MONOGRAFIE PRAWNICZE

MONOGRAFIE PRAWNICZE WOLNOŚĆ SUMIENIA I WYZNANIA W ORZECZNICTWIE EUROPEJSKIEGO TRYBUNAŁU PRAW CZŁOWIEKA MICHAŁ HUCAŁ Wydawnictwo C. H. Beck

MONOGRAFIE PRAWNICZE MICHAŁ HUCAŁ WOLNOŚĆ SUMIENIA I WYZNANIA W ORZECZNICTWIE EUROPEJSKIEGO TRYBUNAŁU PRAW CZŁOWIEKA

Polecamy nasze publikacje: Lech Garlicki (red.) KONWENCJA O OCHRONIE PRAW CZŁOWIEKA I PODSTAWOWYCH WOLNOŚCI. TOM I. KOMENTARZ DO ARTYKUŁÓW 1 18 Duże Komentarze Becka Lech Garlicki (red.) KONWENCJA O OCHRONIE PRAW CZŁOWIEKA I PODSTAWOWYCH WOLNOŚCI. TOM II. KOMENTARZ DO ARTYKUŁÓW 19 59 ORAZ PROTOKOŁÓW DODATKOWYCH Duże Komentarze Becka Andrzej Wróbel (red.) KARTA PRAW PODSTAWOWYCH UNII EUROPEJSKIEJ. KOMENTARZ Duże Komentarze Becka Mariusz Jabłoński (red.) WOLNOŚCI I PRAWA JEDNOSTKI W KONSTYTUCJI RP. TOM I. IDEE I ZASADY PRZEWODNIE KONSTYTUCYJNEJ REGULACJI WOLNOŚCI I PRAW JEDNOSTKI W RP Studia Prawnicze Artur Mezglewski, Henryk Misztal, Piotr Stanisz PRAWO WYZNANIOWE, 3. wyd. Podręczniki Prawnicze www.ksiegarnia.beck.pl

WOLNOŚĆ SUMIENIA I WYZNANIA W ORZECZNICTWIE EUROPEJSKIEGO TRYBUNAŁU PRAW CZŁOWIEKA MICHAŁ HUCAŁ WYDAWNICTWO C. H. BECK WARSZAWA 2012

Redaktor prowadzący: Emilia Rucińska-Sech Wydawnictwo C. H. Beck 2012 Wydawnictwo C. H. Beck Sp. z o.o. ul. Bonifraterska 17, 00-203 Warszawa Skład i łamanie: Wydawnictwo C. H. Beck Druk i oprawa: Elpil, Siedlce ISBN 978-83-255-4121-7 ISBN e-book 978-83-255-4122-4

Spis treści Wykaz skrótów... Wykaz aktów normatywnych... Wykaz orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka oraz Komisji Praw Człowieka Rady Europy... Wykaz literatury... XXI Wstęp... X X V I I Rozdział 1. Funkcjonowanie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w systemie prawnym Rady Europy... 1 1. Prawa człowieka w systemie prawnym Rady Europy... 2 2. Organizacja i funkcjonowanie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka... 4 3. Metodologia interpretacji Konwencji przez ETPCz... 6 Rozdział 2. Pojęcie, zakres i ograniczenia ochrony wolności sumienia i wyznania w Konwencji... 13 1. Zakres ochrony forum internum... 19 2. Zakres ochrony forum externum... 21 3. Ograniczenia ochrony w zakresie forum externum... 25 4. Zakaz dyskryminacji ze względu na sumienie i wyznanie.. 33 5. Prawo do edukacji w kontekście wolności sumienia i wyznania... 38 Rozdział 3. Węzłowe problemy dotyczące wolności sumienia i wyznania w orzecznictwie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka... 45 1. Przekonania religijne sprzeczne z Konwencją... 46 2. Stosunek państwa do tzw. sekt... 53 3. Prawo do nieujawniania przekonań religijnych... 61 4. Prozelityzm a misjonowanie: kontrowersje co do zakresu ochrony... 64 5. Osoby o ograniczonej swobodzie forum externum... 73 6. Obowiązki wobec państwa a wolność sumienia i wyznania. 81 7. Pozytywne obowiązki państwa w zakresie wolności sumienia i wyznania... 88 8. Stosunek ustrojowy państwa do związków wyznaniowych.. 94 9. Obecność symboli religijnych w przestrzeni publicznej... 104 VII IX XI V

Spis treści 10. Problemy ochrony wolności sumienia i wyznania w szkolnictwie publicznym... 124 11. Tworzenie związków wyznaniowych... 135 12. Autonomia związków wyznaniowych... 151 13. Rozwiązanie związku wyznaniowego i zakaz jego działalności... 168 14. Kwestie zatrudnienia a związki wyznaniowe... 177 15. Finansowanie związków wyznaniowych... 187 16. Ograniczona rola art. 14 w ochronie wolności sumienia i wyznania poza rażącymi przypadkami naruszenia art. 9.. 192 Rozdział 4. Kolizja wolności sumienia i wyznania z innymi prawami chronionymi przez Konwencję... 201 1. Wolność wyrażania opinii (art. 10 Konwencji)... 202 2. Wolność zgromadzania się i stowarzyszania się (art. 11 Konwencji)... 212 3. Stosowanie prawa wewnętrznego związku wyznaniowego w prawie państwowym (art. 6 1 Konwencji)... 218 Podsumowanie... 223 Indeks rzeczowy... 227 VI

Wykaz skrótów 1. Źródła prawa EKPCz... Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Pod.stawowych Wolności z 4.11.1950 r. (Dz.U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284 ze zm.) Konstytucja RP... Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z 2.4.1997 r. (Dz.U. z 1997 r. Nr 78, poz. 483 ze zm.) 2. Organy orzekające EKomPCz... ETPCz... GC... KPCz ONZ... TSUE... 3. Czasopisma AC... CLW... ELJ... EPS... OJLR... PiP... PiR... PPW... RTChAT... SPW... 4. Inne art... lit... m.in... n... niepubl... np... Europejska Komisja Praw Człowieka Europejski Trybunał Praw Człowieka Grand Chamber/Wielka Izba ETPCz Komitet Praw Człowieka ONZ Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej Annales Canonici Cardozo Law Review Ecclesiastical Law Journal Europejski Przegląd Sądowy Oxford Journal of Law and Religion Państwo i Prawo Prawo i Religia Przegląd Prawa Wyznaniowego Rocznik Teologiczny Chrześcijańskiej Akademii Teologicznej Studia z Prawa Wyznaniowego artykuł litera między innymi następna (-e, -y) niepublikowana (-e, -y) na przykład VII

Wykaz skrótów Nr... orz... pkt... por.... post... poz... r... red... s... t... tekst jedn... tzw.... uchw.... ust.... wyr... ze zm... zob... numer orzeczenie punkt porównaj postanowienie pozycja rok redakcja strona tom tekst jednolity tak zwana (-e, -y) uchwała ustęp wyrok ze zmianami zobacz VIII

Wykaz aktów normatywnych Wykaz nie obejmuje aktów prawnych, które stanowiły przedmiot analizy prawnej orzeczeń, o ile nie zostały uwzględnione w pracy bezpośrednio przez autora pracy. Europejska konwencja o ochronie zwierząt przeznaczonych do uboju z 10.5.1979 r. (Dz.U. z 2008 r. Nr 126, poz. 810) Francuska ustawa Nr 2010 1192 z 11.10.2010 r. zakazująca zakrycia twarzy w miejscach publicznych, tłum. M. Zawiślak, PPW 2011, Nr 3 Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej (Dz.Urz. UE C Nr 83 z 9.5.2008 r., s. 389) Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności z 4.11.1950 r. (Dz.U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284 ze zm.) Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych (Dz.U. z 1977 r. Nr 38, poz. 167) Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Społecznych i Kulturalnych z 19.12.1966 r. (Dz.U. z 1977 r. Nr 38, poz. 169) Powszechna Deklaracja Praw Człowieka z 10.12.1948 r. Statut Rady Europy (Dz.U. z 1994 r. Nr 118, poz. 565) IX

Wykaz orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka oraz Komisji Praw Człowieka Rady Europy 97 Members of the Gldani Congregation of Jehovah s Witnesses and 4 Others v. Georgia, Nr 71156/01, orzeczenie Izby z 3.5.2007 r. A. v. Switzerland, Nr 10640/83, decyzja Komisji z 9.5.1984 r. A., B. and C. v. Ireland [GC], Nr 25579/05, orzeczenie Wielkiej Izby z 16.12.2010 r. Abdulaziz, Cabales and Balkandali v. the United Kingdom, Nr 9214/80, 9473/81 i 9474/81, orzeczenie Izby z 28.5.1985 r. Acmanne and Others v. Belgium, Nr 10435/83, decyzja Komisji z 10.12.1984 r. Agga v. Greece (No. 2), Nr 50776/99 oraz Nr 52912/99, orzeczenie Izby z 17.10.2002 r. Agga v. Greece (No. 3), Nr 32186/02, orzeczenie Izby z 13.7.2006 r. Agga v. Greece (No. 4), Nr 33331/02, orzeczenie Izby z 13.7.2006 r. Ahmet Arslan and Others v. Turkey, Nr 41135/98, orzeczenie Izby z 23.2.2010 r. Ahmad v. the United Kingdom, Nr 8160/78, decyzja Komisji o dopuszczalności skargi z 12.3.1981 r. Ahtinen v. Finland, Nr 48907/99, orzeczenie Izby z 23.9.2008 r. Airey v. Ireland, Nr 6289/73, orzeczenie Izby z 9.10.1979 r. Aktas v. France, Nr 43563/08, decyzja o dopuszczalności skargi z 30.6.2009 r. Albert-Engelmann-Gesellschaft mbh v. Austria, Nr 46389/99, orzeczenie Izby z 19.1.2006 r. Alekseyev v. Russia, Nr 4916/07, 25924/08 i 14599/09, orzeczenie Izby z 21.10.2010 r. Alexandridis v. Greece, Nr 19516/06, orzeczenie Izby z 21.2.2008 r. Al-Nashif v. Bulgaria, Nr 50963/99, orzeczenie Izby z 20.6.2002 r. Alujer Fernandez and Caballero Garcia v. Spain, Nr 53072/99, decyzja o dopuszczalności skargi z 14.6.2001 r. Angeleni v. Sweden, Nr 1041/83, decyzja o dopuszczalności skargi z 3.12.1986 r. Anguelova v. Bulgaria, Nr 38361/97, orzeczenie Izby z 13.6.2002 r. Appel-Irrgang v. Germany, Nr 45216/07, decyzja o dopuszczalności skargi z 6.10.2009 r. Arrowsmith v. the United Kingdom, Nr 7050/75, Raport Komisji z 12.10.1978 r. Artico v. Italy, Nr 6694/74, orzeczenie Izby z 13.5.1980 r. Association Les Témoins de Jéhovah v. France, Nr 8916/05, orzeczenie z 30.6.2011 r. Association of Citizens Radko and Paunkovski v. the former Yugoslav Republic of Macedonia, Nr 74651/01, orzeczenie Izby z 15.1.2009 r. XI

Wykaz orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka... Autio v. Finland, Nr 17086/90, decyzja o dopuszczalności skargi z 6.12.1991 r. Aydin Tatlav v. Turkey, Nr 50692/99, orzeczenie Izby z 2.5.2006 r. B.C. v. Switzerland, Nr 19898/92, decyzja Komisji o dopuszczalności skargi z 30.8.1993 r. Barankevich v. Russia, Nr 10519/03, orzeczenie Izby z 26.7.2007 r. Bayatyan v. Armenia, Nr 23459/03, decyzja o dopuszczalności skargi z 12.12.2006 r. Bayatyan v. Armenia, Nr 23459/03, orzeczenie Izby z 27.10.2009 r. Bayatyan v. Armenia [GC], Nr 23459/03, orzeczenie Wielkiej Izby z 7.7.2011 r. Bayrak v. France, Nr 14308/08, decyzja o dopuszczalności skargi z 30.6.2009 r. Bączkowski and Others v. Poland, Nr 1543/06, orzeczenie Izby z 3.5.2007 r. Bernard and Others v. Luxembourg, Nr 17187/90, decyzja Komisji z 8.9.1993 r. Biserica Adevarat Ortodoxa din Moldova and Others v. Moldova, Nr 952/03, orzeczenie Izby z 27.2.2007 r. Boychev and Others v. Bulgaria, Nr 77185/01, orzeczenie Izby z 27.1.2011 r. Bruno v. Sweden, Nr 32196/96, decyzja o dopuszczalności skargi z 28.8.2001 r. Bukharatyan v. Armenia, Nr 37819/03, orzeczenie Izby z 10.1.2012 r. Burden and Burden v. the United Kingdom, Nr 13378/05, orzeczenie Izby z 12.12.2006 r. Buscarini and Others v. San Marino [GC], Nr 24645/94, orzeczenie Wielkiej Izby z 18.2.1999 r. C. v. the United Kingdom, Nr 10358/83, decyzja Komisji z 15.12.1983 r. Campbell and Cosans v. the United Kingdom, Nr 7511/76 i 7743/76, orzeczenie Izby z 25.2.1982 r. Canea Catholic Church v. Greece, Nr 25528/94, orzeczenie Izby z 16.9.1997 r. Carlo Boffa and Thirteen Others v. San Marino, Nr 26536/95, decyzja Komisji o dopuszczalności skargi z 15.1.1998 r. Cârmuirea Spirituală a Musulmanilor din Republica Moldova v. Moldova, Nr 12282/02, decyzja o dopuszczalności skargi z 14.6.2005 r. Casado Coca v. Spain, Nr 15450/89, orzeczenie Izby z 24.2.1994 r. Casimiro and Ferreira v. Luxembourg, Nr 44888/98, decyzja o dopuszczalności skargi z 27.4.1999 r. Cha are Shalom Ve Tsedek v. France [GC], Nr 27417/95, orzeczenie Wielkiej Izby z 27.6.2000 r. Cha are Shalom Ve Tsedek v. France, Nr 27417/95, raport i opinia Komisji z 20.10.1998 r. Chahal v. United Kingdom [GC], Nr 70/1995/576/662, orzeczenie Wielkiej Izby z 25.10.1996 r. Chalabi v. France, Nr 35916/04, orzeczenie Izby z 18.9.2008 r. Chappell v. the United Kingdom, Nr 12587/86, decyzja o dopuszczalności skargi z 14.7.1987 r. Chassagnou and Others v. France [GC], Nr 25088/94, 28331/95 oraz 28443/95, orzeczenie Wielkiej Izby z 29.4.1999 r. Chauvy and Others v. France, Nr 64915/01, orzeczenie Trybunału z 29.6.2004 r. XII

Wykaz orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka... Childs v. the United Kingdom, Nr 9813/82, decyzja o dopuszczalności skargi z 1.3.1983 r. Christine Goodwin v. the United Kingdom [GC], Nr 28957/95, orzeczenie Wielkiej Izby z 11.7.2002 r. Church of Scientology and 128 Members v. Sweden, Nr 8282/78, decyzja Komisji z 14.7.1980 r. Church of Scientology Moscow v. Russia, Nr 18147/02, orzeczenie Izby z 5.4.2007 r. Church of X v. the United Kingdom, Nr 3798/68, decyzja Komisji o dopuszczalności skargi z 17.12.1968 r. Cisse v. France, Nr 51346/99, orzeczenie Izby z 9.4.2002 r. Connors v. the United Kingdom, Nr 66746/01, orzeczenie Izby z 27.5.2004 r. Cox v. Turkey, Nr 2933/03, orzeczenie Izby z 20.5.2010 r., Cyprus v. Turkey [GC], Nr 25781/94, orzeczenie Wielkiej Izby z 10.5.2001 r. D. v. France, Nr 10180/82, decyzja Komisji o dopuszczalności skargi z 6.12.1983 r. D.H. and Others v. Czech Republic [GC], Nr 57325/00, orzeczenie Wielkiej Izby z 13.11.2007 r. Dahlab v. Switzerland, Nr 42393/98, orzeczenie Izby z 15.2.2001 r. Daratsakis v. Greece, Nr 12902/87, decyzja Komisji o dopuszczalności skargi z 7.10.1987 r. Darby v. Sweden, Nr 11581/85, decyzja Komisji o dopuszczalności skargi z 11.4.1988 r. Darby v. Sweden, Nr 11581/85, orzeczenie Trybunału z 23.10.1990 r. De Wilde, Ooms and Versyp v. Belgium, Nr 2832/66, 2835/66 i 2899/66, wyrok ETPCz z 18.6.1971 r. Devlin v. the United Kingdom, Nr 29545/95, orzeczenie Izby z 30.10.2001 r. Dimitras and Others v. Greece, Nr 42837/06, 3269/07, 35793/07 i 6099/08, orzeczenie Izby z 3.6.2010 r. Dimitras and Others v. Greece (No. 2), Nr 34207/08 oraz 6365/09, orzeczenie Izby z 3.11.2011 r. Dogru v. France, Nr 27058/05, orzeczenie Izby z 4.12.2008 r. Dojan and Others v. Germany, Nr 319/08, 2455/08, 7908/10, 8152/10 i 8155/12, decyzja o dopuszczalności skargi z 13.9.2011 r. Dubowska and Skup v. Poland, Nr 33490/96 i 34055/96, decyzja o dopuszczalności skargi z 18.4.1997 r. Duda and Dudova v. the Czech Republic, Nr 40224/98, decyzja o dopuszczalności skargi z 30.1.2001 r. Dudgeon v. the United Kingdom, Nr 7525/76, orzeczenie Trybunału z 22.10.1981 r. E. and G.R. v. Austria, Nr 9781/82, decyzja Komisji z 14.5.1984 r. E.B. v. France [GC], Nr 43546/02, orzeczenie Wielkiej Izby z 22.1.2008 r. Efstratiou v. Greece, Nr 24095/94, orzeczenie Trybunału z 18.12.1996 r. El Morsli v. France, Nr 15585/06, decyzja o dopuszczalności z 4.3.2008 r. Enea v. Italy [GC], Nr 74912/01, orzeczenie Wielkiej Izby z 17.9.2009 r. XIII

Wykaz orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka... Engel and Others v. the Netherlands, Nr 5100/71, 5101/71, 5102/71, 5354/72, 5370/72, orzeczenie z 8.6.1976 r. Erçep v. Turkey, Nr 43965/04, orzeczenie Izby z 22.11.2011 r. Eriksson v. Sweden, Nr 11373/85, orzeczenie Trybunału z 22.6.1989 r. F.H. v. Sweden, Nr 32621/06, orzeczenie Izby z 20.1.2009 r. F.P. v. Germany, Nr 19459/92, decyzja o dopuszczalności skargi z 29.3.1993 r. Faizov v. Russia, Nr 19820/04, decyzja o dopuszczalności skargi z 15.1.2009 r. Fener Rum Patrikligi (Ecumenical Patriarchate) v. Turkey, Nr 14340/05, orzeczenie Izby z 15.6.2010 r. Féret v. Belgium, Nr 15615/07, orzeczenie Izby z 16.7.2009 r. Fernández Martinez v. Spain, Nr 56030/07, orzeczenie Izby z 15.5.2012 r. Feti Demirtaş v. Turkey, Nr 5260/07, orzeczenie Izby z 17.1.2012 r. Finska församlingen i Stockholm and Teuvo Hautaniemi v. Sweden, Nr 24019/94, decyzja Komisji z 11.4.1996 r. Company X v. Switzerland, Nr 7865/77, decyzja o dopuszczalności skargi z 27.2.1979 r. Folgerø v. Norway [GC], Nr 15472/02, orzeczenie Wielkiej Izby z 29.7.2007 r. Fredin v. Sweden, Nr 12033/86, orzeczenie Izby z 18.2.1991 r. Freedom and Democracy Party (ÖZDEP) v. Turkey, Nr 23885/94, orzeczenie Izby z 8.12.1999 r. Frette v. France [GC], Nr 36515/97, orzeczenie Wielkiej Izby z 26.2.2002 r. Fritz Konrad and Others v. Germany, Nr 35504/03, decyzja o dopuszczalności skargi z 11.9.2006 r. Gamaleddyn v. France, Nr 18527/08, decyzja o dopuszczalności skargi z 30.6.2009 r. Georgiadis v. Greece, Nr 21522/93, orzeczenie Izby z 29.5.1997 r. Ghazal v. France, Nr 29134/08, decyzja o dopuszczalności skargi z 30.6.2009 r. Gineitiene v. Lithuania, Nr 20739/05, orzeczenie Izby z 27.7.2010 r. Giniewski v. France, Nr 64016/00, orzeczenie Izby z 31.1.2006 r. Golder v. the United Kingdom, Nr 4451/70, wyrok ETPCz z 21.2.1975 r. Gorzelik and Others v. Poland [GC], Nr 44158/98, orzeczenie Wielkiej Izby z 17.2.2004 r. Gottesman v. Switzerland, Nr 10616/83, decyzja Komisji o dopuszczalności skargi z 4.12.1984 r. Grandrath v. Germany, Nr 2299/64, raport Komisji z 12.12.1966 r. Griechische Kirchengemeinde München und Bayern e.v. v. Germany, Nr 52336/99, decyzja o dopuszczalności skargi z 18.9.2007 r. Grzelak v. Poland, Nr 7710/02, orzeczenie Izby z 15.6.2010 r. Guzzardi v. Italy, Nr 7367/76, orzeczenie Trybunału z 6.11.1980 r. H. v. Norway, Nr 17004/90, decyzja Komisji o dopuszczalności skargi z 19.5.1992 r. Halis v. Turkey, Nr 30007/96, orzeczenie Izby z 11.1.2005 r. Handyside v. the United Kingdom, Nr 5493/72, orzeczenie Trybunału z 7.12.1976 r. Hasan and Chaush v. Bulgaria, Nr 30985/96, orzeczenie Izby z 26.10.2000 r. XIV

Wykaz orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka... Hasan and Eylem Zengin v. Turkey, Nr 1448/04, orzeczenie Izby z 9.10.2007 r. Herrmann v. Germany, Nr 9300/07, orzeczenie Izby z 20.1.2011 r. Heudens v. Belgium, Nr 24630/94, decyzja o dopuszczalności skargi z 22.5.1995 r. I.A. v. Turkey, Nr 42571/98, orzeczenie Izby z 13.8.2005 r. Hoffmann v. Austria, Nr 12875/87, orzeczenie Trybunału z 23.6.1993 r. Holy Synod of the Bulgarian Orthodox Church (Metropolitan Inokentiy) and Others v. Bulgaria, Nr 412/03 i 35677/04, orzeczenie Izby z 22.1.2009 r. Holy Synod of the Bulgarian Orthodox Church (Metropolitan Inokentiy) and Others v. Bulgaria, Nr 412/03 i 35677/04, orzeczenie Izby co do zadośćuczynienia z 16.9.2010 r. Hoogendijk v. the Netherlands, Nr 58641/00, decyzja o dopuszczalności skargi z 6.1.2005 r. Iglesia Bautista El Salvador and Ortega Moratilla v. Spain, Nr 17522/90, decyzja Komisji o dopuszczalności skargi z 11.1.1992 r. Igors Dmitrijevs v. Latvia, Nr 61638/00, orzeczenie Izby z 30.11.2006 r. Informationsverein Lentia and Others v. Austria, Nr 13914/88, 15041/89, 15717/89, 15779/89 i 17207/90, orzeczenie Izby z 24.11.1993 r. Institute of French Priests and Others v. Turkey, Nr 26308/95, decyzja Komisji o dopuszczalności skargi z 19.1.1998 r. Iskcon and 8 Others v. the United Kingdom, Nr 20490/92, decyzja o dopuszczalności skargi z 8.3.1994 r. Islamische Religionsgemeinschaft e.v. v. Germany, Nr 53871/00, decyzja o niedopuszczalności skargi z 5.12.2002 r. Ismailova v. Russia, Nr 37614/02, orzeczenie Izby z 29.11.2007 r. Iosub Caras v. Romania, Nr 7198/04, orzeczenie Izby z 27.7.2006 r. Ivanova v. Bulgaria, Nr 52435/99, orzeczenie Izby z 12.4.2007 r. J. Singh v. France, Nr 25463/08, decyzja o dopuszczalności skargi z 30.6.2009 r. Jakóbski v. Poland, Nr 18429/06, orzeczenie Izby z 7.12.2010 r. Janowiec and Others v. Russia, Nr 55508/07 i 29520/09, decyzja o dopuszczalności skargi z 5.7.2011 r. Jehovah s Witnesses of Moscow v. Russia, Nr 302/02, orzeczenie Izby z 10.6.2010 r. Jimenez Alonso and Jimenez Merino v. Spain, Nr 51188/99, decyzja o niedopuszczalności skargi z 25.5.2000 r. Johannische Kirche and Peters v. Germany, Nr 41754/98, decyzja o dopuszczalności skargi z 10.7.2001 r. Johnston and Others v. Ireland, Nr 9697/82, orzeczenie Trybunału z 18.12.1986 r. Kalaç v. Turkey, Nr 20704/92, orzeczenie Izby z 1.7.1997 r. Karaduman v. Turkey, Nr 16278/90, decyzja o dopuszczalności skargi z 3.5.1993 r. Karlsson v. Sweden, Nr 12356/86, decyzja o dopuszczalności skargi z 8.9.1988 r. Karnell and Hardt v. Sweden, Nr 4733/71, decyzja o dopuszczalności skargi z 19.7.1971 r. Karner v. Austria, Nr 40016/98, orzeczenie Izby z 24.7.2003 r. Keller v. Germany, Nr 36283/97, decyzja o dopuszczalności skargi z 4.3.1998 r. XV

Wykaz orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka... Kelly and Others v. the United Kingdom, Nr 30054/96, orzeczenie Izby z 4.5.2001 r. Kervanci v. France, Nr 31645/04, orzeczenie Izby z 4.12.2008 r. Khan v. the United Kingdom, Nr 11579/85, decyzja Komisji o dopuszczalności skargi z 7.7.1986 r. Kimlya and Others v. Russia, Nr 76836/01 i 32782/03, orzeczenie Izby z 1.10.2009 r. Kimlya v. Russia, Nr 76836/01 i 32782/03, orzeczenie Izby z 1.10.2009 r. Kjeldsen, Busk Madsen and Pedersen v. Denmark, Nr 5095/71, 5920/72 i 5926/72, orzeczenie Trybunału z 7.12.1976 r. Klein v. Slovakia, Nr 72208/01, orzeczenie Izby z 31.10.2006 r., Knudsen v. Norway, Nr 11045/84, decyzja o dopuszczalności skargi z 8.3.1985 r. Kohn v. Germany, Nr 47021/91, decyzja o dopuszczalności skargi z 23.3.2000 r. Kokkinakis v. Greece, Nr 14307/88, orzeczenie Izby z 25.5.1993 r. Konttinen v. Finland, Nr 24949/94, decyzja Komisji z 3.12.1996 r. Koretskyy and Others v. Ukraine, Nr 40269/02, orzeczenie Izby z 3.4.2008 r. Kosteski v. the Former Yugoslav Republic of Macednia, Nr 55170/00, orzeczenie Izby z 13.4.2006 r. Kustannus Oy, Vapaa Ajattelija Ab, Vapaa-Aiattelijain Liitto Fritankarnas Forbund ry and Kimmo Sundstrom v. Finland, Nr 20471/92, decyzja o dopuszczalności skargi z 15.4.1996 r. L. and V. v. Austria, Nr 39392/98 i 39829/98, orzeczenie Izby z 9.4.2003 r. Larissis and Others v. Greece, Nr 23372/94, 26377/94 i 26378/94, orzeczenie z 24.2.1998 r. Launikari v. Finland, Nr 34120/96, orzeczenie Izby z 5.10.2000 r. Lautsi and Others v. Italy, Nr 30814/06, orzeczenie Izby z 3.11.2009 r. Lautsi and Others v. Italy [GC], Nr 30814/06, orzeczenie Wielkiej Izby z 18.3.2011 r. Lawless v. Ireland, Nr 332/57, orzeczenie Trybunału z 1.7.1961 r. Le Cour Grandmaison and Fritz v. France, Nr 11567/85 i 11568/85, decyzja Komisji o dopuszczalności skargi z 6.7.1987 r. Lehideux and Isorni v. France, Nr 24662/94, orzeczenie Trybunału z 23.9.1998 r. Leela Förderkreis e.v. and Others v. Germany, Nr 58911/00, orzeczenie Izby z 6.11.2008 r. Leyla Şahin v. Turkey, Nr 44774/98, orzeczenie Izby z 29.6.2004 r. Leyla Şahin v. Turkey [GC], Nr 44774/98, orzeczenie Wielkiej Izby z 10.11.2005 r. Ligue des Musulmans de Suisse and Others v. Switzerland, Nr 66274/09, decyzja o dopuszczalności skargi z 8.7.2011 r. Lilja v. Bulgaria, Nr 41574/98, decyzja o dopuszczalności skargi z 20.11.2003 r. Logan v. the United Kingdom, Nr 24875/94, decyzja o dopuszczalności skargi z 11.4.1996 r. Lombardi Vallauri v. Italy, Nr 39128/05, orzeczenie Izby z 20.10.2009 r. Lotarev v. Ukraine, Nr 29447/04, orzeczenie Izby z 8.4.2010 r. Lotter and Lotter v. Bulgaria, Nr 39015/97, orzeczenie Izby z 19.5.2004 r. XVI

Wykaz orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka... Lundberg v. Sweden, Nr 36846/97, decyzja o dopuszczalności skargi z 28.8.2001 r. Maestri v. Italy [GC], Nr 39748/98, orzeczenie Wielkiej Izby z 17.2.2004 r. Mamtkulov and Askarov v. Turkey [GC], Nr 46827/99, orzeczenie Wielkiej Izby z 4.2.2005 r. Mann Singh v. France, Nr 24479/07, decyzja o dopuszczalności skargi z 27.11.2008 r. Manoussakis and Others v. Greece, Nr 18748/91, orzeczenie z 26.9.1996 r. Manzanas Martín v. Spain, Nr 17966/10, orzeczenie Izby z 3.12.2012 r. Marckx v. Belgium, Nr 6833/74, orzeczenie Trybunału z 13.6.1979 r. Masaev v. Moldova, Nr 6303/05, orzeczenie Izby z 12.5.2009 r. Maxine and Karen Warwick v. the United Kingdom, Nr 9471/81, raport Komisji z 18.7.1986 r. McKerry v. the United Kingdom, Nr 28883/95, orzeczenie Izby z 4.5.2001 r. Metropolitan Church of Bessarbia and Others v. Moldova, Nr 45701/99, orzeczenie Izby z 13.12.2001 r. Micallef v. Malta [GC], Nr 17056/06, orzeczenie Wielkiej Izby z 15.10.2009 r. Milanović v. Serbia, Nr 44614/07, orzeczenie Izby z 14.12.2010 r. Mirolubovs and Others v. Latvia, Nr 798/05, orzeczenie Izby z 15.9.2009 r. Modinos v. Cyprus, Nr 15070/89, orzeczenie Izby z 22.4.1993 r. Moscow Branch of the Salvation Army, Nr 72881/01, orzeczenie Izby z 5.10.2006 r. Mouvement Raëlien Suisse v. Switzerland, Nr 16354/06, orzeczenie Izby z 13.1.2011 r. Murphy v. Ireland, Nr 44179/98, orzeczenie Izby z 10.7.2003 r. Müslüm Gündüz (No. 2), Nr 59997/00, orzeczenie Izby z 12.7.2005 r. Müslüm Gündüz v. Turkey, Nr 35071/97, orzeczenie Izby z 4.12.2003 r. N. v. Sweden, Nr 10410/83, decyzja o dopuszczalności skargi z 11.10.1984 r. Negrepontis-Giannisis v. Greece, Nr 56759/08, orzeczenie Izby z 3.5.2011 r. Nolan and K. v. Russia, Nr 2512/04, orzeczenie Izby z 12.2.2009 r. Norris v. Ireland, Nr 10581/83, orzeczenie Trybunału z 26.10.1988 r. O Donoghue and Others v. the United Kingdom, Nr 34848/07, orzeczenie Izby z 14.12.2010 r. Obst v. Germany, Nr 425/03, orzeczenie Izby z 23.9.2010 r. Olsson v. Sweden, Nr 10465/83, orzeczenie Trybunału z 24.3.1988 r. Otto-Preminger-Institut v. Austria, Nr 13470/87, orzeczenie Izby z 20.9.1994 r. Ouardiri v. Switzerland, Nr 65840/09, decyzja o dopuszczalności skargi z 8.7.2011 r. Ouranio Toxo v. Greece, Nr 74989/01, orzeczenie Izby z 20.10.2005 r. Öcalan v. Turkey [GC], Nr 46221/99, orzeczenie Wielkiej Izby 12.5.2005 r. Öllinger v. Austria, Nr 76900/01, orzeczenie Izby z 29.6.2006 r. Palau-Martinez v. France, Nr 64927/01, orzeczenie Izby 16.12.2003 r. Parry v. the United Kingdom, Nr 42971/05, decyzja o dopuszczalności skargi z 28.11.2006 r. XVII

Wykaz orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka... Pastor X and the Church of Scientology v. Sweden, Nr 7805/77, decyzja o dopuszczalności skargi z 5.5.1979 r. Pellegrini v. Italy, Nr 30882/96, orzeczenie Izby z 20.7.2001 r. Pentidis and Others v. Greece, Nr 23238/94, raport z 27.2.1996 r. Perry v. Latvia, Nr 30273/03, orzeczenie z 8.11.2007 r. Peters v. the Netherlands, Nr 22793/93, decyzja o dopuszczalności skargi z 30.11.1994 r. Pichon and Sajous v. France, Nr 49853/99, decyzja o dopuszczalności skargi z 2.10.2001 r. Pitkevich v. Russia, Nr 47936/99, decyzja o dopuszczalności skargi z 8.2.2001 r. Platform Ärzte für das Leben v. Austria, Nr 10126/82, orzeczenie Trybunału z 21.6.1988 r. Poltoratskiy v. Ukraine, Nr 38812/97, orzeczenie Izby z 29.4.2003 r. Pretty v. the United Kingdom, Nr 2346/02, orzeczenie Izby z 29.4.2002 r. R. Singh v. France, Nr 27561/08, decyzja o dopuszczalności z 30.6.2009 r. Raninen v. Finland, Nr 20972/92, decyzja Komisji z 7.3.1996 r. Refah Partisi (The Welfare Party) and Others v. Turkey, Nr 41340/98, 41342/98 i 41244/98, orzeczenie Izby z 31.7.2001 r. Refah Partisi (The Welfare Party) and Others v. Turkey [GC], Nr 41340/98, 41342/98 i 41244/98, orzeczenie Wielkiej Izby z 13.2.2003 r. Reformed Church of X v. the Netherlands, Nr 1497/62, decyzja Komisji o dopuszczalności skargi z 14.12.1962 r. Relating to Certain Aspects of the Laws on the Use of Languages in Education in Belgium, Nr 1474/62, 1677/62, 1691/62, 1769/63, 1994/63 i 2126/64, wyrok ETPCz z 23.7.1968 r. Religionsgemeinschaft der Zeugen Jehovas and Others v. Austria, Nr 40825/98, orzeczenie Izby z 31.7.2008 r. Riera Blume and Others v. Spain, Nr 37680/97, orzeczenie Izby z 14.10.1999 r. Salgueiro da Silva Mouta v. Portugal, Nr 33290/96, orzeczenie Izby z 21.12.1999 r. Sambata Bihor Greek Catholic Parish v. Romania, Nr 48107/99, orzeczenie Izby z 12.1.2010 r. Saniewski v. Poland, Nr 40319/98, decyzja o dopuszczalności skargi z 26.6.2001 r. Savez Crkava Rije Zivota and Others v. Croatia, Nr 7798/08, orzeczenie Izby z 9.12.2010 r. Schalk and Kopf v. Austria, Nr 30141/04, orzeczenie Izby z 24.6.2010 r. Schüth v. Germany, Nr 1620/03, orzeczenie Izby z 23.9.2010 r. Sejdić and Finci v. Bosnia and Herzegovina [GC], Nr 27996/06 i 34836/06, orzeczenie Wielkiej Izby z 22.12.2009 r. Serif v. Greece, Nr 38178/97, orzeczenie Izby z 14.12.1999 r. Sessa v. Italy, Nr 28790/08, orzeczenie Izby z 3.4.2012 r. Seven Individuals v. Sweden, Nr 8811/79, decyzja Komisji o dopuszczalności skargi z 13.5.1982 r. Shanaghan v. the United Kingdom, Nr 37715/97, orzeczenie Izby z 4.5.2001 r. Sidiropoulos and Others v. Greece, Nr 26695/95, decyzja Komisji z 10.7.1998 r. XVIII

Wykaz orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka... Siebenhaar v. Germany, Nr 18136/02, orzeczenie Izby z 3.2.2011 r. Sinan Isik v. Turkey, Nr 21924/05, orzeczenie Izby z 2.2.2010 r. Smith and Grady v. the United Kingdom, Nr 33985/96 i 33986/96, orzeczenie Izby z 27.12.1999 r. Sofianopoulos and Others v. Greece, Nr 1977/02, 1997/02 i 1988/02, decyzja o dopuszczalności skargi z 12.12.2002 r. Sotirov and Others v. Bulgaria, Nr 13999/05, decyzja o dopuszczalności skargi z 5.7.2011 r. Stafford v. the United Kingdom [GC], Nr 46295/99, orzeczenie Wielkiej Izby z 28.5.2002 r. Stec and Others v. the United Kingdom [GC], Nr 65731/01 i 65900/01, orzeczenie Wielkiej Izby z 12.4.2006 r. Stedman v. the United Kingdom, Nr 29107/95, decyzja o dopuszczalności skargi z 9.4.1997 r. Supreme Holy Council of the Muslim Community v. Bulgaria, Nr 39023/97, orzeczenie Izby z 16.12.2004 r. Svyato-Mykhaylivska Parafiya v. Ukraine, Nr 77703/01, orzeczenie Izby z 14.6.2007 r. Swami Omkarananda and Divine Light Zentrum v. Switzerland, Nr 8118/77, decyzja o dopuszczalności skargi z 19.3.1981 r. Swedish Engine Drivers Union v. Sweden, Nr 5614/72, orzeczenie Komisji z 6.2.1976 r. Tepeli and Others v. Turkey, Nr 31876/96, decyzja o dopuszczalności skargi z 11.9.2001 r. The Holy Monasteries v. Greece, Nr 13092/87 i 13984/88, orzeczenie Izby z 9.12.1994 r. The Sunday Times v. the United Kingdom, Nr 6538/74, wyrok Trybunału z 26.4.1979 r. Thlimmenos v. Greece, Nr 34369/97, orzeczenie z 6.4.2000 r. Tsaturyan v. Armenia, Nr 37821/03, orzeczenie Izby z 10.1.2012 r. Tsavachidis v. Greece [GC], Nr 28802/95, orzeczenie Wielkiej Izby z 21.1.1999 r. Tsirlis and Kouloumpas v. Greece, Nr 19233/91 i 19234/91, orzeczenie Izby z 29.5.1997 r. Tüm Haber Sen and Çinar v. Turkey, Nr 28602/95, orzeczenie Izby z 21.2.2006 r. Tysiąc v. Poland, Nr 5410/03, orzeczenie Izby z 20.3.2007 r. United Christian Broadcasters Ltd. v. the United Kingdom, Nr 44802/98, decyzja o dopuszczalności skargi z 7.11.2000 r. United Communist Party of Turkey and Others v. Turkey [GC], Nr 19392/92, orzeczenie Wielkiej Izby z 30.1.1998 r. Universelles Leben v. Germany, Nr 29745/96, decyzja o dopuszczalności skargi z 27.11.1996 r. Ülke v. Turkey, Nr 39437/98, orzeczenie z 24.1.2006 r. V. v. the Netherlands, Nr 10678/83, decyzja Komisji o dopuszczalności skargi z 5.7.1984 r. Valsamis v. Greece, Nr 21787/93, orzeczenie Izby z 18.12.1996 r. XIX