Studenckie Koło Naukowe Bibliotekoznawców Uniwersytetu Łódzkiego Kurs komputerowy dla słuchaczy Łódzkiego Uniwersytetu Trzeciego Wieku Zajęcia 4 Zasoby światowej pajęczyny. Przeszukiwanie zbiorów internetu pod kątem własnych zainteresowań Szczegóły i pomoc na naszej stronie: www.bibliotekoznawcy.uni.lodz.pl/kurs/ Wprowadzenie Po zapoznaniu się z podstawowymi zasadami funkcjonowania internetu, które zostały przedstawione w trakcie ostatnich zajęć, przejdźmy do kolejnego etapu eksploracji, której przedmiotem będą wybrane strony internetowe. Rozpoczniemy od strony Biblioteki Uniwersyteckiej w Łodzi, która, oprócz katalogu komputerowego Biblioteki, pozwala od niedawna zamawiać elektronicznie ksiąŝki. Na ww. stronie znajdują się ponadto bazy danych, do części których mamy dostęp takŝe z poziomu domowego komputera. Biblioteka Uniwersytecka w Łodzi Stronę Biblioteki Uniwersyteckiej w Łodzi odnajdziemy w internecie pod adresem www.lib.uni.lodz.pl. Jej struktura, tak jak to widać na poniŝszym rysunku, jest następująca: po lewej znajdziemy linki do podstawowych informacji o Bibliotece, godziny jej otwarcia, informacje (niekiedy dostęp) do baz danych zakupionych przez Bibliotekę, jak równieŝ czasopism on-line. Dodatkowo w menu tym odnajdziemy informacje o bibliotekach zakładowych, odnośniki do innych stron o interesującej tematyce (tzw. linki) oraz komunikaty Biblioteki. Rys. 1 Strona Biblioteki Uniwersytetu w Łodzi www.lib.uni.lodz.pl Strona 1 z 6 W środkowej części ekranu są publikowane bieŝące informacje jest tam, jak widzimy, notka o elektronicznym zamawianiu ksiąŝek (które moŝe sprawić nieco trudności) czy aktualności związane z nowo zakupionymi bazami. Po prawej stronie witryny znajduje się odnośnik do czasopisma Bibuła, a powyŝej obok logotypu Uniwersytetu Łódzkiego
odnośnik do katalogu bibliotecznego, który moŝemy przejrzeć za pośrednictwem komputera. Dostęp do katalogu następuje za pomocą nowej strony, która wygląda tak, jak na rysunku 2. Rys.2 Katalog on-line Biblioteki Uniwersyteckiej w Łodzi Wybierając z lewej strony sposób przeszukiwania bazy (kliknijmy w okrągły przycisk koło słowa Tytuł, czy Temat ), moŝemy określić, jak chcemy odnaleźć interesującą nas pozycję ksiąŝkową. Przykładowo: kliknijmy na przycisk obok Tytułu i wpiszmy w polu poniŝej frazy Wprowadź wyraŝenie wyszukiwawcze tekst Noce i dnie. Kiedy to juŝ uczynimy, naciskamy przycisk Szukaj. Po chwili wyświetla nam się lista z tytułami ksiąŝek najbardziej zbliŝonych do tego, który wpisaliśmy. W zbiorach Biblioteki Uniwersyteckiej Noce i dnie są trzytomowe, więc klikając na Noce i dnie. 1 / (jest to odnośnik) przejdziemy do strony z informacjami na temat konkretnej ksiąŝki (do jednego lub większej liczby egzemplarzy). Biblioteka Uniwersytecka posiada w swoich zbiorach dwa egzemplarze Nocy i dni, o czym moŝemy dowiedzieć się właśnie klikając na Noce i dnie. 1 /. Pierwszy egzemplarz ma sygnaturę 396465/1 i moŝna go wypoŝyczyć (jak wskazuje status ksiąŝka jest na półce ), drugi zaś ten o sygnaturze PG7153.D22N5 2003 t.1e1 jest ksiąŝką, z której moŝna korzystać tylko na miejscu, więc nie będziemy się nim zajmować. Aby zamówić ksiąŝkę elektronicznie, kliknijmy na przycisk Zamów. W kaŝdym przypadku powinniśmy spojrzeć, czy czasem nie jest ona juŝ wypoŝyczona, gdyŝ w tym przypadku po prostu ją zarezerwujemy, ale ze zrozumiałych względów nie otrzymamy w wypoŝyczalni. Strona 2 z 6
Po kliknięciu na przycisk Zamów przechodzimy do ekranu logowania, który słuŝy potwierdzeniu naszej wiarygodności dla systemu bibliotecznego. W pierwszej rubryce wpisujemy nazwiskoi imię, koniecznie bez polskich znaków np. ś, ć, ź, a w drugiej hasło, którym jest numer karty bibliotecznej. W związku z tym, Ŝe katalog biblioteczny pamięta jaką ksiąŝkę zamawiamy, pojawi się ona na liście i będziemy mogli kontynuować proces. W tym celu znów kliknijmy na przycisk Rys.3 Potwierdzenie zamówienia Zamów. Następnie moŝemy wybrać miejsce, gdzie będziemy odbierać ksiąŝkę domyślnie uczynimy to w WypoŜyczalni BUŁ i tak to pozostawmy. Teraz klikając na przycisk Ok (por. Rys. 3) ostatecznie potwierdzimy nasze zamówienie. W ciągu najbliŝszych dwóch godzin ksiąŝka znajdzie się w wypoŝyczalni. Uniwersyteckie bazy danych Interesującą bazą zawierającą artykułu z dziedziny informacji naukowej, nauk społecznych, humanistycznych, pedagogicznych, dyscyplin komputerowych, rolnictwa, medycyny itp. jest baza EBSCO. Dotrzeć do niej moŝemy wybierając opcję Bazy danych on-line z głównej, pierwszej strony Biblioteki. Gdy na nią klikniemy, otwiera się strona ze spisem baz zakupionych przez BUŁę, wśród nich, dziesiąta od góry, jest Serwis EIFL Direct (Bazy EBSCO). Kliknijmy na czerwone litery. Rys.4 Wybór bazy EBSCO Na nowej stronie koniecznie kliknijmy na adres internetowy http://search.ebscohost.com, który jest linkiem. Z niego moŝe korzystać Biblioteka Uniwersytecka i tylko za jego pośrednictwem będziemy mieli dostęp do bazy. W nowo otwartym oknie klikamy na link EBSCOhost Web i juŝ znajdujemy się w bazie. Teraz powinniśmy wybrać tematykę przeszukiwanych zbiorów. Jak juŝ wspomnieliśmy wcześniej, jest ona dość szeroka. My wybierzmy 12 z kolei (licząc od góry), tę o nazwie Newspaper Source (zapewnia treść 25 międzynarodowych, głównie amerykańskich czasopism). Tym samym kliknijmy na Newspaper Source (zob. Rys. 5) Strona 3 z 6
W nowym oknie moŝemy wybrać tytuł czasopisma, poszukiwane słowa kluczowe, a takŝe format informacji wyjściowej (czy zwykły tekst, czy format PDF w nim znajduje się chociaŝby niniejszy dokument). Dodatkowo u góry okna znajdują się zakładki z Rys. 5 Klikamy na Newspaper Source moŝliwością wyboru typu wyszukiwania czy ma być proste, czy zaawansowane. Sporą przeszkodą moŝe być język angielski, jednak podstawowa jego znajomość z pewnością pozwoli efektywnie przeszukiwać zbiory. Dla osób, które lepiej znają język angielski, mamy bazę Scirus, która równieŝ rejestruje artykuły poświęcone informacji, komputerom itd. Znajduje się ona pod adresem www.scirus.com. Treści związane z edukacją, nauką, kształceniem najlepiej pomoŝe nam wyszukać www.scholar.google.com. Fora internetowe Bardzo popularnym wśród internautów miejscem wymiany opinii są w Internecie róŝnorodne fora internetowe. Forum posiada kaŝda przyzwoita strona internetowa. MoŜna na nim dzielić się uwagami, zadawać pytania. W ten sposób tworzy się społeczność internetowa, skupiona wokół danego zagadnienia, tematu itd. Zasadę funkcjonowania forum chcielibyśmy zaprezentować na przykładzie tego, które znajduje się pod adresem www.utw.pl. Jest to strona tworzona przez Fundację dla Uniwersytetu Jagiellońskiego i zawiera dane teleadresowe o blisko 90 Uniwersytetach Trzeciego Wieku działających obecnie w Polsce. Poświęćmy chwilę na przejrzenie strony. Po lewej stronie znajduje się menu, w którym poniŝej jest opcja Forum. Kliknijmy na nią. Pojawia się ekran z przykładowymi spisami uŝytkowników internetu. Klikając Nowy temat, tutaj, i na kaŝdym innym forum, będziemy mogli dodać własną opinię, do czego wszystkich zapraszamy. Strona kolejowa Internetowy rozkład jazdy stał się ostatnimi czasy bardzo przydatny. Nie trzeba wydawać pieniędzy na telefony, teraz moŝna bezpłatnie sprawdzić poŝądane połączenie. Strona Polskich Kolei Państwowych ma adres www.pkp.pl. Znajdziemy na niej aktualne informacje nt. wprowadzonych zmian, nowych pociągów czy istniejących pociągów. Znajdziemy wreszcie ogólnokrajowy rozkład pociągów. W górnym prawym rogu strony znajduje się prosta wyszukiwarka. W polach z: i do do: moŝemy wpisać miejsce rozpoczęcia i zakończenia podróŝy, Strona 4 z 6
poprzez dalsze opcję jej czas rozpoczęcia i godzinę. Klikając Wyszukaj otrzymamy wyniki wyszukiwania najbardziej odpowiadające naszym potrzebom, które dalej, za pomocą opcji Wcześniej i Później moŝemy przeglądać. Biblioteki cyfrowe DuŜe zainteresowanie wielu z nas budzą ksiąŝki stare, te XVIII- i XIX-wieczne. Szukać ich moŝemy, owszem, w duŝych bibliotekach naukowych, ale takŝe w internecie. Rys. 6 Strona www.pkp.pl I tak, pod adresem http://dlib.bg.pwr.wroc.pl/ (koniecznie http://!) znajdziemy stronę Dolnośląskiej Biblioteki Cyfrowej, w której, juŝ cyfrowych zbiorach, znajdziemy wiele cennych, starych, i co najwaŝniejsze ocalonych przed zniszczeniem zbiorów. Co prawda część ksiąŝek zostało zapisanych w formacie djvu (trzeba ściągnąć specjalną wtyczkę i dopiero wtedy mzoŝna preglądać), ale za to wiele ksiąŝek znajduje się w formacie PDF, którego uŝywamy do czytania tych właśnie materiałów, więc bez problemu będziemy mogli czytać ksiąŝki na przykład w XIX-wiecznej szwabasze. Darmowe ksiąŝki w internecie W internecie sporo jest projektów, które udostępniają za darmo treści ksiąŝek. Nie znajdziemy tam ksiąŝek najnowszych (chroni je prawo autorskie), ale te starsze równie przydatne są do odszukania. Wpisując do wyszukiwarki www.google.pl hasło Biblioteka wirtualna natrafimy na strony wielu inicjatyw takiego właśnie udostępniania ksiąŝek. Na nasze potrzeby wybierzmy trzeci z wyników ww. wyszukiwania, czyli stronę Biblioteka Literatury Polskiej w Internecie. Kliknijmy na link do niej. PoniŜej, na nowej stronie, wybierając WIRTUALNA BIBLIOTEKA LITERATURY POLSKIEJ będziemy mogli przejrzeć chronologicznie wszystkie ksiąŝki, które aktualnie znajdują się w bazie. Zwróćmy uwagę, Ŝe w przewaŝającej części będą to lektury szkolne Darmowe programy Internet to nie tylko nauka. To takŝe zabawa. Całym światem komputerowym rządzi zasada, Ŝe oprócz programów, za które naleŝy zapłacić, istnieją równieŝ te, które są całkowicie bezpłatne, poniewaŝ tak Ŝyczyli sobie ich twórcy. Przykładem strony, z której moŝemy ściągnąć na nasz komputer właśnie darmowe programy (lub jeśli zaznaczono inaczej takŝe te, które nie są darmowe, ale moŝemy je bezpłatnie wypróbować, i jeśli nam się spodobają kupić) jest www.dobreprogramy.pl. Zobaczmy jak zbudowana Strona 5 z 6
jest ta strona w menu (u góry strony) mamy opcje: Aktualności, Programy, Demonstracje, Artykuły, Po godzinach, Forum (kolejne!), wreszcie Sklep. W zakładce Aktualności znajdziemy informacje nt. nowinek ze świata internetu, komputerów. Pełne wersje programów moŝemy ściągnąć, po ich uprzednim odnalezieniu (jest ich naprawdę duŝo!) z zakładki Programy. Wersje demonstracyjne, te z ograniczonymi funkcjami, ale gotowe do pracy znajdziemy w zakładce Demonstracje. No i zakładka Po godzinach gdzie odnajdziemy mnóstwo darmowych gier, które umilą nam czas na komputerze. Warto poświęcić nieco czasu na przejrzenie tej strony. MoŜe bowiem okazać się, Ŝe nie musimy kupować wartego od kilku do kilkunastu tysięcy złotych programu (to nie pomyłka) do składu tekstu, skoro moŝemy ściągnąć całkowicie darmowy 1. Encyklopedie Czy wiedzą Państwo, jaki jest ekonomiczny odpowiednik 30-tomowej Encyklopedii PWN? Wikipedia, Wolna Encyklopedia. A co więcej darmowa (nie licząc połączenia z Internetem). Oczywiście Wikipedia nie jest redagowana przez sztab naukowców. Zajmują się tym internauci, którzy w przewaŝającej większości dbają o staranność i sumienność wprowadzanych haseł. JeŜeli internauci, to takŝe my. Widząc przekłamanie, kaŝdy z nas moŝe logując się do encyklopedii poprawić nie do końca poprawne hasło. Wikipedię odnajdziemy w internecie pod adresem www.wikipedia.org. Na stronie tej mo- Ŝemy dowiedzieć się, ile haseł uwzględniają poszczególne wersje językowe encyklopedii. Trzeba przyznać, Ŝe wynik 359 000 polskich haseł jest bardzo przyzwoity i klasyfikuj polską wersję na czwartym, zasłuŝonym, miejscu. Wybierzmy wersję polską. Na stronie głównej odnajdziemy: informacje o wydarzeniach w dniu dzisiejszym, historyczne wydarzenia dzisiejszego dnia, listę artykułów na medal. Dzięki hipertekstowi moŝemy nie tylko dowiedzieć się, co wydarzyło się 26 marca (kto by pomyślał, Ŝe równo 99 lat temu na ulicach Warszawy pojawiły się tramwaje elektryczne!), ale sprawdzić szybko dni poprzednie i kolejne. Przy tradycyjnej encyklopedii zajęłoby to nam sporo czasu. Po lewej stronie okna jest pole wyszukiwania. Wpiszmy tam dowolną frazę i przejdźmy do artykułu o niej klikając przycisk Przejdź. Sprawdzając moŝliwości wyszukiwarki szybko przekonamy się, jak róŝnorodnie rozbudowane są artykuły (por. hasło Łódź ). Podsumowanie Zachęcamy do samodzielnego przeglądania podanych wyŝej stron i wyszukiwania nowych. Ogromne zbiory internetu z pewnością kaŝdemu umoŝliwią odnalezienie interesującego zagadnienia. 1 Chodzi o program Scribus. Strona domowa tego programu do profesjonalnego składu publikacji to www.scribus.net. Program ten odnajdziemy takŝe na stronie www.dobreprogramy.pl. Strona 6 z 6