspawaniem nakładki lub tulei wzmacniającej. Badanie to należy przeprowadzić metodą penetracyjną lub magnetyczno-proszkową, w wypadku wykonywania trójników na rurze o średnicy nominalnej DN 200 mm oraz metodą ultradźwiękową dla większych średnic. Dodatkowo spoinę pachwinową łączącą nakładkę z króćcem należy zbadać metodą penetracyjną lub magnetyczno-proszkową.
PSG sp. z o.o./oddział w Tarnowie Wydanie 3 z dnia 25 czerwca 2014 r. Strona 13 z 14 k) Badanie złączy nie poddanych próbie ciśnieniowej tzw. złotych spoin powinno być wykonane dwoma różnymi metodami badań. Zaleca się, aby takie badanie przeprowadzić przy użyciu badań radiograficznych i penetracyjnych, (lub zamiennie magnetycznoproszkowych) dla grubości ścianki rury 8mm, oraz radiograficznych i ultradźwiękowych dla grubości ścianki > 8 mm. l) Inwestor zastrzega sobie możliwość zlecenia badań niszczących wykonanych złączy spawanych zgodnie z tablicą 5 normy PN-EN 12732:2004. Zakres badań będzie zgodny z normą PN-EN 288-9 dla spoin wykonanych na montażu lub PN-EN 15614-1 dla spoin wykonanych w warunkach warsztatu. m) Wykonawca jest zobowiązany udostępnić przedstawicielom Inwestora (Inspektorowi Nadzoru, lub przedstawicielowi służb spawalniczych Inwestora) wszystkie niezbędne dokumenty do kontroli w czasie trwania procesu produkcji i montażu. 9. Dokumentowanie wykonanych prac spawalniczych a) Wyniki wszystkich przeprowadzonych badań powinny być udokumentowane. b) Pozytywny wynik badań wizualnych Wykonawca wpisuje do dziennika spawania w kolumnie 14. Protokół badań wizualnych, stanowiący załącznik nr 2 do WTWiO, należy wystawić w wypadku oceny negatywnej. c) Zaleca się, aby we wszystkich protokołach badań nieniszczących wpisana była data badania. d) Dokumentacja prac spawalniczych powinna zawierać, co najmniej następujące dokumenty: A. świadectwa odbioru materiałów podstawowych i dodatkowych B. instrukcje technologiczne spawania WPS wraz przynależnymi protokołami uznania, kwalifikowania technologii WPAR, WPQR C. kserokopie uprawnień spawaczy (dokumenty wymienione w ppkt.: A, B, C, Wykonawca przekaże Inwestorowi przed przystąpieniem do wykonania zadania) D. dziennik spawania wraz ze schematem wykonanych spoin E. sprawozdania z badań nieniszczących wraz z radiogramami (dokumenty wymienione w ppkt.: D, E, Wykonawca przekaże Inwestorowi przed przystąpieniem do wykonania próby ciśnieniowej) 10. Dokumenty związane. 1. Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 26 kwietnia 2013 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać sieci gazowe i ich usytuowanie (Dz.U.z 2013 roku poz. 640). 2. PN-EN 12732:2004 Systemy dostawy gazu - Spawanie stalowych układów rurowych. Wymagania funkcjonalne. 3. ZN-G-3910:2001 - Gazociągi. Gazociągi wysokiego ciśnienia poddawane próbom specjalnym. Projektowanie, wykonanie i odbiór 4. PN-EN 288-9:2002 - Wymagania dotyczące technologii spawania metali i jej uznawanie - Część 9: Badanie technologii doczołowego spawania montażowego rurociągów lądowych i pozabrzeżnych. (Norma wycofana bez zastąpienia)
PSG sp. z o.o./oddział w Tarnowie Wydanie 3 z dnia 25 czerwca 2014 r. Strona 14 z 14 5. PN-EN 288-3:1994 - Wymagania dotyczące technologii spawania metali i jej uznawanie - Część 3: Badanie technologii spawania łukowego stali zastąpiona przez normę PN-EN ISO 15614-1:2005 6. PN-EN ISO 15614-1:2005- Specyfikacja i kwalifikowanie technologii spawania metali - Badanie technologii spawania - Część 1: Spawanie łukowe i gazowe stali oraz spawanie łukowe niklu i stopów niklu. 7. PN-EN 287-1:2011 Egzamin kwalifikacyjny spawaczy - Spawanie. Część 1: Stale 8. PN-EN 25817 [PN-EN ISO 5817:2005 ] Spawanie - Złącza spawane (z wyłączeniem spawania wiązką) stali, niklu, tytanu i ich stopów - Poziomy jakości według niezgodności spawalniczych 9. PN-EN 12062:2000- Spawalnictwo - Badania nieniszczące złączy spawanych - Zasady ogólne dotyczące metali