Urząd Marszałkowski Województwa Zachodniopomorskiego Regionalny Ośrodek Polityki Społecznej I N F O R M A C J A Z DZIAŁAŃ NA RZECZ OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH REALIZOWANYCH W WOJEWÓDZTWIE ZACHODNIOPOMORSKIM W ROKU 2011 CZERWIEC 2012 r.
SPIS TREŚCI STR. WPROWADZENIE 4 1. ZATRUDNIENIE OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH W WOJEWÓDZTWIE ZACHODNIOPOMORSKIM, W TYM ZATRUDNIENIE W ZAKŁADACH PRACY CHRONIONEJ I ZAKŁADACH AKTYWNOŚCI ZAWODOWEJ... 5 2. BEZROBOTNI I POSZUKUJĄCY PRACY NIEPEŁNOSPRAWNI W WOJEWÓDZTWIE ZACHODNIOPOMORSKIM W 2011 ROKU... 7 3. DZIAŁANIA PODEJMOWANE PRZEZ ZACHODNIOPOMORSKIE KURATORIUM OŚWIATY W OBSZARZE DYDAKTYKI, WYCHOWANIA I OPIEKI MAJĄCE NA CELU WDRAśANIE OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH DO AKTYWNEGO śycia, A TAKśE DO ZAPEWNIENIA POMOCY DOSTOSOWANEJ DO RZECZYWISTYCH POTRZEB WYNIKAJĄCYCH Z ICH NIEPEŁNOSPRAWNOŚCI... 18 4. ORZEKANIE O NIEPEŁNOSPRAWNOŚCI... 31 5. ZADANIA NA RZECZ OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH REALIZOWANE PRZEZ SAMORZĄD WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO... 34 5.1. ZADANIA ZREALIZOWANE PRZEZ REGIONALNY OŚRODEK POLITYKI SPOŁECZNEJ (ROPS)... 34 5.1.1. ZADANIA REALIZOWANE ZE ŚRODKÓW PFRON... 34 5.1.1.1. DOFINANSOWANIE ROBÓT BUDOWLANYCH DOTYCZĄCYCH OBIEKTÓW SŁUśĄCYCH REHABILITACJI, W ZWIĄZKU Z POTRZEBAMI OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH... 34 5.1.1.2. DOFINANSOWANIE KOSZTÓW DZIAŁANIA ZAKŁADÓW AKTYWNOŚCI ZAWODOWEJ... 35 5.1.1.3. ZADANIA ZLECANE FUNDACJOM ORAZ ORGANIZACJOM POZARZĄDOWYM... 36 5.1.2. ZADANIA NA RZECZ OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH REALIZOWANE PRZEZ SAMORZĄD WOJEWÓDZTWA Z WŁASNEGO BUDśETU... 37 5.1.2.1. KONKURSY OFERT REGIONALNEGO OŚRODKA POLITYKI SPOŁECZNEJ... 37 5.1.2.2. DOTACJA W RAMACH PROCEDURY UPROSZCZONEJ MAŁY GRANT... 40 5.1.2.3. OPINIOWANIE WNIOSKÓW O WPIS DO REJESTRU OŚRODKÓW UPRAWNIONYCH DO PRZYJMOWANIA GRUP TURNUSOWYCH OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH... 40 5.1.2.4. SZKOLENIE PRACOWNIKÓW SŁUśB SPOŁECZNYCH... 40 5.1.3. ZADANIA REALIZOWANE ZE ŚRODKÓW EUROPEJSKIEGO FUNDUSZU SPOŁECZNEGO... 41 5.2. ZADANIA ZREALIZOWANE PRZEZ WYDZIAŁY WDRAśANIA I ZARZĄDZANIA REGIONALNYM PROGRAMEM OPERACYJNYM... 41 5.3. OŚRODEK TEATRALNY KANA W SZCZECINIE... 44 5.4. ZAMEK KSIĄśĄT POMORSKICH W SZCZECINIE... 44 5.5. WYDZIAŁ KULTURY, NAUKI I DZIEDZICTWA NARODOWEGO... 45 5.6. WYDZIAŁ EDUKACJI I SPORTU... 46 5.7. WYDZIAŁ ZDROWIA... 46 5.8. WYDZIAŁ WSPÓŁPRACY SPOŁECZNEJ... 47 5.9. WOJEWÓDZKI URZĄD PRACY W SZCZECINIE... 47 6. ZADANIA NA RZECZ OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH REALIZOWANE PRZEZ SAMORZĄDY POWIATOWE 55 6.1. ZADANIA NA RZECZ OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH REALIZOWANE PRZEZ SAMORZĄDY POWIATOWE ZE ŚRODKÓW PFRON... 55 6.1.2. REALIZACJA ZADAŃ USTAWOWYCH REHABILITACJA SPOŁECZNA... 55 6.1.2.1. DOFINANSOWANIE TURNUSÓW REHABILITACYJNYCH... 55 6.1.2.2. DOFINANSOWANIE SPORTU, KULTURY, REKREACJI I TURYSTYKI... 56 6.1.2.3. DOFINANSOWANIE ZAOPATRZENIA W SPRZĘT REHABILITACYJNY, PRZEDMIOTY ORTOPEDYCZNE I ŚRODKI POMOCNICZE... 57 6.1.2.4. DOFINANSOWANIE LIKWIDACJI BARIER ARCHITEKTONICZNYCH, TECHNICZNYCH I W KOMUNIKOWANIU SIĘ... 58 6.1.2.5. WARSZTATY TERAPII ZAJĘCIOWEJ... 60 6.1.3. REALIZACJA ZADAŃ USTAWOWYCH REHABILITACJA ZAWODOWA... 61 6.1.3.1. JEDNORAZOWE ŚRODKI NA PODJĘCIE DZIAŁALNOŚCI GOSPODARCZEJ, ROLNICZEJ ALBO WNIESIENIE WKŁADU DO SPÓŁDZIELNI SOCJALNEJ... 61 6.1.3.2. DOFINANSOWANIE DO OPROCENTOWANIA KREDYTU BANKOWEGO... 62 6.1.3.3. ZWROT KOSZTÓW PRZYSTOSOWANIA I WYPOSAśENIA STANOWISK PRACY DLA NIEPEŁNOSPRAWNYCH PRACOWNIKÓW... 62 6.1.3.4. ZWROT WYDATKÓW NA INSTRUMENTY I USŁUGI RYNKU PRACY... 63 6.1.3.5. FINANSOWANIE KOSZTÓW SZKOLEŃ OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH... 64 6.1.4. REALIZACJA PROGRAMÓW PFRON PRZEZ POWIATY... 65 6.2. ZADANIA NA RZECZ OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH REALIZOWANE PRZEZ SAMORZĄDY POWIATOWE ZE ŚRODKÓW WŁASNYCH LUB POZYSKANYCH Z INNYCH ŹRÓDEŁ... 72 2
6.2.1. POWIAT BIAŁOGARDZKI... 72 6.2.2. POWIAT CHOSZCZEŃSKI... 72 6.2.3. POWIAT DRAWSKI... 73 6.2.4. POWIAT GOLENIOWSKI... 75 6.2.5. POWIAT GRYFICKI... 75 6.2.6. POWIAT GRYFIŃSKI... 75 6.2.7. POWIAT KAMIEŃSKI... 77 6.2.8. POWIAT KOŁOBRZESKI... 77 6.2.9. POWIAT KOSZALIŃSKI... 78 6.2.10. MIASTO KOSZALIN... 79 6.2.11. POWIAT ŁOBESKI... 81 6.2.12. POWIAT MYŚLIBORSKI... 83 6.2.13. POWIAT POLICKI... 83 6.2.14. POWIAT PYRZYCKI... 85 6.2.15. POWIAT SŁAWIEŃSKI... 85 6.2.16. POWIAT STARGARDZKI... 85 6.2.17. MIASTO SZCZECIN... 86 6.2.18. POWIAT SZCZECINECKI... 86 6.2.19. POWIAT ŚWIDWIŃSKI... 87 6.2.20. MIASTO ŚWINOUJŚCIE... 87 6.2.21. POWIAT WAŁECKI... 87 7. PODSUMOWANIE... 88 8. SPIS TABEL I WYKRESÓW... 92 3
WPROWADZENIE Dokonujący się postęp w róŝnych dziedzinach Ŝycia sprzyja i wpływa korzystnie na realizację rehabilitacji medycznej, społecznej, zawodowej, i psychologicznej osób niepełnosprawnych. Transfer wiedzy, innowacyjne metody działania, znajomość alternatywnych metod komunikacji i systemów językowych implementują powstawanie nowych inicjatyw związanych z szeroko rozumianym wsparciem osób niepełnosprawnych. Dzięki ww. zjawiskom stale dokonuje się rozwój świadomości społecznej polegający na coraz lepszym rozumieniu osób niepełnosprawnych i ich złoŝonych potrzeb. Postępuje wzajemne otwieranie się społeczeństwa na środowisko osób niepełnosprawnych i środowisk osób niepełnosprawnych na społeczeństwo. Zachodzą korzystne zmiany, które sprzyjają integracji społecznej oraz kształtowaniu pozytywnych postaw wobec spraw i problemów dotyczących Ŝycia osób niepełnosprawnych. JednakŜe osoby niepełnosprawne w swoim codziennym Ŝyciu nadal naraŝone są na wszelkiego rodzaju bariery, które często utrudniają im prawidłowe, godne i włączające funkcjonowanie w społeczeństwie. Realizując w 2011r. Wojewódzki Program Działań na Rzecz Osób Niepełnosprawnych w latach 2007-2015 prowadzono działania, które miały na celu stworzenie osobom niepełnosprawnym warunków do rozwoju, edukacji i udziału w Ŝyciu zawodowym i społecznym. Swój wkład w stworzenie takich warunków ma wiele środowisk, w tym jednostki samorządu terytorialnego działającego na szczeblach gminy, powiatu i województwa, organizacje pozarządowe i podmioty prywatne. Poprzez realizowane działania podmioty te kształtują równieŝ pozytywny wizerunek róŝnych grup osób niepełnosprawnych. Niniejsza informacja przedstawia szczegółowy wykaz działań oraz inicjatyw podjętych w 2011 roku na rzecz osób niepełnosprawnych. Informację opracowano na podstawie danych zebranych z poszczególnych powiatów, Oddziału Zachodniopomorskiego Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych, Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Szczecinie, Wojewódzkiego i Powiatowych Zespołów do Spraw Orzekania o Niepełnosprawności, Kuratorium Oświaty w Szczecinie oraz Urzędu Marszałkowskiego Województwa Zachodniopomorskiego. Mimo, iŝ niniejsza informacja bezpośrednio koncentruje się na danych liczbowych i opisach działań realizowanych przez wymienione powyŝej podmioty, to pośrednio ukazuje takŝe niezaprzeczalny, pozytywny wkład jaki wnoszą osoby niepełnosprawne w Ŝycie lokalnych środowisk, a tym samym wkład w Ŝycie całego regionu. Są to oddziaływania obustronne. Jedne nie istnieją bez drugich. 4
1. ZATRUDNIENIE OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH W WOJEWÓDZTWIE ZACHODNIOPOMORSKIM, W TYM ZATRUDNIENIE W ZAKŁADACH PRACY CHRONIONEJ I ZAKŁADACH AKTYWNOŚCI ZAWODOWEJ Według danych Wydziału Polityki Społecznej Zachodniopomorskiego Urzędu Wojewódzkiego w Szczecinie na koniec 2011r. w województwie zachodniopomorskim działało 46 zakładów pracy chronionej. W tym okresie zakłady te zatrudniały osoby niepełnosprawne ogółem na 3.905,90 etatu, w tym: - osoby niepełnosprawne zaliczone do znacznego stopnia niepełnosprawności na 306,58 etatu, - osoby niepełnosprawne zaliczone do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności na 2.138,68 etatu, - osoby niepełnosprawne zaliczone do lekkiego stopnia niepełnosprawności na 1.460,64 etatu. W województwie zachodniopomorskim działają dwa zakłady aktywności zawodowej (ZAZ). Stan zatrudnienia osób niepełnosprawnych na koniec grudnia 2011 r. w obydwu ZAZ-ach wynosił 96 osób. Tabela 1. Wykaz zakładów pracy chronionej i zakładów aktywności zawodowej w województwie zachodniopomorskim Wykaz Zakładów Pracy Chronionej Lp. Nazwa Adres 1 P.P.U.H. "Guzmet" ul. Parkowa 15, 78-520 Złocieniec 2 Z-d Przetw. SpoŜyw. "Solar"E. i M. Dziołak sp.j. ul. Polna 10, 78-300 Świdwin 3 P.W. B.J.M.Jerzy Mucha ul. Ruszczyca 10, 75-654 Koszalin 4 "Mojsiuk" sp. j. Stare Bielice 128, 76-039 Biesiekierz 5 Z-d Przetw. SpoŜywczego Michał Szugalski ul. Kolejowa 4, 76-020 Bobolice 6 "Opak" Leopold Pączka sp. j. ul. Słowiańska 6, 78-400 Szczecinek 7 P.U.Tur.-Reh."Wodnik" H i M Rudniccy sp. j. ul. Wojska Polskiego 28, 78-111 Ustronie Morskie 8 MPT "Stanro" M. Szczechowicz ul. Ks. Boguslawa X 6/3 70-440 Szczecin 9 F.H.U. "LEMON" Andrzej Rudnik ul. Słowiańska 41, 78-400 Szczecinek 10 P.P.U.H. "RASEL" T. I B. Lewandowscy sp. j. ul. Kolejowa 18, 78-113 Dygowo 11 P.P.H. "OZI" Salitra & Salitra sp. j. ul.władysława Jagiełły 9a, 70-260 Szczecin 12 Gm.Sp-nia "Samopomoc Chłopska" ul. Rynek 2, 72-320 Trzebiatów 13 Agencja Ochrony "SZABEL" sp. z o.o. ul. Morska 11, 75-212 Koszalin 14 Fabryka Okien i Drzwi - PCV "LASTRIK" ul. Słowiańska 11F, 75-844 Koszalin 15 P.P.H. "PAPIRUS - II" sp. z o.o. ul. Lotników 51, 73-102 Stargard Szczeciński 16 Ośrodek Rehabilitacyjno-Wczasowy "SOFRA" sp. z o.o. ul. Chełmońskiego 2, 76-032 Mielno-Unieście 17 "W.Z. EUROCOPERT" sp. z o.o. ul. Koszalińska 93, 78-400 Szczecinek 18 BOGUARD ZPCh K. Trubicka M. Mizera sp.j. ul. Harcerzy 3/5, 71-465 Szczecin 19 "ESJOT" Janowski i Braun sp.komandytowa Chrząstkowo 25, 78-600 Wałcz 20 "DEGA" ZPCh S.A. Karnieszewice 5, 76-004 Sianów 5
Lp. Nazwa Adres 21 Przeds."KARDIGAN" H.Drzymała ul. Głowackiego 2, 78-400 Szczecinek 22 Przeds. Prod. Bud. "GRYFBET" sp.z o.o. ul. Szosa Stargardzka 20/22, 70-893 Szczecin 23 P.U.- H. "Imperial" ZPCh Sp. J. Donat Król, Dariusz Król ul. Kołobrzeska 8E, 78-200 Białogard 24 Piekarnia - Wyrób i SprzedaŜ T.Jakubowski ul. Cieszkowskiego 27, 76-100 Sławno 25 Ochrona Osób I Mienia G. Kotwicki - sp. j. ul. Magazynowa 1, 73-150 Łobez 26 ROKA-Niewiadomski sp. k. ul. M. Dąbrowskiej 18, 70-785 Szczecin 27 JAZON sp. z o.o. ul. Sułkowskiego 11, 70-100 Kołobrzeg 28 CODAR SECURITY sp. z o.o. Plac Wolności 2/1, 74-200 Pyrzyce 29 LOPAK Leopold Pączka ul. Harcerska 9, 78-400 Szczecinek 30 Włodzimierz Pokorski ul. Jana Kilińskiego 93, 72-320 Trzebiatów 31 Biuro Ochrony Osób i Mienia ALKON sp. z o.o. ul. T. Firlika 41, 71-637 Szczecin 32 ROKA-BIS Spółka Jawna Niewiadomski i Wspólnicy ul. M. Dąbrowskiej 18, 70-785 Szczecin 33 MOJSIUK Centum Blacharsko-Lakiernicze S.A. Stare Bielice 128, 76-039 Biesiekierz 34 AUTO MOJSIUK KM sp. j. Stare Bielice 128, 76-039 Biesiekierz Wykaz Zakładów Pracy Chronionej - Spółdzielnie Inwalidów Lp. Nazwa Adres 1 Chemiczna Spółdzielnia Inwalidów"ARA" ul. Batalionów Chłopskich 120c, 70-760 Szczecin 2 Spółdzielnia "Unia" ul. Lechicka 23, 75-837 Koszalin 3 Spółdzielnia "Inpromet" ZPCh ul. Połczyńska 65, 75-811 Koszalin 4 WielobranŜowa Spółdzielnia Inwalidów "Selsin" ul. Św. Ducha 2a, 70-205 Szczecin 5 Spółdzielnia Inwalidów "Sinogal" ul. Kościuszki 4, 78-600 Wałcz 6 OdzieŜowa Spółdzielnia Inwalidów ul. Mickiewicza 34, 70-383 Szczecin 7 Wojewódzka Handlowa Spółdzielnia Inwalidów ul. Kolumba 59, 70-035 Szczecin 8 Cukiernicza Spółdzielnia Inwalidów "Słowianka" ul. Harcerska 42, 78-400 Szczecinek 9 Wojewódzka Usługowa Spółdzielnia Inwalidów ul. Powstańców Wielkopolskich 33, 70-111 Szczecin 10 Spółdz. Inwalidów Przemysłu Lekkiego im. 7-go Listopada ul. Grodzka 7, 70-560 Szczecin Wykaz Zakładów Aktywności Zawodowej Lp. Nazwa Adres 1 ZAZ "Centralna Kuchnia" ul. Broniewskiego 2, 73-110 Stargard Szczeciński 2 Zakład Aktywności Zawodowej ul. Mazowiecka 30, 78-100 Kołobrzeg Źródło: Zachodniopomorski Urząd Wojewódzki w Szczecinie. 6
2. BEZROBOTNI I POSZUKUJĄCY PRACY NIEPEŁNOSPRAWNI W WOJEWÓDZTWIE ZACHODNIOPOMORSKIM W 2011 ROKU Osoby niepełnosprawne stanowią grupę osób bezrobotnych, która ze względu na istniejące róŝne bariery, w tym bariery społeczne, mają największe trudności w uzyskaniu zatrudnienia. Jednocześnie praca daje osobom niepełnosprawnym moŝliwość pełnego uczestniczenia w Ŝyciu społecznym. Jest źródłem utrzymania, szansą rozwoju i istotnie wpływa na wzrost samooceny. W powiatowych urzędach pracy na pomoc mogą liczyć zarówno osoby niepełnosprawne, którym przysługuje status bezrobotnego jak i osoby poszukujące pracy. Liczba osób bezrobotnych niepełnosprawnych zarejestrowanych w powiatowych urzędach pracy na koniec 2011 roku wyniosła 4 605 osób, co stanowi 4,2% ogółu bezrobotnych w województwie zachodniopomorskim. Większość bezrobotnych niepełnosprawnych to mieszkańcy miast - 68%, tereny wiejskie natomiast zamieszkiwało 32% badanej zbiorowości. Wśród niepełnosprawnych bezrobotnych kobiety stanowiły 49,8%, a męŝczyźni 50,2%. Tabela 2. Liczba bezrobotnych osób niepełnosprawnych według miejsca zamieszkania i płci w województwie zachodniopomorskim według stanu na dzień 31.12.2011 roku. Wyszczególnienie Niepełnosprawni bezrobotni Liczba % Ogółem 4 605 100,0 Miejsce Miasta 3 130 68,0 zamieszkania Wieś 1 475 32,0 Płeć MęŜczyźni 2 314 50,2 Kobiety 2 291 49,8 Źródło: Wydział Badań i Analiz Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Szczecinie na podstawie danych MPiPS 07. Wśród zarejestrowanych bezrobotnych osób niepełnosprawnych na koniec analizowanego okresu znajdowało się 2 761 osób długotrwale bezrobotnych, tj. 60,0% badanej grupy, natomiast kwalifikacji zawodowych nie posiadały 1 464 osoby, czyli 32,0% niepełnosprawnych bezrobotnych. Wśród osób niepełnosprawnych będących w ewidencji bezrobotnych 88,0% stanowiły osoby poprzednio pracujące - w porównaniu do poprzedniego okresu ich udział spadł o 0,2 punktu procentowego. Tabela 3. Osoby niepełnosprawne będące w ewidencji bezrobotnych w 2010 oraz 2011 roku. Wyszczególnienie 2010 2011 ogółem % kobiety % ogółem % kobiety % Osoby niepełnosprawne będące w ewidencji osób bezrobotnych stan na 01 4 281 100,0 2 120 100,0 4 605 100,0 2 291 100,0 koniec roku zarejestrowani po raz kolejny 02 3 831 89,5 1 872 88,3 4 153 90,2 2 038 89,0 w tym jako osoba niepełnosprawna 03 1 655 38,7 800 37,7 1 864 40,5 929 40,5 długotrwale 04 2 522 58,9 1 260 59,4 2 761 60,0 1 369 59,8 poprzednio pracujący 05 3 774 88,2 1 844 87,0 4 053 88,0 1 981 86,5 do momentu zarejestrowania 06 się 1 454 34,0 743 35,0 1 583 34,4 840 36,7 z wiersza 06 - w zakładzie pracy chronionej 07 12 0,3 7 0,3 5 0,1 2 0,1 zwolnieni z przyczyn dotyczących zakładu pracy 08 95 2,2 45 2,1 74 1,6 46 2,0 zamieszkali na wsi 09 1 341 31,3 696 32,8 1 475 32,0 765 33,4 w tym posiadający gospodarstwo rolne 10 8 0,2 3 0,1 6 0,1 3 0,1 bez kwalifikacji zawodowych 11 1 358 31,7 723 34,1 1 464 31,8 775 33,8 po staŝu 12 138 3,2 102 4,8 176 3,8 135 5,9 7
45,0 40,0 35,0 30,0 25,0 20,0 15,0 10,0 5,0 0,0 Wyszczególnienie 2010 2011 ogółem % kobiety % ogółem % kobiety % po pracach interwencyjnych 13 27 0,6 18 0,8 45 1,0 28 1,2 po robotach publicznych 14 139 3,2 58 2,7 89 1,9 35 1,5 po odbyciu przygotowania zawodowego dorosłych 15 5 0,1 3 0,1 9 0,2 4 0,2 po szkoleniu 16 212 5,0 119 5,6 126 2,7 72 3,1 po pracach społecznie uŝytecznych 17 123 2,9 63 3,0 221 4,8 109 4,8 po realizacji indywidualnego programu zatrudnienia socjalnego lub podpisania 18 5 0,1 4 0,2 5 0,1 3 0,1 kontraktu socjalnego osoby w okresie do 12 miesięcy od dnia ukończenia 19 83 1,9 50 2,4 95 2,1 63 2,7 nauki z wiersza 19 - osoby, które ukończyły szkołę wyŝszą, do 20 14 0,3 8 0,4 18 0,4 13 0,6 27 roku Ŝycia samotnie wychowujące co najmniej jedno dziecko do 18 21 384 9,0 312 14,7 424 9,2 356 15,5 roku Ŝycia Źródło: Wydział Badań i Analiz Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Szczecinie na podstawie danych MPiPS 07. Największą grupę niepełnosprawnych bezrobotnych stanowiły osoby w wieku 45-54 lat (33,2%), z wykształceniem podstawowym i niŝszym (39,1%), pozostające bez pracy od 12 do 24 miesięcy (21,1%) oraz posiadające staŝ pracy od 10 do 20 lat (20,3%). Zdecydowanie najmniej osób odnotowano w następujących kategoriach: 60 lat i powyŝej (6,1%), z wykształceniem gimnazjalnym (1,9%), pozostające bez pracy nie dłuŝej niŝ 1 miesiąc (8,4%) oraz ze staŝem pracy dłuŝszym niŝ 30 lat (4,5%). Wykres 1. Struktura bezrobotnych niepełnosprawnych wg wieku, wykształcenia, staŝu pracy i czasu pozostawania bez pracy w województwie zachodniopomorskim na koniec 2011 roku. 16,0 16,9 12,5 do 1 roku 1-5 5-10 20,3 17,9 10-20 20-30 4,5 30 lat i więcej 12,0 bez staŝu 3,8 WyŜsze 16,0 Policealne i średnie zawodowe 7,7 Średnie ogólnokształcące 31,6 Zasadnicze zawodowe 1,9 Gimnazjalne 39,1 Podstawowe i podstawowe nieukończone 8,4 16,8 15,1 19,2 21,1 19,4 7,2 16,5 14,0 staŝ pracy wykształcenie czas pozostawania bez pracy wiek Źródło: Wydział Badań i Analiz Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Szczecinie na podstawie danych MPiPS 07. do 1 1-3 3-6 6-12 12-24 pow.24 18-24 25-34 35-44 33,2 45-54 22,9 55-59 6,1 60 i więcej lat Wykres 2 zawiera dane dotyczące stopnia niepełnosprawności bezrobotnych niepełnosprawnych. Wynika z nich, Ŝe na koniec 2011 roku największą grupę zarejestrowanych stanowiły osoby posiadające orzeczenie o lekkim stopniu niepełnosprawności ponad 3 tysiące osób (67,1%). Umiarkowany stopień niepełnosprawności dotyczył 29,7% zarejestrowanych, z kolei 8
znacznym charakteryzowało się 3,2% niepełnosprawnych. Porównując koniec 2011 roku z analogicznym okresem roku ubiegłego zauwaŝalny jest wzrost w liczbie bezrobotnych niepełnosprawnych na kaŝdym z trzech poziomów niepełnosprawności. Największą dynamikę przyrostu odnotowano w grupie osób ze znacznym stopniem niepełnosprawności o 23 %, a następnie wśród osób z mniejszą niepełnosprawnością odpowiednio 3,7% umiarkowany, 7,8% lekki. Wykres 2. Bezrobotni niepełnosprawni wg stopnia niepełnosprawności w województwie zachodniopomorskim na koniec 2010 i 2011 roku. Źródło: Wydział Badań i Analiz Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Szczecinie na podstawie danych MPiPS 07. Z analizy danych dotyczących rodzaju niepełnosprawności bezrobotnych wynika, Ŝe najwięcej osób będących w ewidencji urzędów pracy na koniec 2011 roku cierpiało z powodu upośledzenia narządów ruchu 30,2% wobec 28,5% w analogicznym okresie roku poprzedniego. Ponad 10% w badanej grupie stanowiły ponadto osoby z chorobami psychicznymi 12,5%, co w stosunku do roku 2010 oznacza spadek udziału tejŝe grupy o 0,3 pkt proc. W porównaniu ze stanem z końca 2010 roku największy przyrost w liczbie bezrobotnych zaobserwowano w grupie osób z chorobami układu pokarmowego, o 28,2%, znaczne wzrosty notowano równieŝ wśród osób z chorobami układu moczowo-płciowego, o 20,7% oraz z upośledzeniem narządów ruchu, o 12,3%. Tendencję spadkową odnotowano w przypadku grupy o nieustalonym rodzaju niepełnosprawności (o 27,7%), a takŝe w zbiorowości osób z chorobami neurologicznymi, o 3,9%. Wykres 3. Bezrobotni niepełnosprawni wg stopnia niepełnosprawności w województwie zachodniopomorskim na koniec 2010 i 2011 roku. Upośledzenie umysłowe 9,9 4,0 2,6 12,5 Choroby psychiczne Zaburzenia głosu, mowy i choroby słuchu Choroby narządu wzroku 9,4 9,6 5,52,5 12,8 6,1 Upośledzenia narządu ruchu 2,6 1,8 8,9 10,5 2,2 1,4 9,0 4,3 28,5 5,9 7,7 7,3 Epilepsja Choroby układu oddechowego i układu krąŝenia Choroby układu pokarmowego Choroby układu moczowo-płciowego 4,4 30,2 Choroby neurologiczne Inne Nieustalony pierścień wewnętrzny - 2010 rok Źródło: Wydział Badań i Analiz Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Szczecinie na podstawie danych MPiPS 07. 9
W ciągu 2011 roku w powiatowych urzędach pracy w województwie zachodniopomorskim zarejestrowano ponad 6 tys. osób niepełnosprawnych, w tym 49,2% stanowiły kobiety, a co trzeci zarejestrowany posiadał znaczny lub umiarkowany stopień niepełnosprawności. Wśród włączonych do ewidencji osób 91,1% to osoby zarejestrowane po raz kolejny (w tym 54,1% ponownie jako osoba niepełnosprawna). Osoby, które poprzednio pracowały stanowiły 88,0% włączonych do ewidencji w analizowanym okresie. Z danych ze sprawozdania MPiPS-07 wynika, Ŝe w 2011 roku z rejestrów PUP wyłączono z ewidencji niemal 6 tys. osób niepełnosprawnych, o 90 osób mniej niŝ zarejestrowano. Główny powód wyłączeń z ewidencji stanowiło podjęcie pracy, które dotyczyło 33,3% wyrejestrowań (2 172 osoby). Wyraźną grupę stanowiły równieŝ osoby, które zrezygnowały lub nie potwierdziły gotowości do podjęcia zatrudnienia 25,0%, a takŝe osoby, które utraciły status osoby niepełnosprawnej 14,0%. Ponad 600 osób wyłączono z ewidencji na czas odbywania programu staŝu i udziału w pracach społecznie uŝytecznych, szkoleniach. W przypadku podjęć pracy zdecydowana większość osób niepełnosprawnych decydowała się na niesubsydiowane formy zatrudnienia (85,2%). Subsydiowane zatrudnienie wybrały 322 osoby, w tym 46 osób miejsca pracy refundowane ze środków PFRON. Na pracę w ramach robót publicznych zdecydowały się 103 osoby, prace interwencyjne wykonywały 73 osoby, a działalność gospodarczą rozpoczęło w analizowanym czasie 49 osób niepełnosprawnych. Tabela 4. Bilans bezrobotnych niepełnosprawnych w województwie zachodniopomorskim w 2010 i 2011 roku. 2010 2011 RóŜnica Wyszczególnienie ogółem kobiety ogółem kobiety ogółem kobiety Osoby włączone do ewidencji osób niepełnosprawnych 01 6 373 3 138 6 076 2 987-297 -151 w tym zarejestrowani po raz kolejny 02 5 710 2 813 5 533 2 686-177 -127 w tym po raz kolejny jako osoba niepełnosprawna 03 2 673 1 319 2 992 1 471 319 152 Osoby wyłączone z ewidencji osób niepełnosprawnych 04 5 862 2 918 5 986 2 924 124 6 w tym podjęcie pracy 05 2 007 1 039 2 172 1 114 165 75 w tym praca subsydiowana 06 620 318 322 157-298 -161 na miejscach pracy refundowanych ze środków PFRON 07 51 21 46 21-5 0 z wiersza 04 - w zakładach pracy chronionej 08 2 2 1 1-1 -1 w zakładach pracy chronionej - pozostałe 09 2 1 0 0-2 -1 w tym podjęcie działalności gospodarczej 10 61 24 49 19-12 -5 prace interwencyjne 11 114 77 73 40-41 -37 roboty publiczne 12 315 160 103 53-212 -107 praca niesubsydiowana 13 1 387 721 1 850 957 463 236 w tym praca sezonowa 14 200 113 204 109 4-4 podjęcie działalności gospodarczej 15 34 11 58 30 24 19 rozpoczęcie szkolenia 16 299 150 82 41-217 -109 rozpoczęcie staŝu 17 337 230 267 185-70 -45 rozpoczęcie przygotowania zawodowego dorosłych 18 4 2 0 0-4 -2 rozpoczęcie pracy społecznie uŝytecznej 19 175 96 239 109 64 13 rozpoczęcie realizacji indywidualnego programu zatrudnienia socjalnego lub podpisania kontraktu socjalnego 20 16 9 19 10 3 1 podjęcie nauki 21 8 4 8 5 0 1 odmowa bez uzasadnionej przyczyny(...) 22 102 38 121 55 19 17 rezygnacja lub niepotwierdzenie gotowości do pracy 23 1 455 655 1 496 637 41-18 utrata statusu osoby niepełnosprawnej 24 756 386 836 421 80 35 inne 25 703 309 746 347 43 38 Źródło: Wydział Badań i Analiz Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Szczecinie na podstawie danych MPiPS 07. W 2011 roku w porównaniu z analogicznym okresem roku ubiegłego zaobserwowano mniejszą liczbę osób niepełnosprawnych korzystających z instrumentów rynku pracy oferowanych przez urzędy pracy. Pracę subsydiowaną rozpoczęło w sumie 298 osób mniej niŝ przed rokiem, tj. mniej osób skierowano na roboty publiczne i prace interwencyjne. Natomiast wyraźny wzrost notowano w przypadku zatrudnienia niesubsydiowanego - o 463 osoby. O tendencji spadkowej moŝna mówić równieŝ w grupie osób, które zdecydowały się na program szkolenia, bądź staŝu (Tabela 3). 10
Wykres 4 przedstawia % udział niepełnosprawnych bezrobotnych w ogólnej liczbie bezrobotnych w podziale na poszczególne powiaty województwa zachodniopomorskiego. W województwie zachodniopomorskim niepełnosprawni bezrobotni stanowili 4,2% z ogólnej liczby bezrobotnych. Najwięcej procentowo niepełnosprawnych bezrobotnych w swych rejestrach odnotowały: Miasto Koszalin 8,2% z ogólnej liczby bezrobotnych, powiat sławieński 6,1% z ogólnej liczby bezrobotnych, powiat szczecinecki 6,0% z ogólnej liczby bezrobotnych, powiat stargardzki 6,0% z ogólnej liczby bezrobotnych. Wykres 4. Udział % niepełnosprawnych bezrobotnych w ogólnej liczbie bezrobotnych w podziale na powiaty na koniec 2011 roku. Źródło: Wydział Badań i Analiz Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Szczecinie na podstawie danych MPiPS 07. Na podstawie analizy struktury bezrobotnych niepełnosprawnych według płci w rejestrach PUP wnioskować naleŝy, Ŝe największa róŝnica między liczbą kobiet i męŝczyzn charakterystyczna była dla powiatu kamieńskiego i gryfickiego, gdzie kobiety stanowiły odpowiednio 61,1% i 59,1%. W 10 innych powiatach odsetek kobiet równieŝ kształtował się na poziomie wyŝszym niŝ 50%. Natomiast zdecydowanie najmniejszy udział kobiet z orzeczoną niepełnosprawnością odnotowano w powiecie łobeskim tj. 37,0% ogółu niepełnosprawnych. Wykres 5. Niepełnosprawni bezrobotni w podziale na płeć w poszczególnych powiatach udział % na koniec 2011 roku. 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Białogardzki Choszczeński Drawski Goleniowski Gryficki Gryfiński Kamieński Kołobrzeski Miasto Koszalin Koszaliński Łobeski Myśliborski 52,7 47,3 43,5 56,5 50,0 50,0 43,4 56,6 40,9 59,1 42,7 57,3 38,9 61,1 57,3 42,7 52,9 47,1 49,2 50,8 63,0 37,0 47,1 52,9 44,9 55,1 58,6 41,4 55,4 44,6 46,5 53,5 45,9 54,1 Policki 49,6 50,4 59,0 41,0 58,8 41,2 55,8 44,2 50,2 49,8 Pyrzycki Sławieński Stargardzki Szczecinecki Świdwiński Miasto Świnoujście Wałecki Miasto Szczecin Zachodniopomorskie kobiety męŝczyźni Źródło: Wydział Badań i Analiz Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Szczecinie na podstawie danych MPiPS 07. 11
Tabela 5. Bezrobotni niepełnosprawni w powiatach województwa zachodniopomorskiego na koniec 2011 roku. Powiat Liczba bezrobotnych ogółem Liczba bezrobotnych niepełnosprawnych Udział % bezrobotnych niepełnosprawnych do ogółu bezrobotnych Liczba bezrobotnych niepełnosprawnych - kobiety Udział % niepełnosprawnych kobiet w ogólnej liczbie osób niepełnosprawnych Białogardzki 4 779 224 4,7 106 47,3 Choszczeński 4 072 108 2,7 61 56,5 Drawski 5 451 168 3,1 84 50,0 Goleniowski 4 896 166 3,4 94 56,6 Gryficki 5 290 159 3,0 94 59,1 Gryfiński 5 375 213 4,0 122 57,3 Kamieński 3 951 54 1,4 33 61,1 Kołobrzeski 3 507 164 4,7 70 42,7 Miasto Koszalin 5 510 452 8,2 213 47,1 Koszaliński 5 483 250 4,6 127 50,8 Łobeski 3 489 27 0,8 10 37,0 Myśliborski 3 662 208 5,7 110 52,9 Policki 4 022 107 2,7 59 55,1 Pyrzycki 3 617 58 1,6 24 41,4 Sławieński 4 575 280 6,1 125 44,6 Stargardzki 7 605 454 6,0 243 53,5 Szczecinecki 7 461 451 6,0 244 54,1 Świdwiński 4 296 133 3,1 67 50,4 Miasto Świnoujście 1 473 61 4,1 25 41,0 Wałecki 3 448 119 3,5 49 41,2 Miasto Szczecin 16 942 749 4,4 331 44,2 Zachodniopomorskie 108 904 4 605 4,2 2 291 49,8 Źródło: Wydział Badań i Analiz Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Szczecinie na podstawie danych MPiPS 07. W 2011 roku w województwie zachodniopomorskim 1 498 wolnych miejsc pracy i miejsc aktywizacji zawodowej skierowanych było do osób niepełnosprawnych tj. o 376 więcej niŝ w 2010 roku. Wykres 6. Wolne miejsca pracy i miejsca aktywizacji zawodowej dla osób niepełnosprawnych zgłoszone w 2011 roku. 1 600 1 400 1 200 1 000 800 600 400 200 0 1 122 2010 2011 1 498 Źródło: Wydział Badań i Analiz Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Szczecinie na podstawie danych MPiPS 07. 12
Według danych z końca 2011 roku w ewidencji powiatowych urzędów pracy znajdowało się 900 osób niepełnosprawnych, które poszukiwały pracy i nie pozostawały w zatrudnieniu, tj. 18,8% mniej niŝ przed rokiem. Osoby z analizowanej grupy stanowiły 50,3% wszystkich osób niepełnosprawnych poszukujących pracy. W strukturze badanej grupy według miejsca zamieszkania większość, tj. ¾ osób pochodziło z obszarów miejskich. Z analizy danych dotyczących płci wynika, Ŝe większy odsetek stanowili męŝczyźni - 60,1% poszukujących zatrudnienia. Tabela 6. Liczba niepełnosprawnych poszukujących pracy niepozostających w zatrudnieniu według miejsca zamieszkania i płci w województwie zachodniopomorskim według stanu na dzień 31.12.2011 roku. Niepełnosprawni poszukujący pracy Wyszczególnienie niepozostający w zatrudnieniu Liczba % Ogółem 900 100,0 Miejsce Miasta 698 77,6 zamieszkania Wieś 202 22,4 Płeć MęŜczyźni 541 60,1 Kobiety 359 39,9 Źródło: Wydział Badań i Analiz Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Szczecinie na podstawie danych MPiPS 07. W badanej grupie niepełnosprawnych poszukujących pracy ponad połowa to osoby długotrwale bezrobotne (489 osób), natomiast 1/3 zarejestrowanych stanowiły osoby nie posiadające kwalifikacji zawodowych. Tabela 7. Bilans osób niepełnosprawnych poszukujących pracy niepozostających w zatrudnieniu w województwie zachodniopomorskim w 2010 i 2011 roku. 2010 2011 Wyszczególnienie ogółem % kobiety % ogółem % kobiety % Osoby będące w ewidencji osób niepełnosprawnych poszukujących pracy w 01 1 108 100 424 100 900 100 359 100 końcu półrocza zarejestrowani po raz kolejny 02 748 67,5 281 66,3 638 70,9 250 69,6 w tym jako osoba niepełnosprawna 03 444 59,4 160 56,9 423 66,3 166 66,4 długotrwale 04 586 52,9 223 52,6 489 54,3 197 54,9 poprzednio pracujący 05 571 51,5 205 48,3 468 52,0 166 46,2 do momentu zarejestrowania się 06 55 9,6 16 7,8 36 7,7 13 7,8 z wiersza 06 - w zakładzie pracy chronionej 07 1 1,8 0 0,0 1 2,8 0 0,0 zwolnieni z przyczyn dotyczących zakładu 08 264 46,2 97 47,3 231 49,4 92 55,4 pracy zamieszkali na wsi 09 266 24,0 106 25,0 202 22,4 87 24,2 w tym posiadający gospodarstwo rolne 10 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 bez kwalifikacji zawodowych 11 391 35,3 150 35,4 299 33,2 122 34,0 po staŝu 12 59 5,3 28 6,6 70 7,8 39 10,9 po pracach interwencyjnych 13 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 po robotach publicznych 14 X X X X X X X X po odbyciu przygotowania zawodowego 15 14 1,3 6 1,4 8 0,9 4 1,1 dorosłych po szkoleniu 16 21 1,9 7 1,7 18 2,0 9 2,5 po pracach społecznie uŝytecznych 17 X X X X X X X X po realizacji indywidualnego programu zatrudnienia socjalnego lub podpisania kontraktu socjalnego 18 0 0,0 0 0,0 0 0,0 0 0,0 osoby w okresie do 12 miesięcy od dnia ukończenia nauki 19 24 2,2 10 2,4 17 1,9 11 3,1 z wiersza 19 - osoby, które ukończyły szkołę wyŝszą, do 27 roku Ŝycia 20 8 33,3 2 20,0 6 35,3 5 45,5 pobierający świadczenie rentowe z tytułu niezdolności do pracy 21 579 52,3 207 48,8 455 50,6 180 50,1 osoby, którym przyznano rentę szkoleniową 22 1 0,1 0 0,0 1 0,1 0 0,0 pobierający rentę socjalną 23 284 25,6 126 29,7 244 27,1 112 31,2 samotnie wychowujące co najmniej jedno 24 28 2,5 19 4,5 28 3,1 14 3,9 dziecko do 18 roku Ŝycia Źródło: Wydział Badań i Analiz Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Szczecinie na podstawie danych MPiPS 07. 13
Na wykresie 7 przedstawiono strukturę osób niepełnosprawnych poszukujących pracy niepozostających w zatrudnieniu według wieku, wykształcenia, staŝu pracy i czasu pozostawania bez pracy na koniec 2011 roku. W przypadku wieku badanej zbiorowości największą ponad 27% grupę stanowiły osoby w wieku 25-34 lata. Więcej niŝ 20% osób poszukujących pracy mieściło się równieŝ w przedziałach wiekowych 45-54 lata i 35-44 lata. W badanej grupie 32,7% osób posiadało wykształcenie podstawowe, bądź teŝ nie zakończyło edukacji na tym poziomie nauczania. Dyplom uczelni wyŝszej posiadało blisko 10,7% poszukujących pracy (w grupie osób bezrobotnych niepełnosprawnych było to 3,8%). Prawie połowa zarejestrowanych z rozpatrywanej kategorii nie dokumentowała jakiegokolwiek staŝu pracy, a jeŝeli juŝ miała doświadczenie zawodowe, to zwykle kilkuletnie. Z analizy struktury osób poszukujących pracy według czasu pozostawania poza zatrudnieniem wynika, Ŝe im dłuŝszy czas spędzony poza rynkiem pracy, tym większa liczba zarejestrowanych. Długoterminowym bezrobociem (ponad 24 miesiące) charakteryzowało się 32,7% oczekujących na zatrudnienie. Wykres 7. Struktura niepełnosprawnych poszukujących pracy niepozostających w zatrudnieniu wg wieku, wykształcenia, staŝu pracy i czasu pozostawania bez pracy w województwie zachodniopomorskim w 2011 roku. 60,0 50,0 48,0 40,0 32,7 34,8 30,0 20,0 10,0 0,0 15,2 13,1 7,6 9,8 5,3 do 1 roku 1-5 5-10 10-20 20-30 1,0 30 lat i więcej bez staŝu 10,7 WyŜsze 18,7 Policealne i średnie zawodowe 8,6 Średnie ogólnokształcące 26,6 Zasadnicze zawodowe 2,9 Gimnazjalne Podstawowe i podstawowe nieukończone 4,7 do 1 16,1 1-3 11,0 14,0 3-6 6-12 19,4 12-24 pow.24 8,2 18-24 27,1 25-34 21,9 22,3 35-44 45-54 14,2 55-59 6,2 60 i więcej lat staŝ pracy wykształcenie czas pozostawania bez pracy wiek Źródło: Wydział Badań i Analiz Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Szczecinie na podstawie danych MPiPS 07. Z analizy struktury osób niepełnosprawnych poszukujących pracy według stopnia niepełnosprawności wynika, Ŝe największą grupę reprezentowały osoby z orzeczonym umiarkowanym stopniem niepełnosprawności, tj. 49,4%. W porównaniu ze stanem w analogicznym okresie ubiegłego roku zauwaŝa się spadki w liczbie zarejestrowanych w kaŝdym z trzech poziomów niepełnosprawności, a największy w grupie osób z najmniejszą niepełnosprawnością, o 30,2%. Z porównania dwu analizowanych grup osób niepełnosprawnych tj. bezrobotnych i poszukujących pracy niepozostających w zatrudnieniu wnioskować naleŝy, Ŝe istnieją wyraźne róŝnice w udziale procentowym osób według stopnia niepełnosprawności, szczególnie w przypadku osób ze stopniem lekkim i znacznym. W grupie pierwszej dominują osoby ze stopniem lekkim, a w drugiej z umiarkowanym. 14
Wykres 8. Osoby niepełnosprawne poszukujące pracy niepozostające w zatrudnieniu wg stopnia niepełnosprawności w województwie zachodniopomorskim na koniec 2010 i 2011 roku. lekki 169 242 umiarkowany 445 520 2011 2010 znaczny 286 346 0 100 200 300 400 500 600 Źródło: Wydział Badań i Analiz Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Szczecinie na podstawie danych MPiPS 07. Na wykresie 9 zaprezentowano strukturę osób niepełnosprawnych poszukujących pracy niepozostających w zatrudnieniu według rodzaju niepełnosprawności na koniec 2010 i 2011 roku. ZauwaŜyć naleŝy, Ŝe w analizowanym okresie największa liczba zarejestrowanych to osoby posiadające zaświadczenie o chorobie psychicznej 19,1%. Na poziomie wyŝszym od 10% kształtował się ponadto odsetek osób z upośledzeniem narządu ruchu, chorobami narządu wzroku. W porównaniu do analogicznego okresu ubiegłego roku odnotowano wzrost liczbowy wśród poszukujących pracy w grupie osób z chorobami psychicznymi i innymi. Spadki zaobserwowano w pozostałych grupach schorzeń, z czego największe o ponad 30% w przypadku osób z chorobami układu pokarmowego i układu moczowo-płciowego. Wykres 9. Osoby niepełnosprawne poszukujące pracy niepozostające w zatrudnieniu wg rodzaju niepełnosprawności w województwie zachodniopomorskim na koniec 2010 i 2011 roku. Upośledzenie umysłowe 9,9 9,7 Choroby psychiczne Zaburzenia głosu, mowy i choroby słuchu 10,3 7,2 15,6 9,5 15,4 19,1 Choroby narządu wzroku Upośledzenia narządu ruchu Epilepsja 9,6 1,3 0,3 3,2 3,6 9,7 1,8 1,0 3,4 2,9 15,0 17,3 3,9 12,2 13,7 4,3 Choroby układu oddechowego i układu krąŝenia Choroby układu pokarmowego Choroby układu moczowo-płciowego Choroby neurologiczne Inne Nieustalony pierścień wewnętrzny - 2010 rok Źródło: Wydział Badań i Analiz Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Szczecinie na podstawie danych MPiPS 07. W ciągu 2011 roku w powiatowych urzędach pracy z zachodniopomorskiego zarejestrowano ponad 800 osób niepełnosprawnych poszukujących pracy, w tym 36,4% stanowiły kobiety, a co trzeci zarejestrowany posiadał znaczny lub umiarkowany stopień niepełnosprawności. Wśród włączonych do ewidencji osób, 80,8% to osoby zarejestrowane po raz kolejny (w tym 70,2% ponownie jako osoba 15
niepełnosprawna). Osoby, które poprzednio pracowały stanowiły 61,7% włączonych do ewidencji w analizowanym okresie. Z danych ze sprawozdania MPiPS-07 wynika, Ŝe w 2011 roku z rejestrów PUP wyłączono z ewidencji ponad tysiąc osób niepełnosprawnych poszukujących pracy, o 43 osoby więcej niŝ zarejestrowano. Główny powód wyłączeń z ewidencji stanowiła rezygnacja lub niepotwierdzenie gotowości do pracy, które dotyczyło 71,5% wyrejestrowań (746 osób). Wyraźną grupę stanowiły osoby, które utraciły status osoby niepełnosprawnej 10,6%. Dla porównania zatrudnienie w analizowanym okresie, głównie niesubsydiowane, znalazło zaledwie 2,4% poszukujących pracy. Ponad 80 osób wyłączono z ewidencji na czas odbywania programu staŝu i udziału w szkoleniach. W porównaniu z rokiem 2010 zauwaŝalna jest mniejsza liczba osób, które zdecydowały się zarówno na subsydiowane jak i niesubsydiowane formy zatrudnienia, na co wpływ ma w głównej mierze wielkość środków przeznaczonych na aktywizację zawodową, którymi dysponują urzędy pracy. W przypadku podjęć pracy zdecydowana większość osób niepełnosprawnych poszukujących pracy decydowała się na niesubsydiowane formy zatrudnienia (88,0%). Subsydiowaną pracę podjęły 3 osoby, w tym 2 wybrały formę zatrudnienia refundowaną przez PFRON. Tabela 8. Bilans osób niepełnosprawnych poszukujących pracy niepozostających w zatrudnieniu w 2010 i 2011 roku. 2010 2011 RóŜnica Wyszczególnienie ogółem kobiety ogółem kobiety ogółem kobiety Osoby włączone do ewidencji osób niepełnosprawnych 01 1 001 385 827 301-174 -84 w tym zarejestrowani po raz kolejny 02 787 304 668 242-119 -62 w tym po raz kolejny jako osoba niepełnosprawna 03 478 181 469 172-9 -9 Osoby wyłączone z ewidencji osób niepełnosprawnych 04 1 044 393 1 044 372 0-21 podjęcie pracy 05 54 13 25 7-29 -6 praca subsydiowana 06 15 5 3 0-12 -5 w tym w tym na miejscach pracy refundowanych ze środków PFRON z wiersza 04 - w zakładach pracy chronionej 07 7 1 2 0-5 -1 08 0 0 0 0 0 0 w zakładach pracy chronionej - pozostałe 09 0 0 0 0 0 0 podjęcie działalności gospodarczej 10 7 4 1 0-6 -4 prace interwencyjne 11 1 0 0 0-1 0 roboty publiczne 12 0 0 0 0 0 0 praca niesubsydiowana 13 39 8 22 7-17 -1 w tym w tym praca sezonowa 14 1 0 1 0 0 0 podjęcie działalności gospodarczej 15 1 0 0 0-1 0 rozpoczęcie szkolenia 16 5 1 11 4 6 3 rozpoczęcie staŝu 17 94 52 76 32-18 -20 rozpoczęcie przygotowania zawodowego dorosłych 18 0 0 0 0 0 0 rozpoczęcie pracy społecznie uŝytecznej 19 0 0 0 0 0 0 rozpoczęcie realizacji indywidualnego programu zatrudnienia socjalnego lub podpisania kontraktu socjalnego 20 0 0 0 0 0 0 podjęcie nauki 21 0 0 0 0 0 0 odmowa bez uzasadnionej przyczyny(...) 22 0 0 0 0 0 0 rezygnacja lub niepotwierdzenie gotowości do pracy 23 682 248 746 274 64 26 utrata statusu osoby niepełnosprawnej 24 132 49 111 38-21 -11 inne 25 77 30 75 17-2 -13 Źródło: Wydział Badań i Analiz Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Szczecinie na podstawie danych MPiPS 07. Wykres 10 przedstawia % udział niepełnosprawnych poszukujących pracy w ogólnej liczbie poszukujących pracy w podziale na powiaty. W województwie zachodniopomorskim % udział niepełnosprawnych poszukujących pracy w ogólnej liczbie poszukujących pracy wynosił 51,4%.Najwięcej procentowo niepełnosprawnych poszukujących pracy w swych rejestrach odnotowały: 16
powiat pyrzycki 88,3%, powiat białogardzki 72,4%. powiat kamieński 70,7%. Wykres 10. Udział % niepełnosprawnych poszukujących pracy niepozostających w zatrudnieniu w ogólnej liczbie poszukujących pracy w podziale na powiaty na koniec 2011 roku. Białogardzki Choszczeński Drawski Goleniowski Gryficki Gryfiński Kamieński Kołobrzeski Miasto Koszalin Koszaliński Łobeski Myśliborski Policki Pyrzycki Sławieński Stargardzki Szczecinecki Świdwiński Miasto Świnoujście Wałecki Miasto Szczecin Zachodniopomorskie 0,0 10,0 20,0 30,0 40,0 50,0 60,0 70,0 80,0 90,0 100,0 13,9 27,0 33,3 50,0 47,1 44,6 50,9 43,8 49,0 50,8 50,0 51,4 56,0 56,3 64,7 62,5 58,5 59,5 64,7 72,4 70,7 88,3 Źródło: Wydział Badań i Analiz Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Szczecinie na podstawie danych MPiPS 07. Na podstawie analizy struktury niepełnosprawnych poszukujących pracy według płci, wnioskować naleŝy, ze największa róŝnica między liczbą kobiet i męŝczyzn charakterystyczna była dla powiatu białogardzkiego i sławieńskiego, gdzie kobiety stanowiły odpowiednio 71,4% i 60,0%. Natomiast zdecydowanie najmniejszy udział kobiet poszukujących pracy odnotowano w powiecie goleniowskim (11,1%), w Mieście Świnoujściu w badanym okresie nie zarejestrowano Ŝadnej kobiety. Wykres 11. Niepełnosprawni poszukujący pracy niepozostający w zatrudnieniu w podziale na płeć w poszczególnych powiatach udział % na koniec 2011 roku. 100% 90% 80% 70% 60% 50% 40% 30% 20% 10% 0% Białogardzki Choszczeński Drawski Goleniowski Gryficki Gryfiński Kamieński Kołobrzeski Miasto Koszalin Koszaliński Łobeski Myśliborski 28,6 71,4 62,5 37,5 62,5 37,5 88,9 11,1 66,0 34,0 66,7 33,3 54,7 45,3 60,0 40,0 62,2 37,8 62,1 37,9 72,7 27,3 57,1 42,9 49,0 51,0 60,4 39,6 40,0 60,0 53,3 46,7 66,3 33,7 Policki 50,0 50,0 100,0 0,0 68,2 31,8 59,8 40,2 60,1 39,9 Pyrzycki Sławieński Stargardzki Szczecinecki Świdwiński Miasto Świnoujście Wałecki Miasto Szczecin Zachodniopomorskie kobiety męŝczyźni Źródło: Wydział Badań i Analiz Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Szczecinie na podstawie danych MPiPS 07. 17
Tabela 9. Osoby niepełnosprawne poszukujące pracy i niepozostające w zatrudnieniu w powiatach województwa zachodniopomorskiego na koniec 2011 roku. Powiat Liczba osób poszukujących pracy niepozostających w zatrudnieniu ogółem Liczba osób niepełnosprawnych poszukujących pracy niepozostających w zatrudnieniu Udział % osób niepełnosprawnych poszukujących pracy w ogólnej liczbie poszukujących pracy Liczba osób niepełnosprawnych poszukujących pracy niepozostających w zatrudnieniu - kobiety Udział % niepełnosprawnych kobiet poszukujących pracy w ogólnej liczbie osób niepełnosprawnych poszukujących pracy Białogardzki 29 21 72,4 15 71,4 Choszczeński 16 8 50,0 3 37,5 Drawski 68 32 47,1 12 37,5 Goleniowski 54 18 33,3 2 11,1 Gryficki 84 47 56,0 16 34,0 Gryfiński 216 30 13,9 10 33,3 Kamieński 75 53 70,7 24 45,3 Kołobrzeski 37 10 27,0 4 40,0 Miasto Koszalin 202 90 44,6 34 37,8 Koszaliński 57 29 50,9 11 37,9 Łobeski 17 11 64,7 3 27,3 Myśliborski 48 21 43,8 9 42,9 Policki 87 49 56,3 25 51,0 Pyrzycki 60 53 88,3 21 39,6 Sławieński 51 25 49,0 15 60,0 Stargardzki 59 30 50,8 14 46,7 Szczecinecki 152 95 62,5 32 33,7 Świdwiński 41 24 58,5 12 50,0 Miasto Świnoujście 16 8 50,0 0 0,0 Wałecki 37 22 59,5 7 31,8 Miasto Szczecin 346 224 64,7 90 40,2 Zachodniopomorskie 1 752 900 51,4 359 39,9 Źródło: Wydział Badań i Analiz Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Szczecinie na podstawie danych MPiPS 07. 3. DZIAŁANIA PODEJMOWANE PRZEZ ZACHODNIOPOMORSKIE KURATORIUM OŚWIATY W OBSZARZE DYDAKTYKI, WYCHOWANIA I OPIEKI MAJĄCE NA CELU WDRAśANIE OSÓB NIEPEŁNOSPRAWNYCH DO AKTYWNEGO śycia, A TAKśE DO ZAPEWNIENIA POMOCY DOSTOSOWANEJ DO RZECZYWISTYCH POTRZEB WYNIKAJĄCYCH Z ICH NIEPEŁNO- SPRAWNOŚCI. Zachodniopomorski Kurator Oświaty wykonuje, zgodnie z art. 31 32a ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (tekst jednolity: Dz. U. z 2004r. Nr 256, poz. 2572 z późn. zm.), w imieniu wojewody zadania i kompetencje w zakresie oświaty określone w ww. ustawie i przepisach odrębnych na obszarze województwa. PoniŜej przedstawiamy informacje Zachodniopomorskiego Kuratorium Oświaty. W obecnym stanie prawnym wynikającym z zapisów 6 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 7 października 2009 r. w sprawie nadzoru pedagogicznego ( Dz. U. z 2009r., Nr 168 poz.1324 ) - 6 formami nadzoru pedagogicznego są: 1) ewaluacja; 2) kontrola; 3) wspomaganie. W obszarze ewaluacji sporządzono m.in. raporty z ewaluacji szkół i przedszkoli z oddziałami integracyjnymi lub prowadzących klasy specjalne. 18
Z raportu ewaluacji problemowej Liceum Ogólnokształcącego z oddziałami integracyjnymi w Szczecinie wynika, Ŝe wszyscy pracownicy szkoły, łącznie z pracownikami niepedagogicznymi, a takŝe uczniowie z danej klasy są zapoznawani z sytuacją ucznia niepełnosprawnego. Dla ucznia niepełnosprawnego kontakt z rówieśnikami jest nie do przecenienia. Nauczyciele są otwarci i odpowiednio przygotowani, wspierają uczniów w kaŝdym momencie (np.: wykorzystanie dyktafonu na lekcji, kontakt nauczyciela z uczniem przez Internet); stały i wspierający kontakt pedagoga i psychologa z uczniami i rodzicami. Przyjazna atmosfera wprowadzana przez nauczyciela przekłada się na atmosferę między uczniami, którzy pomagają sobie. Rodzice akceptują koncepcję pracy szkoły i są pełni uznania dla dyrektora szkoły, który ma zawsze czas dla kaŝdego ucznia i rodzica i dotyczy to wszystkich potrzebujących, nie tylko niepełnosprawnych. W opinii społeczności szkolnej współpraca uczniów zdrowych i niepełnosprawnych daje obopólne korzyści. Uczniowie uczą się wzajemnej tolerancji, empatii i otwartości na drugiego człowieka, a mało liczne klasy sprzyjają dobremu poznaniu się i autentycznej integracji, która jest najwaŝniejszym załoŝeniem koncepcji pracy szkoły. Według dyrektora oferta edukacyjna liceum uwzględnia kompetencje potrzebne na rynku pracy poprzez: rzetelne przygotowywanie do egzaminu maturalnego: dodatkowe konsultacje maturalne, cykl egzaminów próbnych ustnych i pisemnych; ponadto diagnozowanie finalne, cząstkowe i wstępne; dodatkowe godziny z matematyki w klasach maturalnych; cykl zajęć rozwijających zainteresowania uczniów oraz pomagających pokonywać trudności szkolne i wyrównywać szanse edukacyjne. Młodzi ludzie są dobrze przygotowani do Ŝycia dzięki zajęciom z psychologii i pedagogiki. Szkoła przygotowuje do wyboru dalszej drogi kształcenia i podjęcia pracy (preorientacja zawodowa). W liceum uczniowie zdobywają kompetencje przedmiotowe i ponadprzedmiotowe potrzebne na rynku pracy: umiejętność negocjowania, komunikacji interpersonalnej, analizowania i rozwiązywania problemów, współpracy w zespole, korzystania z technologii informacyjnej i komunikacyjnej oraz kompetencje językowe dotyczące języka ojczystego i języków obcych. MłodzieŜ ma dobry poziom umiejętności społecznych, uczestniczy w wolontariacie i akcjach charytatywnych. Uczniowie kształtują swoją osobowość w relacjach z innymi. SłuŜą temu działania prospołeczne: "Zakręcona Akcja", akcje Mikołajkowe, akcje na rzecz bezdomnych oraz innych szkół ( Iskierka Radości ), itp. Szczególnie trudne jest kształtowanie tych kompetencji u uczniów niepełnosprawnych. Szkoła współpracuje z poradnią, która wykonuje testy, prowadzi zajęcia grupowe i indywidualne, umoŝliwia szukanie zawodu we współpracy z rodzicami. Zdaniem nauczycieli będzie to przygotowanie do wejścia w dorosłość i dokonywanie odpowiedzialnych wyborów: samopoznanie, autoprezentacja, świadome podejmowanie decyzji (poznanie mocnych i słabych stron), moŝliwość korzystania z róŝnych źródeł informacji, wykorzystywanie technologii informacyjnej, umiejętność współdziałania, negocjacji, umiejętność pisania dokumentacji równieŝ w języku obcym. W czasie wywiadu grupowego z partnerami i samorządem respondenci wskazali na właściwe przygotowywanie młodzieŝy pod kątem dobrej komunikacji w językach obcych, realizacji programów i zajęć dodatkowych dla uczniów uzdolnionych. Szkoła kształtuje otwartość na drugiego człowieka, pomoc słabszym, niepełnosprawnym. Współpracuje z Poradnią Psychologiczno-Pedagogiczną Akademos, Centrum Psychologiczno-Pedagogicznym oraz szczecińskimi szkołami wyŝszymi, aby jak najlepiej przygotować uczniów do wyboru właściwego zawodu. W szkole prowadzone są działania zwiększające szanse edukacyjne uczniów, co znajduje potwierdzenie w opiniach wszystkich respondentów. Z informacji uzyskanych od dyrektora szkoły wynika, Ŝe do Liceum Ogólnokształcącego z Oddziałami Integracyjnymi w Szczecinie uczęszczało w 2011 r. 61 osób niepełnosprawnych, 13 osób korzystało z nauczania indywidualnego, w tym 10 posiadało takŝe orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego. W ramach zwiększania szans edukacyjnych uczniów szkoła wdraŝała program adaptacyjny uczniów klas I, w którym uczestniczyła cała społeczność szkolna. Okres adaptacyjny uczniów w nowej szkole był tak organizowany, aby uczniowie dobrze i bezpiecznie czuli się w nowym środowisku, o czym świadczą badania ankietowe wśród uczniów i ich rodziców przeprowadzane w ramach ewaluacji wewnętrznej. We wszystkich pierwszych klasach prowadzone były zajęcia z przedmiotu psychologia-integracja. Szkoła podejmowała działania na rzecz ograniczenia wpływu czynników środowiskowych na rozwój kariery edukacyjnej ucznia: zapewnia opiekę wychowawcy, pedagoga, psychologa, socjoterapeuty; współpracowała z miejskim ośrodkiem pomocy rodzinie i policją; poszukiwała doraźnego wsparcia finansowego, np.: poprzez radę rodziców; pracę komisji ds. pomocy materialnej, która pilotuje wnioski o stypendia; brała udział w programach zewnętrznych, np. Skrzydła ; mobilizowała i nakłaniała rodziców do współpracy w zakresie realizacji obowiązku szkolnego i nauki; zapewniała pomoc w odrabianiu zadań domowych, nadrabianiu zaległości, zakupie podręczników; indywidualizowała proces nauczania (metody, formy, warunki). Dla wszystkich uczniów z orzeczeniami o potrzebie kształcenia specjalnego, w ramach zintegrowanych działań nauczycieli i innych specjalistów, opracowywała i wdroŝyła programy edukacyjno-terapeutyczne, które podlegały ewaluacji w ciągu roku szkolnego. 19
W liceum organizowane były zajęcia korekcyjno-rehabilitacyjne dla uczniów niepełnosprawnych i/lub zwolnionych z wychowania fizycznego, zajęcia rewalidacyjne z tyflopedagogiem, surdopedagogiem, pedagogiem rewalidacyjnym, zajęcia z pedagogiem i psychologiem oraz zajęcia socjoterapeutyczne. Prowadzone były ponadto zajęcia rozwijające myślenie abstrakcyjne i wyobraźnię, myślenie matematyczne; wprowadzane są nowe metody i techniki uczenia się, Racjonalna Terapia Zachowania, Program profilaktyczny dla młodzieŝy nieśmiałej i wycofanej pt. Spełniamy nasze marzenia, Program profilaktyczny dla młodzieŝy zagroŝonej niedostosowaniem społecznym pt. Szukamy celów, sensu i atrakcji ; realizowane były warsztaty dla uczniów, np.: Rola wartości w Ŝyciu człowieka, Poznajemy niepełnosprawność - jak rozumieć siebie nawzajem, Zasady pierwszej pomocy medycznej, RóŜnorodność źródłem bogactwa i inspiracji, Jak być przewodnikiem osoby niewidomej? Idea integracji prowadziła do włączania osób niepełnosprawnych w dodatkowe działania na rzecz środowiska lokalnego, działania dydaktyczne i artystyczne (np. Ogólnopolski Turniej Wiedzy Psychologicznej, Program Edukacji Filmowej, prezentacja talentów); działania społeczne, charytatywne i wolontariat. Edukacja uczniów niepełnosprawnych opierała się o indywidualne programy edukacyjnoterapeutyczne, indywidualne sprawdziany (np. większa czcionka, zmiana ilości pytań) oraz indywidualne wymagania na oceny dopuszczające. Praktykowany był nielosowy przydział uczniów do grup, nadawanie określonej roli w grupie. Uczniowie niepełnosprawni otrzymywali dodatkowe wsparcie w trakcie lekcji od swojego opiekuna (ucznia asystenta) oraz w ramach rówieśniczej pomocy koleŝeńskiej. Licealiści byli motywowani do pełnego wykorzystywania swoich moŝliwości poprzez propagowanie sukcesów uczniów, którym się powiodło, głównie tych, którzy musieli pokonać pewne trudności i ograniczenia. Z raportu ewaluacji Przedszkola nr 1 z oddziałami Integracyjnymi w Choszcznie wynika, Ŝe opracowano i wdroŝono program korygowania rozwoju dziewczynki niepełnosprawnej ruchowo z uwzględnieniem pracy rehabilitacyjnej; usystematyzowanie działań wobec wszystkich dzieci, a szczególnie z deficytami we współpracy z Ośrodkiem Rewalidacyjno- Edukacyjno -Wychowawczym, Stowarzyszeniem "Bratek", Stowarzyszeniem Kiwanis Klub Kobieta 2000, Polskim Związkiem Głuchych (w Przedszkolu mieści się Punkt Konsultacyjny dla Dzieci z Wadami Słuchu); modyfikowano plany pracy nauczycieli i ustalano wnioski do dalszej pracy; prowadzono zajęcia wyrównawcze i korekcyjno-kompensacyjne; rozpoznawano potrzeby dzieci i przewidywano ich osiągnięcia; rodzice brali udział w zajęciach terapeutycznych, rehabilitacyjnych, logopedycznych, dogoterapii, ogólnych zajęciach w grupie, uczyli się metod pracy z dziećmi i kontynuowali je w domu, zapewniając dzieciom ciągłość działań. Zgodnie z Ŝyczeniem rodziców w przedszkolu prowadzone były działania rozwijające zainteresowania dzieci np: artystyczne, plastyczne, muzyczne, przyrodnicze. Przedszkole zapewniało dla dzieci niepełnosprawnych odpowiednią bazę, środki dydaktyczne i sprzęt rehabilitacyjny. Z raportu ewaluacji Zasadniczej Szkoły Zawodowej w Nowogardzie, która prowadzi klasy specjalne dla uczniów z upośledzeniem umysłowym w stopniu lekkim wynika, Ŝe nauczyciele przedmiotów opracowują wyniki w zespołach przedmiotowych pracując nad podniesieniem jakości kształcenia. 2/3 uczniów szkoły pochodzi z terenów wiejskich, wielu dotkniętych jest eurosieroctwem. Wyniki egzaminów gimnazjalnych wskazują na to, iŝ są to uczniowie słabi, często zaniedbani edukacyjnie. Uczniowie zasadniczej szkoły zawodowej nie zawsze decydują się na zdawanie egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe w obu częściach, ale tu przeszkodą jest równieŝ to, Ŝe do części praktycznej muszą przystąpić w odległych od Nowogardu ośrodkach egzaminacyjnych. Szkoła często zapewnia uczniom środek transportu i opiekę nauczyciela, aby mogli przystąpić do drugiej części egzaminu potwierdzającego kwalifikacje zawodowe. Dotyczy to zwłaszcza uczniów z upośledzeniem w stopniu lekkim. Analiza wyników egzaminów zewnętrznych (w tym egzaminów gimnazjalnych) słuŝy przede wszystkim: diagnozie wstępnej uczniów rozpoczynających naukę; poprawie wyników egzaminów potwierdzających kwalifikacje zawodowe; poprawie i dostosowaniu zakresu materiału nauczania oraz wymagań egzaminacyjnych; wyrównywaniu poziomu wiedzy uczniów danej klasy; poprawie jakości pracy ucznia i nauczyciela; niwelowaniu niedociągnięć i wzrostowi osiągnięć ucznia; lepszej korelacji międzyprzedmiotowej i efektywniejszej współpracy w komisjach przedmiotowych. dostosowywanie kryteriów wymagań (praca ze słabym i zdolnym uczniem); dostosowywanie przekazu treści (bardziej obrazowa, a nie teoretyczna); przestrzeganie zaleceń poradni psychologiczno-pedagogicznej (opinie i zalecenia dla kaŝdego ucznia); opracowanie IPET-ów (Indywidualne Programy Edukacyjno Terapeutyczne) dla uczniów z upośledzeniem w stopniu lekkim; prowadzenie zajęć wyrównawczych dla uczniów nieradzących sobie i zajęć rozwijających zainteresowania uczniów zdolnych. Wiedzę o moŝliwościach rozwojowych uczniów nauczyciele czerpią głównie z: analizy dokumentów uczniów; z opinii poradni psychologiczno pedagogicznej; z orzeczeń lekarskich; z ankiet; kontaktów z pielęgniarką szkolną; rozmów z rodzicami i z uczniami; ze współpracy z pedagogami szkolnymi z gimnazjów. W szkole są udokumentowane m.in. następujące działania profilaktyczne i wychowawcze: zwiększony nadzór 20