WOJEWÓDZKA STACJA SANITARNO-EPIDEMIOLOGICZNA W SZCZECINIE. (wersja skrócona)

WOJEWÓDZKA STACJA SANITARNO-EPIDEMIOLOGICZNA W SZCZECINIE OCENA STANU BEZPIECZEŃSTWA SANITARNEGO WOJEWÓDZTWA ZACHODNIOPOMORSKIEGO ZA 2013 ROK (wersja skrócona) 1

Szczecin, marzec 2013 r. I. SYTUACJA EPIDEMIOLOGICZNA W ZAKRESIE CHORÓB ZAKAŹNYCH 1.1. Sytuacja epidemiologiczna wybranych chorób zakaźnych. Monitoring sytuacji epidemiologicznej woj. zachodniopomorskiego prowadzony jest w oparciu o rzetelną analizę chorób zakaźnych oraz nadzór epidemiologiczny i weryfikację zgłoszonych zachorowań na choroby zakaźne, zakażenia i zatrucia. Rejestracja zgłoszonych zachorowań na choroby zakaźne odbywała się w oparciu o aktualne definicje przypadków chorób zakaźnych na potrzeby nadzoru epidemiologicznego opracowane przez NIZP-PZH. Od wielu lat prowadzone są przez pracowników Państwowej Inspekcji Sanitarnej działania edukacyjne wśród lekarzy i innych pracowników ochrony zdrowia celem poprawy czułości nadzoru epidemiologicznego poprzez dopełnianie obowiązku zgłaszalności wszystkich rozpoznanych chorób zakaźnych podlegających rejestracji, co skutkuje zwiększoną liczbą zgłoszeń, a tym samym daje możliwość oceny rzeczywistej sytuacji epidemiologicznej w tym zagrożeń zdrowotnych w populacji. W woj. zachodniopomorskim utrzymuje się stabilna sytuacja epidemiologiczna w grupie chorób zakaźnych, dla których szczepienia ochronne są efektywnym środkiem profilaktycznym np. wirusowe zapalenie wątroby typu B, gdzie wskaźnik zapadalności jest od lat niższy niż w Polsce. Utrzymuje się wysoki odsetek uodpornienia w zakresie chorób objętych Programem Szczepień Ochronnych mimo narastania zjawiska uchylania się od obowiązku szczepień. W 2013r. nastąpił spadek zachorowań na ospę wietrzną, świnkę i krztusiec, natomiast wzrosła liczba osób chorych na odrę, na co niewątpliwy wpływ miało ognisko zachorowań, które wystąpiło na terenie województwa. Utrzymywały się sezonowe zagrożenia epidemiologiczne jak chociażby grypa i zakażenia grypopodobne, czy też ogniska chorób przenoszonych drogą pokarmową oraz bakteryjne i wirusowe zakażenia jelitowe - co wymagało stałej gotowości i czujności nadzoru epidemiologicznego oraz określonych działań przeciwepidemicznych podejmowanych już w sytuacji zgłaszania podejrzeń zachorowań. Nadal istotnym problemem epidemiologicznym pozostają wielolekooporne zakażenia szpitalne oraz inwazyjna choroba meningokokowa, stanowiące zagrożenie epidemiologiczne wymagające od pracowników Państwowej Inspekcji Sanitarnej podejmowania ścisłej współpracy ze szpitalnymi Zespołami ds. Zakażeń Szpitalnych w pierwszym przypadku oraz nadzoru epidemiologicznego w środowisku pacjenta w drugim przypadku celem ustalenia źródła zakażenia oraz ograniczenia transmisji zakażeń. W 2013 r. zgłoszono 19153 choroby podlegające rejestracji w meldunkach dwutygodniowych zachorowań na choroby zakaźne, zakażenia i zatrucia (MZ-56) tj. o 871 mniej niż w 2012r. Nie zgłaszano m.in. grypy ptaków typu A/H5 lub A/H5N1 u ludzi, tężca oraz włośnicy. Spośród wszystkich zgłoszonych chorób 23,13% tj. 4431 osób hospitalizowano. W latach 2011-2012 utrzymywała się tendencja wzrostowa zgłaszalności chorób w porównaniu z latami ubiegłymi na co wpłynęła przede wszystkim weryfikacja sprawozdań kwartalnych zgłoszonych do NFZ Oddziału Zachodniopomorskiego zachorowań oraz dalsze wzmożenie nadzoru pracowników epidemiologii PIS nad poprawą zgłaszalności chorób przez lekarzy i aktywne wyszukiwanie zachorowań. Działania te są kontynuowane w 2013r. stąd spadek zarejestrowanych zachorowań, może świadczyć o poprawie sytuacji dot. chorób zakaźnych w regionie. Należy zauważyć, że nastąpił spadek zachorowań w grupie tzw. zakaźnych chorób wieku dziecięcego tj. płonicy (szkarlatyny) - spadek zarejestrowanych przypadków z 1135 w 2012r. do 813 w 2013r. (współczynnik zapadalności 2

47,27/100 tys.), ospy wietrznej z 9997 w 2012r. do 6720 w 2013r. (współczynnik zapadalności 390,78/100 tys.) oraz świnki z 163 przypadków w 2012r. do 137 w 2013r. (współczynnik zapadalności 7,97/100 tys.). Odnotowano porównywalną do 2012r. dużą liczbę zachorowań w grupie innych bakteryjnych zakażeń jelitowych, których w 2013r. zarejestrowano 430 (w 2012r. było ich 463), wśród których prawie 80% zgłoszeń dotyczyło zakażeń Clostridium difficile, do 2013r. nie podlegających szczegółowej analizie sprawozdawczej - tj. 342 przypadki). Utrzymywała się tendencja wzrostowa biegunek i zapaleń żołądkowo-jelitowych o prawdopodobnie zakaźnym pochodzeniu, których zgłoszono 2827 (w 2012r. 2402 przypadki), w tym u dzieci do lat 2-901 zachorowań (w 2012r - 554). Utrzymała się tendencja spadkowa wśród wirusowych zakażeń jelitowych wywołanych przez rotawirusy - z 1336 w 2012r. do 1191 w 2013r.Odnotowano natomiast znaczny wzrost zachorowań na boreliozę z 260 przypadków w 2012r. do 445 zachorowań w 2013r. (wskaźnik zapadalności wynosił 25,88/100 tys. mieszkańców) oraz wzrost zachorowań na gruźlicę, których zgłoszono 239, a wskaźnik zapadalności wynosił 13,9 (w 2012r. zgłoszono 211 zachorowań, wskaźnik zapadalności wynosił 12,25/ 100 tys. mieszkańców). Nastąpił wzrost zachorowań na grypę i zakażenia grypopodobne, których zgłoszono 63304 przypadki (zapadalność 3680,00 na 100 tys. mieszkańców), w tym 27286 dzieci do 14 roku życia (współczynnik zapadalności wyniósł 10890,00 na 100 tys. mieszkańców) w porównaniu do roku 2012, kiedy to zachorowało 20202 osób (zapadalność 1170,00 na 100 tys. mieszkańców), w tym 9846 dzieci do 14 roku życia (współczynnik zapadalności wyniósł 3910,00 na 100 tys. mieszkańców). Niewątpliwy wpływ na taką sytuację miała niekorzystna epidemiologia grypy i zakażeń grypopodobnych w I kwartale 2013r. kiedy to zgłoszono ponad połowę zachorowań tj. 33656 przypadków. Należy podkreślić, że potwierdzono 153 przypadki grypy, w tym 63 wśród dzieci do 14 r. ż., na co niewątpliwy wpływ miało rozwinięcie diagnostyki w tym zakresie w trzech ośrodkach szczecińskich tj. SPWSZ ul. Arkońska 4 w Szczecinie, SPSK Nr 2 PUM w Szczecinie oraz WSSE w Szczecinie. W 2013r. zarejestrowano w woj. zachodniopomorskim 49 zgonów z powodu chorób zakaźnych (wg miesięcznych raportów zgonów), tj. o 1 więcej niż w 2012r. Najwięcej zgonów bo aż 48,98% spowodowanych było gruźlicą potwierdzoną i niepotwierdzoną bakteriologicznie (24 przypadki). Ponadto zarejestrowano 7 zgonów z powodu wstrząsu septycznego, 6 zgonów pacjentów chorych na AIDS, 3 z powodu grypy AH1N1, 3 w przebiegu zapalenia jelita cienkiego i grubego, wywołanego przez Clostridium difficile, 2 w przebiegu bakteryjnego zapalenia opon mózgowych. Pojedyncze zgony nastąpiły: w wyniku zatrucia pokarmowego wywołanego przez laseczkę Clostridium perfringens, w przebiegu choroby Creutzfeldta Jakoba, w przebiegu płucnego zakażenia prątkowego oraz przewlekłego wirusowego zapalenia wątroby C. Zbiorcze dane wybranych chorób zakaźnych w woj. zachodniopomorskim podlegających zgłaszalności w latach 2011-2013 przedstawia tabela 1. Współczynniki zapadalności obliczono wg liczebności ludności w GUS (stan na 30.06.2013r.). Dane epidemiologiczne za 2012r. przyjęto na podstawie publikacji NIZP-PZH Choroby zakaźne i zatrucia w Polsce w 2012r. Warszawa 2013r. 3

Liczba zachorowań Zapadalność Liczba zachorowań Zapadalność Liczba zachorowań Zapadalność Tab.1. Wybrane dane epidemiologiczne dotyczące chorób zakaźnych w woj. zachodniopomorskim w latach 2011-2013 2011 r. 2012 2013 Lp. Jednostka chorobowa 1 Salmonellozy zatrucia pokarmowe 330 19,49 205 11,90 278 16,14 2 Salmonellozy zakażenia pozajelitowe 9 0,53 7 0,41 5 0,29 3 Czerwonka bakteryjna (szigeloza) 1 0,06 1 0,06 0 0,00 4 Inne bakteryjne zakażenia jelitowe 121 7,15 463 26,89 430 24,97 5 Inne bakteryjne zatrucia pokarmowe 302 17,84 72 4,18 123 7,14 6 Lamblioza 52 3,07 95 5,52 71 4,12 Wirusowe i inne określone zakażenia jelitowe 2593 153,15 2229 129,43 2372 137,73 7 w tym nieżyt jelitowy wywołany przez rotawirusy 1541 91,02 1336 77,58 1191 69,04 8 Biegunka i zapalenie żołądkowo-jelitowe o prawdopodobnie zakaźnym pochodzeniu u dzieci do lat 2 */ 314 646,89* 554 1141,33* 745 1534,82* 9 Leptospiroza 2 0,12 0 0,00 0 0,00 10 Tężec 0 0,00 0 0,00 0 0,00 11 Listerioza 5 0,30 3 0,17 4 0,00 12 Legioneloza 0 0,00 0 0,00 0 0,00 13 Płonica (szkarlatyna) 701 41,40 1135 65,91 813 47,21 14 Inwazyjna choroba meningokokowa 10 0,59 12 0,70 13 0,75 15 w tym neuroinfekcje 6 0,35 9 0,52 9 0,52 16 Borelioza z Lyme 242 14,29 266 15,45 445 25,84 17 Ostre porażenie wiotkie u dzieci od 0-14 lat 1 0,40** 1 0,40** 1 0,40** 18 Encefalopatie gąbczaste (Ch.Creutzfeldta-Jacoba) 2 0,12 3 0,17 2 0,12 19 Styczność i narażenie na wściekliznę /potrzeba szczepień/ 343 20,26 369 21,43 329 19,10 20 Wirusowe zapalenie mózgu 13 0,77 11 0,64 9 0,52 21 Wirusowe zapalenie opon mózgowych 60 3,54 41 2,38 34 1,97 22 Ospa wietrzna 7650 451,84 9997 580,50 6720 390,21 23 Odra 1 0,06 1 0,06 13 0,75 24 Różyczka 394 23,27 287 16,67 1559 90,53 25 Wirusowe zapalenia wątroby (wg. definicji przypadku z 2009 i 2005 r.) 154 9,10 117 6,79 109 6,33 26 w tym WZW typu "A" 3 0,18 3 0,17 1 0,06 27 w tym WZW typu "B" ostre i przewlekłe 35 2,07 27 1,57 22 1,28 28 w tym WZW typu "C" (wg. definicji przypadku z 2009 i 2005 r. 115 6,79 87 5,05 85 4,94 29 Choroba wywołana przez AIDS 27 1,59 14 0,81 21 1,22 30 Bezobjawowy stan zakażenia wirusem HIV 45 2,66 48 2,79 56 3,25 31 Świnka 102 6,02 163 9,46 137 7,96 32 Zimnica (malaria) 2 0,12 0 0,00 1 0,06 33 Inwazyjna choroba pneumokokowa 32 1,89 21 1,22 29 1,68 34 Choroba wywołana przez Haemophilus influenzae typ B 8 0,47 2 0,12 3 0,17 35 Bakteryjne zapalenie opon mózgowych i/lub mózgu 55 3,25 46 2,67 49 1,86 36 Zapalenie opon mózgowych inne i nie określone 26 1,54 16 0,93 16 0,93 37 Zatrucie naturalnie toksycznymi substancjami spożytymi jako pokarmowe (grzyby) 0 0,00 1 0,06 9 0,52 */ zapadalność obliczona na podstawie populacji dzieci 0-2 r. ż. na 100 tys. dzieci. **/ zapadalność obliczona na podstawie populacji dzieci 0-14 r. ż. na 100 tys. dzieci. 4

1.1.1. Zatrucia i zakażenia pokarmowe W 2013r. w woj. zachodniopomorskim zgłoszono 401 przypadków bakteryjnych zatruć pokarmowych (współczynnik zapadalności 23,32 na 100 tys. mieszkańców), w tym, w 278 przypadkach zachorowań czynnikiem etiologicznym była Salmonella, w 23 przypadkach zachorowań - gronkowiec Staphylococcus aureus. Zgłoszono także 3 przypadki zatrucia pokarmowego jadem kiełbasianym. Hospitalizowano 170 chorych. W porównaniu do 2012r. zaobserwowano wzrost zachorowań na bakteryjne zatrucia pokarmowe, bowiem zarejestrowano wtedy 275 przypadków zatruć pokarmowych, w tym w 202 przypadkach zachorowań czynnikiem etiologicznym była Salmonella, a w 16 przypadkach zachorowań gronkowiec Staphylococcus aureus oraz w 1 czerwonka bakteryjna. W 2013r. zarejestrowano 12 przypadków zakażeń pozajelitowych (tj. porównywalnie do 2012r.) wywołanych pałeczkami z grupy Salmonella, w tym 7 pod postacią posocznicy. Zakażenia wystąpiły u 9 kobiet w wieku 8-75 lat oraz u 3 mężczyzn w wieku: 1,5roku; 52 oraz 84 lata. Zakażenia wystąpiły jako współistniejące przy zachorowaniach na nw. jednostki chorobowe: guz mózgu, ostre odmiedniczkowe zapalenie nerek, choroba nowotworowa pęcherza moczowego i narządów rodnych, przewlekłe zapalenie kości udowej, niewydolność krążeniowo-oddechowa, cukrzyca i nadciśnienie, zakażenie HIV, WZW, zapalenie płuc, ostry nieżyt żołądkowo-jelitowy, ostra, przewlekła niewydolność nerek. Czynnikiem etiologicznym wywołującym postać pozajelitową zakażeń była w 4 przypadkach Salmonella enteritidis, w 2 przypadkach Salmonella enterica, po 1 przypadku S. Mbandaka, S. z gr. C, a także z gr. O8. Ponadto w 3 przypadkach nie określono szczepu Salmonella. W 2013r. w woj. zachodniopomorskim zgłoszono 430 przypadków bakteryjnych zakażeń jelitowych, (współczynnik zapadalności 25,01 na 100 tys. mieszkańców). Wśród wszystkich zachorowań 342 wywołanych było przez Clostridium difficile, 28 przez Campylobacter, 4 wywołane było przez enteropatogenną Escherichię coli biegunkotwórczą, 17 przez E. coli inną i BNO oraz 2 przypadki wywołane przez Yersinia enterocolitica. Hospitalizowano 411 chorych. W porównaniu do 2012r. zaobserwowano spadek występowania bakteryjnych zakażeń jelitowych, bowiem w 2012r. zgłoszono 463 przypadki (współczynnik zapadalności 26,88 na 100 tys. mieszkańców), w tym 18 przez enteropatogenną Escherichię coli biegunkotwórczą. Pogorszyła się natomiast sytuacja epidemiologiczna w zakresie zakażeń wywołanych Clostridium difficile m.in.w związku z ogniskami zakażeń szpitalnych o tej etiologii. W 2013r. w woj. zachodniopomorskim zgłoszono 2372 przypadki wirusowych zakażeń jelitowych, (współczynnik zapadalności 137,94 na 100 tys. mieszkańców), w tym 1191 wywołanych przez rotawirusy (współczynnik zapadalności 69,26 na 100 tys. mieszkańców). Hospitalizowano 1379 chorych, wśród których ponad połowę, tj. 754 stanowiły dzieci do lat 2. W stosunku do wirusowych zakażeń jelitowych zarejestrowanych w 2012r. odnotowano nieznaczny wzrost zapadalności w analizowanym okresie (w 2012r. współczynnik zapadalności wynosił 129,43 na 100 tys. mieszkańców). W 2013r. w Polsce natomiast zarejestrowano 23 511 zachorowań wywołanych rotawirusami (współczynnik zapadalności 61,01 na 100 tys. mieszkańców). Nadal utrzymuje się tendencja wzrostowa zachorowań na biegunki i zapalenia żołądkowojelitowe BNO o prawdopodobnie zakaźnym pochodzeniu. W woj. zachodniopomorskim zarejestrowano 2827 przypadki w analizowanym okresie (współczynnik zapadalności 164,4 na 100 tys. mieszkańców), w tym 745 u dzieci do lat 2. Liczba zgłoszonych przypadków zachorowań 5

zwiększyła się z 2402 zarejestrowanych w 2012r., (współczynnik zapadalności 139,48 na 100 tys. mieszkańców). Hospitalizowano 632 chorych. 1.1.2. Wirusowe zapalenia wątroby Wirusowe zapalenia wątroby należą do jednego z wiodących problemów zdrowia publicznego na świecie. Do tej pory wykryto następujące wirusy odpowiedzialne za powstawanie wirusowego zapalenia wątroby (hepatitis virusalis) - A (HAV), B (HBV), C (HCV), D (HDV), E (HEV), G (HGV). W Polsce najczęściej zachorowania wywołują wirusy A, B, C, rzadziej dochodzi do skojarzonego zapalenia wątroby zarówno wirusem B i C. W 2013 r. w Polsce zarejestrowano wzrost zachorowań tj.6983 zachorowania na wirusowe zapalenia wątroby (współczynnik zapadalności 18,12 na 100 tys. mieszkańców), podczas gdy w roku 2012 zgłoszono 6264 zachorowania (współczynnik zapadalności 16,26 na 100 tys. mieszkańców). W woj. zachodniopomorskim sytuacja epidemiologiczna wirusowych zapaleń wątroby jest korzystniejsza niż w Polsce. W 2013 r. liczba zgłoszonych zachorowań na wirusowe zapalenie wątroby wynosiła 109 (współczynnik zapadalności 6,34 na 100 tys. mieszkańców) tj. porównywalnie do roku 2012, kiedy zgłoszono 117 przypadków (współczynnik zapadalności 6,80 na 100 tys. mieszkańców). Ogólne zestawienie zachorowań na wirusowe zapalenia wątroby w Polsce i woj. zachodniopomorskim w latach 2009-2013 przedstawia tabela 6. W roku 2009 na potrzeby nadzoru epidemiologicznego wprowadzono drugą definicję zapalenia wątroby typu C, która szerzej definiuje zagadnienie wzw C niż w latach ubiegłych. Obecnie definicję wirusowego zapalenia wątroby typu C (wg definicji z 2009r.) spełniają także osoby będące nosicielami wirusowego zapalenia wątroby, którzy w latach ubiegłych byli zgłaszani osobno. Ponadto istnieje możliwość zgłoszenia jednego zachorowania zarówno według definicji z 2005r. jak i 2009r. 1.1.2.1 Wirusowe zapalenie wątroby typu A. Wirusowe zapalenie wątroby typu A wywołuje bezotoczkowy wirus RNA- HAV. Choroba występuje na całym świecie, szczególnie często na terenach o złym stanie sanitarnym i higienicznym. Do zakażenia dochodzi najczęściej drogą pokarmową poprzez zakażone produkty żywnościowe (zwłaszcza warzywa, owoce nie poddane właściwej obróbce termicznej), a także przez zakażoną wodę. Wyższe ryzyko zakażenia dotyczy również osób wyjeżdżających do krajów o wysokim stopniu endemiczności. Stąd podróżującym w te rejony zalecane są szczepienia przeciw wirusowemu zapaleniu wątroby typu A. W Polsce, po dużym wzroście zachorowań na wirusowe zapalenie wątroby typu A w latach 2008-2009, od 2010 r. zanotowano znaczny spadek. W 2013 r. zachorowało na zapalenie wątroby typu A 48 osób (współczynnik zapadalności 0,12 na 100 tys. mieszkańców), co stanowi spadek w stosunku do 71 zgłoszeń z 2012 r. (współczynnik zapadalności 0,18 na 100 tys. mieszkańców). Również na terenie woj. zachodniopomorskiego utrzymywała się stabilna sytuacja epidemiologiczna w tym zakresie tj. w 2012 r. zgłoszono 3 przypadki zachorowania na WZW A (współczynnik zapadalności 0,17 na 100 tys. mieszkańców), natomiast w 2013 r. tylko 1 zachorowanie na wirusowe zapalenie wątroby typu A (współczynnik zapadalności 0,06 na 100 tys. mieszkańców). Zakażeniu uległa studentka powracająca z praktyki studenckiej, którą odbywała w Bułgarii. 6

zachorowania zapadalność na 100 tys. zachorowania zapadalność na 100 tys. Zachorowania zapadalność na 100 tys. Zachorowania zapadalność na 100 tys. Zachorowania zapadalność na 100 tys. Zachorowania na WZW typu A w latach 2009-2013 w Polsce i na terenie woj. zachodniopomorskiego obrazuje tabela 7. Tab.7. Zestawienie zachorowań na wirusowe zapalenie wątroby typu A w latach 2009-2013 w Polsce i woj. zachodniopomorskim 2009r. 2010r. 2011r. 2012r. 2013r. Polska 652 1,71 155 0,41 65 0,17 71 0,18 48 0,12 województwo zachodniopomorskie 9 0,53 5 0,30 3 0,18 3 0,17 1 0,06 1.1.2.2. Wirusowe zapalenie wątroby typu B Wirusowe zapalenie wątroby typu B wywołuje wirus HBV. Do zakażenia dochodzi najczęściej drogą naruszenia ciągłości tkanek (droga parenteralna), które może być związane z zabiegiem medycznym (np. niezachowanie procedur aseptycznego postępowania) lub pozamedycznym (np. zabiegi kosmetyczne, fryzjerskie czy tatuaże), możliwe jest również zakażenie drogą kontaktów seksualnych. W Polsce od lat 90-tych tj. od chwili wprowadzenia szczepień przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu B zachorowalność stopniowo się obniża. Również działania związane z profilaktyką zakażeń szpitalnych, zwłaszcza poprawa procesów sterylizacji i działalność Zespołów ds. Zakażeń Szpitalnych mają znaczenie dla stabilnej sytuacji epidemiologicznej WZW typu B. Według prawdopodobnych szacunków 2 miliardy ludzi na świecie było lub jest zakażonych wirusem HBV, natomiast liczba aktualnych nosicieli HBV na świecie szacowana jest na 350-400 milionów. Każdego roku z powodu powikłań po wirusowym zapaleniu wątroby typu B na świecie umiera ponad 2 miliony osób. W Polsce liczba nosicieli jest na poziomie średnim (1-2 %), ale około 20 % populacji posiada przeciwciała świadczące o przebytym zakażeniu. W woj.zachodniopomorskim w 2013 r. zarejestrowano 175 nowych nosicieli antygenu HBsAg, ogólna liczba nosicieli wynosi 10018. W roku 2013 w Polsce zarejestrowano 1540 zachorowań (współczynnik zapadalności 4,00 na 100 tys. mieszkańców) a w 2012 r. 1583 zachorowania (współczynnik zapadalności 4,11 na 100 tys. mieszkańców). W woj. zachodniopomorskim od pięciu lat obserwuje się korzystniejszą sytuację epidemiologiczną w tym zakresie- wskaźnik zapadalności był niższy niż krajowy. Tab.8. Liczba zachorowań i współczynnik zapadalności na wirusowe zapalenie wątroby typu B w latach 2009-2013 w Polsce i woj. zachodniopomorskim 2009r. 2010r. 2011r. 2012r. 2013r. 7

zachorowania zapadalność na 100 tys. zachorowania zapadalność na 100 tys. zachorowania zapadalność na 100 tys. Zachorowania zapadalność na 100 tys. Zachorowania zapadalność na 100 tys. Polska 1475 3,86 1633 4,28 1583 4,11 1583 4,11 1540 4,00 województwo zachodniopomorskie 30 1,77 30 1,77 35 2,06 27 1,57 22 1,28 Białogard 1 2,07 - - - - - - - - Choszczno - - - - - - - - - - Drawsko Pomorskie 1 1,74 - - - - - - 2 3,44 Goleniów - - - - - - - - - - Gryfice - - 2 3,3 1 1,65 - - 6 9,79 Gryfino - - - - 1 1,65 1 1,20 - - Kamień Pomorski - - 8 16,7 9 18,8 5 10,54 - - Kołobrzeg 3 3,9 2 2,6 4-3 - 2 2,60 1 1,30 Koszalin 8 4,65 2 1,16 - - 3 1,71 1 0,57 Łobez - - - - - - - - - - Myślibórz 1 1,49 - - 3 4,47 - - 2 2,94 Police - - - - - - 5 7,10 - - Pyrzyce 1 2,50 - - - - - - 1 2,54 Sławno - - - - - - - - - - Stargard Szczeciński - - 2 1,68 - - - - - - Szczecin 6 1,48 2 0,49 2 0,49 3 0,73 3 0,73 Szczecinek - - 1 1,30 1 1,3 1 1,26 - - Świdwin 4 8,24 3 6,18 4 8,24 2 4,09 - - Świnoujście - - 1 2,45 - - - - - - Wałcz 5 9,21 7 12,9 14 25,8 5 9,21 6 11,05 W woj. zachodniopomorskim w 2013 r. na wirusowe zapalenie wątroby typu B zachorowały 22 osoby (współczynnik zapadalności 1,28 na 100 tys. mieszkańców), w tym 3 przypadki dotyczyły zachorowań ostrych, a 19 przewlekłych. Zachorowania na wirusowe zapalenie wątroby typu B w woj. zachodniopomorskim od 2009r. utrzymują się na podobnym poziomie. Najwyższy współczynnik zapadalności wystąpił na terenie nadzorowanym przez PPIS w Wałczu - 11,05 (zachorowało 6 osób) oraz w Gryficach - 9,79 (6 osób). Zachorowań na WZW typu B nie zarejestrowano na terenie 12 powiatów: Białogard, Choszczno, Goleniów, Gryfino, Kamień Pomorski, Łobez, Police, Sławno, Stargard Szczeciński, Szczecinek, Świdwin i Świnoujście. Na podstawie przeanalizowanych wywiadów epidemiologicznych ustalono, że najbardziej prawdopodobnym źródłem zakażenia u osób chorych były: w 13 przypadkach duże operacje chirurgiczne i małe zabiegi chirurgiczne; w 3 przypadkach udokumentowano kontakt z nosicielem antygenu HBsAg; w 1 przypadku zachorowanie dotyczyło osoby przebywającej w zakładzie karnym; w pozostałych 5 przypadkach nie ustalono źródła zakażenia. Największą liczbę zachorowań stwierdzono w grupie wiekowej 31-40 lat (9 osób) i 41-50 lat (6 osób), częściej chorowali mężczyźni 12 zachorowań. Tab.9. Liczba zachorowań na wirusowe zapalenie wątroby typu B na terenie woj. zachodniopomorskiego w latach 2009-2013, według płci Lata kobiety mężczyźni liczba zachorowań 8

2009r. 14 16 30 2010r. 12 18 30 2011r. 15 20 35 2012r. 10 17 27 2013r. 10 12 22 1.1.2.3. Wirusowe zapalenie wątroby typu C Wirusowe zapalenie wątroby typu C występuje na całym świecie, a liczba osób zakażonych szacowana jest na około 130-170 milionów (2% - 3% populacji świata). Choroba jest poważnym problemem zdrowotnym również w naszym kraju. Liczba zakażonych wirusem zapalenia wątroby typu C w Polsce może sięgnąć 1,5-4% populacji ( wg różnych badań) i nie jest dokładnie oszacowana, ze względu na bezobjawowy najczęściej przebieg choroby, stąd wykrycie tego zakażenia jest często przypadkowe. 40 80 % zachorowań rozpoznawanych jest w fazie zmian przewlekłych. W roku 2013 w woj. zachodniopomorskim zarejestrowano 351 nowych nosicieli HCV, ogólna liczba wyniosła 4219. W Polsce w 2013r. liczba zachorowań na wirusowe zapalenie wątroby typu C wg definicji z 2009r. wynosiła 2632 (współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców 6,83) i 2692 zachorowania wg definicji 2005r. (współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców 6,99) podczas gdy liczba zachorowań na wirusowe zapalenie wątroby typu C w 2012 r. wyniosła odpowiednio 2265 (współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców 5,88) i 2292 (współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców 5,95). W analogicznym okresie w woj. zachodniopomorskim zgłoszono 46 zachorowań na wirusowe zapalenie wątroby typu C wg definicji z 2009 r. (współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców 2,68) i 39 przypadki zachorowań wg definicji 2005r. (współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców 2,27). Jest to o 6 zachorowań mniej wg definicji z 2005 r. i 4 zachorowania więcej wg definicji z 2009 r. w porównaniu do 2012 r. Największa zapadalność wystąpiła na terenie nadzorowanym przez PPIS w: Drawsku Pomorskim 27,53 na 100 tys. mieszkańców (16 zachorowań), Kołobrzegu 20,82 na 100 tys. mieszkańców (16 zachorowań), Gryficach 19,58 na 100 tys. mieszkańców (12 zachorowań), Wałczu 16,58 na 100 tys. mieszkańców (9 zachorowań) i Goleniowie 12,20 na 100 tys. mieszkańców (10 zachorowań). Na terenie nadzorowanym przez PPIS w Choszcznie, Policach, Pyrzycach, Sławnie, Stargardzie Szczecińskim i Świnoujściu nie zarejestrowano żadnego zachorowania. Na podstawie przeprowadzonej analizy wywiadów epidemiologicznych stwierdzono, że: 30 zachorowań dot. osób po operacjach, małych zabiegach chirurgicznych, również po transfuzjach krwi, w 10 przypadkach zachorowanie dotyczyło osób zażywających narkotyki, osób wykonujących tatuaże w warunkach niesterylnych i/lub przebywających w zakładzie karnym, 2 osoby miały kontakt domowy z nosicielami wirusa HCV, 12 chorych to osoby uzależnione od alkoholu, w pozostałych przypadkach nie udało się ustalić źródła zakażenia. 9

zachorowan ia zapadalno ść na 100 tys. zachorowan ia zapadalno ść na 100 tys. Zachorowa nia zapadalno ść na 100 tys. zachorowan ia zapadalno ść na 100 tys. zachorowa nia zapadalno ść na 100 tys. Tab.12. Liczba zachorowań i współczynnik zapadalności na wirusowe zapalenie wątroby typu C w latach 2009-2013 w Polsce i woj. Zachodniopomorskim 2009r. 2010r. 2011r. 2012r. 2013r. Polska 3830 10,04 4233 11, 08 4340 11,26 4557 11,83 5324 13,82 województwo zachodniopomorskie 49 2,89 88* 5,20 137* 8,09 87* 5,05 85* 4,94 Białogard 1 2,07 2 4,14 5 10,14 1 2,03 2 4,06 Choszczno - - 4 8,04 2 3,98 - - - - Drawsko Pomorskie 2 3,48 4 6,96 11 19,00 7 12,09 16 27,53 Goleniów - - 6 7,52 9 11,27 6 7,34 10 12,20 Gryfice 1 1,65 4 6,59 4 6,42 5 8,12 12 19,58 Gryfino - - 1 1,2 12 14,46 2 2,41 2 2,41 Kamień Pomorski 3 6,28 8 16,74 11 23,01 7 14,76 2 4,22 Kołobrzeg 9 11,7 9 11,71 15 19,52 9 11,71 16 20,82 Koszalin 7 4,07 4 2,32 8 4,57 4 2,29 2 1,14 Łobez - - 4 10,49 5 13,11 4 10,53 5 13,16 Myślibórz 4 5,95 4 5,95 2 2,98 2 2,94 2 2,94 Police 1 1,46 2 2,92 2 2,77 3 4,26 - - Pyrzyce - - 1 2,50 2 5,0 - - - - Sławno - - 4 6,98 4 6,56 1 1,75 - - Stargard Szczeciński - - - - - - - - - - Szczecin 2 0,49 13 3,2 11 2,71 8 1,96 4 0,98 Szczecinek 4 5,20 10 12,98 4 5,19 4 5,04 2 2,52 Świdwin 4 8,24 1 2,06 7 14,21 7 14,31 1 2,04 Świnoujście 1 2,45 2 4,9 2 4,9 5 12,78 - - Wałcz 10 18,42 5 9,21 21 38,68 12 22,11 9 16,58 * liczba zachorowań na wirusowe zapalenie wątroby typy C z uwzględnieniem obu obowiązujących definicji zachorowania. 10

Najwięcej zachorowań na terenie woj. zachodniopomorskiego w 2013 r. zaobserwowano w grupie wiekowej 51-60 lat (21 osób), zachorowały 24 kobiety i 32 mężczyzn. 1.1.2.4. Wirusowe zapalenie wątroby typu B+C (zakażenia mieszane) Rzadziej dochodzi do skojarzonego zapalenia wątroby wywołanego przez wirusa typu B (HBV) i C (HCV). W roku 2013 w woj. zachodniopomorskim zarejestrowano 11 nowych nosicieli antygenu HBs i HCV, ogólna liczba wyniosła 88. W Polsce liczba zakażeń mieszanych od kilku lat utrzymuje się na stałym poziomie. W 2013r. zarejestrowano 35 przypadków zakażenia mieszanego (współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców 0,09) podczas gdy w 2012r. zgłoszono 33 osoby (współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców 0,09). W analogicznym okresie w woj. zachodniopomorskim zgłoszono 1 zachorowanie na wirusowe zapalenie wątroby typu B+C (współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców 0,06) podczas gdy w 2012 r. nie zarejestrowano przypadku zakażenia mieszanego. 1.1.3. Wybrane choroby zakaźne wieku dziecięcego Odra Odra jest ostrą, wirusową i wysoce zaraźliwą chorobą zakaźną, przenoszoną głównie drogą kropelkową. Najczęstsze objawy kliniczne towarzyszące odrze to: gorączka, uogólniona plamistogrudkowa wysypka (nie pęcherzykowa), trwająca dłużej niż 3 dni oraz jeden lub więcej z następujących objawów: kaszel, nieżyt nosa, plamki Koplika, zapalenie spojówek. Powikłania w przebiegu odry występują często. W analizowanym okresie zarejestrowano 13 zachorowań na odrę (w tym 1 ognisko zachorowań na odrę, w którym zakażeniu uległo 6 osób z 3 powiatów: pyrzyckiego, polickiego, stargardzkiego), co stanowi znaczy wzrost zachorowań w stosunku do 2012r., w którym zgłoszono 1 zachorowanie. W 2013 r. w Polsce odnotowano 88 zachorowań na odrę (współczynnik zapadalności 0,23 na 100 tys. mieszkańców), tj. o 18 zachorowań więcej niż w roku 2012r. Świnka /nagminne zapalenie przyusznic/ Nagminne zapalenie przyusznic jest ostrą, wirusową chorobą zakaźną, której charakterystycznym objawem jest obustronny lub jednostronny obrzęk i tkliwość ślinianek obok innych objawów ostrej infekcji wirusowej tj. gorączka, bóle mięśniowe, złe samopoczucie. Choroba przenoszona jest drogą kropelkową. Zarówno w Polsce, jak i w woj. zachodniopomorskim liczba zachorowań na świnkę w roku 2013 zmniejszyła się w stosunku do 2012 r. W Polsce w 2013 r. na świnkę zachorowało 2 436 osoby (współczynnik zapadalności 6,32 na 100 tys. mieszkańców) tj. o 343 osoby mniej niż w roku 2012. W woj. zachodniopomorskim w 2013 r. na nagminne zapalenie przyusznic zachorowało 137 osób, (współczynnik zapadalności 7,97 na 100 tys. mieszkańców), tj. o 26 osób mniej niż w roku 2012. Wśród zgłoszonych przypadków zachorowań nie odnotowano znacznego podziału w odniesieniu do płci. Najczęściej natomiast chorowały dzieci w grupie wiekowej 5-9 lat (55 osób chorych) oraz 1-4 lata (22 osoby). Wszystkie zachorowania zostały zgłoszone na podstawie objawów klinicznych. Różyczka 11

Różyczka jest łagodną chorobą wirusową, w 30-50% przypadków przebiegającą skąpo - lub bezobjawowo. Jednak ze względu na teratogenne działanie wirusa może być szczególnie niebezpieczna dla kobiet w ciąży. Choroba przenoszona jest drogą kropelkową i kontaktową. Charakterystyczne dla różyczki jest stwierdzenie w około 24 godziny przed wystąpieniem wysypki, bolesnego powiększenia węzłów chłonnych za uszami, w tylnej części szyi i karkowych. W Polsce w 2013 r. zanotowano 38577 zachorowań (współczynnik zapadalności 100,11 na 100 tys. mieszkańców) tj. ponad 6 krotnie więcej przypadków niż w roku 2012, kiedy zachorowało 6263 osób. W woj. zachodniopomorskim w roku 2013 zaobserwowano porównywalną sytuację epidemiologiczną do zapadalności w Polsce, tj. kilkukrotny wzrost zachorowalności w stosunku do lat poprzednich. Znacznie wzrosła tj. o 1272 liczba zachorowań, których w 2013r. odnotowano 1559 (współczynnik zapadalności 90,66 na 100 tys. mieszkańców), w tym 3 hospitalizacje, podczas gdy w 2012 r. zarejestrowano 287 zachorowań. Większość, bo 90% dotyczyła mężczyzn (zachorowało 1401 osób). Najwięcej zachorowań, bo 929 wystąpiło u młodzieży w wieku 15-19 lat, głównie u chłopców. Wśród chorujących znaczna przewaga była osób nieszczepionych (741 zgłoszeń) nad szczepionymi (140 zgłoszeń). W 678 przypadkach nie uzyskano danych dot. szczepień. Najskuteczniejszą metodą zapobiegania odrze, śwince i różyczce są szczepienia ochronne. W Polsce szczepienia przeciwko odrze, śwince i różyczce są szczepieniami obowiązkowymi i wykonywane były zgodnie z Programem Szczepień Ochronnych przewidzianych na 2013 r. szczepionką skojarzoną. Poza kalendarzem szczepień Program Szczepień Ochronnych zaleca szczepienia niefinansowane ze środków znajdujących się w budżecie ministra właściwego do spraw zdrowia. Szczepienia przeciw odrze, śwince i różyczce zalecane są osobom nie szczepionym w ramach szczepień obowiązkowych i młodym kobietom, zwłaszcza pracującym w środowiskach dziecięcych (przedszkola, szkoły, szpitale, przychodnie) dla zapobiegania różyczce wrodzonej, szczególnie nieszczepionym w 13 roku życia lub jeżeli od szczepienia podstawowego w 13 roku życia minęło więcej niż 10 lat. Krztusiec Krztusiec jest ostrą, zakaźną chorobą dróg oddechowych, głównie wieku dziecięcego o etiologii bakteryjnej, przenoszoną drogą kropelkową. Typową cechą tej choroby jest napadowy, szczekający kaszel z wydzielaniem lepkiej plwociny. Rozpoznanie kliniczne na podstawie objawów wymaga potwierdzenia laboratoryjnego. Najskuteczniejszą metodą profilaktyki jest uodparnianie poprzez szczepienie ochronne szczepionką skojarzoną DTP u wszystkich dzieci do ukończenia 2 roku życia. W Polsce w roku 2013 nastąpił ponad 2-krotny spadek zachorowalności na krztusiec w stosunku do 2012 r. Zgłoszono 2185 zachorowań (współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców wynosił 5,67), tj. o 2499 osób mniej w stosunku do roku poprzedniego, gdy zachorowało 4684 (współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców wynosił 12,16). W analogicznym okresie w woj. zachodniopomorskim zaobserwowano również spadek zachorowań na krztusiec, w stosunku do roku poprzedniego. W roku 2013 odnotowano 35 zachorowań (współczynnik zapadalności 2,04 na 100 tys. mieszkańców), w tym 22 osoby hospitalizowano. W roku 2012 odnotowano 63 zachorowania (współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców wyniósł 3,66), w tym 29 osób podlegało hospitalizacji. Zachorowania na krztusiec zgłoszono z 8 powiatów woj. zachodniopomorskiego (Wałcz, Police, Szczecin, Szczecinek, Sławno, Gryfino, Pyrzyce, Stargard Szczeciński), przy czym najwięcej zachorowań wystąpiło na terenie powiatu wałeckiego (16 przypadków) oraz szczecineckiego (10 przypadków). Analiza grup wiekowych, w których wystąpiły zachorowania wykazała, że najwięcej, bo 13 zgłoszeń zachorowań wystąpiło wśród dzieci do 6 roku życia, które nie były jeszcze objęte 12

pełnym cyklem uodpornienia. Wśród osób dorosłych w analizowanym okresie wystąpiło 12 zachorowań. Ospa wietrzna Ospa wietrzna jest wysoce zakaźną wirusową chorobą o ostrym przebiegu. Wirus szerzy się przeważnie drogą kropelkową, również przez zakażone ręce lub przedmioty. Charakterystycznym objawem ospy jest pęcherzykowata wysypka, która może lokalizować się także na śluzówce jamy ustnej, spojówce oraz rogówce. W Polsce w 2013 r. zanotowano 178379 zachorowań (współczynnik zapadalności 462,92 na 100 tys. mieszkańców) tj. o 29897 zachorowań mniej niż w roku 2012, w którym zachorowało 208276 osób (współczynnik zapadalności 540,5 na 100 tys. mieszkańców). W 2013 roku w woj. zachodniopomorskim zarejestrowano 6720 zachorowań na ospę wietrzną, w tym 17 osób hospitalizowano (współczynnik zapadalności 390,78 na 100 tys. mieszkańców) tj. o 3277 przypadków mniej niż w roku 2012, w którym zachorowało 9997 osób (współczynnik zapadalności 580,5 na 100 tys. mieszkańców). Szczepienia przeciwko ospie wietrznej są obowiązkowe tylko u dzieci do 12 roku życia w określonej sytuacji zdrowotnej (zwłaszcza w chorobach przebiegających z upośledzeniem odporności oraz ze względów środowiskowych (tj. dzieci uczęszczające do żłobka) określonych w Programie Szczepień Ochronnych. Szczepienia w innych sytuacjach umieszczone są w grupie zalecanych szczepień przeciwko ospie wietrznej, i nie są finansowane ze środków znajdujących się w budżecie ministra właściwego do spraw zdrowia. 1.1.4. Grypa sezonowa oraz podejrzenia zachorowań na grypę W 2013r. w Polsce zgłoszono 3157129 zachorowań na grypę i podejrzeń grypy (zapadalność 8193,14 na 100 tys. mieszkańców), w tym 1396918 zachorowań dzieci do 14 roku życia (wskaźnik zapadalności 24050,28 na 100 tys. mieszkańców). Dla porównania w 2012 r. w Polsce zgłoszono 1460037 zachorowań na grypę i podejrzeń grypy - (zapadalność 3788,98 na 100 tys. mieszkańców), w tym 702584 zachorowań dzieci do 14 roku życia (wskaźnik zapadalności 12096,16 na 100 tys. mieszkańców). W 2013r. w woj. zachodniopomorskim zachorowało 63304 osób (zapadalność 3 680,00 na 100 tys. mieszkańców), w tym 27286 dzieci do 14 roku życia (współczynnik zapadalności wyniósł 10890,00 na 100 tys. mieszkańców) tj. o 43102 osoby więcej niż w 2012r. w tym 17440 więcej dzieci do 14 r. ż. Niewątpliwy wpływ na taką sytuację miała niekorzystna epidemiologia grypy i zakażeń grypopodobnych w I kwartale 2013r. kiedy to zgłoszono ponad połowę zachorowań tj. 33656 przypadków. Należy podkreślić, że potwierdzono 153 przypadki grypy, w tym 63 wśród dzieci do 14 r. ż. (w 2012r. potwierdzono jedynie 2 przypadki grypy w tym 1 u dziecka do 14 r. ż.), na co niewątpliwy wpływ miało rozwinięcie diagnostyki w tym zakresie w trzech ośrodkach szczecińskich tj. SPWSZ ul. Arkońska 4 w Szczecinie, SPSK Nr 2PUM w Szczecinie oraz WSSE w Szczecinie. Spośród wszystkich zachorowań na grypę i podejrzeń zachorowań w Polsce 14115 osób było hospitalizowanych ( tj. o 9289 osób więcej niż w 2012r.), w tym 13115 z powodu chorób układu oddechowego. W woj. zachodniopomorskim hospitalizowano 142 osoby w tym 54 z powodu powikłań ze strony uk. oddechowego. Z powodu powikłań pogrypowych w 2013r.zmarło 121 osób, w tym 3 w woj. zachodniopomorskim. Grypa sezonowa monitorowana jest także w systemie Sentinel. Monitoring ten oprócz danych epidemiologicznych wybranej populacji, zakłada gromadzenie również danych wirusologicznych, co pozwala na badanie oraz rejestrację aktualnie krążących typów wirusa grypy lub wirusów grypopodobnych na danym rejonie badawczym. 13

W nadzorze Sentinel w sezonie 2012/2013 roku (wrzesień sierpień) uczestniczyło 34 lekarzy z powiatów: Police, Stargard Szczeciński, Szczecin. Dzięki współpracy lekarzy w sezonie 2012/2013 pobranych zostało 481 wymazów od pacjentów ( jest to najlepszy wynik w Polsce spośród województw), z czego uzyskano 71 dodatnich wyników, co stanowiło 14,8% pobranych próbek. Częstość pobrań wymazów wynosiła 8,7 na 1000 zachorowań i podejrzeń zachorowań na grypę zgłoszonych w okresie sprawozdawczym. Wśród ogółu dodatnich wyników potwierdzono: 12 zakażeń wirusem grypy typu A, 29 zakażeń grypą AH1N1v oraz 30 zakażeń wywołanych grypą B. Należy zauważyć, że liczba próbek pobranych w ramach Sentinelu w sezonie 2012/2013 ponad trzykrotnie zwiększyła się, dzięki dobrej współpracy z lekarzami medycyny rodzinnej współpracującymi od lat w nadzorze, ale również w związku z dynamiczną sytuacją epidemiologiczną grypy w sezonie epidemicznym 2012/2013. Dla porównania w sezonie 2011/2012 pobrano w woj. zachodniopomorskim 113 wymazów, uzyskano 3 dodatnie wyniki (tj.2,65% pobranych ogółem próbek), w których potwierdzono: 1 zakażenie wirusem grypy A oraz 2 zakażenia wywołane przez RSV. Nowy sezon 2013/2014 rozpoczęto we wrześniu w 2013 roku, poprzez kontynuację współpracy z 38 lekarzami medycyny rodzinnej z trzech ww. powiatów woj. zachodniopomorskiego. Do końca 2013 roku, lekarze biorący udział w nadzorze pobrali 53 wymazy w kierunku grypy od pacjentów, z których nie było dodatnich wyników. Stanowiło to 3,2% pobrań na 1000 zgłoszonych zachorowań i podejrzeń zachorowań na grypę i był to najwyższy odsetek pobrań w Polsce. Podstawową metodą zapobiegania zachorowaniom na grypę są szczepienia, które są szczepieniami zalecanymi przez Ministerstwo Zdrowia. Szczepienia rekomendowane są wśród ogółu społeczeństwa, a w szczególności dla grup szczególnie narażonych na zachorowania i powikłania pogrypowe. W roku 2013 na terenie woj. zachodniopomorskiego zaszczepiono 54411 osoby przeciwko grypie, co stanowi tylko 3,2% populacji woj. zachodniopomorskiego. W stosunku do roku poprzedniego liczba uodpornionych zwiększyła się o 0,3% tj. o 488 osób (tabela 16). Po raz pierwszy od 4 lat nastąpił wzrost szczepień przeciwko grypie, stąd należy kontynuować działania profilaktyczne dotyczące propagowania szczepień jako jedynej skutecznej metody zapobiegania grypie, a zwłaszcza jej powikłaniom. Odsetek zaszczepionych w woj. zachodniopomorskim był o 0,9% wyższy niż odsetek uodpornionych przeciw grypie w Polsce. Tab.16. Liczba osób zaszczepionych przeciw grypie na terenie woj. zachodniopomorskiego w latach 2008 2013 R o k 2008 2009 2010 2011 2012 2013 61.465 82.630 65463 61367 49523 54411 1.1.5. Zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych i mózgu Zapalenia ośrodkowego układu nerwowego mogą wywoływać bakterie, wirusy, grzyby, pasożyty. Epidemiologia zachorowań zależy od wieku oraz czynników predysponujących zarówno tych związanych z cechami drobnoustrojów jak i organizmem gospodarza, a także od pory roku. Objawy kliniczne zapalenia opon mózgowo- rdzeniowych i zapalenia mózgu mogą być różnorodne: od niecharakterystycznych u noworodków 14

i niemowląt (pod postacią braku apetytu, wymiotów, drażliwości i wzrostu temperatury), do typowych objawów wynikających z podrażnienia opon mózgowo-rdzeniowych tj. sztywność karku oraz inne objawy oponowe. Rozpoznanie choroby potwierdzane jest badaniem płynu mózgowo-rdzeniowego. Ze względu na obraz kliniczny zapalenia opon mózgowordzeniowych i mózgu można podzielić na: Bakteryjne zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych jest zakażeniem ostrym, zagrażającym życiu. Charakteryzuje się wysoką śmiertelnością nawet mimo prawidłowo zastosowanego leczenia. Częstość występowania choroby zmniejsza się z wiekiem, etiologia również związana jest z wiekiem chorego. Płyn mózgowo- rdzeniowy jest mętny, ze zwiększoną cytozą i poziomem białka, dodatnimi odczynami globulinowymi oraz spadkiem poziomu cukru. Zawsze należy wykonać posiew płynu mózgowordzeniowego w kierunku bakterii, co pomoże wdrożyć skuteczne leczenie. Zapobieganie szerzeniu się zachorowań polega na izolacji chorych, profilaktycznym podawaniu leków przeciwbakteryjnych osobom z bliskiego otoczenia z chorym (dotyczy zachorowań wywołanych przez N. meningitidis czy H. influenzae), profilaktycznym leczeniu podczas porodu kobiet skolonizowanych przez paciorkowce grupy B (co ograniczy zapadalność na wczesne zakażenia paciorkowcami u noworodków), a także immunoprofilaktyce. Jałowe (aseptyczne) zapalenie opon mózgowo- rdzeniowych najczęściej wywoływane jest przez zakażenia wirusowe, ale mogą je wywoływać również bakterie, riketsje, chlamydie, krętki, mykoplazmy, grzyby, pierwotniaki, nicienie, tasiemce. Ze względu na różnorodność patogenów wywołujących zachorowanie płyn mózgowo-rdzeniowy może mieć różny charakter: dominuje podwyższona ilość komórek jednojądrzastych, stężenie białka może być prawidłowe (w zakażeniach wirusowych) lub podwyższone w pozostałych przypadkach. Glukoza w płynie mózgowo- rdzeniowym jest prawidłowa w zakażeniach wirusowych i obniżona w przypadkach o innej etiologii. Zapalenie mózgu najczęściej czynnikiem etiologicznym są arbo-, enterowirusy i wirusy opryszczki, ale mogą je wywoływać również bakterie. Objawy kliniczne są podobne do zapaleń opon mózgowo- rdzeniowych. Charakterystyczne są objawy zaburzenia czynności mózgu. Rokowanie jest znaczenie poważniejsze niż w zapaleniu opon mózgowordzeniowych. Śmiertelność sięga do 70% i zależna jest od czynnika wywołującego zapalenie mózgu. Częściej też stwierdza się powikłania pozapalne. Zapalenie opon mózgowo- rdzeniowych i mózgu. W 2013 r. w Polsce zarejestrowano 3372 zachorowania na zapalenie opon mózgowych i mózgu (współczynnik zapadalności 8,76 na 100 tys. mieszkańców). W analogicznym okresie w woj. zachodniopomorskim odnotowano 111 zachorowań (współczynnik zapadalności 6,45 na 100 tys. mieszkańców). W 2012 r. w Polsce zarejestrowano 3320 zachorowań na zapalenie opon mózgowych i mózgu (współczynnik zapadalności 8,62 na 100 tys. mieszkańców), natomiast w woj. zachodniopomorskim odnotowano 116 zachorowań (współczynnik zapadalności 6,74 na 100 tys. mieszkańców). 1.1.5.1. Bakteryjne zapalenie opon mózgowych i mózgu Na terenie Polski w roku 2013 zarejestrowano 1085 zachorowań na bakteryjne zapalenie opon mózgowych i mózgu (współczynnik zapadalności 2,82 na 100 tys. mieszkańców), tj. o 140 zachorowania więcej niż w roku ubiegłym. W analogicznym okresie w woj. zachodniopomorskim odnotowano 49 zachorowań (współczynnik zapadalności 2,85 na 100 tys. mieszkańców) tj. o 3 zachorowania więcej w stosunku do roku 2012. Po przeanalizowaniu wywiadów epidemiologicznych z zachorowań na bakteryjne zapalenie opon mózgowych i mózgu, w 32 przypadkach ustalono czynnik etiologiczny: w 9 przypadkach Neisseria meningitidis, 15

Liczba zachorowań zapadalność Liczba zachorowań zapadalność Liczba zachorowań zapadalność Liczba zachorowań zapadalność w 8 przypadkach Streptococcus pneumoniae, w 2 przypadkach Streptococcus agalactiae; w 1 przypadku Streptococcus suis; w 1 przypadku Streptococcus aureus; w 1 przypadku Streptococcus B; w 1 przypadku Enterobacter aerogenes; w 1 przypadku Listeria monocytogenes, w 8 przypadkach zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych w przebiegu boreliozy. Tab.17. Liczba zachorowań i współczynnik zapadalności na bakteryjne zapalenie opon mózgowych i/lub mózgu w Polsce i woj. zachodniopomorskim w latach 2012-2013 Bakteryjne zapalenie opon mózgowych i/lub mózgu województwo Polska zachodniopomorskie 2012r. 2013r. 2012r. 2013r. Inne określone 128 0,33 145 0,38 2 1,12 6 0,35 Inne, nieokreślone 310 0,80 362 0,94 14 0,81 17 0,99 Zapalenie opon i/lub mózgu wywołane przez Streptococcus pneumoniae 145 0,38 188 0,49 6 0,35 8 0,47 Zapalenie opon i mózgu meningokokowe 165 0,43 159 0,41 9 0,52 9 0,52 Zapalenie opon i/lub mózgu wywołane przez Haemophilus influenzae typ B 11 0,03 9 0,02 1 0,06 - - W innych chorobach objętych MZ-56 (w tym ZOMR w przebiegu boreliozy) 186 0,48 222 0,58 14 0,81 9 0,52 R a z e m: 945 2,45 1085 2,82 46 3,67 49 2,85 1.1.5.2. Wirusowe zapalenie opon mózgowych W 2013 r. w Polsce odnotowano 1079 zachorowań na wirusowe zapalenie opon mózgowych (współczynnik zapadalności 2,80 na 100 tys. mieszkańców) tj. o 206 zachorowań mniej w porównaniu z rokiem 2012 (współczynnik zapadalności 3,33 na 100 tys. mieszkańców). W woj. zachodniopomorskim zarejestrowano 34 zachorowania (współczynnik zapadalności 1,98 na 100 tys. mieszkańców), tj. mniej niż w 2012r. kiedy odnotowano 41 zachorowań (współczynnik zapadalności 2,38 na 100 tys. mieszkańców). Liczbę zachorowań i zapadalność na wirusowe zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych w Polsce i woj. zachodniopomorskim w latach 2009-2013 przedstawia tabela 18. Tab.18. Liczba zachorowań i zapadalność na wirusowe zapalenie opon mózgowordzeniowych w Polsce i woj. zachodniopomorskim w latach 2009-2013 2009 r. 2010 r. Wirusowe zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych Polska woj. zachodniopomorskie Zachorowania 736 25 Zapadalność 1,93 1,48 Zachorowania 1184 52 Zapadalność 3,10 3,07 16

2011 r. 2012 r. 2013 r. Zachorowania 1046 60 Zapadalność 2,72 3,54 Zachorowania 1285 41 Zapadalność 3,33 2,38 Zachorowania 1079 34 Zapadalność 2,80 1,98 1.1.5.3. Wirusowe zapalenie mózgu W 2013r. w Polsce odnotowano 398 zachorowań na wirusowe zapalenie mózgu (współczynnik zapadalności 1,04 na 100 tys. mieszkańców) tj. o 22 zachorowania więcej w porównaniu z rokiem 2012 (współczynnik zapadalności 0,99 na 100 tys. mieszkańców). W woj. zachodniopomorskim w 2013r. zanotowano 9 zachorowań (współczynnik zapadalności 0,52 na 100 tys. mieszkańców), w 2012r. natomiast zarejestrowano 11 zachorowań na zapalenie mózgu. Liczbę zachorowań i zapadalność na wirusowe zapalenie mózgu w Polsce i woj. zachodniopomorskim przedstawia tabela 19. 1.1.5.4. Zapalenie opon mózgowych i zapalenie mózgu inne i nie określone W 2013r. zanotowano w woj. zachodniopomorskim 16 zachorowań na zapalenie opon mózgowo- rdzeniowych nie określone (współczynnik zapadalności 0,93 na 100 tys. mieszkańców) oraz 3 zapalenia mózgu (współczynnik zapadalności 0,17 na 100 tys. mieszkańców). Porównanie tych zachorowań do roku ubiegłego oraz zapadalność przedstawia tabela 20. 17

zachorowania zapadalność zachorowania zapadalność zachorowania zapadalność zachorowania zapadalność zachorowania zapadalność zachorowania zapadalność zachorowania zapadalność zachorowania zapadalność zachorowania zapadalność zachorowania zapadalność Tab.19. Liczba zachorowań i zapadalność na wirusowe zapalenie mózgu w Polsce i woj. zachodniopomorskim w latach 2009-2013 Polska województwo zachodniopomorskie 2009r. 2010r. 2011r. 2012r. 2013r. 2009r. 2010r. 2011r. 2012r. 2013r. wirusowe zapalenie mózgu inne określone 56 0,15 59 0,16 60 0,16 76 0,21 63 0,17 2 0,12 5 0,3 5 0,30 3 0,17 6 0,35 nie określone 137 0,36 124 0,32 141 0,37 111 0,29 110 0,29 7 0,41 7 0,41 5 0,30 7 0,41 3 0,17 przenoszone przez kleszcze 351 0,92 294 0,77 221 0,57 189 0,49 225 0,58 - - 1 0,06 3 0,17 1 0,06 - - R a z e m: 544 1,43 477 1,25 422 1,10 376 0,99 398 1,04 9 0,53 13 0,77 13 0,77 11 0,64 9 0,52 18

liczba zachorowań zapadalność na 100 tys. liczba zachorowań zapadalność na 100 tys. liczba zachorowań zapadalność na 100 tys. liczba zachorowań zapadalność na 100 tys. Tab.20. Liczba zachorowań na zapalenie mózgu nie określone i zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych nie określone w latach 2012-2013. Sytuacja na tle zachorowań w Polsce. Zapalenie opon mózgowordzeniowych nie określone Zapalenie mózgu nie określone 2012r. 2013r. 2012r. 2013r. Polska 117 0,30 142 0,37 597 1,55 668 1,73 województwo zachodniopomorskie 2 0,12 3 0,17 16 0,93 16 0,93 1.1.6. Zakażenie wirusem HIV, choroba AIDS Problem HIV/AIDS stanowi istotne zagadnienie zdrowia publicznego na świecie i w Polsce mimo wieloletnich działań podejmowanych w zakresie przeciwdziałania epidemii. Wirus nabytego niedoboru odporności (ang. human immunodeficiency virus-hiv), wykazuje powinowactwo do komórek układu odpornościowego, zwłaszcza limfocytów T CD4+, a w konsekwencji osłabia i niszczy system odpornościowy organizmu, doprowadzając do zespołu nabytego upośledzenia odporności - AIDS (ang. acquired immune deficiency syndrome). Po kilku latach od zakażenia nieleczony zespół AIDS i charakteryzujące go zakażenia oportunistyczne bezpośrednio doprowadzają do zgonu pacjenta. Leczenie antyretrowirusowe w zasadniczy sposób poprawiło jakość życia pacjentów zakażonych HIV i rokowanie umożliwiając wieloletnie życie bez choroby AIDS. Wg danych szacunkowych wykrywanych jest ok. 1/3 przypadków zakażeń HIV m.in. ze względu na przewlekłość zakażenia i brak potrzeby wykonywania testów a-hiv. W epidemiologii dróg transmisji zakażenia główną drogą pozostaje droga aktywności seksualnej przez osoby podejmujące ryzykowne zachowania. Nadal istotnym problemem klinicznym i epidemiologicznym w wielu krajach, w tym także w Polsce pozostaje późne rozpoznawanie zakażenia HIV (tzw. late testers) dopiero w fazie pełnoobjawowego AIDS, co jest czynnikiem pogarszającym rokowanie wobec pacjenta, jak również sprzyja rozprzestrzenianiu epidemii. Od wdrożenia badań w 1985 r. do 31 grudnia 2013 r. (wg danych NIZP-PZH przy uwzględnieniu korekt i uaktualnień danych, w tym eliminacji podwójnie zarejestrowanych zgłoszeń) stwierdzono zakażenie HIV u 17565 obywateli Polski. Wśród ogółu zarejestrowanych zakażonych było co najmniej 6021 zakażonych w związku z używaniem narkotyków, 1223 zakażonych poprzez kontakt heteroseksualny oraz 1973 poprzez kontakt seksualny pomiędzy mężczyznami. Ogółem odnotowano 3062 zachorowań na AIDS; 1246 chorych zmarło. W roku 2013 stwierdzono w Polsce 1258 nowych zakażeń HIV tj. o 123 więcej niż w 2012r. Współczynnik zapadalności na HIV na100 tys. mieszkańców wynosił 3,27 i był wyższy niż w 2012 r., kiedy wynosił 2,95. W 2013 r. zachorowało na AIDS 214 osób tj. o 24 osób więcej niż w 2012 r. (współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców wynosił 0,55) spośród których zmarło 61 osób. 19

Rejestracja zakażeń HIV, zachorowań na AIDS i zgonów nie jest zbieżna z ogólną liczbą zakażonych HIV i chorych na AIDS w rejestrze centralnym w NIZP-PZH, bowiem sprawozdania miesięczne z poszczególnych województw podlegają weryfikacji i korektom przez cały rok ze względu na możliwość wykazywania osób zakażonych kilka razy (osoby testują się kilkakrotnie w różnych miejscach w Polsce) oraz anonimowe testowanie i weryfikację badań laboratoryjnych z różnych ośrodków. Wśród nowo wykrytych zakażeń HIV w Polsce w 2013 r. największą grupę stanowiły osoby, które nie podawały dróg zakażenia 772 osoby i tendencja ta utrzymuje się od kilku lat. Wśród osób, u których udało się ustalić przyczynę zakażenia, największą grupę podobnie jak w latach ubiegłych stanowiły osoby utrzymujące ryzykowne kontakty seksualne 438 osoby i osoby stosujące narkotyki drogą dożylną 44 osób. Wśród osób, które uległy zakażeniu przez seks, przeważały osoby o orientacji homo - i biseksualnej - 344 osób nad osobami o orientacji heteroseksualnej - 94 osoby. W roku 2013 w Polsce urodziło się 4 dzieci z matek zakażonych wirusem HIV (tabela 24). Tab.24. Nowo wykryte zakażenia HIV w Polsce w latach 2004-2013 grupa zakażonych Razem lata homo i biseksualiści zakażeni w związku ze stosowaniem środków odurzających chorzy na hemofilię kontakty heteroseksualne dzieci z matek HIV (+) Brak wskazania przyczyny zakażenia 2004 19 183 0 32 10 412 656 2005 31 138 0 54 8 420 651 2006 30 91 0 48 15 561 745 2007 18 59 0 46 18 575 716 2008 32 35 0 43 8 637 755 2009 48 40 0 62 11 527 688 2010 36 15 0 48 8 542 649 2011 245 48 0 58 3 957 1311 2012 215 35 0 62 5 703 1020 2013 344 44 0 94 4 772 1258 * dane, poddawane weryfikacji przez Zakład Epidemiologii NIZP-PZH 20

Spośród przypadków zarejestrowanych w 2013r. ustalono prawdopodobne drogi transmisji zakażenia tylko w 486 przypadkach tj. 44 osób wskazywało stosowanie narkotyków w iniekcji, 344 dot. mężczyzn o orientacji homo- i biseksualnej, 94 dot. ryzykownych kontaktów heteroseksualnych i 4 zakażeń dziecka od matki zakażonej HIV. W większości przypadków tj. 772, co stanowi 61,37% brak było danych dot. drogi zakażenia. Należy zauważyć, że w 2013r., podobnie jak w 2012r. utrzymała się tendencja najwyższej liczby nowych zakażeń HIV w grupie mężczyzn o orientacji homo- i biseksualnej (344 rozpoznanych przypadków). W 2013 r. (wg danych skumulowanych od 1985r.) w woj. zachodniopomorskim zarejestrowano łącznie 680 osób zakażonych wirusem HIV, natomiast w samym 2013 r. zarejestrowano 56 nowych zakażeń. Współczynnik zapadalności wynosił 3,26 na 100 tys. mieszkańców i był nieco wyższy w porównaniu do roku 2012, kiedy to wynosił 2,79. Należy zauważyć, że zapadalność na zakażenie HIV wśród mieszkańców województwa w 2013 r. była porównywalna do zapadalności w Polsce. Zgłoszone przypadki zostały potwierdzone w następujących laboratoriach referencyjnych dla diagnostyki zakażeń HIV tj: Pracownia Diagnostyki Molekularnej Wielospecjalistycznej Przychodni Lekarskiej Fundacji Akademii Medycznej we Wrocławiu, Instytut Hematologii i Transfuzjologii w Warszawie, Wojewódzki Szpital Zakaźny w Warszawie. W woj. zachodniopomorskim w 2013 r. zespół AIDS rozpoznano u 21 osób. Od początku epidemii do końca 2013 r. zachorowało łącznie 153 osoby, z których 56 zmarło (tabela 25). Tab.25. Analiza zakażeń HIV, zachorowań na AIDS i zgonów w woj. zachodniopomorskim w latach 1985 2013 Lata dane ilościowe zakażenia HIV AIDS Zgony dane skumulo wane dane ilościowe zapadalność zapadalność dane skumulo wane dane ilościowe umieraln ość dane skumulo wane 1985-1998 - - 188 - - 36 - - 20 1999 23 1,3 211 6 0,4 42 0 0 20 2000 34 2,0 245 13 0,8 55 4 0,2 24 2001 22 1,3 267 5 0,3 60 3 0,2 27 2002 37 2,1 304 2 0,1 62 2 0,1 29 2003 29 1,7 333 3 0,2 65 1 0,1 30 2004 37 2,2 370 10 0,6 75 3 0,2 33 2005 16 0,9 386 1 0,1 75 1 0,1 34 2006 30 1,7 416 11 0,6 86 - - 34 2007 20 1,1 436 4 0,2 90 4 0,2 38 2008 32 1,9 468 2 0,1 92 0 0 38 2009 33 1,95 501 1 0,6 93 1 0,06 39 2010 30 1,77 531 1 0,06 95 0-39 2011 45 2,61 576 23* 1,36 118 6 0,35 45 2012 48 2,79 624 14 0,81 132 5 0,29 50 2013 56 3,26 680 21 1,22 153 6 0,35 56 *13 zachorowań rozpoznano przed 2011rokiem natomiast zgłoszono z opóźnieniem Na terenie woj. zachodniopomorskiego w Szczecinie i Koszalinie funkcjonują od 1997 r. dwa Punkty Konsultacyjno-Diagnostyczne (PKD) wykonujące anonimowo i 21

bezpłatnie badania w kierunku zakażenia wirusem HIV połączone z profesjonalnym poradnictwem przed i po teście. W 2012 r. wykonano w Punktach 1619 badań serologicznych (spadek o 146 badań w stosunku do 2012 r.) w kierunku zakażeń wirusem HIV. Utrzymuje się popularność testów wśród kobiet w ciąży, które mimo wskazania w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 20 września 2012r. w sprawie standardów postępowania medycznego przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych z zakresu opieki okołoporodowej sprawowanej nad kobietą w okresie fizjologicznej ciąży, fizjologicznego porodu, połogu oraz opieki nad noworodkiem (Dz. U. z 2012r. poz. 1100) kierowane są przez ginekologów na badania a-hiv anonimowo do PKD, zamiast na imienne badania diagnostyczne w ramach świadczeń zdrowotnych. Z tego względu utrzymuje się od trzech lat zwiększona frekwencja kobiet w ciąży, kierowanych do badań przez lekarzy ginekologów - w 2012 r. badania tylko w tej grupie w PKD w Szczecinie wykonano u 400 kobiet (w 2010r. u 291, w 2011r. u 414 kobiet natomiast w 2012r. - 278). Zakażenie wirusem HIV w PKD rozpoznano u 15 osób (o 2 więcej niż w 2012 r.). Wszystkie osoby z wykrytym zakażeniem HIV uległy zakażeniu drogą kontaktów seksualnych - byli to mężczyźni, w tym o orientacji homoseksualnej - 4 osoby, heteroseksualnej - 10 osób (w tym 5 osób wskazywało jako możliwą drogę zakażenia poza aktywnością seksualną również przyjmowanie dożylnych środków psychoaktywnych), o orientacji biseksualnej - 1 osoba. Wśród zakażonych było 6 kobiet oraz 9 mężczyzn. Osoby zakażone wirusem HIV kierowane są do Poradni Nabytych Niedoborów Immunologicznych w Szczecinie celem objęcia dalszą opieką. Działalność Punktów Konsultacyjno - Diagnostycznych zapewnia anonimowość badań oraz profesjonalne poradnictwo certyfikowanych doradców, pozwalając na prowadzenie działań ukierunkowanych na profilaktykę zakażeń HIV/AIDS i chorób przenoszonych drogą płciową poprzez indywidualne szacowanie ryzyka oraz dostarczenie wiedzy o zachowaniach minimalizujących ryzyko zakażenia u testujących się osób. Liczbę wykonanych badań przedstawia ryc. 3. Ryc.3. Liczba wykonanych badań w Punktach Konsultacyjno-Diagnostycznych w Szczecinie i Koszalinie w latach 2006-2013 z uwzględnieniem wyników dodatnich. 1.1.7. Borelioza z Lyme Borelioza (choroba z Lyme, krętkowica kleszczowa) jest chorobą wielonarządową wywoływaną przez krętki Borrelia burgdorferi. W Polsce są to: Borrelia burgdorferi, B.garinii, B.afzelii, a przenoszą ją kleszcze z rodzaju Ixodes ricinus. W przebiegu boreliozy rozróżnia się 3 stadia: 22

liczba zachorowań zapadalność na 100 tys. liczba zachorowań zapadalność na 100 tys. liczba zachorowań zapadalność na 100 tys. liczba zachorowań zapadalność na 100 tys. liczba zachorowań zapadalność na 100 tys. infekcji wczesnej, w postaci ograniczonych zmian skórnych typu rumienia przewlekłego wędrującego (ECM), infekcji uogólnionej, w której dochodzi do dalszego rozwoju zmian skórnych oraz pojawienia się ostrych zmian zapalnych narządów z zajęciem stawów, serca, ośrodkowego i obwodowego układu nerwowego, infekcji przewlekłej, rozpoczynającej się ok. 1 roku do kilku lat po zakażeniu charakteryzującej się zmianami skórnymi w postaci przewlekłego zanikowego zapalenia skóry dystalnych części kończyn (ACA) jak też destrukcyjnymi zmianami zapalnymi stawów, przewlekłym zapaleniem mózgu i opon mózgowo - rdzeniowych. Szczególnie narażone na zachorowanie są osoby zawodowo związane z przebywaniem w lesie (leśnicy, drwale), osoby zbierające grzyby oraz runo leśne i mieszkańcy terenów zalesionych. Do ekspozycji na kleszcze dochodzi w okresie wiosenno-letnim, natomiast wzrost zachorowań obserwuje się w okresie jesienno-zimowym. W 2013 r. w Polsce odnotowano wzrost zachorowań na boreliozę- zarejestrowano 12 763 zachorowań na boreliozę (współczynnik zapadalności 33,12 na 100 tys. mieszkańców) w porównaniu do 8 786 zachorowań w 2012 r. (współczynnik zapadalności 22,80 na 100 tys. mieszkańców). W woj. zachodniopomorskim w 2013r. również nastąpił znaczny wzrost zachorowań na boreliozę- zarejestrowano 445 nowych zachorowań (współczynnik zapadalności 25,88 na 100 tys. mieszkańców). Było to o 179 zgłoszeń więcej niż w roku 2012, kiedy to zanotowano 266 zachorowań (współczynnik zapadalności 15,44 na 100 tys. mieszkańców). Liczbę zachorowań i współczynnik zapadalności na boreliozę w Polsce i w woj. zachodniopomorskim w latach 2009-2013 przedstawia tabela 26. Tab.26. Liczba zachorowań i współczynnik zapadalności na boreliozę w Polsce i woj. zachodniopomorskim w latach 2009 2013. 2009 2010 2011 2012 2013 Polska 10313 27,06 9011 23,58 9170 23,80 8806 22,86 12763 33,12 województwo zachodniopomorskie 239 14,11 255 15,06 242 14,0 266 15,44 445 25,88 Podział zachorowań na boreliozę w oparciu o zgłoszenia kwartalne przedstawia tabela 27. Tab.27. Liczba zachorowań na boreliozę w rozbiciu na kwartały w woj. zachodniopomorskim w latach 2009 2013. rok I kwartał II kwartał III kwartał IV kwartał R a z e m 2009 74 33 59 73 239 2010 68 56 50 81 255 2011 33 41 59 109 242 2012 59 43 72 92 266 2013 47 50 159 189 445 Wśród postaci klinicznych boreliozy wyróżnić można: rumień wędrujący ( erytema migrant EM), 23

Borrelial lymphocytoma (BL), przewlekłe zanikowe zapalenie skóry ( acrodermatitis chronica atrophicans ACA), zapalenie stawów (Lyme artritis LA), zapalenie mięśnia sercowego (Lyme carditis LC) i neuroboreliozę. W przeważającej większości w woj. zachodniopomorskim w 2013r. borelioza występowała pod postacią rumienia wędrującego (365 przypadków), w 64 przypadkach pod postacią artralgii, a w 16 przypadkach jako neuroborelioza. Większość zachorowań leczona była ambulatoryjnie, 74 osoby wymagały hospitalizacji. 1.1.8. Styczność, narażenie na wściekliznę potrzeba szczepień Wścieklizna to ostra wirusowa choroba ośrodkowego układu nerwowego ssaków, dla człowieka zawsze śmiertelna. Wirus wścieklizny jest typowym wirusem neurotropowym z rodziny Rhabdoviridae. Przenoszony jest na człowieka ze śliną chorego zwierzęcia poprzez ugryzienie albo oślinienie uszkodzonej skóry lub błony śluzowej. Głównym rezerwuarem wirusa są zwierzęta dzikie i domowe (tj. psy, wilki, lisy, nietoperze, ale także wiewiórki i koty). Jedynym sposobem zapobiegania śmiertelnym skutkom zakażenia jest jak najwcześniejsze wdrożenie szczepień p/wściekliźnie, a w szczególnych przypadkach stosowanie surowicy odpornościowej. Taka profilaktyka przynosi bardzo dobre efekty. Decyzja o podjęciu szczepień p/wściekliźnie zawsze poprzedzona jest wnikliwym wywiadem epidemiologicznym, w którym należy rozważyć: rodzaj ekspozycji; gatunek zwierzęcia, które pokąsało (dzikie, domowe) oraz okoliczności towarzyszące ekspozycji. W każdym przypadku ekspozycji na zakażenie należy dążyć do: schwytania podejrzanego o wściekliznę zwierzęcia, w celu poddania go obserwacji weterynaryjnej; poddania padłego lub zabitego zwierzęcia badaniom w kierunku wścieklizny co często pozwala wykluczyć wściekliznę, a tym samym nie wymaga wdrożenia szczepień. Od wielu lat na terenie województwa nie stwierdzono zachorowań ludzi na wściekliznę. W sierpniu 2013 r. na terenie nadzorowanym przez PPIS w Wałczu stwierdzono 1 przypadek wścieklizny u nietoperza. Dnia 29 lipca 2013r. około godziny 12 nietoperz przedostał się do mieszkania przez otwarte okno balkonowe. Domownicy zaopiekowali się osłabionym zwierzęciem. W nocy z 29 na 30 lipca 2013r. nietoperz padł. W opisanej sytuacji podjęto decyzję o wdrożeniu szczepień ochronnych wśród wszystkich osób eksponowanych. Z powodu pokąsania ludzi przez zwierzęta podejrzane o wściekliznę pracownicy Państwowej Inspekcji Sanitarnej w 2013 r. przeprowadzili 2520 dochodzeń epidemiologicznych, w tym 580 z powodu pokąsania dzieci do 14 roku życia. W 2013 r. na terenie woj. zachodniopomorskiego zarejestrowano 329 przypadków styczności i narażenia na wściekliznę, po których wdrożono szczepienia przeciw wściekliźnie, w tym 58 przypadków dotyczyło dzieci do 14 roku życia (tj. o 40 mniej niż w 2012r.). W tym samym czasie w Polsce odnotowano 7845 przypadków styczności i narażenia na wściekliznę, po których wdrożono szczepienia przeciw wściekliźnie, o 154 mniej niż w 2012 r. Na terenie województwa szczepienia przeciw wściekliźnie zostały wdrożone u 440 osób, w tym preekspozycyjnie u 56 osób. W trzech Poradniach Profilaktyki Wścieklizny poekspozycyjne szczepienia przeciw wściekliźnie wdrożono u 384 osób, w tym w: 308 przypadkach styczności i narażenia na wściekliznę, które zostały zgłoszone w sprawozdaniach o zachorowaniach na choroby zakaźne, zakażeniach i zatruciach (formularz Mz - 56) na terenie woj. zachodniopomorskiego; 3 przypadkach pokąsania poza granicami kraju, które nie zostały zgłoszone w formularzu MZ 56 terenie woj. zachodniopomorskiego. 73 przypadkach, które zostały zgłoszone przez PSSE na terenie innych województw. 24

Liczba przypadków, po których wdrożono szczepienia Zaszczepionych na 100 tys. mieszkańców Liczba przypadków, po których wdrożono szczepienia Zaszczepionych na 100 tys. mieszkańców Liczba przypadków, po których wdrożono szczepienia Zaszczepionych na 100 tys. mieszkańców Liczba przypadków, po których wdrożono szczepienia Zaszczepionych na 100 tys. mieszkańców Liczba przypadków, po których wdrożono szczepienia Zaszczepionych na 100 tys. mieszkańców W 21 przypadkach osób pokąsanych zarejestrowanych na terenie województwa, szczepienia p/wściekliźnie wdrożono na terenie innych województw. Liczbę przeprowadzonych dochodzeń epidemiologicznych i liczbę przypadków styczności i narażenia na wściekliznę zgłoszonych na terenie woj. zachodniopomorskiego, po których wdrożono szczepienia p/wściekliźnie w latach 2009-2013 przedstawia tabela 28. Tab.28. Liczba przeprowadzonych dochodzeń epidemiologicznych i liczba przypadków styczności i narażenia na wściekliznę zgłoszonych na terenie woj. zachodniopomorskiego, po których wdrożono szczepienia p/wściekliźnie w latach 2009 2013. Liczba przeprowadzonych dochodzeń epidemiologicznych Liczba przypadków styczności i narażenia na wściekliznę, po których wdrożono szczepienia p/wściekliźnie 2009 rok 2010 rok 2011 rok 2012 rok 2013 rok 2582 2606 2533 2580 2520 374 341 343 369 329 w tym pokąsania przez zwierzęta w tym pokąsania przez zwierzęta w tym pokąsania przez zwierzęta w tym pokąsania przez zwierzęta w tym pokąsania przez zwierzęta domowe dzikie domowe dzikie domowe dzikie domowe dzikie domowe dzikie 337 37 301 40 302 41 325 44 280 49 W roku 2013 w stosunku do roku 2012 zmniejszyła się o 60 przypadków liczba przeprowadzonych dochodzeń epidemiologicznych z powodu pokąsania przez zwierzęta podejrzane o wściekliznę. Liczba osób zaszczepionych na 100 tys. mieszkańców w woj. zachodniopomorskim od lat utrzymuje się na podobnym poziomie. W 2013 r. wskaźnik ten wynosił 19,13 i był niższy niż w Polsce (20,36). Najczęstszą przyczynę podejmowania szczepień u ludzi stanowiły pokąsania przez zwierzęta domowe, głównie psy i koty (85,1%). Liczba przypadków styczności i narażenia na wściekliznę przez zwierzęta dzikie, po których podjęto szczepienia w 2013 r. stanowiła tylko 14% ogółu przypadków zakwalifikowanych do szczepień p/wściekliźnie. Wśród ogółu przypadków styczności i narażenia na wściekliznę przez zwierzęta dzikie, po których podjęto szczepienia p/wściekliźnie największy odsetek, bo 32,6% stanowiły pokąsania przez szczury. Z powodu konieczności chirurgicznego opracowania ran, zastosowania immunoprofilaktyki biernej hospitalizowano 22 osoby, w tym 9, u których nie podjęto szczepień p/wściekliźnie. Do immunoprofilaktyki biernej zakwalifikowano 10 osób, tym 1 dziecko do 14 roku życia. Liczbę przypadków styczności i narażenia na wściekliznę zgłoszonych w Polsce i na terenie woj. zachodniopomorskiego, po których wdrożono szczepienia p\wściekliźnie w latach 2009-2013 przedstawia tabela 29. Tab.29. Liczba przypadków styczności i narażenia na wściekliznę zgłoszonych w Polsce i na terenie woj. zachodniopomorskiego, po których wdrożono szczepienia p/wściekliźnie w latach 2009 2013. Teren 2009 2010 2011 2012 2013 Polska 6876 18,0 7497 19,65 7802 20,42 7999 20,76 7845 20,36 woj. zachodnio - pomorskie 374 22,09 341 20,13 343 20,26 369 21,43 329 19,13 25

Niepokojącym zjawiskiem jest nadal fakt, że liczba przypadków styczności i narażenia na wściekliznę, po których wdrożono szczepienia p/wściekliźnie z powodu pokąsania przez zwierzęta domowe (psy, koty) utrzymywała się na wysokim poziomie i stanowiła 85,1% ogólnej liczby przypadków styczności i narażenia na wściekliznę, po których wdrożono szczepienia p/wściekliźnie. 1.1.9. Gruźlica Gruźlica stanowi poważny problem zdrowia publicznego. Wywoływana jest przez prątki gruźlicy i ma powinowactwo głównie do układu oddechowego, ale może dotyczyć również wszystkich tkanek i narządów. Początek choroby jest niecharakterystyczny z okresami zaostrzeń i remisji. Nie ma objawów specyficznych dla gruźlicy, a początkowe dolegliwości nie są uciążliwe lub w ogóle nie występują. Stąd też chorzy późno zgłaszają się do lekarza, a w związku z tym choroba jest późno rozpoznawana. Aktualnie choroba jest w większości przypadków wyleczalna poza trudnościami terapeutycznymi wywołanymi zachorowaniami szczepami wielolekoopornymi. Zgodnie z ustawą o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych chorzy na gruźlicę podlegają obowiązkowemu leczeniu, a osoby ze styczności z chorymi na gruźlicę w okresie prątkowania podlegają nadzorowi epidemiologicznemu, badaniu klinicznym i badaniom diagnostycznym. Do dnia 31 grudnia 2011r. nadzór na zachorowaniami na gruźlicę w woj. zachodniopomorskim sprawowała Poradnia Gruźlicy i Chorób Płuc w Szczecinie (od 2009r. działająca przy Specjalistycznym Szpitalu im. A. Sokołowskiego przy ul. Sokołowskiego 11 w Szczecinie) na podstawie umowy zawartej przez ZPWIS w Szczecinie. Od 1.01.2012r. rejestrowanie gruźlicy i nadzór epidemiologiczny przejęli właściwi Państwowi Powiatowi Inspektorzy Sanitarni koordynowani przez ZPWIS w Szczecinie. Nadzór nad zachorowaniami na gruźlicę jest utrudniony ze względu na brak odpowiedniej ilości poradni zajmujących się leczeniem gruźlicy. W części przypadków chorzy wypisani ze szpitali nie kontynuują leczenia ambulatoryjnego ze względu na odległość do najbliższej poradni stąd też istotnym pozostaje bieżący monitoring sytuacji ze szczególnym uwzględnieniem osób z kontaktu. W 2013r. nadzorem Państwowej Inspekcji Sanitarnej objęto 254 osoby z otoczenia chorych na gruźlicę. W tabeli 34 i na ryc.4 przedstawiono zachorowania na gruźlicę w Polsce i w woj. zachodniopomorskim w ciągu ostatnich pięciu lat. Należy podkreślić, że woj. zachodniopomorskie ma nieco lepszą sytuację epidemiologiczną w zakresie gruźlicy niż Polska - wskaźnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców od 5 lat jest korzystniejszy, a zapadalność niższa niż w Polsce. Na uwagę zasługuje jednak fakt, że w stosunku do roku 2012 wskaźnik zapadalności wzrósł o 1,65. Tab.34. Liczba zachorowań i współczynnik zapadalności na gruźlicę w Polsce i woj. zachodniopomorskim w latach 2009-2013 r. Rok Polska woj. zachodniopomorskie Liczba zachorowań zapadalność Wszystkie postacie gruźlicy (A15-A19) W tym gruźlica płuc 2009 Polska woj. zachodniopomorskie liczba zachorowań 8236 7654 zapadalność 21,6 20,1 liczba zachorowań 288 276 zapadalność 17,0 16,3 26

2010 2011 2012 Polska woj. zachodniopomorskie Polska woj. zachodniopomorskie Polska woj.zachodniopomorskie liczba zachorowań 7509 6992 zapadalność 19,7 18,3 liczba zachorowań 261 239 zapadalność 15,4 14,1 liczba zachorowań 8478 7879 zapadalność 22,0 20,5 liczba zachorowań 292 271 zapadalność 16,9 15,7 liczba zachorowań 7542 7018 zapadalność 19,6 18,2 liczba zachorowań 211 207 zapadalność 12,25 12,0 liczba zachorowań Polska* zapadalność 2013 liczba zachorowań 239 234 woj. zachodniopomorskie zapadalność 13,9 13,6 *brak danych do dnia zamknięcia sprawozdania Największą ilość zachorowań na gruźlicę w 2013 roku odnotowano w grupie wiekowej 45-64 lata tj. 103 osoby. Większość zachorowań na gruźlicę stanowili mężczyźni 175 przypadków oraz osoby zamieszkałe/zameldowane w miastach 159 przypadków. Zdecydowaną większość przypadków zachorowań zarejestrowanych w 2013 r. stanowiły zgłoszenia z powiatu szczecińskiego 100 przypadków oraz koszalińskiego 54 przypadki. 1.2. Realizacja szczepień ochronnych w woj. zachodniopomorskim Szczepienia ochronne stanowią najważniejszą formę profilaktyki w wielu chorobach zakaźnych. Antygen podany w postaci szczepionki prowadzi, podobnie jak w procesie przechorowania, do powstania odporności przeciwzakaźnej. Odporność można analizować w związku z indywidualnymi korzyściami dla pacjenta, ale także w wymiarze populacyjnym, ze względu na tzw. odporność zbiorowiskową (populacyjną). Istotą tego zjawiska jest zmniejszanie się szans na zachorowanie osób nieuodpornionych, przy wzroście proporcji osób uodpornionych w populacji. Stąd konieczność edukowania społeczeństwa w zakresie korzyści szczepień, zwłaszcza że tzw. ruchy antyszczepionkowe stanowią realne zagrożenie dla odporności zbiorowiskowej uzyskanej poprzez szczepienia ochronne. Uodpornienie czynne dzieci, młodzieży i osób dorosłych w Polsce przeprowadzane jest w oparciu o realizację Programu Szczepień Ochronnych (PSO). Program ten ogłaszany jest corocznie przez Głównego Inspektora Sanitarnego w formie komunikatu, w Dzienniku Urzędowym ministra właściwego do spraw zdrowia, publikowanego do końca 31 października roku poprzedzającego realizację Programu Szczepień Ochronnych - na podstawie art. 17, ust. 11 ustawy z dnia 5 grudnia 2008r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi (t. j. Dz. U. z 2013r. poz. 947). Szczepienia należą do najbardziej skutecznych metod zapobiegania chorobom zakaźnym. W zakresie dostępności interwencji medycznych według wyników analizy koszt- 27

skuteczność szczepienia zajmują pierwszą pozycję wyprzedzając chociażby wysokospecjalistyczne procedury medyczne czy farmakoterapię. Dziedzina ta rozwija się bardzo dynamicznie z powodu postępu biologii molekularnej, jak również immunologii stając się wyspecjalizowanym działem medycyny zwanym wakcynologią. Zgodnie z Programem Szczepień Ochronnych na 2013 r. stanowiącym załącznik do Komunikatu Głównego Inspektora Sanitarnego z dnia 29 października 2012 r. w sprawie Programu Szczepień Ochronnych na rok 2013 (Dz. Urz. MZ. z 2012r. poz. 78 z dnia 30 października 2012r.) obowiązkowym szczepieniom przeciw: gruźlicy, WZW typu b, błonicy, tężcowi, krztuścowi, zakażeniom Haemophilus Influenzae typu b podlegają dzieci w 1 roku życia; błonicy, tężcowi, krztuścowi, poliomyelitis, zakażeniom Haemophilus Influenzae typu b, odrze, śwince i różyczce podlegają dzieci w 2 roku życia; błonicy, tężcowi, krztuścowi, poliomyelitis podlegają dzieci w 6 roku życia; odrze, śwince i różyczce podlegają dzieci w 10 roku życia; błonicy i tężcowi podlega młodzież w 14 roku życia; błonicy i tężcowi podlega młodzież w 19 roku życia; pneumokokom podlegają dzieci od 2 miesiąca życia do ukończenia 5 roku życia cierpiące na schorzenia i wybranych grup ryzyka określone w 3 pkt 4 rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 18 sierpnia 2011 r. w sprawie obowiązkowych szczepień ochronnych (Dz. U. Nr 182, poz. 1086); ospie wietrznej podlegają przeciw dzieci do ukończenia 12 roku życia z wybranych grup ryzyka zagrożonych szczególnie ciężkim przebiegiem tych zakażeń i dzieci z ich otoczenia, które dotychczas nie chorowały na ospę wietrzną oraz dzieci do ukończenia 12 roku życia narażone na zakażenie ze względów środowiskowych; tężcowi i wściekliźnie podlegają osoby ze wskazań indywidualnych w związku z ekspozycją na zakażenie; WZW typu B podlegają osoby narażone w sposób szczególny na zakażenie; ponadto dzieci i młodzież, które nie zostały wcześniej zaszczepione zgodnie z obowiązującym programem szczepień ochronnych. W 2013 r. PSO na terenie woj. zachodniopomorskiego realizowany był przez 346 świadczeniodawców w 452 gabinetach szczepień (stan na dzień 1 lipca 2013r.) w tym m.in. w: 22 oddziałach noworodkowych; 18 izbach przyjęć lub Szpitalnych Oddziałach Ratunkowych; 9 oddziałach chirurgicznych; 2 poradniach chirurgicznych; 45 gabinetach szczepień dla dzieci i młodzieży; 291 gabinetach szczepień wspólnych dla dzieci, młodzieży i osób dorosłych; 41 gabinetach szczepień dla osób dorosłych; 4 w szkołach podstawowych, gimnazjach i licealnych; 1 uczelni wyższej; 3 poradniach profilaktyki wścieklizny; 3 stacjach dializ; 8 poradniach zakładowych; 1 ośrodku szkolno-wychowawczym; 4 innych gabinetach szczepień. U świadczeniodawców znajdowało się 885497 kart uodpornienia (stan na dzień 31 grudnia 2013 r.) w tym 320756 kart uodpornienia dzieci i młodzieży do 20 r. ż. 28

Liczba kart uodpornienia dzieci i młodzieży od 0-20 roku życia zmniejszyła się w stosunku do roku ubiegłego o 7073 kart. Pielęgniarki wykonujące obowiązkowe szczepienia ochronne miały ukończony w ramach doskonalenia zawodowego specjalistyczny kurs w tym zakresie i były na bieżąco szkolone w trakcie kontroli przez pracowników Państwowej Inspekcji Sanitarnej. Szczepienia obowiązkowe u dzieci i młodzieży oraz osób narażonych w sposób szczególny na zakażenie były realizowane przy użyciu preparatów szczepionkowych finansowanych ze środków znajdujących się w budżecie Ministra Zdrowia. W ramach nadzoru nad realizacją szczepień ochronnych w 2013 r. pracownicy Państwowej Inspekcji Sanitarnej przeprowadzili 958 kontroli w podmiotach działalności leczniczej, w obrębie których funkcjonują gabinetach wykonujących szczepienia ochronne (z uwzględnieniem oddziałów noworodkowych). Skontrolowane gabinety szczepień spełniają wymagania jakim powinny odpowiadać gabinety o charakterze zabiegowym. W gabinetach szczepień stwierdzono 63 uchybienia, w tym m. in. w: 6 gabinetach szczepień braki i opóźnienia w terminach realizacji szczepień; 8 gabinetach szczepień nieprawidłowości w dokumentacji szczepień; 10 gabinetach szczepień nieprawidłowości w zakresie warunków przechowywania preparatów szczepionkowych; 5 gabinetach szczepień nieprawidłowości w zakresie sprawozdawczości; 4 gabinetach szczepień brak lub niekompletne procedury; 30 gabinetach szczepień inne nieprawidłowości. 29

w tym 2 r. ż. rocznik 2012 pods t. 13-14 mż 1 r. ż. rocznik 2013 pierwotne Rocznik BIAŁOGARD CHOSZCZNO DRAWSKO POM. GOLENIÓW GRYFICE GRYFINO KAMIEŃ POM. KOŁOBRZEG KOSZALIN ŁOBEZ MYŚLIBÓRZ POLICE PYRZYCE SŁAWNO STARGARD SZCZ. SZCZECINEK SZCZECIN ŚWIDWIN ŚWINOUJŚCIE WAŁCZ Tab.36. Stan zaszczepienia dzieci i młodzieży w rocznikach podlegających szczepieniom w 2013 r. na terenie woj. zachodniopomorskiego Odsetek zaszczepionych dzieci i młodzieży w rocznikach podlegających szczepieniom Szczepienia przeciw wojew. zachodnio pomorskie Gruźlica 98,3 100,0 99,1 99,2 98,0 98,6 98,3 98,1 100,0 99,5 98,5 98,8 98,3 98,9 100,0 98,2 99,4 96,0 99,3 99,3 98,6 WZW typu B Pierwotne 44,1 38,2 39,8 44,4 45,7 46,8 44,5 50,8 53,6 39,8 45,8 43,0 37,0 38,6 39,3 44,9 46,1 48,1 51,0 44,6 26,7 Uzupełniające 45,5 47,7 47,0 45,6 46,6 50,4 47,4 41,8 43,4 40,8 42,7 44,8 48,1 49,1 45,8 46,9 44,4 47,0 47,5 46,0 42,8 Błonica, tężec 61,8 58,0 62,3 60,1 58,1 56,3 65,8 59,4 73,3 55,7 59,2 61,5 59,6 57,9 59,1 65,3 61,4 65,7 58,4 62,4 58,5 Krztusiec 61,8 58,0 62,3 60,1 58,1 56,3 65,8 59,4 73,3 55,7 59,2 61,5 59,6 57,9 59,1 65,3 61,4 65,7 58,4 62,4 58,5 Poliomyelitis 61,8 58,0 62,3 60,1 58,1 56,3 65,8 59,4 73,3 55,7 59,2 61,5 59,6 57,9 59,1 65,3 61,4 65,7 58,4 62,4 58,5 H. influenzae 61,8 58,0 62,3 60,1 58,2 56,3 65,8 59,4 73,3 55,7 59,2 61,5 59,6 57,9 59,1 65,3 61,4 65,7 58,4 62,4 58,5 Gruźlica 99,3 99,7 100,0 99,2 99,5 100,0 99,3 100,0 100,0 99,9 100,0 99,4 99,7 100,0 100,0 99,9 99,7 98,0 99,7 100,0 100,0 WZW typu B Pierwotne 16,0-1,5 0,5 0,5 3,3 1.1 0,2-1,9 1,6 0,4 0,7-3,4 3,9 1,4 2,7 - - 0,4 Uzupełniające 98,0 99,7 98,1 99,5 98,7 96,6 98,8 99,7 100,0 97,7 98,3 98,9 98,6 100,0 96,6 96,0 98,4 96,4 99,7 100,0 99,6 H.influenzae Odra, świnka, różyczka 86,4 85,1 90,1 85,2 88,9 88,5 84,5 90,5 84,1 82,1 87,4 89,9 84,0 89,6 91,2 90,6 92,2 83,2 89,3 92,4 88,7 Pierwotne 48,9 41,7 43,2 51,8 42,6 37,3 52,6 55,7 49,2 53,0 46,3 44,6 38,5 39,6 41,7 41,5 49,0 57,4 43,4 55,4 46,0 Uzupełniające 50,0 58,1 56,0 47,7 56,3 62,7 47,0 44,0 50,8 46,5 53,0 54,5 59,2 60,0 58,3 58,3 50,6 39,8 56,3 44,6 54,0 Błonica, tężec Krztusiec Pierwotne 48,9 41,7 43,2 51,8 42,6 37,3 52,6 55,7 49,2 53,0 46,3 44,6 38,5 39,6 41,7 41,5 49,0 57,4 43,4 55,4 46,0 Uzupełniające 50,0 58,1 56,0 47,7 56,3 62,7 47,0 44,0 50,8 46,5 53,0 54,5 59,2 60,0 58,3 58,1 50,6 39,8 56,3 44,6 54,0 Pierwotne 48,9 41,7 43,2 51,8 42,6 37,3 52,6 55,7 49,2 53,0 46,3 44,6 38,5 39,6 41,7 41,5 49,0 57,4 43,4 55,4 46,0 Uzupełniające 50,0 58,1 56,0 47,7 56,3 62,7 47,0 44,0 50,8 46,5 53,0 54,5 59,2 60,0 58,3 58,1 50,6 39,8 56,3 44,6 54,0 6 r. ż. roczn. 2008 I dawka przypom inająca Poliomyelitis Pierwotne 48,9 41,7 43,2 51,8 42,6 37,3 52,6 55,7 49,2 53,0 46,3 44,6 38,5 39,6 41,7 41,6 49,0 57,4 43,4 55,4 46,0 Uzupełniające 50,0 58,1 56,0 47,7 56,3 62,7 47,0 44,0 50,8 46,5 53,0 54,5 59,2 60,0 58,3 58,1 50,6 39,8 56,3 44,6 54,0 Błonica, tężec 87,2 89,3 87,5 92,7 90,3 88,9 94,3 93,5 84,4 90,9 94,2 93,6 87,2 96,9 91,4 97,9 95,4 72,6 89,6 94,3 89,6 Krztusiec 87,2 89,3 87,5 92,7 90,3 88,9 94,3 93,5 84,4 90,9 94,2 93,4 87,2 96,9 91,4 97,8 95,4 72,6 89,6 94,3 89,6 Poliomyelitis 87,2 89,3 87,5 92,7 90,3 88,9 94,3 93,5 84,4 90,9 94,2 93,6 87,2 96,9 91,4 97,9 95,4 72,6 89,6 94,3 89,6 10 r.ż. rocznik 2004 Odra, świnka, różyczka Ogółem objętych szczepieniami 99,8 100,0 100,0 100,0 99,9 100,0 99,7 100,0 100,0 99,8 100,0 99,8 99,5 100,0 100,0 99,9 100,0 99,5 100,0 100,0 100,0 z I dawką 10,0 8,5 3,1 5,0 8,0 6,0 3,6 4,5 11,8 7,4 3,9 2,8 11,9 1,9 9,4 2,3 2,9 22,7 14,4 4,5 9,5 z II dawkami 89,8 91,4 96,9 95,0 91,9 94,0 96,1 95,5 88,1 92,4 96,0 97,0 87,6 98,1 90,6 97,6 97,1 76,9 85,6 95,5 90,5 14 r. ż. rocznik 2000 Błonica, tężec II dawka przyp. 91,8 94,5 95,7 96,4 95,2 92,0 97,6 96,6 91,8 92,8 97,2 98,0 84,5 99,2 94,0 98,7 98,9 81,3 92,8 94,8 87,9 19 r. ż. rocznik 1995 III dawka przypominająca Błonica, tężec 86,0 85,2 92,1 93,6 93,1 74,9 92,4 91,4 79,9 87,1 96,1 96,2 87,5 91,7 84,4 96,7 95,8 68,2 93,0 97,2 91,9 30

W 2013 r. na terenie woj. zachodniopomorskiego odsetek zaszczepionych dzieci i młodzieży w części roczników podlegających szczepieniom ochronnym był nieco niższy niż w roku ubiegłym. Nadal utrzymuje się zbyt niski odsetek zaszczepionych dzieci i młodzieży przeciwko: wzw typu B (dawka uzupełniająca) w 1 r. ż. 45,5% (od 40,8% do 50,4%); odrze, śwince i różyczce w 13 14 m. ż. 86,4% (od 82,1% do 92,4%); błonicy, tężcowi, krztuścowi i poliomyelitis (dawka uzupełniająca) w 2 r. ż. 50,0% (od 39,8% do 62,7%); zakażeniom Haemophilus influenzae typu b (dawka uzupełniająca) w 2 r. ż. 50,0% (od 39,8% do 62,7%); błonicy, tężcowi, krztuścowi i poliomyelitis (I dawka przypominająca) w 6 r. ż. 87,2% (od 72,6% do 97,9%); odrze, śwince i różyczce w 10 r. ż. (II dawka) 89,8% (od 76,9% do 98,1%) błonicy, tężcowi (II dawka przypominająca) w 14 r. ż. 91,8% (od 81,3% do 99,2 %); błonicy i tężcowi (III dawka przypominająca) w 19 r. ż. 86,0% (od 68,2% do 97,2 %). Przyczyny zbyt niskiego odsetka zaszczepienia dzieci i młodzieży są analogiczne do lat ubiegłych m. in. nieterminowa realizacja przez świadczeniodawców obowiązkowego programu szczepień ochronnych; nieterminowe zgłaszanie się opiekunów prawnych z dziećmi na obowiązkowe szczepienia ochronne; wdrożenie szczepień według ułożonego przez lekarza indywidualnego kalendarza szczepień; uchylanie się rodziców lub opiekunów prawnych od obowiązku poddania dziecka szczepieniom ochronnym; czasowe lub stałe przeciwwskazania do szczepień ochronnych; występująca na naszym terenie znaczna migracja ludności; powroty dzieci, które przez pewien czas przebywały poza granicami kraju ; przechowywanie w kartotece szczepień kart uodpornienia dzieci przebywających obecnie poza granicami kraju. W 2013 r. w części roczników nie podlegających obowiązkowym szczepieniom ochronnym zmienił się stan uodpornienia dzieci i młodzieży m.in. przeciwko wzw typu B, błonicy, tężcowi, krztuścowi, poliomyelitis, odrze, śwince i różyczce, Haemophilus influenzae typu b oraz uległa zmianie liczba dzieci i młodzieży nie objętych szczepieniami w stosunku do roku ubiegłego. W rocznikach 2003-1997 znacznie zwiększyła się liczba dzieci i młodzieży : objętych szczepieniami p/odrze, śwince i różyczce, z dwoma dawkami szczepionki skojarzonej p/odrze, śwince i różyczce w stosunku do roku 2012. W porównaniu do roku 2012 wzrosła liczba niemowląt nie objętych szczepieniami przeciw gruźlicy w 1 roku życia - tabela nr 37. Tab.37. Liczba niemowląt nie objętych szczepieniami przeciw gruźlicy w 1 roku życia w latach 2008 2013 na terenie woj. zachodniopomorskiego. Rok 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Liczba niemowląt nie objętych szczepieniami przeciw gruźlicy w 1 roku życia 192 203 204 199 211 241 31

W 2013 r. zaszczepiono przeciw gruźlicy 14262 dzieci, w tym: 13949 dzieci z rocznika 2013; 127 dzieci rocznika 2012 od 14 dnia życia do 12 miesiąca życia; 186 dzieci w wieku > 12 m. życia do ukończenia 15 lat. Nie objęto szczepieniami przeciw gruźlicy 340 dzieci, w tym: 241 dzieci z rocznika 2013; 99 dzieci z rocznika 2012. W roku 2013 w stosunku do roku 2012 wzrosła liczba dzieci zaszczepionych przeciw ospie wietrznej. W 2012r. zaszczepiono 2118 osób, a w 2013r. 2388 osób. W zdecydowanej większości szczepienia te wykonywane były u dzieci uczęszczających do żłobka, które ze względów środowiskowych w sposób szczególny narażone są na zakażenie, przy użyciu preparatu szczepionkowego finansowanego ze środków znajdujących się w budżecie Ministra Zdrowia. Systematycznie rośnie liczba osób uodpornionych przeciwko zakażeniom Streptococcus pneumoniae. W 2012r. zaszczepiono 7874 osób, a w 2013r. 8055 osób, w tym 7636 dzieci w przedziale wiekowym 0-4 lata. Szczepienia przeciw zakażeniom Streptococcus pneumoniae u dzieci z grup ryzyka były realizowane przy użyciu bezpłatnych preparatów szczepionkowych. Ponadto w stosunku do roku ubiegłego znacząco wzrosła liczba osób poddających się szczepieniom przeciw tężcowi. W 2012 r. zaszczepiono 13033 osoby, a w 2013 r. 14074 osoby. W większości szczepienia te wykonywane były ze wskazań indywidualnych w związku z ekspozycją na zakażenie. Szczepienie stosowano również profilaktycznie, jako zalecane w związku z wykonywaną pracą i u osób wyjeżdżających zagranicę. Na terenie woj. zachodniopomorskiego realizowane były również szczepienia zalecane m. in. przeciw grypie, zakażeniom Neisseria meningitidis, zakażeniom ludzkim wirusem brodawczaka ludzkiego, WZW typu A, WZW typu B, zakażeniom Haemophilus influenzae typu b, poliomyelitis, cholerze, kleszczowemu zapaleniu mózgu, błonicy, tężcowi, durowi brzusznemu, biegunce rotawirusowej, żółtej gorączce, zakażeniom Streptococcus pneumoniae, ospie wietrznej niefinansowane ze środków znajdujących się w budżecie Ministra Zdrowia. W 2013r. w stosunku do roku 2012 wzrosła liczba osób poddających się czynnemu uodpornieniu przed sezonem epidemicznym grypy oraz szczepień zalecanych przeciw odrze, śwince i różyczce, kleszczowemu zapaleniu mózgu, żółtej gorączce, WZW typu A, biegunce rotawirusowej i cholerze. Na przestrzeni ostatnich lat obserwuje się wzrost liczby osób poddających się szczepieniom zalecanym przeciw durowi brzusznemu, błonicy, zakażeniom Neisseria meningitidis, poliomyelitis. Znacząco maleje liczba osób poddających się szczepieniom się przeciw zakażeniom Haemophilus influenzae typu b - na co wpływ ma m. in. wprowadzenie tych szczepień jako obowiązkowe u dzieci w 1 i 2 roku życia. Ponadto w porównaniu do roku 2012 spadła liczba osób poddających się szczepieniom przeciw zakażeniom ludzkim wirusem brodawczaka ludzkiego i wykonanych preekspozycyjnych szczepień przeciw wściekliźnie. Wzorem lat ubiegłych wytypowane grupy osób poddano szczepieniom przeciw grypie, ludzkiemu wirusowi brodawczaka, pneumokokom, WZW typu A, WZW typu B, kleszczowemu zapaleniu mózgu, durowi brzusznemu i tężcowi finansowanym przez jednostki samorządowe i pracodawców. 32

Podsumowanie 1. W 2013r. w woj. zachodniopomorskim zaobserwowano wzrost liczby zachorowań na bakteryjne zatrucia pokarmowe: zgłoszono 401 przypadków bakteryjnych zatruć pokarmowych (współczynnik zapadalności 23,32 na 100 tys. mieszkańców),w porównaniu do 278 przypadków zgłoszonych w 2012r. Wśród ogółu zachorowań najwyższy odsetek stanowiły zatrucia o etiologii Salmonella, które stanowiły 69,33%. W porównaniu do 2012r. zaobserwowano niewielki spadek występowania bakteryjnych zakażeń jelitowych, bowiem w 2013r. zgłoszono 430 przypadków bakteryjnych zakażeń jelitowych, (współczynnik zapadalności 25,01 na 100 tys. mieszkańców), natomiast w 2012r. - 463 przypadki (współczynnik zapadalności 26,88 na 100 tys. mieszkańców). W tej grupie zakażeń pogorszyła się natomiast sytuacja epidemiologiczna w zakresie zakażeń wywołanych Clostridium difficile, które stanowiły 79,53% m. in. w związku z ogniskami zakażeń szpitalnych o tej etiologii. Ponadto zgłoszono więcej przypadków wirusowych zakażeń jelitowych z 2229 w 2012r. do 2372 przypadków / tj. o 143 więcej niż w 2012 r. / (współczynnik zapadalności 137,94 na 100 tys. mieszkańców), wśród których ponad 50% tj. 1191 wywołanych było przez rotawirusy (współczynnik zapadalności 69,26 na 100 tys. mieszkańców). Sytuacja dot. zakażeń rotawirusowych była mniej korzystna niż w Polsce gdyż współczynnik zapadalności ogólnopolski wynosił 61,01 na 100 tys. mieszkańców. 2. W roku 2013 na terenie woj. zachodniopomorskiego wystąpiło 39 ognisk zbiorowych zachorowań na choroby przenoszone drogą pokarmową tj. o 7 ognisk więcej niż w roku 2012. Zgłoszono po raz pierwszy ogniska występujące na terenie oddziałów dziecięcych, których zarejestrowano 4, przy czym etiologia zachorowań była wirusowa. Nadal utrzymała się niekorzystna tendencja występowania ognisk w ośrodkach wczasowych, kolonijnych i sanatoryjnych, mimo to zmniejszyła się liczba osób narażonych na zachorowanie oraz chorujących w ogniskach tj. narażonych było 4435 osób (o 442 mniej niż w 2012r.) i zachorowało 542 osoby (o 163 mniej niż w 2012 r.), w tym 267 dzieci do 14 r.ż. (o 2 mniej niż w 2012r.) - co świadczy o skutecznym nadzorze epidemiologicznym w ogniskach. 3. W 2013r. utrzymała się tendencja wzrostowa zakażeń HIV w woj. zachodniopomorskim - zarejestrowano 56 nowych zakażeń. Współczynnik zapadalności wynosił 3,26 na 100 tys. mieszkańców i był nieco wyższy w porównaniu do roku 2012, kiedy to wynosił 2,79. Spośród wszystkich wykrytych zakażeń wirusem HIV 17 przypadków (o 4 więcej niż w 2012r.) rozpoznano w Punktach Konsultacyjno-Diagnostycznych (PKD, gdzie wykonywane są anonimowo i bezpłatnie badania w kierunku HIV). Wszystkie osoby z wykrytym zakażeniem HIV uległy zakażeniu drogą kontaktów seksualnych, co świadczy o podstawowym znaczeniu tej drogi w transmisji zakażenia oraz konieczności kontynuowania działań profilaktycznych w tym zakresie. 4. W woj. zachodniopomorskim w 2013r. nastąpił wyraźny wzrost zachorowań na boreliozę - zarejestrowano 445 nowych zachorowań (współczynnik zapadalności 25,88 na 100 tys. mieszkańców) tj. o 179 zgłoszeń więcej niż w roku 2012, kiedy to zanotowano 266 zachorowań (współczynnik zapadalności 15,44 na 100 tys. mieszkańców). Również w Polsce w analizowanym okresie odnotowano wzrost zachorowań - zarejestrowano 12763 zachorowań na boreliozę (współczynnik zapadalności 33,12 na 100 tys. mieszkańców) w porównaniu do 8786 zachorowań w 2012 r. (współczynnik zapadalności 22,80 na 100 tys. mieszkańców). W przeważającej większości osób zarejestrowanych w woj. zachodniopomorskim w 2013 r. borelioza występowała pod postacią rumienia wędrującego (365 przypadków), w 64 przypadkach pod postacią artralgii, a w 16 przypadkach jako neuroborelioza. Większość zachorowań, bo aż 78,2% zgłoszono w III i IV kwartale 2013r., co ma związek z ekspozycją na kleszcze w okresie wiosenno-letnim. 33

5. W 2013 r. zachorowania na inwazyjną chorobę meningokokową w województwie były na porównywalnym poziomie jak w 2012r. Liczba zarejestrowanych przypadków zachorowań wynosiła 13 (współczynnik zapadalności 0,76 na 100 tys. mieszkańców) tj. o 1 przypadek więcej niż w 2012r. i nie występowały ogniska zachorowań. Choroba dotyczyła grup wiekowych od poniżej 1 roku życia do 39 lat. W większości choroba przebiegała pod postacią posocznicy i zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych (8 osób). Wystąpił 1 zgon u dziecka w przebiegu IChM, o etiologii N. meningitidis serogrupa B, przy czym była to najczęściej występująca serogrupa wśród chorujących (7 osób). W województwie wdrożony jest algorytm postępowania w przypadku zgłoszenia podejrzenia zachorowania na inwazyjną chorobę meningokokową, co zwiększa szanse skutecznej terapii wśród chorujących. 6. Analiza sytuacji epidemiologicznej grypy sezonowej i zachorowań grypopodobnych wykazała znaczny wzrost zachorowań zarówno w Polsce jak też w woj. zachodniopomorskim. W 2013r. w woj. zachodniopomorskim zachorowało 63304 osoby (zapadalność 3680,00 na 100 tys. mieszkańców), w tym 27286 dzieci do 14 roku życia (współczynnik zapadalności wyniósł 10890,00 na 100 tys. mieszkańców) tj. o 43102 osoby więcej niż w 2012r. w tym 17440 więcej dzieci do 14 r. ż. Niewątpliwy wpływ na taką sytuację miała niekorzystna epidemiologia grypy i zakażeń grypopodobnych w I kwartale 2013r. kiedy to zgłoszono ponad połowę zachorowań tj. 33656 przypadków. Należy podkreślić, że potwierdzono 153 przypadki grypy, w tym 63 wśród dzieci do 14 r. ż. (w 2012r. potwierdzono jedynie 2 przypadki grypy w tym 1 u dziecka do 14 r. ż.), na co niewątpliwy wpływ miało rozwinięcie diagnostyki w tym zakresie w trzech ośrodkach szczecińskich tj. WSZ ul. Arkońska 4 w Szczecinie, SPSK PUM Nr 2 w Szczecinie oraz WSSE w Szczecinie. Hospitalizowano 142 osoby w tym 54 z powodu powikłań ze strony uk. oddechowego, zmarły 3 osoby. 7. Kontynuowano w województwie aktywny monitoring tygodniowy grypy oraz nadzór wirusologiczny Sentinel we współpracy z 34 lekarzami rodzinnymi. Monitoring ten oprócz danych epidemiologicznych wybranej populacji, zakłada gromadzenie również danych wirusologicznych, co pozwala na badanie oraz rejestrację aktualnie krążących typów wirusa grypy lub wirusów grypopodobnych w danym rejonie. W nadzorze Sentinel w sezonie 2012/2013 roku (wrzesień sierpień) uczestniczyło 34 lekarzy z powiatów: Police, Stargard Szczeciński, Szczecin, dzięki współpracy udało się pobrać 481 wymazy od pacjentów (jest to najlepszy wynik w Polsce spośród województw), z czego uzyskano 71 dodatnich wyników, co stanowiło 14,8% pobranych próbek. Wśród ogółu dodatnich wyników potwierdzono: 12 zakażeń wirusem grypy typu A, 29 zakażeń grypą AH1N1v oraz 30 zakażeń wywołanych grypą B. Po raz pierwszy od 4 lat nastąpił wzrost szczepień przeciwko grypie - zaszczepiło się 54411 osób przeciwko grypie, co stanowi tylko 3,2% populacji woj. zachodniopomorskiego tj. o 488 więcej w stosunku do 2012r. Stąd należy kontynuować działania profilaktyczne dotyczące propagowania szczepień jako jedynej skutecznej metody zapobiegania grypie, a zwłaszcza jej powikłaniom. Odsetek zaszczepionych w woj. zachodniopomorskim był o 0,9% wyższy niż odsetek uodpornionych przeciw grypie w Polsce. 8. W woj. zachodniopomorskim oraz w całej Polsce w roku 2013 nastąpił znaczny wzrost zachorowań na różyczkę. W Polsce w 2013 r. zanotowano 38577 zachorowań (współczynnik zapadalności 100,11 na 100 tys. mieszkańców) tj. ponad 6 krotnie więcej przypadków niż w roku 2012, kiedy zachorowało 6263 osób. W woj. zachodniopomorskim w roku 2013 zaobserwowano porównywalną sytuację epidemiologiczną do zapadalności w Polsce, tj. kilkukrotny wzrost zachorowalności w stosunku do lat poprzednich. Znacznie wzrosła tj. o 1272 liczba zachorowań, których w 2013r. odnotowano 1559 (współczynnik zapadalności 90,66 na 100 tys. mieszkańców), w 34

tym 3 hospitalizacje, podczas gdy w 2012 r. zarejestrowano 287 zachorowań. Większość, bo 90% dotyczyła mężczyzn (zachorowało 1401 osób). Najwięcej zachorowań, bo 929 wystąpiło u młodzieży w wieku 15-19 lat, głównie u chłopców. Wśród chorujących znaczna przewaga była osób nieszczepionych (741 zgłoszeń) nad szczepionymi (140 zgłoszeń). 9. W regionie nastąpił spadek zachorowań na ospę wietrzną - zarejestrowano 6720 przypadków, w tym 17 osób hospitalizowano (współczynnik zapadalności 390,78 na 100 tys. mieszkańców) tj. o 3277 przypadków mniej niż w roku 2012, w którym zachorowało 9997 osób (współczynnik zapadalności 580,5 na 100 tys. mieszkańców). Należy zauważyć, że zapadalność na ospę wietrzną w woj. zachodniopomorskim była niższa niż w Polsce (462,92/100 tys.). W związku z sytuacją epidemiologiczną ospy wietrznej w Polsce kontynuowano w Programie Szczepień Ochronnych wprowadzoną od 2012 r. rozszerzoną realizację szczepień dzieci narażonych na zachorowanie ze względów środowiskowych (m.in. przebywających w żłobkach). 10. Liczba osób pokąsanych przez zwierzęta w 2013r. w niewielkim stopniu zmniejszyła się w stosunku do 2012r. i wynosiła 329 tj. o 40 mniej, co świadczy o utrzymującym się braku skutecznych rozwiązań podejmowanych w ramach ograniczenia narażenia na zachorowanie na wściekliznę. Należy podkreślić, że od lat wśród osób pokąsanych dominują osoby pokąsane przez zwierzęta domowe (psy i koty) - stanowiły ponad 85 %. 11. Woj. zachodniopomorskie ma nieco lepszą sytuację epidemiologiczną w zakresie gruźlicy niż Polska - wskaźnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców od 5 lat jest korzystniejszy, a zapadalność niższa niż w Polsce. Na uwagę zasługuje jednak fakt, że w stosunku do roku 2012 wskaźnik zapadalności wzrósł o 1,65 i wynosił 13,9/ 100 tys. mieszkańców. Zarejestrowano 239 zachorowań na gruźlicę tj. o 28 więcej niż w 2012r., wśród których prawie 98% stanowiła gruźlica płuc. Nadzorem Państwowej Inspekcji Sanitarnej objęto 254 osoby z otoczenia chorych na gruźlicę. 12. W woj. zachodniopomorskim sytuacja epidemiologiczna wirusowych zapaleń wątroby od wielu lat jest korzystniejsza niż w Polsce. Wskaźnik zapadalności na wirusowe zapalenie wątroby typu B za 2013r. w regionie wynosił 1,28/100 tys., w stosunku do wskaźnika Polski tj. 4,0/100 tys. mieszkańców. Najwyższy współczynnik zapadalności wystąpił na terenie nadzorowanym przez PPIS w Wałczu - 11,05 (zachorowało 6 osób) oraz w Gryficach - 9,79 (6 osób). 13. Sytuacja epidemiologiczna wirusowego zapalenia wątroby typu C w województwie była również korzystniejsza niż w Polsce. W Polsce w 2013r. liczba zachorowań na wirusowe zapalenie wątroby typu C wg definicji z 2009r. wynosiła 2632 (współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców - 6,83) i 2692 zachorowania wg definicji 2005r. (współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców- 6,99) podczas gdy liczba zachorowań na wirusowe zapalenie wątroby typu C w 2012 r. wyniosła odpowiednio 2265 (współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców 5,88) i 2292 (współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców 5,95). W analogicznym okresie w woj. zachodniopomorskim zgłoszono 46 zachorowań na wirusowe zapalenie wątroby typu C wg definicji z 2009 r. (współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców 2,68) i 39 przypadki zachorowań wg definicji 2005r. (współczynnik zapadalności na 100 tys. mieszkańców 2,27). Największa zapadalność wystąpiła na terenie nadzorowanym przez PPIS w: Drawsku Pomorskim 27,53 na 100 tys. mieszkańców (16 zachorowań), Kołobrzegu 20,82 na 100 tys. mieszkańców (16 zachorowań), Gryficach 19,58 na 100 tys. mieszkańców (12 zachorowań), Wałczu 16,58 na 100 tys. mieszkańców (9 zachorowań) i Goleniowie 12,20 na 100 tys. mieszkańców (10 zachorowań). 14. Ocena realizacji szczepień ochronnych w 2013 r. wykazała, że wykonane były one nadal w odsetku gwarantującym w odniesieniu do wielu chorób odporność zbiorowiskową i 35

korzystną sytuację epidemiologiczną chorób zwalczanych poprzez szczepienia ochronne. Utrzymanie takiego stanu wymagało szczególnego zaangażowania i kontynuacji współpracy wszystkich jednostek biorących udział w realizacji Programu Szczepień Ochronnych. Niepokojący jest jednak na terenie województwa wzrost odsetka osób uchylających się od obowiązku szczepień ochronnych - w 2013r. w stosunku do roku 2012 zwiększyła się prawie o 100 % liczba osób nie poddających się temu ustawowemu obowiązkowi tj. z 334 w 2012r. do 666 osób w 2013r. Wzmożony nadzór w tym zakresie będzie kontynuowany. II. JAKOŚĆ WODY PRZEZNACZONEJ DO SPOŻYCIA 2.1. Wstęp Ocenę jakości wody na terenie woj. zachodniopomorskiego w 2013 r. prowadzono w oparciu o kryteria zawarte w rozporządzeniu Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2007 r. w sprawie jakości wody przeznaczonej do spożycia przez ludzi (Dz. U. Nr 61, poz. 417, z późn. zm.) na podstawie wyników badań prowadzonych przez: przedsiębiorstwa wodociągowe w prowadzonej kontroli wewnętrznej; Państwową Inspekcję Sanitarną w ramach prowadzonego monitoringu jakości wody. Pozyskiwanie i analiza wyników badań z różnych źródeł pozwala na dokładniejszą ocenę jakości sanitarnej wody. Na terenie woj. zachodniopomorskiego badania jakości wody do spożycia wykonywane były przez: 4 laboratoria Państwowej Inspekcji Sanitarnej: Wojewódzkiej Stacji Sanitarno- Epidemiologicznej w Szczecinie oraz Powiatowych Stacji Sanitarno- Epidemiologicznych w Koszalinie, Szczecinku i Kamieniu Pomorskim; laboratorium Wojewódzkiej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej w Poznaniu; 17 laboratoriów spoza inspekcji, które posiadają udokumentowany system jakości badań zatwierdzony przez właściwych państwowych powiatowych inspektorów sanitarnych. W roku sprawozdawczym w woj. zachodniopomorskim nadzorem sanitarnym objętych było 929 wodociągów zbiorowego zaopatrzenia w wodę oraz 91 wodociągów, które nie prowadzą zbiorowego zaopatrzenia w wodę ale produkują wodę na własne potrzeby (szpitale, gospodarstwa agroturystyczne, kolonie, obozy, domy pomocy społecznej, obiekty szkolne, nadleśnictwa, zakłady karne itp. oraz obiekty, gdzie woda jest wykorzystywana do działalności handlowej lub celów publicznych). Woda dostarczana w ramach zbiorowego zaopatrzenia ludności, pochodzi głównie z wodociągów opartych na ujęciach podziemnych (928 wodociągów zaopatrujące ok. 79% mieszkańców województwa) oraz z jednego wodociągu opartego na ujęciu powierzchniowym - j. Miedwie, które stanowi główne źródło zaopatrzenia w wodę do spożycia mieszkańców Szczecina i 2 miejscowości Żelewo i Kołbacz położonych przy magistrali wodociągowej (20,8 % mieszkańców województwa). Obserwowana w latach ubiegłych tendencja redukcji liczby nadzorowanych przez Państwową Inspekcję Sanitarną wodociągów uległa spowolnieniu. W trakcie trwania 2013 r. ubyło 8 wodociągów zbiorowego zaopatrzenia, natomiast o 2 zwiększyła się liczba innych podmiotów zaopatrujących w wodę. Redukcja liczby wodociągów spowodowana jest głównie centralizacją wodociągów, co powoduje wyłączaniem z eksploatacji głównie wodociągów o małej produkcji dobowej 36

(zwłaszcza poniżej 100 m 3 na dobę) oraz zwiększeniem stref zaopatrzenia ludności w wodę pochodzącą z wodociągów o dużej produkcji. 2.2. Ocena zaopatrzenia ludności w wodę Oceny przydatności wody do spożycia sporządzano w oparciu o sprawozdania z badań przeprowadzanych przez Państwową Inspekcję Sanitarną, jak i sprawozdania z badań prowadzonych, w ramach kontroli wewnętrznej, przez podmioty zajmujące się produkcją i dystrybucją wody do spożycia przez ludzi. W woj. zachodniopomorskim ok. 97% ludności (1 647 140 mieszkańców) było zaopatrywanych w wodę do spożycia dostarczaną z sieci wodociągowej, w tym 7 009 mieszkańców województwa korzystało z wody dostarczanej przez inne podmioty nieprowadzące zbiorowego zaopatrzenia w wodę. Pozostali mieszkańcy województwa (ok. 4 %) korzystają z wody czerpanej z własnych urządzeń wodociągowych, np. studni przydomowych. Podobnie, jak w latach ubiegłych najwięcej ludności korzystającej ze studni przydomowych zamieszkuje w powiatach: koszalińskim, choszczeńskim, gryfińskim, drawskim, myśliborskim, szczecineckim. W roku sprawozdawczym 929 wodociągów zbiorowego zaopatrzenia na terenie woj. zachodniopomorskiego zarządzanych było przez 112 przedsiębiorstw wodociągowokanalizacyjnych. Najwięcej przedsiębiorstw wodociągowo-kanalizacyjnych prowadzi działalność na terenie powiatów: koszalińskiego (13), stargardzkiego (12), świdwińskiego (11), choszczeńskiego (10), gryfińskiego (10), natomiast w powiecie białogardzkim i m. Świnoujście zbiorowe zaopatrzenie w wodę realizowane jest przez tylko jedno przedsiębiorstwo wodociągowo-kanalizacyjne na terenie danego powiatu. W woj. zachodniopomorskim wodociągi zbiorowego zaopatrzenia o największej produkcji tj. powyżej 10 000 m 3 /d dostarczające wodę, której jakość najrzadziej podlega kwestionowaniu zaopatrują tylko ok. 30,54 % ludności, co jest porównywalne to sytuacji w roku ubiegłym (31,44 %). Natomiast wodociągi o mniejszej produkcji dobowej, w których częściej występują przypadki dostarczania wody o niestabilnych parametrach fizykochemicznych i mikrobiologicznych zaopatrują większość mieszkańców województwa (69,04 %). Ryc. 7 Dobowa produkcja wody przez wodociągi (m 3 /d), a liczba zaopatrywanej ludności (tys.; %) w 2013 r. 37

Ocena jakości wody przeznaczonej do spożycia W woj. zachodniopomorskim 99 % ujęć wykorzystywanych do zbiorowego zaopatrzenia w wodę do spożycia stanowią ujęcia wody podziemnej (głębinowe). Podstawowym sposobem uzdatniania tych wód jest odżelazianie oraz odmanganianie. W takcie trwania roku sprawozdawczego wodę o niestabilnych parametrach fizykochemicznych oraz zanieczyszczoną mikrobiologicznie dostarczało 204 (20 % - spośród 1020 zewidencjonowanych). Nastąpiła poprawa jakości wody w porównaniu do 2012 r., gdzie niewłaściwą jakość wody dostarczało 231 wodociągów (22,5 % - spośród 1026 zewidencjonowanych) oraz do 2011 r. gdzie niewłaściwą jakość wody dostarczały w 302 wodociągi (28,6 % - spośród 1057 zewidencjonowanych). W wyniku nakazów organów Państwowej Inspekcji Sanitarnej oraz prowadzonych działań naprawczych stwierdzana niewłaściwa jakość wody ulegała poprawie. Na dzień 31.12.2013 r. w woj. zachodniopomorskim wodę z przekroczeniami parametrów produkowało jeszcze 89 wodociągów. Analiza lat ubiegłych pozwala stwierdzić, że jakość wody ulega poprawie w stosunku do sytuacji na koniec okresu sprawozdawczego. Na koniec 2012 r. niewłaściwą jakość wody produkowało 91 wodociągów. Należy uznać, że na terenie woj. zachodniopomorskiego wodociągi dostarczają coraz częściej wodę odpowiadającą wymaganiom, co przedstawia ryc.. Ryc. 8 Liczba wodociągów z niewłaściwą jakością wody na koniec roku sprawozdawczego w latach 2008-2013 Widoczna jest zależność pomiędzy liczbą przekroczeń norm jakości wody, a dobową produkcją wodociągów. Najwięcej przekroczeń odnotowano w grupie wodociągów o produkcji poniżej 100 m 3 /d. Największa liczba wodociągów z tej grupy produkujących wodę o kwestionowanej jakości znajdowała się w powiatach: gryfińskim (24) oraz koszalińskim (24) oraz stargardzkim (22). W ostatnich latach liczba tej grupy wodociągów ulegała systematycznej redukcji, jednak w 2013 r. widoczna jest tendencja wzrostowa. Wodociągi o produkcji poniżej 100 m 3 /d w 2010 38

r. stanowiły 76,7 %, w 2011 r. 75,6 %, 2012 r. 71,5%, natomiast w 2013 r. - 74,2% wszystkich wodociągów. Wodociągi o najniższej produkcji dobowej są stopniowo wyłączane z użytkowania z uwagi na słabe wyposażone w urządzenia uzdatniające, brak środków na modernizację, brak fachowej obsługi oraz dostarczanie wody o niepewnej jakości. W efekcie tego procesu następuje zwiększenie strefy zaopatrzenia przez wodociągi o większej dobowej produkcji wody, które dostarczają wodę lepszej jakości. Najczęstszą przyczyną kwestionowania jakości wody był brak właściwego procesu jej uzdatniania, jak również niewłaściwy stan sanitarny wyeksploatowanej sieci wodociągowej. Nie bez znaczenia może być również spadek prędkości przepływu wody w rurociągach wynikający ze zmniejszenia jej zużycia przez odbiorców, w stosunku do stanu z lat ubiegłych, co może przyczyniać się do powstawania osadów w rurach dystrybucyjnych. Najczęściej przekraczane parametry to: żelazo, mangan, jon amonowy oraz podwyższona mętność. Związki te nie stanowią istotnego zagrożenia dla zdrowia konsumentów. Ich znaczenie jest drugorzędne, są jednak uciążliwe, pogarszają organoleptyczną jakość wody i powinny być usunięte w procesach uzdatniania przed podaniem wody do sieci wodociągowej. Zwiększona zawartość tych substancji w wodzie świadczy o niewłaściwie prowadzonych procesach uzdatniania wody (odżelazianie i odmanganianie). Korzystnym zjawiskiem w stosunku do lat poprzednich jest zmniejszenie w 2013 r. przypadków kwestionowania jakości wody przez organy Państwowej Inspekcji Sanitarnej. Powyższe może być skutkiem poprawy stanu technicznego urządzeń uzdatniających i sieci wodociągowej oraz poprawy gospodarki ściekowej na terenie woj. zachodniopomorskiego. W takcie trwania roku sprawozdawczego ogółem na terenie woj. zachodniopomorskiego odnotowano 53 skargi odnośnie jakości wody do spożycia. Najczęściej konsumenci kwestionowali zapach, barwę oraz smak wody do spożycia w pow. świdwińskim (10), w powiecie białogardzkim (7). Nie zarejestrowano skarg na jakość wody w powiatach: drawskim, goleniowskim, gryfińskim, sławieńskim, wałeckim, łobeskim, m. Świnoujście. Każdorazowo właściwi państwowi powiatowi inspektorzy sanitarni przeprowadzali w ramach bieżącego nadzoru badanie próbek wody, w wyniku czego w 16 (30,2%) przypadkach potwierdzono zasadność wniesionych skarg. III. STAN SANITARNY WYBRANYCH OBIEKTÓW UŻYTECZNOŚCI PUBLICZNEJ I KĄPIELISK 3.1 Stan sanitarny obiektów użyteczności publicznej 3.2 Informacje ogólne W 2013 r. Państwowa Inspekcja Sanitarna woj. zachodniopomorskiego objęła nadzorem 10 983 obiektów użyteczności publicznej. Kontrole stanu sanitarnego przeprowadzono w 7 067 z nich tj. 65%. W skład obiektów użyteczności publicznej wchodzą: - ustępy publiczne skontrolowano 195 spośród 241 w ewidencji, co stanowi 81%, 39

- ustępy ogólnodostępne skontrolowano 33 spośród 40 w ewidencji, co stanowi 83%, - domy pomocy społecznej, inne jednostki organizacyjne pomocy społecznej oraz placówki zapewniające całodobowa opiekę skontrolowano 50 spośród 81 w ewidencji, co stanowi 62%, - obiekty hotelarskie i inne, w których są świadczone usługi hotelarskie skontrolowano 917 spośród 1880 w ewidencji, co stanowi 49%, - noclegownie i domy dla bezdomnych skontrolowano 15 spośród 18 w ewidencji, co stanowi 83%, - zakłady fryzjerskie, kosmetyczne, tatuażu, odnowy biologicznej skontrolowano 1835 spośród 2662 w ewidencji, co stanowi 69%, - dworce autobusowe, kolejowe, stacje skontrolowano 69 spośród 113 w ewidencji, co stanowi 61%, - przystanie jednostek pływających rekreacyjnych i sportowych skontrolowano 9 spośród 10 w ewidencji, co stanowi 90%, - cmentarze skontrolowano 239 spośród 488 w ewidencji, co stanowi 49%, - domy przedpogrzebowe skontrolowano 47 spośród 64 w ewidencji, co stanowi 73%, - zakłady karne i areszty śledcze skontrolowano 13 spośród 16 w ewidencji, co stanowi 81%, - pływalnie skontrolowano 172 spośród 219 w ewidencji, co stanowi 79%, - tereny rekreacyjne skontrolowano 1056 spośród 1532 w ewidencji, co stanowi 69%, - inne obiekty użyteczności publicznej skontrolowano 2417 spośród 3619 w ewidencji, co stanowi 67%. 3.3 Stan sanitarny wybranych obiektów 3.3.1 Zakłady fryzjerskie, kosmetyczne, tatuażu, odnowy biologicznej oraz świadczące łącznie powyższe usługi W 2013 r. pod nadzorem Państwowej Inspekcji Sanitarnej znajdowały się 2662 obiekty, w tym: 1205 zakładów fryzjerskich, 553 zakładów kosmetycznych, 25 zakładów tatuażu, 301 zakładów odnowy biologicznej, 578 zakładów świadczących łącznie powyższe usługi. Skontrolowano 1835 z nich tj. 69%, przeprowadzając 1968 kontroli. Najczęściej stwierdzane nieprawidłowości dot.: złego stanu sanitarno porządkowego pomieszczeń obiektu oraz sprzętu będącego na ich wyposażeniu, trwale zabrudzonych ścian i sufitów z pęknięciami farby i tynku oraz śladami zawilgocenia, trwale zabrudzonej powierzchni podłogowej z ubytkami, trudnej do utrzymania w czystości i dezynfekcji, braku umywalek z dostępem do bieżącej, ciepłej i zimnej wody, urządzenia niezgodnie z zaopiniowanym projektem stanowiska sterylizacji, braku wydzielonego obszaru dla obsługi klienta zakładu fryzjerskiego, 40

braku pojemnika do składowania bielizny brudnej, braku ręczników jednorazowego użytku w ustępie, nieprawidłowego postępowania z odpadami niebezpiecznymi, braku rozdziału odzieży prywatnej i roboczej, braku do wglądu procedury zapewniającej ochronę przez zakażeniami i chorobami zakaźnymi przy wykonywaniu czynności, w trakcie których dochodzi do naruszenia ciągłości tkanki ludzkiej (brak rejestru prowadzonych procesów sterylizacji, brak prowadzonej wewnętrznej i zewnętrznej kontroli procesów sterylizacji), braku wydzielonego stanowiska do dezynfekcji, mycia, suszenia i pakietowania narzędzi wielorazowego użytku zapewniającego prawidłowy ciąg od strony brudnej do czystej, braku porządku w szafach na odzież, braku zamykanego pojemnika do przeprowadzania dezynfekcji narzędzi wielorazowego użytku, braku instrukcji sporządzania roztworu preparatu dezynfekującego. W związku ze stwierdzonymi uchybieniami na poprawę stanu higieniczno sanitarnego i technicznego w przedmiotowych obiektach wydano 31 decyzji administracyjnych oraz 2 decyzje zmieniających termin realizacji nakazów. W 2013 r. wyegzekwowano obowiązki określone w 28 decyzjach administracyjnych, w tym w 7 decyzjach wydanych przed 2013 r. Ponadto, wydano 89 decyzji płatnicze na łączną kwotę 5811,74 zł. Winnych zaniedbań ukarano 32 grzywnami w drodze mandatu karnego na kwotę 3750 zł. Na koniec okresu sprawozdawczego tj. na dzień 31.12.2013 r. zły stan higienicznosanitarny i techniczny występował w 10 obiektach co stanowi 0,5% obiektów skontrolowanych. Wnioski: 1. Nadzorem Państwowej Inspekcji Sanitarnej w woj. zachodniopomorskim objęto w sumie 2 662 zakłady fryzjerskie, kosmetyczne, odnowy biologicznej oraz tatuażu, gdzie dużym utrudnieniem w egzekwowaniu zachowania warunków sanitarnych przy świadczeniu usług jest brak przepisów wykonawczych. 2. Brak uregulowań prawnych odnośnie postępowania z odpadami powstającymi w wyniku świadczenia usług innych niż świadczenia zdrowotne, w trakcie wykonywania których dochodzi do naruszenia ciągłości tkanek ludzkich (gabinety kosmetyczne, tatuaż, percing, itp.) powoduje trudności w prowadzeniu właściwego nadzoru sanitarnego nad przedmiotowymi obiektami. 3.4 Kąpieliska i miejsca wykorzystywane do kąpieli W sezonie letnim 2013, na terenie woj. zachodniopomorskiego Państwowa Inspekcja Sanitarna nadzorowała 47 kąpielisk, o 5 mniej w porównaniu do zeszłorocznego sezonu letniego, gdzie zorganizowano 52 kąpieliska. Nie utworzono kąpielisk w powiatach pyrzyckim, sławieńskim, a w m. Świnoujściu ubyło 1 kąpielisko. Spośród 47 kąpielisk, w sezonie letnim 2013 kąpielisk morskich było 30 ubyło 3, zaś śródlądowych 17 ubyło 2. 41

Zaplanowano pobranie przez Państwową Inspekcje Sanitarną pobranie 100 próbek wody z kąpielisk, pobrano 108 próbek wody. Organizatorzy kąpielisk w ramach prowadzonej kontroli wewnętrznej pobrali 439 próbek wody. W trakcie trwania sezonu letniego 2013, jakość wody w 5 kąpieliskach morskich nie odpowiadała wymaganiom, jakim powinna odpowiadać woda w kąpielisku i miejscu wykorzystywanym do kąpieli, określonym w zał. Nr 1A do rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 8 kwietnia 2011 r. w sprawie prowadzenia nadzoru nad jakością wody w kąpielisku i miejscu wykorzystywanym do kąpieli (Dz. U. Nr 86, poz. 478). W związku z powyższym wydano 5 zakazów kąpieli na kąpieliska morskie, w tym 4 ze względu na zakwit sinic w następujących powiatach: gryfickim: - na kąpieliska Niechorze i Pogorzelica (Komunikat WSSE w Szczecinie 26/2013); kołobrzeskim: - na kąpieliska Dźwirzyno i Grzybowo (Komunikat WSSE w Szczecinie 27/2013); i 1 zakaz kąpieli ze względu na zanieczyszczenie wody bakteriami Escherichia coli w powiecie: kołobrzeskim: - na kąpielisko Ustronie Morskie (Komunikat WSSE w Szczecinie 32/2013). W kąpieliskach śródlądowych w ciągu trwania sezonu kąpielowego 2013 wystąpiły dwukrotne przekroczenia ze względu na zakwit sinic, w związku z czym wydano 2 zakazy kąpieli w powiecie szczecineckim na kąpieliskach: Plaża Wojskowa oraz Plaża Miejska (Komunikat WSSE w Szczecinie 35/2013). Ponadto w sezonie letnim 2013 funkcjonowały 73 miejsca wykorzystywane do kąpieli, o 8 więcej w porównaniu do zeszłorocznego sezonu letniego, gdzie zorganizowanych było 65 miejsc wykorzystywanych do kąpieli. Wydano 3 zakazy kąpieli, w tym 2 ze względu na zakwit sinic w powiecie: szczecineckim: - na miejsca wykorzystywane do kąpieli Trzesieka oraz Kołki (Komunikat WSSE w Szczecinie 36/2013); i 1 zakaz kąpieli ze względu na zanieczyszczenie wody bakteriami Escherichia coli w powiecie: sławieńskim: - na miejsce wykorzystywane do kąpieli Dąbki Wschodnie (Komunikat WSSE w Szczecinie 23/2013). Najdłużej zakaz kąpieli obowiązywał na miejscu wykorzystywanym do kąpieli Trzesieka - 7 dni, na kąpielisku Ustronie Morskie 6 dni, na miejscu wykorzystywanym do kąpieli Kołki i Plaża Wojskowa 4 dni; na kąpielisku Plaża Miejska i na miejscu wykorzystywanym do kąpieli Dąbki Wschodnie 3 dni, na kąpieliskach Dźwirzyno i Grzybowo, Niechorze i Pogorzelica 1 dzień. W sezonie kąpielowym informacje o wprowadzonych przez Państwowych Powiatowych Inspektorów Sanitarnych, zakazach kąpieli i o odwołaniach ww. zakazów kąpieli w kąpieliskach i w miejscach wykorzystywanych do kąpieli, na terenie woj. zachodniopomorskiego były ogłaszane, w formie komunikatów przez Zachodniopomorskiego Państwowego Wojewódzkiego Inspektora Sanitarnego w Szczecinie, na stronie internetowej Wojewódzkiej Stacji Sanitarno Epidemiologicznej w Szczecinie [www.wsse.szczecin.pl] oraz przesłane do władz administracyjnych, samorządowych i mediów. W trakcie trwania sezonu kąpielowego zostały skontrolowane w zakresie jakości wody wszystkie kąpieliska (47) miejsc wykorzystywanych do kąpieli (73). Na koniec sezonu 42

kąpielowego wszystkie kąpieliska i wszystkie miejsca wykorzystywane do kąpieli posiadały jakość wody odpowiadającą wymaganiom określonym w zał. Nr 1A do rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 8 kwietnia 2011r. w sprawie prowadzenia nadzoru nad jakością wody w kąpielisku i miejscu wykorzystywanym do kąpieli (Dz. U. Nr 86, poz. 478). 3.5 Baseny kąpielowe W sprawozdawczym 2013 r., na terenie woj. zachodniopomorskiego nadzorowanych przez Państwową Inspekcję Sanitarną było ogółem 219 basenów kąpielowych, w tym: 142 - w ośrodkach wypoczynkowych, SPA, uzdrowiskach, sanatoriach; 36 - w obiektach hotelarskich; 41 - zlokalizowanych w szkołach, ośrodkach sportowych i rehabilitacyjnych, ogólnodostępnych, w których mieści się 7 Aqua parków, co graficznie przedstawiono poniżej Ryc. 9 Liczba nadzorowanych przez Państwową Inspekcję Sanitarną w 2013 r. basenów kąpielowych z podziałem na grupy ze względu na lokalizację basenów Spośród ww. basenów kąpielowych wyróżniono 158 basenów krytych, 59 basenów odkrytych i 2 basenów mieszanych. Zwiększyła się liczba basenów w porównaniu do roku 2012 łącznie o 13 basenów w następujących powiatach: goleniowskim 1; gryfickim 3, kamieńskim 4, kołobrzeskim 5, sławieńskim 1. Z uwagi na brak przepisów prawnych dotyczących nadzoru nad jakością wody w basenach kąpielowych właściwi państwowi powiatowi inspektorzy sanitarni na nadzorowanym terenie decydują o zakresie i częstotliwości badań próbek wody i ustalają Harmonogramy poboru próbek wody. Częstotliwość pobierania próbek przez Państwową Inspekcje Sanitarną była nie mniejsza niż 1 x kwartał. Korzystnym zjawiskiem są przypadki pobierania próbek wody przez zarządców basenów w ramach tzw. kontroli wewnętrznej. Na ogół zakres badania obejmował parametry: ogólna liczba mikroorganizmów tworzących kolonie w 1 ml wody po 48 godzinach inkubacji, bakterie grupy coli, Escherichia coli, gronkowce koagulazo dodatnie, Pseudomonas aeruginosa oraz chlor wolny i chlor związany. W okresie sprawozdawczym Państwowa Inspekcja Sanitarna zaplanowała pobranie łącznie 1 705 próbek, pobrano 1 778, z czego zakwestionowano 124 próbki z uwagi na zanieczyszczenie mikrobiologiczne oraz 46 ze względu na wysoką zawartość chloru wolnego. 43

W związku ze stwierdzoną złą jakością wody w basenach kąpielowych wydanych zostało 33 decyzje administracyjne oraz łącznie 52 decyzje-rachunki na łączną kwotę 8 745,02 zł. Zarządcy basenów w ramach tzw. kontroli wewnętrznej pobrali łącznie 536 próbek, najwięcej próbek zarządcy pobrali w m. Szczecinie (161) oraz w pow. kamieńskim (112). Natomiast w powiatach: myśliborskim, polickim, świdwińskim, świnoujskim, choszczeńskim, świdwińskim, stargardzkim i wałeckim próbki wody z basenów kąpielowych pobierane były tylko w ramach nadzoru sprawowanego przez Państwową Inspekcję Sanitarną. W okresie sprawozdawczym skontrolowano stan sanitarno-techniczny ogółem 172 basenów, w tym 132 basenów kąpielowych krytych, w tym 7 aqua parków, 38 basenów kąpielowych odkrytych i 2 baseny mieszane. W związku z powyższym wydano 10 decyzji dot. poprawy stanu sanitarno-technicznego. Łącznie zły stan sanitarno-techniczny stwierdzono w 19 obiektach w powiatach: choszczeńskim - 1, goleniowskim - 1, gryfickim - 7, gryfińskim - 1, kołobrzeskim - 3 oraz w m. Świnoujściu 4 i m. Szczecinie - 2. Najczęściej stwierdzane uchybienia dotyczyły: stanu ścian i posadzek w pomieszczeniach z niecką basenową, szatniach, łazienkach, ustępach oraz w pomieszczeniach uzdatniania wody, w tym ubytków w kafelkach. Nieprawidłowości dotyczyły również sanitarno-technicznego stanu armatury i wyposażenia łazienek. Ponadto stwierdzano przetrzymywanie zbędnych rzeczy w pomieszczeniach stacji uzdatniania wody. Za stwierdzone ww. uchybienia bieżącego stanu higienicznego ukarano 8 osób, mandatami karnymi kredytowanymi o łącznej wysokości 1.300 zł. Wszczęto postępowania administracyjne, wydano ogółem 12 decyzji administracyjnych, w tym 4 zostały wykonane, 4 decyzje prolongowano, 3 obowiązują do 2014 r. i 1 decyzja do 2017, 2 - wszczęcia postępowań umorzono. Wystosowano również jedno upomnienie. Wnioski: 1. W wyniku współpracy z Państwową Inspekcją Sanitarną w 2013 r. właściciele/zarządcy basenów w 10 powiatach, w celu utrzymania wysokiej jakości świadczonych usług, rozpoczęli badanie wody w nieckach basenowych we własnym zakresie w ramach tzw. kontroli wewnętrznej. IV STAN SANITARNY PODMIOTÓW WYKONUJĄCYCH DZIAŁALNOŚĆ LECZNICZĄ W 2013 r. łącznie skontrolowano 1249 podmiotów działalności leczniczej na 1474 ujętych w ewidencji, co stanowi 84,74% ogółu. W stosunku do roku poprzedniego liczba podmiotów działalności leczniczej zwiększyła się o 71 podmiotów. Spośród 2415 ujętych w ewidencji praktyk lekarskich, pielęgniarskich ogółem oraz innych podmiotów świadczących usługi medyczne, kontrolą objęto 1253 obiekty, co stanowi 51,88% ogółu. W stosunku do roku 2012 ogólna liczba podmiotów w tej grupie placówek wzrosła o 152 podmioty. Poniżej przestawiono obiekty służby zdrowia oraz przeprowadzone kontrole w ujęciu tabelarycznym (tabela 47). Należy zauważyć, że z roku na rok sukcesywnie zwiększa się liczba obiektów podlegających kontroli sanitarnej. Mimo to sukcesywnie wzrasta odsetek skontrolowanych podmiotów działalności leczniczej podlegających nadzorowi. Dane sprawozdawcze za 2013 r. sporządzone zostały w oparciu o zmieniony druk statystyczny MZ- 46 Dział 4 Stan sanitarny pomieszczeń i urządzeń wykorzystywanych przy udzielaniu świadczeń zdrowotnych przez podmioty wykonujące działalność leczniczą 44

4.1 Zakażenia szpitalne i ocena działalności zespołów ds. zakażeń szpitalnych Zakażenia szpitalne stanowią istotny problem związany zarówno z funkcjonowaniem podmiotów działalności leczniczej, jak też jakością świadczonych usług. W zapobieganiu zakażeniom duże znaczenie ma właściwy monitoring zakażeń szpitalnych aktywnie prowadzony przez Zespoły Kontroli Zakażeń Szpitalnych w oparciu o mikrobiologiczną ocenę zagrożeń występujących w środowisku szpitalnym, który pozwala na ocenę skali występowania ognisk zakażeń oraz podjęcie działań przeciwepidemicznych. Istotne znaczenie w prowadzeniu stałego nadzoru mikrobiologicznego ma aktywność laboratoriów mikrobiologicznych stąd niekorzystnym zjawiskiem jest ich brak w niektórych szpitalach woj. zachodniopomorskiego, co znacznie ogranicza możliwości efektywnej pracy Zespołów. W takich przypadkach szpitale zlecają badania mikrobiologiczne jednostkom zewnętrznym - takie sytuacje występują w 69,44% szpitali. Tylko w 11 szpitalach w woj. zachodniopomorskim są laboratoria mikrobiologiczne, co stanowi 30,56%. W 2013r. do Państwowej Inspekcji Sanitarnej zostało zgłoszono 25 ognisk epidemicznych (o 12 więcej niż w roku 2012), z których 20 wystąpiło w szpitalach. W analizie częstości występowania ognisk epidemicznych w latach 2009-2010 zauważalna była tendencja spadkowa (5 i 4 ognisk), zarówno w ilości ognisk zgłaszanych do Państwowej Inspekcji Sanitarnej, jak również w ilości zakażonych osób w ogniskach. Natomiast od 2011 roku utrzymuje się tendencja wzrostowa: w roku 2011 oraz 2012r. odnotowano po 13 ognisk epidemicznych, w których zakażeniu uległy odpowiednio 72 i 55 osób, w roku 2013 odnotowano 25 ognisk epidemicznych, w których zakażeniu uległo 212 osób, co świadczy o znacznej poprawie monitoringu i zgłaszalności zakażeń. Znacznej poprawie uległo ustalanie przez Zespół ds. Kontroli Zakażeń Szpitalnych źródeł zakażenia w ogniskach. W 2012 r. na 13 ognisk epidemicznych źródło zakażenia udało się ustalić w 12 przypadkach, co stanowi 92,3%, natomiast w 2013 roku na 25 ognisk epidemicznych źródło zakażenia ustalono w 22 przypadkach, co stanowi 88%. Świadczy to o poprawie jakości prowadzonych dochodzeń epidemiologicznych przez Zespoły ds. Zakażeń Szpitalnych w ostatnich latach. W 2013 roku najczęściej występującym czynnikiem etiologicznym w ogniskach epidemicznych były następujące szczepy alarmowe: Klebsiella pneumoniae ESBL + - 10 zdarzeń (40%), Clostridium difficile wytwarzający toksyny A i B, w tym 1 szczep hiperwirulentny 027/NAP1/B1 7 ognisk (28%), rotawirusy - 4 ogniska (16%), Acinetobacter baumannii - 1 zdarzenie (4%) oraz Pseudomonas aeruginosa - 2 ogniska (8%). W sytuacji raportowania podejrzeń ognisk zakażeń szpitalnych każdorazowo w działania włączał się właściwy Zespół ds. Zakażeń Szpitalnych oraz wdrażane były stosowne procedury izolacji, pobierano badania bakteriologiczne oraz ustalano wzmożony reżim sanitarno-higieniczny w oddziałach objętych ogniskiem. Ponadto analizowano dotychczasowe procedury w oddziałach, prowadzono działania edukacyjne i wykonywano kontrolne badania mikrobiologiczne. W każdym zgłoszonym ognisku zakażenia w działaniach przeciwepidemicznych aktywnie brał udział również właściwy Państwowy Powiatowy Inspektor Sanitarny analizując postępowanie zapobiegawcze wdrożone przez Zespół w szpitalu. Należy zwrócić uwagę na fakt, iż w niektórych szpitalach skład osobowy i kwalifikacje zespołów nadal są niezgodne z wymogami prawnymi stąd w 8 szpitalach ZPWIS w Szczecinie obowiązują decyzje administracyjne dot. zapewnienia w składzie osobowym zespołu osób spełniających kwalifikacje zgodne z Rozporządzeniem MZ z dnia 25.07.2010 r. w sprawie kwalifikacji członków zespołu kontroli zakażeń szpitalnych (Dz. U. 108, poz. 706). W niektórych szpitalach występował również problem braku aktualizacji procedur adekwatnych do świadczonych usług, istotnych dla działań przeciwepidemicznych w szpitalu 45

oraz brak przeprowadzania kontroli wewnętrznych, a także potwierdzenia zapoznania się z procedurami przez personel. W takich przypadkach wystawiano zalecenia doraźne, które wpisywano do protokółu i egzekwowano podczas kontroli sprawdzających. Podsumowanie: 1. W 2013r. w szpitalach oraz innych podmiotach działalności leczniczej prowadzony był różny zakres prac remontowych i modernizacyjnych, poprawiających funkcjonalność oraz stan techniczno-sanitarny, związanych również z dostosowaniem podmiotów do rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 26 czerwca 2012 r. w sprawie wymagań, jakim powinny odpowiadać pod względem fachowym i sanitarnym pomieszczenia i urządzenia podmiotu wykonującego działalność leczniczą (Dz. U. z 2012r., poz.739) 2. We wszystkich szpitalach działały Zespoły i komitety ds. zakażeń szpitalnych. Wszystkie szpitale złożyły również raporty o zakażeniach zakładowych i drobnoustrojach alarmowych za 2013 rok. W niektórych placówkach utrzymuje się niekorzystna sytuacja w zakresie efektywności prac związanych z nadzorem nad zakażeniami szpitalnymi utrudniona w związku z pełnieniem dodatkowych funkcji w zakładzie przez członków zespołów ds. zakażeń szpitalnych oraz brak wymaganych kwalifikacji, wobec czego w części podmiotów wdrożone jest stosowne postępowanie administracyjne. 3. Wszystkie skontrolowane podmioty działalności leczniczej, zwłaszcza szpitale miały opracowane procedury przeciwepidemiczne adekwatne do świadczonych usług, aktualizowane przez Zespoły ds. Zakażeń Szpitalnych. Ponadto posiadały opracowane właściwe udokumentowane systemy kontroli wewnętrznej sterylizacji, dostosowane do własnych potrzeb, a podstawową formą sterylizacji była sterylizacja parą wodną w nadciśnieniu. Na 25 zgłoszonych ognisk w 22 przypadkach, co stanowi 88% udało się ustalić źródło i okoliczności zakażenia, którymi w większości byli: zakażeni pacjenci, zanieczyszczone środowisko szpitalne i personel. 4. W 2013r. skontrolowano poza planem pomieszczenia oraz działania w zakresie zapobiegania zakażeniom szpitalnym we wszystkich pracowniach rezonansu magnetycznego oraz tomografii komputerowej na terenie województwa. W większości tego typu pracowni bieżący stan sanitarno- higieniczny nie budził zastrzeżeń. W dwóch podmiotach stwierdzono nieprawidłowości z zakresu opracowanych procedur przeciwepidemicznych oraz prowadzonej kontroli wewnętrznej, które wyegzekwowano stosownymi zaleceniami. 5. We wszystkich kontrolowanych podmiotach działalności leczniczej monitorowano przestrzeganie zakazu palenia tytoniu i wyrobów tytoniowych. Oznaczenia słowne i graficzne o zakazie palenia były umieszczone w widocznych miejscach budynku- nie stwierdzono nieprawidłowości. 46

V. WARUNKI SANITARNO HIGIENICZNE ŚRODOWISKA PRACY 5.1. Nadzór bieżący nad zakładami pracy W ewidencji Państwowej Inspekcji Sanitarnej na terenie województwa zachodniopomorskiego w 2013 roku znajdowało się 8657 zakładów pracy zatrudniających 207242 pracowników. Największą liczbę stanowiły zakłady zatrudniające do 50 pracowników 7787 zakładów, z których 70% stanowiły małe zakłady zatrudniające do 9 pracowników. Na terenie województwa zachodniopomorskiego występowały tylko 153 zakłady zatrudniające 250 i więcej pracowników. Skontrolowano 3178 zakładów, tj. 36% ogółu będących w ewidencji. W związku ze stwierdzonymi podczas przeprowadzanych czynności kontrolnych uchybieniami wydano 1375 decyzji (Ryc. 12). Największa liczba wydanych decyzji administracyjnych dotyczyła zakładów zajmujących się: produkcją wyrobów z drewna oraz korka, z wyłączeniem mebli: produkcja wyrobów ze słomy i materiałów używanych do wyplatania (PKD 16) 174 decyzje (13 % ogółu wydanych decyzji), handlem detalicznym, z wyłączeniem handlu detalicznego pojazdami samochodowymi (PKD 47) 100 decyzji (7 % ogółu wydanych decyzji), produkcją metalowych wyrobów gotowych, z wyłączeniem maszyn i urządzeń (PKD 25) 96 decyzji (7 % ogółu wydanych decyzji), handlem hurtowym i detalicznym pojazdami samochodowymi, naprawą pojazdów samochodowych (PKD 45) 95 decyzji (7 % ogółu wydanych decyzji). Ryc. 12 Najczęstsze nakazy ujęte w decyzjach administracyjnych wydanych w roku 2013, w porównaniu do roku 2012. W związku brakiem zapewnienia bezpiecznych warunków pracy pracowników narażonych na promieniowanie laserowe wydano decyzję unieruchamiającą stanowisko 47

pracy. Pracownicy narażeni byli na stanowisku pracy na 2 otwarte źródła promieniowania laserowego o niewiadomej charakterystyce i poziomie promieniowania optycznego. W 355 skontrolowanych zakładach pracy występowały przekroczenia NDS/NDN czynników szkodliwych dla zdrowia, co stanowiło 11% ogółu skontrolowanych zakładów. W ww. zakładach pracy narażonych na czynniki szkodliwe było 10533 pracowników, w tym na czynniki fizyczne 10052, pyły 1023 oraz czynniki chemiczne 149 (Ryc. 13). Ryc. 13 Pracownicy pracujący w przekroczeniach NDS/NDN czynników szkodliwych w środowisku pracy. Struktura narażenia na poszczególne czynniki w roku 2013 przedstawiała się następująco: czynniki chemiczne: największą liczbę stanowili pracownicy zatrudnieni w narażeniu na chromiany (VI) i dichromiany (VI) w przeliczeniu na chrom (VI) 35 pracowników, mangan 20 pracowników oraz oleje mineralne 18 pracowników, pyły: największą liczbę stanowili pracownicy zatrudnieni w narażeniu na pył całkowity zawierający wolną (krystaliczną) krzemionkę od 2% do 50% 490 pracowników (48 % ogółu zatrudnionych w narażeniu na zapylenie), czynniki fizyczne: największą liczbę stanowili pracownicy zatrudnieni w narażeniu na hałas 9342 pracowników (88 % ogółu zatrudnionych w narażeniu na czynniki fizyczne). Ponadto przeprowadzone czynności kontrole wykazały, iż 1480 pracowników zatrudnionych w warunkach niedostatecznego oświetlenia sztucznego. W wyniku działań kontrolnych przeprowadzonych przez pracowników Państwowej Inspekcji Sanitarnej poprawiono warunki pracy pracowników, przede wszystkim w wyniku sukcesywnego wdrażania długofalowych programów działań technicznych i organizacyjnych zmierzających do zmniejszenia narażenia na działanie czynników szkodliwych na stanowiskach pracy. 5.2 Choroby zawodowe Choroby zawodowe odzwierciedlają stan zdrowia osób pracujących, jak również higieniczne warunki pracy. Pozostają w nierozerwalnym związku z rozwojem przemysłu i stosowanymi technologiami, warunkami pracy oraz jej organizacją. Rozwój technologii oraz związana z tym zmiana warunków i sposoby wykonywania pracy (mechanizacja, robotyzacja, większa różnorodność stanowisk pracy), mają istotny wpływ na stopień obciążenia pracą i rodzaj zagrożeń występujących w środowisku pracy. 48