Zapis przebiegu debat z 25 maja i 2 czerwca 2009 r. na temat wyników badania dotyczącego zapotrzebowania na szkolenia słuŝące rozwojowi przedsiębiorczości akademickiej w Polsce. Debaty odbyły się 25 maja i 2 czerwca 2009 r., w trakcie seminarium specjalistycznego i konferencji ogólnopolskiej, które były poświęcone projektowi systemowemu PARP Przedsiębiorczość akademicka (rozwój firm spin off, spin out) zapotrzebowanie na szkolenia słuŝące jej rozwojowi. SłuŜyły one omówieniu wyników badania zrealizowanego przez SMG/KRC Poland Media S.A. oraz Polską Izbę Gospodarczą Zaawansowanych Technologii na zlecenie PARP. Do udziału w seminarium i konferencji zaproszeni zostali autorzy raportu z badania oraz przedstawiciele świata nauki, przedsiębiorcy oraz reprezentanci administracji publicznej. W pierwszej części seminarium i konferencji miała miejsce prezentacja wyników badania. Autorzy Raportu, po omówieniu celów, metod i organizacji badania oraz przedstawieniu perspektywy badań nad przedsiębiorczością akademicką, omówili rolę uczelni we wspieraniu powstawania firm spin off, spin out. Omówiono takŝe kwestię postaw respondentów wobec przedsiębiorczości akademickiej, czynników sprzyjających jej rozwojowi oraz bariery rozwoju firm odpryskowych w Polsce. Szczegółowo zaprezentowano wyniki badania dotyczące zainteresowania udziałem respondentów w bezpłatnych i płatnych szkoleniach oraz wskazano najbardziej poŝądaną tematykę szkoleń sprzyjających rozwojowi przedsiębiorczości akademickiej w Polsce. Ponadto omówione zostały kwestie poziomu wiedzy respondentów na temat zasad prowadzenia działalności gospodarczej oraz zasad ochrony praw własności przemysłowej. Analizie poddano takŝe kwestie znajomości instytucji wspierających przedsiębiorczość oraz oceny ich działań przez respondentów. Obszernie zaprezentowano takŝe rekomendacje, które zostały zawarte w raporcie z badania. W dyskusji poruszono przede wszystkim następujące kwestie: 1. Poziom wiedzy respondentów na temat zasad prowadzenia przedsiębiorstwa a ilość firm przez nich prowadzonych. Wyniki badania pokazują, Ŝe poziom samooceny naukowców i studentów jest wysoki. UwaŜają oni bowiem, Ŝe zarówno oni sami, jak i ich koledzy posiadają znaczną wiedzę na temat zasad rejestracji i prowadzenia firmy. Jednocześnie jedynie nieliczni prowadzą własne przedsiębiorstwa, w których komercjalizują swoją wiedzę profesjonalną. Dyskutanci zgodzili się z wnioskiem wysnutym przez autorów badania o prawdopodobnie znacznie zawyŝonej ocenie znajomości powyŝszych zagadnień wśród respondentów. Takie wyniki badania pokazują raczej - zdaniem uczestników dyskusji - nie stan rzeczywistej wiedzy, lecz poziom niewiedzy, stan deficytu wiedzy. MoŜe to w praktyce rodzić powaŝny problem
w przekazywaniu tej grupie szerszych informacji na temat zasad prowadzenia działalności gospodarczej. Do osób, które są przekonane o wysokim poziomie wiedzy w danym zakresie, trudno jest bowiem dotrzeć z ofertą szkoleniową i zachęcić je do uczestnictwa w szkoleniach. 2. Próba określenia, kim jest przedsiębiorca akademicki. W trakcie dyskusji zauwaŝono, Ŝe jest duŝo osób, które są kreatywne i które nie chcą załoŝyć firmy, ale chętnie pracowałyby w zespole. Na tej podstawie stwierdzono, Ŝe zazwyczaj przedsiębiorstwo, szczególnie takie, które opiera się na komercjalizacji wiedzy naukowej, jest wynikiem pracy zespołowej i w związku z tym doskonalenie umiejętności pracy w grupie jest niezwykle waŝne dla rozwoju przedsiębiorczości akademickiej. Ponadto dyskutowano kwestię, czy przedsiębiorca akademicki, to naukowiec, który powinien jednocześnie łączyć w sobie rolę kreatora i menadŝera, czy teŝ zadania te powinny być rozdzielone. Wskazano takŝe, Ŝe obecnie funkcjonujące firmy typu spin off, lub spin out zazwyczaj są od początku zespołami, w których niektóre osoby pełnią rolę kreatora, a jedna z nich lub kilka osób pełnią funkcję menadŝera. 3. Mentalność przedsiębiorcza i rola edukacji w rozwijaniu potencjału przedsiębiorczości. W trakcie dyskusji zaprezentowany został pogląd o istnieniu mentalności przedsiębiorczej oraz o tym, Ŝe istnieje pewna grupa cech osobowościowych oraz takich uwarunkowań zewnętrznych i środowiskowych, które sprzyjają podejmowaniu działań przedsiębiorczych i zwiększają prawdopodobieństwo przetrwania firmy na rynku. Cechy takie jak kreatywność, umiejętność pracy w grupie, zdolność analizowania ryzyka i zarządzania nim mogą być rozwijane w procesie edukacji oraz wzmacniane poprzez wsparcie płynące z otoczenia danej osoby. Wyniki badania pokazują, Ŝe barierami rozwoju przedsiębiorczości akademickiej są między innymi bariery mentalnościowe, strach przed ryzykiem oraz chęć unikania stresu. Umiejętne przełamywanie tych barier moŝe skutkować wzrostem liczby firm odpryskowych. WaŜną rolę do odegrania ma takŝe właściwie dopasowana do potrzeb edukacja w zakresie przedsiębiorczości. Nauka przedsiębiorczości powinna umoŝliwiać rozwój wymienionych powyŝej cech i umiejętności oraz wskazywać sposoby ich wykorzystania w praktyce. 4. Relacja: sektor prywatny - środowisko naukowe oraz zarządzanie własnością intelektualną na uczelniach. Podczas dyskusji padło stwierdzenie, Ŝe sektor prywatny oczekuje od naukowców głównie pomysłów, technologii, nowych idei, co w połączeniu z kompetencjami sektora prywatnego moŝe przynieść sukces. Konieczne jest takŝe rozwijanie zapotrzebowania gospodarki na wyniki prac badawczo rozwojowych oraz podnoszenie świadomości przedsiębiorców o moŝliwości korzystania z wyników prac naukowych. W sukcesie przedsiębiorczości akademickiej duŝą rolę do odegrania mają takŝe same uczelnie, które mogą stymulować powstawanie firm odpryskowych. WaŜne jest właściwe zarządzanie uczelnią i wiedzą powstałą na uczelni. Przykładem w tym zakresie jest Uniwersytet w Cambridge oraz niektóre uczelnie amerykańskie.
5. Świadomość naukowców o moŝliwościach komercyjnego wykorzystania ich pracy naukowej. Wyniki badania pokazują, Ŝe duŝa część respondentów jest przekonana o uŝyteczności swoich badań naukowych. Jednocześnie jednak rzeczywisty poziom transferu wiedzy i technologii ze świata nauki do biznesu jest nadal niewystarczający. Zdaniem dyskutantów potrzebne jest więc stałe wzmacnianie świadomości naukowców, Ŝe to, co jest efektem ich pracy naukowej moŝe być wykorzystane w biznesie. 6. Nauczanie przedsiębiorczości i zachowań proprzedsiębiorczych na polskich uczelniach. Wyniki badania pokazują, Ŝe większość ankietowanych studentów i naukowców Ŝywi przekonanie o dostosowaniu programów studiów i programów nauczania do potrzeb gospodarki. Respondenci w duŝej mierze wskazywali, Ŝe ich uczelnie sprzyjają podejmowaniu działalności gospodarczej. Według uczestników dyskusji powyŝsze wyniki nie odzwierciedlają w pełni rzeczywistości. Ich zdaniem program nauczania przedsiębiorczości nie jest właściwie skonstruowany, poniewaŝ kładzie zbyt duŝy nacisk na naukę zagadnień teoretycznych kosztem rozwijania umiejętności praktycznych, w tym myślenia kreatywnego i zachowań przedsiębiorczych. Taką tezę potwierdziły padające głosy stwierdzające, Ŝe uczelnie nie nauczyły dyskutantów współpracy, gry zespołowej, a wręcz przeciwnie była nastawiona na rywalizację. Takie doświadczenia zdobyte podczas studiów przekładają się na brak umiejętności współpracy w Ŝyciu zawodowym. Z tą opinią zgodziła się duŝa część uczestników dyskusji, podczas której zgłoszono takŝe potrzebę przebudowy programów nauczania w duchu zgodnym z trendami światowymi w tym zakresie. W krajach, w których rozwój przedsiębiorczości akademickiej jest na wyŝszym poziomie niŝ w Polsce, zostały wypracowane pewne wzorce kształcenia w zakresie przedsiębiorczości, które w zdecydowanie większym stopniu uwzględniają potrzebę rozwijania umiejętności praktycznych. W tych krajach nauczanie przedsiębiorczości jest zwykle realizowane systemowo, z uwzględnieniem wszystkich typów i kierunków szkół oraz w sposób odpowiadający potrzebom gospodarki w danym czasie. Zagraniczne wzorce kształcenia w zakresie przedsiębiorczości akademickiej po dostosowaniu do realiów naszego kraju - mogą stanowić podstawę do budowy nowych, lepszych programów nauczania. 7. Konieczność zdefiniowania grupy docelowej wsparcia w ramach przedsiębiorczości akademickiej. W dyskusji padło stwierdzenie, Ŝe w Polsce istnieje niezrozumienie pojęć takich jak small business, przedsiębiorczość i przedsiębiorczość akademicka oraz relacji pomiędzy tymi zjawiskami. Stwierdzono takŝe, Ŝe w ramach przedsiębiorczości nie powinno się wspierać biznesów prostych, bo przedsiębiorczość akademicka nie jest tym samym co small business. Potrzebne jest takŝe ustalenie, jaki powinien być poziom innowacyjności przedsięwzięcia biznesowego, tak aby mogło ono uzyskać wsparcie. Zdaniem jednego z dyskutantów wspierać powinno się innowacyjność na poziomie krajowym (w przypadku pracowników
naukowych) oraz w przypadku studentów wsparciem powinny być objęte pomysły wykorzystujące wiedzę zdobytą na studiach. 8. Czynniki wpływające na rozwój przedsiębiorczości akademickiej. Poruszono kilka kwestii, które uznano za kluczowe dla rozwoju przedsiębiorczości akademickiej. W trakcie dyskusji padło stwierdzenie, Ŝe przede wszystkim niezbędny jest klimat współpracy, klimat społeczny wokół uczelni i przedsiębiorczości. Obecnie wśród pracowników naukowych często brakuje identyfikacji z uczelnią i ze środowiskiem naukowym, a takŝe z realizowanym przez nich projektem. Konieczne jest takŝe inne, lepsze zarządzanie uczelniami oraz wiedzą na nich wytworzoną. Aby przedsiębiorczość akademicka mogła się lepiej rozwijać potrzebna jest takŝe budowa spójnego systemu jej wsparcia, uwzględniającego wszystkie aspekty kluczowe dla rozwoju tych firm. Dopiero spójny, całościowy system, uwzględniający zarówno aspekty prawne, społeczne, finansowe, edukacyjne i mentalnościowe moŝe skutkować trwałym wzrostem liczby firm odpryskowych i ich dłuŝszą przeŝywalnością na rynku. Zwrócono takŝe uwagę na fakt, Ŝe funkcjonujący na polskich uczelniach sposób uzyskiwania stopni naukowych nie sprzyja rozwojowi przedsiębiorczości akademickiej. W obecnie obowiązującej ustawie o szkolnictwie wyŝszym, system parametrycznej oceny pracowników naukowych zbyt duŝą wagę przywiązuje do zagadnień takich jak liczba cytowań czy publikacji. Brakuje natomiast uwzględnienia w ocenie kwestii takich jak liczba i jakość projektów realizowanych przez naukowca, czy teŝ ich przydatność dla gospodarki. Zdaniem dyskutantów system oceny pracowników naukowych powinien ulec zmianie w kierunku włączenia do niego kwestii związanych z realizacją projektów, które mogą być wdroŝone w praktyce biznesowej. 9. Określenie roli uczelni wyŝszych. Zdaniem dyskutantów najwaŝniejszą rolą współczesnych uczelni jest generowanie wiedzy o jak najwyŝszej jakości. Ale rolą uczelni powinno być takŝe dbanie o transfer tej wiedzy do gospodarki i społeczeństwa, które te uczelnie utrzymuje. Współczesne uczelnie wyŝsze powinny mieć nieco inaczej zdefiniowaną misję, która nie powinna ograniczać się jedynie do tworzenia wiedzy dla niej samej, lecz takŝe obejmować potencjalne korzyści dla społeczeństwa i gospodarki płynące z tej wiedzy. Aby uczelnie mogły sprawnie realizować powyŝsze zadania, zarządzanie nimi powinno być powierzone menadŝerom współpracującym z lokalnym biznesem. Niezwykle waŝne są bowiem zrozumienie i dobre relacje tych dwóch środowisk: świata nauki i świata biznesu. NajwaŜniejsze wnioski i rekomendacje płynące z dyskusji Do rozwoju przedsiębiorczości akademickiej potrzebne jest współdziałanie świata nauki ze światem biznesu oraz tworzenie całościowego, spójnego systemu wsparcia dla firm typu spin off, spin out.
Niezwykle waŝne jest budowanie korzystnego klimatu wokół przedsiębiorczości akademickiej i komercjalizacji wiedzy. W tym celu niezbędna jest przebudowa systemu edukacji i szkolnictwa wyŝszego oraz promocja postaw proprzedsiębiorczych. Nauka przedsiębiorczości powinna w większym stopniu uwzględniać potrzebę rozwijania takich umiejętności jak praca zespołowa, rozsądne analizowanie ryzyka i zarządzanie ryzykiem. WaŜne jest takŝe budowanie pozytywnego nastawienia do prowadzenia działalności gospodarczej oraz wzmacnianie motywacji w tym zakresie. Pozytywnym wnioskiem płynącym z badań jest to, Ŝe najbliŝsze otoczenie (rodzina, znajomi) zdaniem respondentów sprzyjałoby ich działaniom przedsiębiorczym. Jednocześnie wytęŝonej pracy wymaga zmiana postaw dalszego otoczenia studentów i pracowników naukowych, które w odbiorze respondentów - w znacznie mniejszym stopniu wspierałoby ich decyzję o podjęciu działalności gospodarczej. Istnieje potrzeba wzmocnienia uczelni w zakresie ich umiejętności zarządzania i rozwoju przedsiębiorczości akademickiej. Kwestia sposobu realizacji tego celu powinna być przedmiotem odrębnej, szerokiej dyskusji. Trzeba dąŝyć do stworzenia modelu, w którym kreator naukowiec byłby wsparty przez kogoś posiadającego kompetencje menadŝerskie. Jednocześnie jednak naleŝy dbać o to, by podnosić poziom świadomości naukowców o moŝliwości komercyjnego wykorzystania ich pracy naukowej. Rozwojowi przedsiębiorczości akademickiej będzie sprzyjać zmiana w zakresie zarządzania uczelnia wyŝszą. Na czele uczelni powinna stać osoba z bardzo wysokimi kompetencjami menadŝerskimi. Opracowano na podstawie raportu z badania oraz transkrypcji zapisu z przebiegu debat w trakcie seminarium i konferencji.