OPERATOR GAZOCIĄGÓW PRZESYŁOWYCH SYSTEM EKSPLOATACJI SIECI PRZESYŁOWEJ PROCEDURA Wydanie V Obowiązuje od 01.01.2016 roku Niniejsza procedura jest własnością GAZ SYSTEM S.A. Kopiowanie całości lub fragmentu niniejszego dokumentu bez zgody Dyrektora Pionu Eksploatacji GAZ SYSTEM S.A. jest zabronione.
Rozdzielnik procedury Dyrektor Pionu Eksploatacji GAZ SYSTEM S.A. Koordynator ds. Systemu Eksploatacji Sieci Przesyłowej GAZ SYSTEM S.A. egzemplarz archiwalny Dyrektor Oddziału w Gdańsku Dyrektor Oddziału w Poznaniu Dyrektor Oddziału w Rembelszczyźnie Dyrektor Oddziału w Świerklanach Dyrektor Oddziału w Tarnowie Dyrektor Oddziału we Wrocławiu Wydanie V styczeń 2016 Strona 2 / Stron 23
Tabela zmian Lp. Zmiana dotyczy strona / punkt przed zmianą Treść po zmianie Data wprowadzeni a zmiany 1 2 3 4 5 6 1 5.2.1 2 5.5.1 3 Z.-03 Pod tabelą Wskazania chwilowe Kierownik działu odpowiedzialnego merytorycznie Kierownikowi Działu odpowiedzialnego merytorycznie za realizację czynności Sprawdzenie tras impulsowych: tak/nie Dokonano synchronizacji czasu: tak/nie Kierownik odpowiedzialny za eksploatację Kierownikowi odpowiedzialnemu za eksploatację *Czas urządzenia korekcyjnego 25.09.2013 25.09.2013 10.12.2013 Uwagi Ustalenia z narady SESP 2,3.07.2013 Ustalenia z narady SESP 2,3.07.2013 Propozycja O/Tarnów przyjęta na naradzie SESP 26,27.11.2013 4 Z.-04 Pod tabelą Wskazania chwilowe Sprawdzenie tras impulsowych: tak/nie Dokonano synchronizacji czasu: tak/nie *Czas urządzenia korekcyjnego 10.12.2013 Propozycja O/Tarnów przyjęta na naradzie SESP 26,27.11.2013 5 6 7 8 9 Z.-05 Pierwsza tabela Z.-06 Pierwsza tabela Z.-07 Tabela Pozostałe parametry Z.-09 Po ID stacji dodano Z.-09 Uwagi 10 5.3.3.10 Czas rozpoczęcia prac Czas zakończenia prac Czas rozpoczęcia prac Czas zakończenia prac Zsynchronizowano czas zegara tak/nie* Ustawiono tryb pracy zegara automatyczny /ręczny* ----------- Przełączenie Po zakończeniu sprawdzenia pełnego należy wykonać sprawdzenie stanu połączeń przewodowych Czas urzędowy rozpoczęcia prac Czas urzędowy zakończenia prac Czas urzędowy rozpoczęcia prac Czas urzędowy zakończenia prac Czy ustawiono możliwość zdalnej synchronizacji czasu tak/nie* Czas urzędowy rozpoczęcia prac dzień godz Czas urządzenia korekcyjnego Włączenia/wyłączenia/p rzełączenia Po zakończeniu sprawdzenia pełnego należy wykonać sprawdzenie stanu połączeń przewodowych oraz sprawdzić wskazania przyrządów w punkcie pracy. Zapisać wartość wielkości mierzonej wskazaną przez przelicznik. 10.12.2013 10.12.2013 10.12.2013 10.12.2013 10.12.2013 29.12.2014 Propozycja O/Tarnów przyjęta na naradzie SESP 26,27.11.2013 Propozycja O/Tarnów przyjęta na naradzie SESP 26,27.11.2013 Propozycja O/Tarnów przyjęta na naradzie SESP 26,27.11.2013 Propozycja O/Tarnów przyjęta na naradzie SESP 26,27.11.2013 Propozycja O/Tarnów przyjęta na naradzie SESP 26,27.11.2013 Uzupełnione przez Dział Pomiarów Wydanie V styczeń 2016 Strona 3 / Stron 23
11 5.3.3.13 Nowy punkt 12 5.4 13 Załączniki Nr 2,3,4,5,7, 14 2 15 5.1.2 16 5.1.5 ----------- Postępowanie w przypadku wystąpienia niezgodności eksploatacyjnych Jeżeli przewidziane do wykonania czynności zostały zakwalifikowane jako: - prace gazoniebezpieczne, to dodatkowo obowiązuje tok postępowania zgodny z procedurą P.02.O.02 Prace gazoniebezpieczne, - prace niebezpieczne, to dodatkowo obowiązuje tok postępowania zgodny z procedurą P.02.O.03 Prace niebezpieczne. W przypadku prac związanych z: włączaniem, wyłączaniem, przełączaniem układu lub ciągu pomiarowego należy wypełnić Protokół włączenia/wyłączenia/ przełączenia układu/ciągu pomiarowego, którego wzór stanowi załącznik nr Z.-09 do niniejszej procedury Elektroniczne urządzenia, wykorzystywane podczas sprawdzeń układów pomiarowych, będą podlegać wzorcowaniu nie rzadziej niż 1 raz na 2 lata. Manometry obciążnikowo-tłokowe będą podlegać wzorcowaniu nie rzadziej niż 1 raz na 5 lat 29.12.2014 ------------------- 29.12.2014 Zmiany w treści załączników podano poniżej tabeli po teletransmisyjnych dodano: przeglądu układu pomiarowego temperatury punktu rosy wody, gazowych chromatografów procesowych Jeżeli przewidziane do wykonania czynności zostały zakwalifikowane jako prace gazoniebezpieczne lub niebezpieczne, to dodatkowo obowiązuje tok postępowania zgodny z procedurą P.02.O.02 Prace gazoniebezpieczne i niebezpieczne, W przypadku prac związanych z: włączaniem, wyłączaniem, przełączaniem układu lub ciągu pomiarowego, gdy nadzorujący pracę uzna to za zasadne, należy wypełnić Protokół włączenia/wyłączenia/p rzełączenia układu/ciągu pomiarowego, którego wzór stanowi załącznik nr Z.-09 do niniejszej procedury 29.12.2014 28.12.2015 28.12.2015 28.12.2015 Uzupełnione przez Dział Pomiarów Konsekwencja przyjęcia nowej procedury P.02.O.33 Usuwanie i ewidencjonowanie usterek stwierdzonych w sieci przesyłowej Uzupełnione przez Dział Pomiarów Zmiana uzgodniona przez Działy Pomiarów i Automatyki Konsekwencja wprowadzenia procedury Prace gazoniebezpieczne i niebezpieczne. Zmiana uzgodniona przez Działy Pomiarów i Automatyki Wydanie V styczeń 2016 Strona 4 / Stron 23
17 5.3.3.5, 5.3.3.6, 5.3.3.7 Dodano kolejny podpunkt 18 5.3.3.8 19 20 21 22 5.3.5 Dodano nowy punkt 5.3.7 Dodano nowy punkt 5.3.8 Dodano nowy punkt 8 Dodano załączniki 23 Załączniki Zapisać wyniki w odpowiednim protokole sprawdzenia Wprowadzono nowy wzór obliczania błędu względnego Sprawdzenie poprawności działania przetworników pomiarowych Sprawdzenie poprawności pracy układu pomiarowego do pomiaru temperatury punktu rosy wody Przegląd chromatografów procesowych Z.-10 Z.-11 Z.-12 Wszystkie załączniki stanowią zakładki jednego odrębnego pliku Excel 28.12.2015 Zmiany uzgodnione przez Działy Pomiarów i Automatyki Wydanie V styczeń 2016 Strona 5 / Stron 23
Spis treści Lp. Tytuł rozdziału strona 1 Cel procedury 7 2 Przedmiot i zakres procedury 7 3 Definicje 7 4 Odpowiedzialność i uprawnienia 7 5 Opis postępowania 7 5.1 Wymagania ogólne 7 5.2 Przygotowanie do wykonania prac 8 5.3 Wykonywanie prac 8 5.3.1 Kontrola stężenia metanu i tlenu 8 5.3.2 Przegląd i konserwacja aparatury kontrolno pomiarowej 9 5.3.3 Sprawdzenie pełne układu pomiarowego 9 5.3.4 Sprawdzenie poprawności działania sterowników programowalnych PLC 11 5.3.5 Sprawdzenie poprawności działania przetworników pomiarowych 13 5.3.6 Wymiana urządzenia AKP lub teletransmisyjnego 15 5.3.7 Sprawdzenie poprawności pracy układu pomiarowego do pomiaru temperatury punktu rosy wody 19 5.3.8 Przegląd chromatografów procesowych 20 5.4 Zakończenie prac 20 5.5 Warunki bhp i ppoż. 21 5.6 Postępowanie w razie awarii i zagrożenia 21 6 Informacje dodatkowe 21 7 Dokumenty związane i powołane 21 8 Załączniki 21 Wydanie V styczeń 2016 Strona 6 / Stron 23
1. Cel procedury Celem procedury jest wprowadzenie we wszystkich Oddziałach GAZ-SYSTEM S.A. jednolitych zasad postępowania przy wykonywaniu i dokumentowaniu przeglądu i konserwacji aparatury kontrolno - pomiarowej zainstalowanej na obiektach sieci przesyłowej. 2. Przedmiot i zakres procedury Przedmiotem procedury jest prowadzenie i dokumentowanie przeglądu i konserwacji aparatury kontrolno - pomiarowej obiektu sieci przesyłowej, sprawdzenia pełnego układu pomiarowego, sprawdzenia poprawności działania sterowników programowalnych PLC, wymiany urządzeń AKP lub teletransmisyjnych, przeglądu układu pomiarowego temperatury punktu rosy wody, gazowych chromatografów procesowych oraz wymagania sprzętowe i aparaturowe dla wykonywania powyższych czynności. 3. Definicje W niniejszej procedurze stosuje się określenia i zwroty zgodne z procedurą P.02.O.01 Warunki techniczne eksploatacji sieci przesyłowej oraz: Pomiar Pomiar wielkości fizycznej np. objętości, energii lub masy paliwa gazowego przy użyciu układu pomiarowego, wykonany m.in. w celu uzyskania wielkości do wzajemnych rozliczeń w zakresie przesyłu paliwa gazowego. Sprawdzenie pełne szczegółowy przegląd wszystkich przyrządów pomiarowych z wyznaczeniem ich charakterystyk. wraz Przetwornik pomiarowy Przyrząd pomiarowy urządzenie pomiarowe przetwarzające, zgodnie z określonym prawem, wielkość wejściową na wielkość wyjściową urządzenie, układ pomiarowy lub jego elementy przeznaczone do wykonania pomiarów samodzielnie lub w połączeniu z jednym lub wieloma urządzeniami dodatkowymi 4. Odpowiedzialność i uprawnienia Odpowiedzialność za nadzór nad przestrzeganiem postanowień niniejszej procedury ponosi Dyrektor Pionu Eksploatacji GAZ SYSTEM S.A. Dyrektorzy, kadra kierownicza oraz pracownicy Oddziałów, a także wykonawcy zewnętrzni prowadzący eksploatację obiektów sieci przesyłowej, zależnie od zakresu swoich uprawnień, odpowiedzialni są za postępowanie zgodne z postanowieniami niniejszej procedury. 5. Opis postępowania 5.1. Wymagania ogólne 5.1.1. Przeglądy i konserwacje układów pomiarowych i AKP odbywają się w terminach ustalonych w rocznym Harmonogramie czynności eksploatacyjnych, który dla każdego obiektu sieci przesyłowej sporządzany jest zgodnie z wymaganiami procedury P.02.O.01 Warunki techniczne eksploatacji sieci przesyłowej. 5.1.2. Jeżeli przewidziane do wykonania czynności eksploatacyjne zostały zakwalifikowane jako Wydanie V styczeń 2016 Strona 7 / Stron 23
prace gazoniebezpieczne lub niebezpieczne, to dodatkowo obowiązuje tok postępowania opisany w procedurze P.02.O.02 Prace gazoniebezpieczne i niebezpieczne, 5.1.3. Członkowie zespołu wykonującego czynności eksploatacyjne oraz osoby nadzorujące powinny posiadać odpowiednie świadectwa kwalifikacyjne eksploatacyjne lub dozorowe (stosownie do przypisanych ról w zadaniu) oraz inne uprawnienia stosownie do zakresu wykonywanych prac. 5.1.4. Czynności związane z eksploatacją układów pomiarowych i AKP polegają na określeniu stanu rzeczywistego urządzeń, ich sprawności, porównaniu ich wskazań ze wskazaniami innego przyrządu roboczego lub urządzenia kontrolnego oraz porównaniu parametrów pracy z parametrami zawartymi w dokumencie odniesienia. 5.1.5. W przypadku prac związanych z: włączaniem, wyłączaniem, przełączaniem układu lub ciągu pomiarowego, gdy nadzorujący pracę uzna to za zasadne, należy wypełnić Protokół włączenia/wyłączenia/przełączenia układu/ciągu pomiarowego, którego wzór stanowi załącznik nr Z.-09 do niniejszej procedury. 5.2. Przygotowanie do wykonania prac. 5.2.1. Kierownik działu odpowiedzialnego merytorycznie lub osoba przez niego upoważniona wyznacza zespół wykonujący prace i wydaje stosowne polecenie. W przypadku wykonawców zewnętrznych, eksploatacja odbywa się na podstawie umowy/zlecenia. 5.2.2. Wraz z poleceniem osoba nadzorująca prace powinna otrzymać niniejszą procedurę oraz stosowny dokument odniesienia. Dokument ten powinien zawierać wymagane (odpowiednie do zakresu czynności) dane techniczne obiektu poddanego kontroli. 5.2.3. Zespół wykonujący prace kompletuje narzędzia, przyrządy pomiarowe i kontrolne niezbędne do prawidłowego wykonania pracy (wymagane klasy dokładności przyrządów kontrolnych podane są w normie zakładowej ZN-G-4003:2001) 5.2.4. Osoba nadzorująca prace powinna udzielić osobom wykonującym prace informacji o występujących zagrożeniach i zasadach bezpiecznego prowadzenia prac oraz niezbędnych czynnościach związanych z prawidłowym wykonaniem prac. 5.2.5. Czynności związane z eksploatacją układów pomiarowych i AKP, które mogą powodować przerwę w przekazie teletransmisyjnym, a także mające wpływ na pracę innych urządzeń zainstalowanych na danym obiekcie, można prowadzić wyłącznie za zgodą użytkownika oraz przy ścisłej współpracy z Oddziałową Dyspozycją Gazu. 5.2.6. Wszystkie czynności regulacyjne należy wykonywać zgodnie z zapisami zawartymi w DTR poszczególnych urządzeń. 5.3. Wykonywanie prac. 5.3.1. Kontrola stężenia metanu i tlenu. Podczas prac w pomieszczeniach technologicznych oraz miejscach zagrożonych obecnością gazu, należy prowadzić pomiary stężenia metanu i stężenia tlenu. Pracownicy wykonujący te prace powinni być wyposażeni w urządzenia do wykonywania pomiarów ciągłych. W przypadku stwierdzenia obecności metanu lub niedoboru tlenu odbiegających od wartości podanych w P.02.O.02 Prace gazoniebezpieczne i niebezpieczne należy odnotować to w odpowiednich protokołach stanowiących załączniki do niniejszej procedury. O dalszym przebiegu prac decyduje osoba nadzorująca prace. Wydanie V styczeń 2016 Strona 8 / Stron 23
5.3.2. Przegląd i konserwacja aparatury kontrolno pomiarowej. 5.3.2.1 Usunąć z urządzeń zabrudzenia oraz kurz. 5.3.2.2 Sprawdzić i w razie potrzeby poprawić pewność połączeń elektrycznych w urządzeniach AKPiA oraz złączkach i listwach zaciskowych. 5.3.2.3 Zakonserwować końcówki połączeń przewodowych urządzeń AKPiA, stosując środki konserwujące przeznaczone do tego celu. 5.3.2.4 Sprawdzić czytelność oznaczeń przewodów sygnałowych i zasilających, opisów listew połączeniowych oraz tabliczek znamionowych na urządzeniach AKPiA. Nieczytelne oznaczenia uzupełnić. 5.3.2.5 Sprawdzić wskazania obwodów pomiarowych ciśnienia, temperatury oraz potencjału ochrony katodowej poprzez porównanie wskazań urządzenia roboczego, ze wskazaniami innego przyrządu roboczego lub przyrządu kontrolnego. Stwierdzone nieprawidłowości usunąć i odnotować w Protokole z przeglądu i konserwacji aparatury kontrolno pomiarowej, którego wzór stanowi załącznik nr Z.-01 do niniejszej procedury. 5.3.2.6 Zakonserwować i w razie potrzeby wyregulować dźwignie wyłączników krańcowych pracujących w obwodach sygnalizacji. 5.3.2.7 Sprawdzić poprawność działania obwodów sygnalizacji. Sprawdzenie wykonać poprzez symulację zmiany stanów. Potwierdzić poprawność działania obwodów sygnalizacji w systemie telemetrii. Stwierdzone niezgodności skorygować i odnotować w Protokole z przeglądu i konserwacji aparatury kontrolno pomiarowej, którego wzór stanowi załącznik nr Z.-01 do niniejszej procedury. 5.3.2.8 Porównać wskazania liczydła gazomierza z licznikiem objętości niekorygowanej przelicznika/rejestratora. Stwierdzone niezgodności (większe niż wartość wynikająca z różnicy 10 impulsów dla gazomierza impulsowego) skorygować i odnotować w Protokole synchronizacji liczydła gazomierza i licznika objętości roboczej przelicznika, którego wzór stanowi załącznik nr Z.-02 do niniejszej procedury. 5.3.3. Sprawdzenie pełne układu pomiarowego. Przy ujemnych temperaturach otoczenia nie zaleca się wykonywać regulacji przetworników pomiarowych, a samo sprawdzenie powinno być wykonywane tylko w sytuacjach awaryjnych. Sprawdzenie pełne obejmuje w zależności od wyposażenia obiektu co najmniej: 5.3.3.1 Sprawdzenie numerów fabrycznych, zakresów pomiarowych, stanu plomb zabezpieczających, zgodnie z uprzednim dokumentem odniesienia oraz tras impulsowych i czasu zegarów w przelicznikach. 5.3.3.2 Kontrolę wskazań przetworników ciśnienia i temperatury układu pomiarowego w punkcie pracy przy pomocy przyrządów kontrolnych. 5.3.3.3 Diagnostykę poprawności pracy gazomierzy ultradźwiękowych przy użyciu dedykowanej aplikacji serwisowej. 5.3.3.4 Badanie stanu kryzy (jeżeli występuje) oraz odcinków dopływowych i odpływowych. Wyniki pomiarów odnotowuje się w Protokole sprawdzenia pełnego układu pomiarowego z gazomierzem zwężkowym którego wzór stanowi załącznik nr Z.-03 do niniejszej procedury. Wydanie V styczeń 2016 Strona 9 / Stron 23
5.3.3.5 Wyznaczenie charakterystyki obwodu pomiarowego różnicy ciśnień. Jeżeli całkowity zakres pomiaru różnicy ciśnień podzielony jest na podzakresy obsługiwane przez oddzielne tory pomiarowe, to każdy tor podlega niezależnemu sprawdzeniu. przygotować przyrząd do pomiaru (wyłączenie z procesu, odgazowanie komory pomiarowej) podłączyć do badanego urządzenia kalibrator lub zadajnik ciśnienia, zwiększać stopniowo wartość zadaną tak aby dokonać pomiaru w pięciu równomiernie rozłożonych punktach zakresu pomiarowego przyrządu użytkowego, łącznie z dolną i górną granicą zakresu pomiarowego. Zapisać wartości mierzone wskazane przez przelicznik. zmniejszać wartość zadaną tak, aby dokonać pomiaru w tych samych punktach zakresu pomiarowego jak podczas zwiększania wartości zadanej. Zapisać wartość wielkości mierzonej wskazaną przez przelicznik. zapisać wyniki w odpowiednim protokole sprawdzenia (Z.-03) 5.3.3.6 Wyznaczenie charakterystyki obwodu pomiarowego ciśnienia: przygotować przyrząd do pomiaru (wyłączenie z procesu, odgazowanie komory pomiarowej) podłączyć do badanego przetwornika ciśnienia kalibrator lub zadajnik ciśnienia, zwiększać stopniowo wartość zadaną tak aby dokonać pomiaru w pięciu równomiernie rozmieszczonych punktach zakresu pomiarowego przyrządu użytkowego, łącznie z dolną i górną granicą zakresu pomiarowego. Zapisać wartości wskazane przez przelicznik/rejestrator/inne urządzenie. zmniejszać wartość zadaną tak aby dokonać pomiaru w tych samych punktach zakresu pomiarowego jak podczas zwiększania wartości zadanej. Zapisać wartości wskazane przez przelicznik/rejestrator/inne urządzenie. Zapisać wyniki w odpowiednim protokole sprawdzenia (Z.-03 lub Z.- 04). 5.3.3.7 Wyznaczenie charakterystyki obwodu pomiarowego temperatury: podłączyć do badanego przetwornika temperatury przyrząd zadający, dokonać pomiaru poprzez symulację rezystancji w miejsce czujnika PT w co najmniej trzech równomiernie rozmieszczonych punktach zakresu pomiarowego przyrządu użytkowego, łącznie z dolną i górną granicą zakresu pomiarowego. Dopuszcza się wykonanie sprawdzenia z wykorzystaniem kąpieli kalibracyjnej. Zapisać wartości wskazane przez przelicznik/rejestrator/inne urządzenie. zapisać wyniki w odpowiednim protokole sprawdzenia (Z.-03 lub Z.- 04). 5.3.3.8 Błędy względne wskazań obwodów pomiarowych należy wyznaczać wg wzoru: e = x 0 x p x p 100% e [%] błąd względny w odniesieniu do wartości poprawnej x0 wartość odczytana z przelicznika/rejestratora xp wartość poprawna przy czym błąd względny obwodu pomiaru temperatury należy wyznaczać dla wartości w skali Kelwina. 5.3.3.9 Porównanie wskazań liczydła gazomierza z licznikiem objętości niekorygowanej przelicznika/rejestratora. W przypadku stwierdzenia różnicy (większe niż wartość Wydanie V styczeń 2016 Strona 10 / Stron 23
wynikająca z różnicy 10 impulsów dla gazomierza impulsowego) należy dokonać analizy przyczyn jej powstania, skorygować stany liczników, odnotować zmiany w Protokole synchronizacji liczydła gazomierza i licznika objętości roboczej przelicznika - załącznik nr Z.-02 do niniejszej procedury oraz podjąć działania korygujące. 5.3.3.10 Po zakończeniu sprawdzenia pełnego należy wykonać sprawdzenie stanu połączeń przewodowych oraz sprawdzić wskazania przyrządów w punkcie pracy. Zapisać wartość wielkości mierzonej wskazaną przez przelicznik. 5.3.3.11 Postępowanie w przypadku stwierdzenia błędów pomiarowych: W przypadku stwierdzenia w zakresie podanym w pkt. 5.3.3.4 wyników pomiarów przekraczających określone w dokumencie normatywnym np. normie ZN-G-4006:2001 parametry charakterystyczne kryzy oraz odcinków dopływowego i odpływowego, należy dokonać odpowiedniego wpisu do Protokołu sprawdzenia którego wzór stanowi załącznik nr Z.-03 do niniejszej procedury. W przypadku stwierdzenia błędów pomiarowych w zakresie podanym w pkt. 5.3.3.2, 5.3.3.5, 5.3.3.6, 5.3.3.7 przekraczających dopuszczalne błędy graniczne określone w dokumencie normatywnym np. ZN-G-4003:2001i ZN-G-4007:2001, należy dokonać niezbędnych regulacji oraz wpisu do odpowiedniego protokołu sprawdzenia. W przypadku stwierdzenia nieprawidłowej pracy przyrządów pomiarowych, której nie można usunąć niezwłocznie, należy wprowadzić odpowiedni zapis do protokołu sprawdzenia i przedstawić do zatwierdzenia Kierownikowi Działu Pomiarów i Automatyki Oddziału odpowiedzialnego za nadzór nad eksploatacją układów pomiarowych. W przypadku wymiany urządzenia pomiarowego, którego nieprawidłową pracę stwierdzono podczas sprawdzenia, należy po wymianie sporządzić protokół wymiany urządzenia AKPiA, którego wzór stanowi załącznik nr Z.-05 lub Z.-06 do niniejszej procedury. W przypadku wymiany przelicznika należy dodatkowo wypełnić protokół konfiguracji przelicznika, którego wzór stanowi załącznik nr Z.-07 do niniejszej procedury. 5.3.3.12 Wprowadzić do przelicznika średnioroczny skład gazu z poprzedniego roku i wpisać odpowiednie dane do protokołu ze sprawdzenia pełnego układu pomiarowego. 5.3.3.13 Elektroniczne urządzenia kontrolne, wykorzystywane podczas sprawdzeń układów pomiarowych, będą podlegać wzorcowaniu nie rzadziej niż 1 raz na 2 lata. Manometry obciążnikowo-tłokowe będą podlegać wzorcowaniu nie rzadziej niż 1 raz na 5 lat. 5.3.4. Sprawdzenie poprawności działania sterowników programowalnych PLC. 5.3.4.1 Podczas sprawdzenia sterownika PLC należy posługiwać się wcześniej przygotowanym zestawieniem urządzeń zewnętrznych, które są połączone do sterownika i współpracują z jego wejściami/wyjściami analogowymi i dwustanowymi. Zestawienie powinno określać podstawowe cechy urządzenia, to jest jego nazwę, funkcję w układzie technologicznym, oraz miejsce podłączenia do sterownika. Informacje na ten temat znajdują się w dokumencie odniesienia. Wykonane czynności należy potwierdzić w Protokole ze sprawdzenia poprawności działania sterowników programowalnych PLC, którego wzór stanowi załącznik nr Z.-08 do niniejszej procedury. 5.3.4.2 Przed przystąpieniem do czynności sprawdzających należy dokonać przełączenia trybu sterowania z automatycznego w tryb ręczny, o ile nie jest to uwarunkowane technologicznie oraz wykonać kopię zapasową oprogramowania sterownika. Dodatkowo należy wykonać kopię zapasową oprogramowania paneli operatorskich i systemów wizualizacji zamontowanych na obiekcie, o ile występują. Wydanie V styczeń 2016 Strona 11 / Stron 23
5.3.4.3 Przed przystąpieniem do sprawdzeń należy ustalić z jakiego interfejsu użytkownika lub systemu wizualizacyjnego będziemy korzystać podczas prac. Dopuszczalne jest wykorzystanie następujących interfejsów / systemów wizualizacyjnych: Lokalny panel z wyświetlaczem HMI Lokalny system wizualizacji SCADA Oprogramowanie diagnostyczne zainstalowane na komputerze połączonym ze sterownikiem PLC Zdalny system SCADA 5.3.4.4 Czynności sprawdzające powinny objąć wizualną ocenę stanu technicznego sterownika PLC oraz panelu operatorskiego HMI (w przypadku jego występowania) w szczególności stanu przewodów zasilających i sygnałowych oraz pod kątem występowania uszkodzeń mechanicznych. 5.3.4.5 Diagnostyka stanu pracy sterownika PLC. W przypadku występowania na poszczególnych modułach sterownika wskaźników sygnalizujących tryb pracy oraz stany awaryjne należy ocenić, czy sterownik wykonuje pętlę programu (jest w trybie RUN ) i czy nie sygnalizuje występujących nieprawidłowości. W celu właściwego zinterpretowania należy posługiwać się dokumentacją DTR sterownika. 5.3.4.6 Sprawdzenie wejść analogowych. Posługując się zestawieniem urządzeń zewnętrznych dołączonych do sterownika PLC, które współpracują z wejściami analogowymi sterownika, należy sprawdzić poprawność działania wszystkich torów pomiarowych w punkcie pracy. Sprawdzenia wejść analogowych należy wykonać w terminie sprawdzenia pełnego układu pomiarowo rozliczeniowego. Podczas kontroli wskazań przetworników ciśnienia i temperatury układu pomiarowo-rozliczeniowego w punkcie pracy należy dokonać porównania wskazań z przyrządów kontrolnych ze wskazaniami odpowiednich wartości w systemie wizualizacji. Przykład: Typowym przypadkiem urządzeń podłączanych do wejść analogowych PLC są przetworniki ciśnienia, temperatury i innych wielkości fizycznych. Należy odczytać w systemie wizualizacji wartość pomiarową (wartość ciśnienia, temperatury itp.) i porównać ją z wartością rzeczywistą mierzonej wielkości którą możemy określić na podstawie pomiarów wykonanych w punkcie pracy przyrządami kontrolnymi (np. kalibratorami ciśnienia, termometrami wzorcowymi itp.) 5.3.4.7 Sprawdzenie wyjść analogowych. Posługując się zestawieniem urządzeń zewnętrznych dołączonych do sterownika PLC, które są sterowane wyjściowymi sygnałami analogowymi ze sterownika, należy sprawdzić wszystkie te urządzenia w punkcie pracy. Sprawdzenie to polega na porównaniu wielkości wartości zadanej, która jest wizualizowana w systemie z faktycznym stanem dołączonego urządzenia wykonawczego. Przykład: Typowym przypadkiem urządzeń sterowanych wyjściem analogowym z PLC są regulatory położenia zaworów, które wtórnie umożliwiają regulację przepływu lub ciśnienia. Podstawową wielkością jest jednak położenie procentowe. Należy odczytać w systemie wizualizacji wartość zadanego położenia procentowego i porównać ją ze wskaźnikiem umieszczonym na regulatorze (wskaźnik mechaniczny, bądź lokalny wyświetlacz). Wydanie V styczeń 2016 Strona 12 / Stron 23
5.3.4.8 Sprawdzenie wejść binarnych. Posługując się zestawieniem urządzeń zewnętrznych dołączonych do sterownika PLC, które współpracują z wejściami binarnymi sterownika, należy sprawdzić poprawność działania wszystkich torów pomiarowych w punkcie pracy Sprawdzenie to polega na porównaniu wielkości wyjściowej, która jest wizualizowana w systemie z faktyczną wartością wielkości wskazywanej przez urządzenie. Przykład: Typowym przypadkiem urządzeń podłączanych do wejść binarnych PLC są sygnalizatory położenia zaworów. Należy odczytać w systemie wizualizacji sygnalizowany stan i porównać go z faktycznym położeniem zaworu. 5.3.4.9 Sprawdzenie wyjść binarnych. Posługując się zestawieniem urządzeń zewnętrznych dołączonych do sterownika PLC, które są sterowane przez wyjścia binarne sterownika, należy sprawdzić poprawność działania wszystkich torów pomiarowych w punkcie pracy Dopuszczalne jest jednak odstąpienie od sprawdzania niektórych torów sterowanych binarnie przez sterownik PLC w przypadku występowania powiązań technologicznych danego urządzenia z bezpieczeństwem funkcjonowania obiektu. Sprawdzenie to polega na porównaniu wielkości zadanej w sterowniku PLC, która jest wizualizowana w systemie z faktyczną wartością wielkości wskazywanej przez urządzenie. Przykład: Typowym przypadkiem urządzeń podłączanych do wyjść binarnych PLC są sygnalizatory świetlne, dźwiękowe itp. Należy odczytać w systemie wizualizacji sygnalizowany stan i porównać go z faktycznym stanem na obiekcie. 5.3.4.10 Sprawdzenie układu automatycznej regulacji. Należy dokonać sprawdzenia pracy układu automatycznej regulacji w przypadku gdy będzie taka możliwość z punktu widzenia systemu przesyłu gazu. Sprawdzenia należy dokonać poprzez zmianę parametrów zadanych układu automatycznej regulacji i obserwację reakcji na tę zmianę dopuszczalną w danych warunkach eksploatacji. Po wykonaniu czynności sprawdzających należy przywrócić parametry układu automatycznej regulacji do wartości pierwotnych. 5.3.5. Sprawdzenie poprawności działania przetworników pomiarowych. Niniejszy punkt dotyczy przetworników innych niż biorące udział w rozliczaniu przepływu gazu. Wykonane czynności należy potwierdzić w Protokole ze sprawdzenia poprawności działania przetworników pomiarowych, którego wzór stanowi załącznik nr Z.-10 do niniejszej procedury. Przy ujemnych temperaturach otoczenia nie zaleca się wykonywać regulacji przetworników pomiarowych, a samo sprawdzenie powinno być wykonywane tylko w sytuacjach awaryjnych. Sprawdzenie obejmuje w zależności od wyposażenia obiektu co najmniej: 5.3.5.1 Sprawdzenie numerów fabrycznych, zakresów pomiarowych. 5.3.5.2 Kontrolę wskazań przetworników ciśnienia i temperatury układu pomiarowego w punkcie pracy przy pomocy przyrządów kontrolnych. 5.3.5.3 Wyznaczenie charakterystyki obwodu pomiarowego różnicy ciśnień. Jeżeli całkowity zakres pomiaru różnicy ciśnień podzielony jest na podzakresy obsługiwane przez oddzielne tory pomiarowe, to każdy tor podlega niezależnemu sprawdzeniu. Wydanie V styczeń 2016 Strona 13 / Stron 23
przygotować przyrząd do pomiaru, podłączyć do badanego urządzenia kalibrator lub zadajnik ciśnienia, zwiększać stopniowo wartość zadaną tak aby dokonać pomiaru w pięciu równomiernie rozłożonych punktach zakresu pomiarowego przyrządu użytkowego, łącznie z dolną i górną granicą zakresu pomiarowego. Zapisać wartości mierzone wskazane przez przelicznik/rejestrator/inne urządzenie, zmniejszać wartość zadaną tak, aby dokonać pomiaru w tych samych punktach zakresu pomiarowego jak podczas zwiększania wartości zadanej. Zapisać wartość wielkości mierzonej wskazaną przez przelicznik/rejestrator/inne urządzenie, 5.3.5.4 Wyznaczenie charakterystyki obwodu pomiarowego ciśnienia: przygotować przyrząd do pomiaru, podłączyć do badanego przetwornika ciśnienia kalibrator lub zadajnik ciśnienia, zwiększać stopniowo wartość zadaną tak aby dokonać pomiaru w pięciu równomiernie rozmieszczonych punktach zakresu pomiarowego przyrządu użytkowego, łącznie z dolną i górną granicą zakresu pomiarowego. Zapisać wartości wskazane przez przelicznik/rejestrator/inne urządzenie. zmniejszać wartość zadaną tak aby dokonać pomiaru w tych samych punktach zakresu pomiarowego jak podczas zwiększania wartości zadanej. Zapisać wartości wskazane przez przelicznik/rejestrator/inne urządzenie. 5.3.5.5 Wyznaczenie charakterystyki obwodu pomiarowego temperatury: podłączyć do badanego przetwornika temperatury przyrząd zadający, dokonać pomiaru poprzez symulację rezystancji w miejsce czujnika PT w co najmniej trzech równomiernie rozmieszczonych punktach zakresu pomiarowego przyrządu użytkowego, łącznie z dolną i górną granicą zakresu pomiarowego. Dopuszcza się wykonanie sprawdzenia z wykorzystaniem kąpieli kalibracyjnej. Zapisać wartości wskazane przez przelicznik/rejestrator/inne urządzenie. 5.3.5.6 Wyznaczenie charakterystyki obwodu pomiarowego przetwornika napięcia ochrony katodowej: podłączyć do badanego przetwornika napięcia przyrząd zadający, dokonać pomiaru poprzez symulację napięcia w co najmniej czterech równomiernie rozmieszczonych punktach zakresu pomiarowego przyrządu użytkowego, łącznie z dolną i górną granicą zakresu pomiarowego. Zapisać wartości wskazane przez przelicznik/rejestrator/inne urządzenie. 5.3.5.7 Błędy względne wskazań obwodów pomiarowych należy wyznaczać wg wzoru: e = x 0 x p x p 100% e [%] błąd względny w odniesieniu do wartości poprawnej x0 wartość odczytana z przelicznika/rejestratora xp wartość poprawna przy czym błąd względny obwodu pomiaru temperatury należy wyznaczać dla wartości w skali Kelwina. 5.3.5.8 Po zakończeniu sprawdzenia należy wykonać sprawdzenie stanu połączeń przewodowych oraz sprawdzić wskazania przyrządów w punkcie pracy. Zapisać wartość wielkości mierzonej wskazaną przez przelicznik/rejestrator/inne urządzenie. 5.3.5.9 Postępowanie w przypadku stwierdzenia błędów pomiarowych: Wydanie V styczeń 2016 Strona 14 / Stron 23
W przypadku stwierdzenia błędów pomiarowych przekraczających dopuszczalne błędy graniczne należy dokonać niezbędnych regulacji oraz wpisu do protokołu sprawdzenia. W przypadku stwierdzenia nieprawidłowej pracy przyrządów pomiarowych, której nie można usunąć niezwłocznie, należy wprowadzić odpowiedni zapis do protokołu sprawdzenia i przedstawić do zatwierdzenia Kierownikowi Działu Pomiarów i Automatyki Oddziału odpowiedzialnego za nadzór nad eksploatacją układów pomiarowych. W przypadku wymiany urządzenia pomiarowego, którego nieprawidłową pracę stwierdzono podczas sprawdzenia, należy po wymianie sporządzić protokół wymiany urządzenia AKPiA, którego wzór stanowi załącznik nr Z.-05 lub Z.-06 do niniejszej procedury. 5.3.5.10 Elektroniczne urządzenia kontrolne, wykorzystywane podczas sprawdzeń układów pomiarowych, będą podlegać wzorcowaniu nie rzadziej niż 1 raz na 2 lata. Manometry obciążnikowo-tłokowe będą podlegać wzorcowaniu nie rzadziej niż 1 raz na 5 lat. 5.3.6. Wymiana urządzenia AKP lub teletransmisyjnego. 5.3.6.1 Czynności podczas wymiany gazomierza. Wymiany gazomierzy należy przeprowadzać zgodnie z opisami czynności dla odpowiednich typów układów pomiarowych, tj. U-1, U-2, U-3, występujących na obiektach systemu przesyłowego.: 5.3.6.2 Dla układu typu U-1: Aby zdemontować gazomierz, należy wykonać następujące czynności: a) Przed otwarciem kurków (zasuw) 3 i 4 ciągu obejściowego, należy sprawdzić czy okular zaślepka jest w pozycji otwartej. Jeśli jest w pozycji zamkniętej należy przełożyć okular zaślepkę w pozycję otwartą, następnie powoli otworzyć kurki 3 i 4 aby gaz mógł popłynąć ciągiem obejściowym, b) Zamknąć kurek nr 2 a następnie kurek nr 1 aby zamknąć przepływ gazu przez odcinek pomiarowy, c) Otworzyć zawór nr 2A aby odgazować ciąg pomiarowy z gazomierzem, (ciśnienie sprawdzić na manometrze), d) Wyjąć wtyczki z gniazd nadajników impulsowych, zdemontować rurki impulsowe, bądź zawory trójdrogowe, e) Odkręcić śruby mocujące połączeń kołnierzowych, f) Zdemontować gazomierz w bezpieczne miejsce. Aby zamontować gazomierz, należy wykonać następujące czynności: a) Ustawić gazomierz odpowiednio do połączeń kołnierzowych w miejsce zdemontowanego gazomierza; b) Zamontować filtr siatkowy stożkowy od strony wlotowej urządzenia pomiarowego; Wydanie V styczeń 2016 Strona 15 / Stron 23
c) Założyć śruby w dolnej połowie złącza kołnierzowego, założyć uszczelki na obu kołnierzach, uzupełnić pozostałe śruby złącza kołnierzowego; d) Zakręcić śruby mocujące połączeń kołnierzowych; e) Zalać układ smarowniczy odpowiednim olejem, zgodnie z zaleceniami producenta opisanymi w DTR urządzenia; f) Podłączyć rurki impulsowe bądź zamontować zawór trójdrogowy do podłączenia przetwornika ciśnienia; g) Odpowietrzyć układ otwierając zawór nr 1A na obejściu kurka (zasuwy) nr 1 dolotowego odcinka pomiarowego, utrzymując przyrost ciśnienia poniżej 100 kpa/min; h) Zamknąć zawór wydmuchowy nr 2A; i) Po zatrzymaniu przepływu na wskutek wyrównania się ciśnień, zamknąć zawór nr 1A na obejściu kurka nr 1; j) Sprawdzić szczelność połączeń kołnierzowych i rurek impulsowych przy pomocy środka pianotwórczego lub urządzenia do pomiaru stężenia metanu; k) Podłączyć wtyczki nadajników impulsowych urządzenia pomiarowego; l) Powoli otworzyć kurki (zasuwy) nr 1 i 2 na wlocie i wylocie odcinka pomiarowego; m) Zamknąć powoli kurki (zasuwy) nr 3 i 4 ciągu obejściowego i przełożyć okular zaślepkę w pozycję zamkniętą; n) Wprowadzić do przelicznika stan licznika Vr gazomierza; o) Dane nowego gazomierza zanotować w Protokole z wymiany urządzenia pomiarowego - załącznik Nr Z.-05 do niniejszej procedury. 5.3.6.3 Dla układu typu U-2: Aby zdemontować gazomierz, należy wykonać następujące czynności: a) W układzie U-2 gdzie gazomierze pracują szeregowo przy zamkniętych kurkach (zasuwach) nr 2 i 4 aby zdemontować gazomierz nr 1 należy otworzyć kurek nr 4, zamknąć kurek nr 3 i 1 aby przepływ był prowadzony tylko przez gazomierz nr 2, b) Otworzyć zawór nr 2A aby odgazować ciąg pomiarowy, c) Wyjąć wtyczki z gniazd nadajników impulsowych, zdemontować rurki impulsowe bądź zawory trójdrogowe, d) Odkręcić śruby mocujące połączeń kołnierzowych, e) Zdemontować gazomierz i przenieść w bezpieczne miejsce, f) W miejsce zdemontowanego gazomierza należy zamontować prostkę o średnicy odcinka pomiarowego, g) Założyć śruby w dolnej połowie złącza kołnierzowego, założyć uszczelki na obu kołnierzach, uzupełnić pozostałe śruby złącza kołnierzowego, h) Zakręcić śruby mocujące połączeń kołnierzowych, Wydanie V styczeń 2016 Strona 16 / Stron 23
i) Odpowietrzyć układ otwierając zawór nr 1A na obejściu kurka (zasuwy) nr 1 dolotowego odcinka pomiarowego i utrzymując przyrost ciśnienia poniżej 100 kpa/min, j) Zamknąć zawór wydmuchowy nr 2A, k) Po zatrzymaniu przepływu na skutek wyrównania się ciśnień, zamknąć zawór nr 1A na obejściu kurka nr 1, l) Sprawdzić szczelność połączeń kołnierzowych przy pomocy środka pianotwórczego lub urządzenia do pomiaru stężenia metanu, m) W przypadku demontażu gazomierza nr 2 przy zamkniętym kurku nr 2 i 4 należy otworzyć kurek nr 2 i zamknąć kurki nr 3, 4 i 5, n) Otworzyć kurek nr 5A aby odgazować ciąg pomiarowy, o) Wyjąć wtyczki z gniazd nadajników impulsowych, zdemontować rurki impulsowe bądź zawory trójdrogowe, p) Odkręcić śruby mocujące połączeń kołnierzowych, q) Zdemontować gazomierz i przenieść w bezpieczne miejsce, r) W miejsce zdemontowanego gazomierza należy zamontować prostkę powtarzając czynności od g do l z zastrzeżeniem numerów zaworów do odpowietrzania odcinka pomiarowego, s) Układ pomiarowy pozostawić w pracy z jednym gazomierzem. Aby zamontować gazomierz, należy wykonać następujące czynności: a) Ustawić gazomierz odpowiednio do połączeń kołnierzowych w miejsce zdemontowanego gazomierza, b) Zamontować filtr siatkowy stożkowy od strony wlotowej urządzenia pomiarowego. c) Założyć śruby w dolnej połowie złącza kołnierzowego, założyć uszczelki na obu kołnierzach, uzupełnić pozostałe śruby złącza kołnierzowego. d) Zakręcić śruby mocujące połączeń kołnierzowych, e) Zalać układ smarowniczy odpowiednim olejem, zgodnie z wymaganiami producenta i zapisami DTR urządzenia, f) Podłączyć rurki impulsowe bądź zamontować zawór trójdrogowy do podłączenia przetwornika ciśnienia, g) Odpowietrzyć układ otwierając zawór nr 1A na obejściu kurka (zasuwy) nr 1 dolotowego odcinka pomiarowego i utrzymując przyrost ciśnienia poniżej 100 kpa/min, h) Zamknąć zawór wydmuchowy nr 2A, i) Po zatrzymaniu przepływu na wskutek wyrównania się ciśnień, zamknąć zawór nr 1A na obejściu kurka nr 1, j) Sprawdzić szczelność połączeń kołnierzowych i rurek impulsowych przy pomocy środka pianotwórczego lub urządzenia do pomiaru stężenia metanu, k) Podłączyć wtyczki nadajników impulsowych urządzenia pomiarowego, l) Powoli otworzyć kurki (zasuwy) nr 1 i 3 aby gazomierze pracowały szeregowo, m) W przypadku montażu gazomierza w miejsce gazomierza nr 2 z zastrzeżeniem otwarcia i zamknięcia odpowiednich kurków (zasuw), n) Wprowadzić do przelicznika stan licznika Vr gazomierza, o) Dane nowego gazomierza zanotować w Protokole z wymiany urządzenia pomiarowego, którego wzór stanowi załącznik nr Z.-05 do niniejszej procedury. Wydanie V styczeń 2016 Strona 17 / Stron 23
5.3.6.4 Dla układu typu U-3: Aby zdemontować gazomierz roboczy lub kontrolny z ciągu pomiarowego nr 1, należy wykonać następujące czynności: a) W układzie U-3 pomiar jest prowadzony przez ciąg pomiarowy z gazomierzem roboczym i kontrolnym nr 1, przy zamkniętych kurkach (zasuwach) nr 4 i 6, b) Otworzyć kurek (zasuwę) nr 4 aby ruch gazu był prowadzony poprzez ciąg pomiarowy z gazomierzem roboczym i kontrolnym nr 2, c) Zamknąć kurki (zasuwy) nr 2 i 1, d) Otworzyć zawór nr 2A aby odgazować ciąg pomiarowy, e) Wyjąć wtyczki z gniazd nadajników impulsowych, zdemontować rurki impulsowe, bądź zawory trójdrogowe, f) Odkręcić śruby mocujące połączeń kołnierzowych, g) Zdemontować urządzenie pomiarowe (gazomierz) przenieść w bezpieczne miejsce, h) W miejsce zdemontowanego gazomierza należy zamontować prostkę o średnicy odcinka pomiarowego, i) Założyć śruby w dolnej połowie złącza kołnierzowego, założyć uszczelki na obu kołnierzach, uzupełnić pozostałe śruby złącza kołnierzowego, j) Zakręcić śruby mocujące połączeń kołnierzowych, k) Odpowietrzyć układ otwierając zawór nr 1A na obejściu kurka (zasuwy) nr 1 dolotowego odcinka pomiarowego i utrzymując przyrost ciśnienia poniżej 100 kpa/min, l) Zamknąć zawór wydmuchowy nr 2A, m) Po zatrzymaniu przepływu na skutek wyrównania się ciśnień, zamknąć zawór nr 1A na obejściu kurka nr 1, n) Sprawdzić szczelność połączeń kołnierzowych przy pomocy środka pianotwórczego lub urządzenia do pomiaru stężenia metanu, o) Pozostawić pomiar gazu realizowany poprzez ciąg pomiarowy z gazomierzem roboczym i kontrolnym nr 2, aż do momentu montażu gazomierza roboczego nr 1, p) W przypadku demontażu gazomierza kontrolnego nr 1 należy powtórzyć czynności analogicznie jak w pkt. c do k, q) W przypadku demontażu gazomierzy roboczych 2,3 i kontrolnych 2,3, pomiar należy realizować poprzez ciąg pomiarowy z gazomierzem roboczym i kontrolnym nr 1, zachowując odpowiednią kolejność zamykania i otwierania kurków (zasuw) tak aby nie wystąpiły przerwy ani ograniczenia w dostawie paliwa gazowego do odbiorcy. Wydanie V styczeń 2016 Strona 18 / Stron 23
5.3.6.5 Wymiana innych urządzenia AKPiA lub teletransmisyjnych. Wymianę urządzenia należy przeprowadzić zgodnie z zaleceniami producenta oraz DTR, po wymianie należy sporządzić stosowny protokół którego wzór stanowi załącznik nr Z.-05 lub Z.-06 do niniejszej procedury. Po wymianie przetwornika należy wyznaczyć jego charakterystykę pomiarową, a jeśli błąd względny przekracza dopuszczalne wartości, należy przeprowadzić jego kalibrację. Wyniki z pomiarów należy zanotować w Protokole z wymiany urządzenia pomiarowego, którego wzór stanowi załącznik nr Z.-05 do niniejszej procedury. 5.3.6.6 Po wykonaniu czynności związanych z wymianą należy zaplombować układ pomiarowy. Niezbędne zmiany w konfiguracji przelicznika należy odnotować w Protokole z konfiguracji przelicznika impulsowego/kryzowego, którego wzór stanowi załącznik nr Z.-07 do niniejszej procedury. 5.3.7. Sprawdzenie poprawności pracy układu pomiarowego do pomiaru temperatury punktu rosy wody. 5.3.7.1. Należy przeprowadzić sprawdzenie stanu szafki pomiarowej/obudowy należy rozpocząć od sprawdzenia (o ile występują) stanu reduktorów, filtrów, manometrów, grzałki, wskazań przepływomierza, numerów fabrycznych analizatora. W przypadku gdy linia doprowadzająca gaz jest izolowana termicznie i/lub grzana należy sprawdzić stan izolacji i/lub systemu grzewczego. 5.3.7.2. Należy przeprowadzić kontrolę stanu filtrów poprzez zamkniecie zaworu doprowadzającego gaz do analizatora temperatury punktu rosy wody a następnie odkręcenie obudowy i sprawdzenia stopnia zanieczyszczenia filtra. W przypadku obecności wody w szafce pomiarowej należy ją usunąć i zdiagnozować przyczynę. 5.3.7.3. Kontrolę wskazań analizatora należy przeprowadzić za pomocą urządzenia referencyjnego, posiadającego ważne świadectwo wzorcowania z laboratorium akredytowanego. Podczas sprawdzania zaleca się aby temperatura punktu rosy wody była co najmniej o 5 0 C niższa od temperatury otoczenia, a wilgotność nie większa niż 95%. W innym wypadku należy przerwać badanie i zastosować linię grzewczą poboru próbki. Sprawdzenie polega na porównaniu wskazań analizatora badanego z urządzeniem referencyjnym - w tym celu należy podpiąć się jak najbliżej czujnika analizatora, wykonać trzy pomiary. 5.3.7.4. W przypadku gdy różnica pomiędzy urządzeniem badanym a referencyjnym jest większa niż ±2 C wówczas należy odpowiednio: Dla przetworników Transmet IS/Easidew Pro IS wymienić urządzenie i w jego miejsce zamontować zastępcze w następujący sposób: - odłączyć zasilanie sieciowe - za pomocą zaworu doprowadzającego gaz zamknąć dolot gazu do przetwornika - odkręcić metalową obudowę przetwornika - odłączyć przewody elektryczne, kolejność przewodów na zacisku elektrycznym przetwornika - zdemontować przetwornik i w jego miejsce zamontować przetwornik zastępczy - podłączyć przewody elektryczne do zacisku elektrycznego w takiej samej kolejności w jakiej były podłączone na poprzednim przetworniku - zakręcić metalową obudowę przetwornika - odkręcić zawór doprowadzający gaz badany do przetwornika - sprawdzić szczelność połączeń wymienianego przetwornika - włączyć zasilanie Wydanie V styczeń 2016 Strona 19 / Stron 23
- sprawdzić poprawność wskazań - wysłać przetwornik do laboratorium akredytowanego w celu jego zbadania W przypadku przetworników Promet EExd należy zmienić wskazania przetwornika w punkcie pracy przy użyciu dedykowanej aplikacji serwisowej na podstawie instrukcji producenta. W przypadku analizatorów punktu rosy Hygrophil F5674 należy zmienić wskazania przetwornika w punkcie pracy zgodnie z instrukcją producenta. W przypadku analizatorów punktu rosy Aurora należy zgłosić problem do dostawcy urządzenia. 5.3.7.5. Po zakończonym sprawdzeniu/wymianie oraz w przypadku wszelkich odstępstw od pracy analizatora i jego wskazań należy wypełnić Protokół sprawdzenia poprawności pracy układu pomiarowego temperatury punktu rosy wody, stanowiącego załącznik nr Z.-12 do niniejszej procedury. 5.3.8. Przegląd chromatografów procesowych Podczas wykonywania przeglądu gazowego chromatografu procesowego należy: 5.3.8.1. Sprawdzić instalację: a) sprawdzić stan wizualny instalacji- oględziny wzrokowe, sprawdzić szczelność całej instalacji przy pomocy detektora nieszczelności, b) sprawdzić ciśnienie gazu nośnego oraz gazu kalibracyjnego odczytać ciśnienia z manometrów, c) sprawdzić stan układów zasilających napięcie zasilania, sprawdzić poprawności połączeń, pomiar napięcia zasilania chromatografu, d) sprawdzić szczelność dławików kablowych, e) sprawdzić stan filtrów, f) sprawdzić szczelność linii poboru próbek wraz z sondą, g) sprawdzić ciśnienie na sondach poboru próbek. 5.3.8.2. Sprawdzić chromatograf procesowy: a) sprawdzić stanu wizualny chromatografu-oględziny wzrokowe wewnętrznego i zewnętrznego stanu urządzenia, b) sprawdzić szczelności chromatografu - sprawdzić szczelność połączeń wewnętrznych chromatografu z użyciem detektora, c) sprawdzić temperaturę bloku analitycznego - odczytać temperaturę (ewentualna regulacja), d) sprawdzić dryft linii bazowej, e) sprawdzić zawory bloku analitycznego (testy zaworów analitycznych), f) sprawdzić ustawienia ciśnienia i przepływu próbki na każdym strumieniu poprzez ręczne sterowanie elektrozaworami do połączenia strumienia oraz wykonać w razie konieczności czynności regulacyjne ciśnienia i przepływu, g) sprawdzić wizualnie połączenia elektryczne pomiędzy chromatografem a jego sterownikiem. 5.3.8.3. Po wykonaniu czynności związanych z przeglądem gazowego chromatografu procesowego należy wypełnić Protokół z przeglądu gazowego chromatografu procesowego którego wzór stanowi załącznik nr Z.-11 do niniejszej procedury. 5.4. Zakończenie prac. 5.4.1 O zakończeniu prac decyduje osoba nadzorująca te prace. Osoba nadzorująca prace dokonuje stosownego wpisu do Książki Stacji Gazowej, oraz sporządza odpowiednie protokoły wg wzorów stanowiących załączniki do niniejszej procedury. Protokoły są Wydanie V styczeń 2016 Strona 20 / Stron 23
przedkładane Kierownikowi odpowiedzialnemu za eksploatację lub osobie przez niego upoważnionej, która go zatwierdza akceptując wykonanie prac pod względem zakresu i jakości. 5.4.2 Po zakończeniu czynności związanych z eksploatacją układów pomiarowych i AKP należy potwierdzić poprawność pracy obiektu sieci przesyłowej z Oddziałową Dyspozycją Gazu. 5.5. Warunki bhp i ppoż. Przy wykonywaniu prac zawartych w procedurze mogą wystąpić następujące zagrożenia związane z: a) eksploatacją, b) wybuchem gazu ziemnego, c) pożarem, d) rozszczelnieniem instalacji pod wysokim ciśnieniem, e) hałasem, f) porażeniem prądem, g) pracą z użyciem narzędzi niebezpiecznych, h) wysoką temperaturą elementów urządzeń i medium grzewczego, i) nagłym rozprężeniem gazu, j) kontaktem z substancją niebezpieczną, k) pracą na wysokości, l) kontaktem z elementami ostrymi, wystającymi, m) czynnikiem ludzkim: n) pomyłką przy wykonywaniu czynności ujętych w procedurze, o) niewłaściwym wykonaniem czynności ujętych w procedurze, p) sabotażem. 5.6. Postępowanie w razie awarii i zagrożenia. W przypadku powstania awarii lub zagrożenia (np. pożar, wybuch, znaczny wypływy gazu) należy postępować zgodnie z wymaganiami procedury P.02.O.04 Postępowanie w przypadku wystąpienia awarii, a w szczególności: - natychmiast poinformować wszystkie osoby znajdujące się w strefie niebezpiecznej o powstałym zagrożeniu, - ewakuować (jeżeli to możliwe) poza strefę niebezpieczną osoby z różnych powodów nie mogące poruszać się samodzielnie, - zamknąć wejściowe i wyjściowe układy zaporowe obiektu, - odciąć dopływ energii elektrycznej Głównym Wyłącznikiem Prądu, - udzielić pomocy poszkodowanym. 6. Sprawy porządkowe 6.1 Wszelkie zmiany do niniejszej procedury należy wprowadzać zgodnie z zasadami opisanymi w procedurze P.01.001 Procedury i instrukcje forma oraz zawartość. 6.2 Badanie skuteczności działań opisanych w niniejszej procedurze oraz kontrolę przestrzegania procedury prowadzi się w drodze audytów wewnętrznych zgodnie z procedurą P.01.8.2.2 Audyt wewnętrzny SESP. 7. Dokumenty związane i powołane Procedury i instrukcje: P.01.001 Procedury i instrukcje forma oraz zawartość, P.01.8.2.2 Audyt wewnętrzny SESP, Wydanie V styczeń 2016 Strona 21 / Stron 23
P.02.O.01 Warunki techniczne eksploatacji sieci przesyłowej P.02.O.02 Prace gazoniebezpieczne i niebezpieczne, P.02.O.04 Postępowanie w przypadku wystąpienia awarii Instrukcje eksploatacyjne dostarczone przez producentów urządzeń. 8. Załączniki Nr Z.-01 - Wzór Protokół z przeglądu i konserwacji aparatury kontrolnopomiarowej. Nr Z.-02 - Wzór Protokół synchronizacji liczydła gazomierza i licznika objętości roboczej przelicznika. Nr Z.-03 - Wzór Protokół sprawdzenia pełnego układu pomiarowego z gazomierzem zwężkowym. Nr Z.-04 - Wzór Protokół sprawdzenia pełnego układu pomiarowego z gazomierzem turbinowym/rotorowym/ultradźwiękowym. Nr Z.-05 - Wzór Protokół wymiany urządzenia pomiarowego. Nr Z.-06 - Wzór Protokół wymiany urządzenia AKPiA lub teletransmisyjnego. Nr Z.-07 - Wzór Protokół konfiguracji przelicznika impulsowego/kryzowego. Nr Z.-08 - Wzór Protokół ze sprawdzenia poprawności działania sterowników programowalnych PLC. Nr Z.-09 - Wzór Protokół włączenia/wyłączenia/przełączenia układu/ciągu pomiarowego. Nr Z.-10 - Wzór Protokół ze sprawdzenia poprawności działania przetworników pomiarowych. Nr Z.-11 - Wzór Protokół przeglądu gazowego chromatografu procesowego. Nr Z.-12 - Wzór Protokół sprawdzenia poprawności pracy układu pomiarowego temperatury punktu rosy wody. Wydanie V styczeń 2016 Strona 22 / Stron 23
Załączniki Nr Z.-01 do Nr Z.-12 w odrębnym pliku Excel Wydanie V styczeń 2016 Strona 23 / Stron 23