BEZROBOTNI POWYŻEJ 50 ROKU ŻYCIA NA RYNKU PRACY W WOJEWÓDZTWIE KUJAWSKO-POMORSKIM W I PÓŁROCZU 2011 ROKU

BEZROBOTNI POWYŻEJ 50 ROKU ŻYCIA NA RYNKU PRACY W WOJEWÓDZTWIE KUJAWSKO-POMORSKIM W I PÓŁROCZU 2011 ROKU Toruń, listopad 2011 r.

SPIS TREŚCI: 1. Sytuacja demograficzna województwa go.. 1 2. Aktywność ekonomiczna ludności... 3 3. Wsparcie dla osób starszych na rynku pracy 4 3a. Priorytet VI PO KL Rynek pracy otwarty dla wszystkich 4 3b. Dodatkowe środki Funduszu Pracy z rezerwy Ministra Pracy i Polityki Społecznej.. 7 4. Bezrobotni powyżej 50 roku życia zarejestrowani w powiatowych urzędach pracy... 8 4a. Struktura społeczno demograficzna... 10 4b. Zmiany w poziomie bezrobocia... 10 5. Podsumowanie.. 17 TABELE: 1. Prognoza ludności w wieku produkcyjnym i nieprodukcyjnym w województwie kujawsko-pomorskim do 2035 roku. 18 2. Struktura społeczno demograficzna bezrobotnych w województwie kujawskopomorskim. Stan w dniu 30.06.2011 r.. 19 3. Struktura bezrobotnych powyżej 50 roku życia stan w dniu 30.06.2011 r... 20 4. Bezrobotni powyżej 50 roku życia według wykształcenia w powiatowych urzędach pracy województwa go. Stan w dniu 30.06.2011 r. 22 5. Bezrobotni powyżej 50 roku życia według stażu pracy w powiatowych urzędach pracy województwa go. Stan w dniu 30.06.2011 r. 25 6. Bezrobotni powyżej 50 roku życia według czasu pozostawania bez pracy w powiatowych urzędach pracy województwa go. Stan w dniu 30.06.2011 r.. 28 7. Bilans bezrobotnych powyżej 50 roku życia w I półroczu 2011 roku według płci.. 30 8. Bilans bezrobotnych powyżej 50 roku życia w I półroczu 2011 roku według powiatów 31 9. Bilans bezrobotnych kobiet powyżej 50 roku życia w I półroczu 2011 roku według powiatów.. 33 10. Wykaz projektów realizowanych w ramach Poddziałania 6.1.1. Priorytetu VI PO KL w województwie kujawsko-pomorskim w latach 2008 2011 35

1 1. Sytuacja demograficzna województwa go Według danych publikowanych przez Główny Urząd Statystyczny województwo zamieszkuje 2 069,5 tys. osób, co stanowi ok. 5,4% ludności Polski. 1 Struktura demograficzna ludności województwa i zmiany zachodzące w tym zakresie nie odbiegają w znaczący sposób od takich samych zjawisk w skali całego kraju. W okresie powojennym istotnie zmieniła się struktura wiekowa ludności województwa podobnie jak w całym kraju następuje proces starzenia się społeczeństwa. Tendencja ta utrzymuje się w dalszym ciągu: od 2000 do 2010 roku o 22,1% zmniejszyła się liczba dzieci (do 15 roku życia), natomiast o 27,3% wzrosła liczba ludności w wieku 50 lat i więcej. Ludność w województwie kujawsko-pomorskim według grup wieku Stan w końcu roku 2010 Wiek w latach 2000 zmiana do 2000 r. osoby w % Ogółem 2 067 817 2 069 543 1 726 0,1 0-2 64 577 68 517 3 940 6,1 3-6 98 714 82 214-16 500-16,7 7-12 178 498 123 604-54 894-30,8 13-15 102 905 71 952-30 953-30,1 16-18 113 809 82 446-31 363-27,6 19-24 204 209 187 400-16 809-8,2 25-29 151 142 180 042 28 900 19,1 30-34 129 649 163 536 33 887 26,1 35-39 136 817 146 461 9 644 7,0 40-44 167 817 126 623-41 194-24,5 45-49 166 121 132 313-33 808-20,4 50-54 145 891 159 476 13 585 9,3 55-59 83 150 153 737 70 587 84,9 60-64 86 212 130 538 44 326 51,4 65-69 81 755 70 288-11 467-14,0 70-74 68 314 68 222-92 -0,1 75-79 47 446 57 310 9 864 20,8 80 lat i więcej 40 791 64 864 24 073 59,0 Źródło: opracowanie własne na podstawie danych US w Bydgoszczy - http://www.stat.gov.pl/bydgosz/index_plk_html.htm Zmiany demograficzne wpływają w istotny sposób na strukturę ludności według grup ekonomicznych: w analizowanym okresie liczba ludności w wieku przedprodukcyjnym (0-17 lat) zmniejszyła się o 23,2%, natomiast o 6,1% wzrosła liczba ludności w wieku produkcyjnym (18-64 lata mężczyźni i 18-60 lat kobiety) i o 16,1% w wieku poprodukcyjnym (65 lat i więcej dla mężczyzn oraz 60 lat i więcej dla kobiet). Warto przy tym zaznaczyć, że w grupie ludności w wieku produkcyjnym wzrost o 19,7% dotyczy 1 Źródło: http://www.stat.gov.pl/bydgosz/51_plk_html.htm

2 głównie osób w tzw. wieku niemobilnym (45-64 lata mężczyźni, 45-59 lat kobiety), bowiem liczebność grupy w wieku mobilnym (18-44 lata) zwiększyła się tylko o 1,8%. W konsekwencji tych zjawisk udział ludności w wieku przedprodukcyjnym spadł z 25,2% w 2000 roku do 19,3% w roku 2010, wzrósł natomiast udział ludności w wieku produkcyjnym (z 61,0% do 64,6%) oraz poprodukcyjnym (z 13,8% do 16,0%). Struktura ludności w województwie kujawsko-pomorskim według wybranych cech. Stan w końcu roku Lata Wyszczególnienie 2000 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 osoby 2010 zmiana do 2000 r. w % Ludność 2 067 817 2 068 142 2 068 258 2 068 253 2 066 371 2 066 136 2 067 918 2 069 083 2 069 543 0,1 w tym kobiety 1 068 703 1 068 835 1 069 310 1 069 577 1 069 096 1 069 475 1 070 633 1 071 115 1 071 498 0,3 w % 51,7 51,7 51,7 51,7 51,7 51,8 51,8 51,8 51,8 miasta 1 290 395 1 280 882 1 276 853 1 272 615 1 267 250 1 262 577 1 259 462 1 256 730 1 252 913-2,9 w % 62,4 61,9 61,7 61,5 61,3 61,1 60,9 60,7 60,5 wieś 777 422 787 260 791 405 795 638 799 121 803 559 808 456 812 353 816 630 5,0 Kobiety na 100 mężczyzn 107 107 107 107 107 107 107 107 107 Ludność w wieku: przedprodukcyjnym 521 337 467 670 453 662 441 718 431 113 421 767 413 722 406 397 400 430-23,2 produkcyjnym 1 260 688 1 306 605 1 318 776 1 329 325 1 331 439 1 334 274 1 336 920 1 338 427 1 337 211 6,1 poprodukcyjnym 285 792 293 867 295 820 297 210 303 819 310 095 317 276 324 259 331 902 16,1 Ludność w wieku nieprodukcyjnym na 100 osób w wieku produkcyjnym 64 58 57 56 55 55 55 55 55 Źródło: na podstawie danych US w Bydgoszczy - http://www.stat.gov.pl/bydgosz/69_511_plk_html.htm Niekorzystnie przedstawia się prognoza dotycząca ekonomicznych grup ludności: z danych publikowanych przez Urząd Statystyczny w Bydgoszczy wynika, że od 2010 do 2035 roku o 23,6% spadnie liczba ludności w wieku przedprodukcyjnym, o 17,3% w wieku produkcyjnym, natomiast aż o 53,4% wzrośnie liczba ludności w wieku poprodukcyjnym. Według stanu na 31 grudnia 2010 r. przeciętnie na 100 osób w wieku produkcyjnym zamieszkałych na terenie województwa go przypadało 55 osób w wieku nieprodukcyjnym, w 2035 roku będą to już 74 osoby. 1600,0 LUDNOŚĆ WEDŁUG EKONOMICZNYCH GRUP WIEKU W WOJEWÓDZTWIE KUJAWSKO-POMORSKIM W LATACH 2000-2035 1400,0 1200,0 1260,7 1306,6 1318,8 1329,3 1331,4 1334,3 1336,9 1338,4 1337,2 1283,2 1212,8 1160,5 1136,9 1105,4 1000,0 tys. osób 800,0 DANE RZECZYWISTE PROGNOZA 600,0 400,0 521,3 467,7 453,7 441,7 431,1 421,8 413,7 406,4 400,4 387,4 443,3 478,7 493,4 509,0 200,0 285,8 293,9 295,8 297,2 303,8 310,1 317,3 324,3 331,9 384,8 384,6 374,3 341,3 306,1 0,0 2000 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2015 2020 2025 2030 2035 lata Źródło: opracowanie własne na podstawie danych GUS (www.stat.gov.pl) wiek przedprodukcyjny wiek produkcyjny wiek poprodukcyjny

3 2. Aktywność ekonomiczna ludności Struktura demograficzna ludności znajduje wyraz w sytuacji na rynku pracy: według prowadzonych przez GUS badań aktywności ekonomicznej ludności (BAEL) w regionie kujawsko-pomorskim 2 współczynnik aktywności zawodowej, charakteryzujący udział ludności aktywnej zawodowo (pracującej i bezrobotnej) w liczbie ludności w wieku 15 lat i więcej, ogółem wynosi 54,5% (o 1,5 pkt. proc. mniej niż w Polsce 3 ). Ten sam wskaźnik dla osób w wieku produkcyjnym w regionie to 71,1% (wobec 72,3% w Polsce), ale dla osób w wieku 55 lat i więcej już tylko 20,3% (w Polsce 22,1% 4 ). Liczony w ramach BAEL wskaźnik zatrudnienia (czyli procentowy udział pracujących w ogólnej liczbie ludności danej kategorii) w województwie kujawsko-pomorskim w II kwartale 2011 r. wyniósł ogółem 48,7% (o 2 pkt. proc. mniej niż w Polsce), dla osób w wieku produkcyjnym 63,5% (wobec 65,3% w Polsce), a dla osób w wieku 55 lat i więcej 18,6% (w Polsce 20,7% 5 ). Jak podaje Urząd Statystyczny w Bydgoszczy, obliczana według metodologii BAEL, stopa bezrobocia w naszym regionie wyniosła 10,6% (w kraju wskaźnik ten wyniósł 9,5%). Dla ludności w wieku produkcyjnym wskaźnik ten wyniósł 10,7% (wobec 9,7% w Polsce), a dla osób w wieku 55 lat i starszych 8,3% (wobec 6,3% w Polsce 6 ). Osoby w wieku 55 lat i starsze stanowią ponad połowę (56,2%) populacji biernych zawodowo w województwie kujawsko-pomorskim (w Polsce 57,9%). WSKAŹNIKI RYNKU PRACY W WOJEWÓDZTWIE KUJAWSKO-POMORSKIM WEDŁUG BAEL 60,0 54,5 50,0 48,7 40,0 % 30,0 20,0 20,3 18,6 10,0 10,6 8,3 0,0 współczynnik aktywności zawodowej wskaźnik zatrudnienia stopa bezrobocia województwo ogółem osoby w wieku 55 lat i więcej Źródło: opracowanie własne na podstawie danych US w Bydgoszczy: 2 http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/bydgosz/assets_bael_2kw2011.pdf 3 http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/publ_pw_aktyw_ekonom_ludn_ii_kw_2011.pdf 4 na podst.: http://www.stat.gov.pl/cps/rde/xbcr/gus/publ_pw_aktyw_ekonom_ludn_ii_kw_2011.pdf 5 j.w. 6 j.w.

4 3. Wsparcie dla osób starszych na rynku pracy Mając na względzie zachodzące i przewidywane procesy demograficzne oraz wynikającą z nich sytuację na rynku pracy, Wojewódzki Urząd Pracy w Toruniu, jako jednostka organizacyjna samorządu województwa, podejmuje szereg działań mających na celu wzrost aktywności zawodowej osób starszych: Cele dotyczące rozwoju aktywności zawodowej osób w wieku 45 plus zapisane są w Regionalnym Planie Działania na rzecz Zatrudnienia na 2011; do Kryteriów ustalania kwot środków Funduszu Pracy na finansowanie programów na rzecz promocji zatrudnienia, łagodzenia skutków bezrobocia i aktywizacji zawodowej oraz innych fakultatywnych zadań realizowanych przez powiaty w 2011 roku wprowadzono wskaźnik zagregowany dla kategorii bezrobotnych w wieku powyżej 50 r. ż. Kryterium to wskazuje wymienione osoby jako grupę preferowaną przy wydatkowaniu środków Funduszu Pracy na aktywizację osób bezrobotnych; Wsparcie osobom starszym udzielane jest w ramach projektów realizowanych w Priorytecie VI PO KL Rynek pracy otwarty dla wszystkich; WUP w Toruniu uczestniczy w opiniowaniu wniosków powiatowych urzędów pracy o dodatkowe środki FP z rezerwy Ministra Pracy i Polityki Społecznej na realizację programów zwiększających aktywność zawodową osób w wieku 45/50 plus. 3a. Priorytet VI PO KL Rynek pracy otwarty dla wszystkich Udzielenie wsparcia osobom starszym w ramach projektów Priorytetu VI PO KL realizowanych w województwie kujawsko-pomorskim preferowane było głównie poprzez zastosowanie kryteriów dostępu lub kryteriów strategicznych ujętych w Planach działania na kolejne lata wdrażania Programu. Niespełnienie kryterium dostępu powodowało odrzucenie wniosku, natomiast dzięki kryteriom strategicznym beneficjenci mogli pozyskać dodatkowe punkty w trakcie oceny merytorycznej wniosków o dofinansowanie projektu. W 2010 r. po raz pierwszy wyodrębniono konkurs skierowany wyłącznie do osób starszych w ramach Poddziałania 6.1.1 PO KL 7. W konkursie nr 3/6.1.1/2009 ogłoszonym w dniu 17 lutego 2009 r. w Poddziałaniu 6.1.1 Wsparcie osób pozostających bez zatrudnienia na regionalnym rynku pracy zastosowano kryterium dostępu dotyczące grupy docelowej, w ramach którego grupę docelową w projekcie musiały stanowić (w co najmniej 60%) osoby w wieku powyżej 45 r.ż., a wsparcie w ramach projektu musiało zostać dostosowane do specyficznych potrzeb tej grupy docelowej. Dodatkowo zastosowano kryterium strategiczne, preferujące projekty skierowane w całości do m. in. osób po 45 roku życia. Za spełnienie tego kryterium beneficjenci mogli w trakcie oceny uzyskać dodatkowe 5 punktów. Konkurs nr 5/6.1.1/2010 w całości dedykowany był wyłącznie osobom powyżej 45 roku życia. Również w 2011 r. WUP w Toruniu ogłosił w III kwartale konkurs na projekty skierowane w 100% do osób w wieku 50-64 lata. Natomiast w roku 2012, z uwagi na ograniczone środki finansowe w ramach Poddziałania 6.1.1 PO KL, WUP planuje ogłosić tylko 1 konkurs, w którym projekty skierowane wyłącznie do osób w wieku 50-64 lata premiowane będą poprzez kryterium strategiczne o bardzo wysokiej wadze 20 punktów. 7 Na marginesie warto zauważyć, iż definicja populacji 50+ jest doprecyzowana na poziomie Programu. (przy czym na poziomie MPiPS, MRR oraz instytucji wdrażających trwała i trwa nadal dyskusja nt. granicy jaką należy przyjąć dla kategorii osób w wieku starszym 45+ czy 50+, stąd np. w ramach Działania 6.1 w SZOP jako szczególna grupa docelowa zostały wskazane osoby w wieku powyżej 45 roku życia a tym samym część konkursów adresowanych w województwie kujawsko-pomorskim do osób starszych do 2010 r. skierowana była do osób powyżej 45 roku życia).

5 Osoby starsze są również aktywizowane w ramach projektów systemowych realizowanych w ramach Poddziałania 6.1.3 Poprawa zdolności do zatrudnienia oraz podnoszenie poziomu aktywności zawodowej osób bezrobotnych przez wszystkie Powiatowe Urzędy Pracy naszego województwa. W projektach tych starszym osobom bezrobotnym proponowany jest udział w następujących formach wsparcia: szkolenia, staże, przygotowania zawodowe dorosłych, prace interwencyjne, wyposażenie i doposażenie stanowiska pracy, jednorazowe środki na podjęcie działalności gospodarczej. Z uwagi na mały udział osób w wieku powyżej 50 lat wśród uczestników projektów, którzy zostali objęci wsparciem do końca 2009 r., Wojewódzki Urząd Pracy w Toruniu podjął działania ukierunkowujące wsparcie oferowane w ramach Poddziałania 6.1.3 PO KL na tę grupę osób. W Planie działania na rok 2010 wprowadzone zostało kryterium dostępu wskazujące, iż udział osób powyżej 50 roku życia w strukturze uczestników musi być co najmniej równy udziałowi osób z tej grupy wiekowej w strukturze osób zarejestrowanych jako bezrobotne w danym powiecie. Konstrukcja kryterium zapewnia proporcjonalne rozłożenie wsparcia oferowanego w ramach Poddziałania 6.1.3 PO KL pomiędzy grupy osób znajdujące się w szczególnie trudnej sytuacji na rynku pracy, a jednocześnie uwzględnia zróżnicowanie bezrobocia rejestrowanego na terenie poszczególnych powiatów. Kryterium dostępu warunkujące uzyskanie dofinansowania na realizację projektu od zapewnienia proporcjonalnego udziału osób powyżej 50 roku życia wśród uczestników projektu zostało utrzymane w 2011 r. Wojewódzki Urząd Pracy w Toruniu planuje zachowanie go również w roku 2012. W 2009 r., w ramach Działania 6.2 Wsparcie oraz promocja przedsiębiorczości i samozatrudnienia w konkursie ogłoszonym 21 grudnia 2009 r., jednym z kryteriów dostępu był wymóg doboru do uczestnictwa w projekcie takiej grupy docelowej, w której osoby starsze samodzielnie lub wraz z innymi osobami należącymi do grup szczególnie defaworyzowanych na rynku pracy 8 stanowiły co najmniej 50%. Jednak, jak wynika z doświadczeń WUP w Toruniu w tym obszarze, osoby starsze niechętnie podejmują ryzyko związane z otwarciem i prowadzeniem własnej działalności gospodarczej. Udział osób w wieku 50-64 lata w liczbie osób, które otrzymały środki na podjęcie działalności gospodarczej na koniec I półrocza 2011 r. wynosi zaledwie 7,76%. W związku z powyższym w kolejnych latach wdrażania Działania 6.2 osoby z tej grupy wiekowej będą nadal preferowane. Dodatkowo warto wspomnieć o Działaniu 6.3 Inicjatywy lokalne na rzecz podnoszenia poziomu aktywności zawodowej na obszarach wiejskich gdzie osoby starsze nie są bezpośrednią grupą docelową lecz pośrednio mogą brać udział w projektach, których celem jest aktywizacja zawodowa mieszkańców wsi i małych miast. Do końca I półrocza 2011 r. udział w projektach realizowanych w ramach Priorytetu VI PO KL zakończyło 6621 osób starszych (w wieku 50-64 lata), co stanowiło 8 w omawianym konkursie były to następujące kategorie: osoby pozostające bez zatrudnienia przez okres co najmniej 12 kolejnych miesięcy w ciągu ostatnich 24 miesięcy przed przystąpieniem do projektu; kobiety (w tym zwłaszcza kobiety powracające oraz wchodzące po raz pierwszy na rynek pracy po przerwie związanej z urodzeniem i wychowaniem dzieci); osoby do 25 roku życia; osoby niepełnosprawne; osoby po 45 roku życia; osoby zamieszkujące w gminach wiejskich, miejsko-wiejskich oraz mieszkańców miast do 25 tys. mieszkańców, zamierzających podjąć zatrudnienie w obszarach niezwiązanych z produkcją roślinną i/lub zwierzęcą

6 ok. 14% wszystkich osób, które zakończyły udział w projektach od początku okresu programowania. Podczas akcji informacyjnych kierowanych do potencjalnych beneficjentów WUP stara się kłaść nacisk na problemy w obszarze integracji zawodowej i społecznej osób starszych. Problemem pozostaje nadal kwestia samej aktywizacji zawodowej osób starszych, w tym często mniejsza motywacja do zmiany swojej sytuacji życiowej, problemy z rekrutacją osób starszych do projektów, częste rezygnacje z uczestnictwa, co powoduje, że potencjalni beneficjenci z dużą ostrożnością podchodzą do aktywizacji tej trudniejszej grupy osób. PRIORYTET VI PO KL Liczba osób w wieku 50-64 lata, które zakończyły udział w projektach Działanie Mp K M O Działanie 6.1 3 790 2 485 6 275 Działania 6.2 24 52 76 Diałania 6.3 204 66 270 Liczba osób w wieku 50-64 lata, które uzyskały środki na podjęcie działalności gospodarczej Działanie Mp K M O Działanie 6.1 120 307 427 Działania 6.2 22 47 69 Diałania 6.3 n/d n/d n/d Liczba utworzonych miejsc pracy w ramach udzielonych z EFS środków na podjęcie działalności gospodarczej (dlaosób w wieku 50-64 lata) Działanie Mp K M O Działanie 6.1 Nie dotyczy Nie dotyczy 427 Działania 6.2 22 47 69 Diałania 6.3 Nie dotyczy Nie dotyczy n/d Osoby, które rozpoczęły udział w projektach realizowanych w ramach Działania - osoby w wieku starszym (55-64 lata) Działanie Mp K M O Działanie 6.1 1 397 1 182 2 579 Działania 6.2 10 30 40 Diałania 6.3 146 42 188 Priorytet VI 1 553 1 254 2 807

7 3b. Dodatkowe środki Funduszu Pracy z rezerwy Ministra Pracy i Polityki Społecznej przeznaczone na aktywizację osób starszych Samorządy powiatów województwa go już w latach 2008-2010 aplikowały o dodatkowe środki Funduszu Pracy z rezerwy Ministra na realizację programów na rzecz aktywizacji osób powyżej 45 roku życia. Głównym celem programów było przywrócenie zdolności zatrudnieniowej, objęcie działaniami aktywizującymi oraz umożliwienie podjęcia i utrzymania zatrudnienia przez osoby bezrobotne w wieku niemoblinym tj. powyżej 45 roku życia, ze szczególnym uwzględnieniem bezrobotnych powyżej 50 roku życia, którzy zostali uznani za osoby znajdujące się w szczególnej sytuacji na rynku pracy. W analizowanym okresie powiatowe urzędy pracy w ramach ww. programów zaktywizowały 3787 bezrobotnych powyżej 45 roku życia (1346 osób w 2008 r., 1796 osób w 2009 r. i 645 osób w roku 2010) i na ten cel wydatkowały kwotę 19 327,9 tys. zł (6419,6 tys. zł w 2008 r., 8797,0 tys. zł w 2009 r. oraz 4111,3 tys. zł w roku 2010) Efektywność zatrudnieniową mierzona liczbą osób, które zostały zatrudnione po zakończeniu lub w trakcie uczestnictwa w projekcie była wysoka i wynosiła w 2008 roku 47%, 2009 46% i w 2010-41%. W 2011 roku MPiPS również ustaliło szczegółowe zasady przyznawania środków Funduszu Pracy stanowiących rezerwę Ministra Pracy i Polityki Społecznej na finansowanie programów na rzecz promocji zatrudnienia, łagodzenia skutków bezrobocia i aktywizacji zawodowej. W 2011 r. środki rezerwy mogą być przeznaczone na finansowanie realizacji: programów aktywizacji zawodowej osób do 30 roku życia; programów zwiększających aktywność zawodową osób w wieku 45/50 plus; programów aktywizacji zawodowej bezrobotnych zwolnionych z pracy z przyczyn niedotyczących pracowników oraz pracowników objętych zwolnieniami monitorowanymi, w tym w ramach programów współfinansowanych z wkładu finansowego Europejskiego Funduszu Dostosowania do Globalizacji (EFG); programów związanych z aktywizacją osób bezrobotnych na terenach, na których miały miejsce klęski żywiołowe; programów aktywizacji zawodowej bezrobotnych związanych z tworzeniem nowych miejsc pracy w małych i średnich przedsiębiorstwach; programów aktywizacji zawodowej bezrobotnych będących w szczególnej sytuacji na rynku pracy określonych w art. 49 ustawy; programów specjalnych, na podstawie art. 66a ust. 7 ustawy; projektów pilotażowych, na podstawie art. 109 ust. 7d ustawy. W dniu 21 kwietnia 2011 r. uruchomiony został Program zwiększający aktywność zawodową osób w wieku 45/50 plus (termin składania wniosków upłynął 31 maja 2011 r.). W ramach tego programu 18 samorządów powiatów województwa go, za pośrednictwem Marszałka Województwa, wystąpiło o przyznanie dodatkowych środków. Wymienione wyżej projekty przewidują zaktywizowanie ogółem 1921 osób bezrobotnych, w szczególności w ramach: staży, robót publicznych, prac interwencyjnych. Efektywność zatrudnienia przewidziana została na poziomie 72,31%. Samorządy powiatów złożyły wniosku na kwotę 14 604,2 tys. złotych. Minister Pracy i Polityki Społecznej pismem z dnia 5 lipca br. poinformowała, że trzynaście samorządów powiatów tj. brodnicki, bydgoski (z miastem Bydgoszcz), chełmiński, inowrocławski, lipnowski, mogileński, nakielski, radziejowski, sępoleński, toruński, tucholski, wąbrzeski i żniński otrzymały dofinansowanie na realizację programów na łączną kwotę 6268,1 tys. złotych.

8 4. Bezrobotni powyżej 50 roku życia zarejestrowani w powiatowych urzędach pracy Według stanu w dniu 30 czerwca 2011 roku, w województwie kujawsko-pomorskim zarejestrowanych pozostawało 133 583 bezrobotnych, w tym 25 992 osób powyżej 50 roku życia. W porównaniu z końcem I półrocza roku poprzedniego liczebność tej populacji zwiększyła się o 1302 osoby, czyli 5,3% (przy ogólnym wzroście liczby bezrobotnych o 4,2%). Wzrost liczby bezrobotnych powyżej 50 roku życia wystąpił w 18 powiatach: od 0,6% we Włocławku do 22,4% w powiecie chełmińskim. W 5 powiatach odnotowano w tym zakresie spadki: od 1,3% w powiecie aleksandrowskim do 10,7% w powiecie mogileńskim. Bezrobotni powyżej 50 roku życia według powiatów. Stan w końcu okresu Bezrobotni powyżej 50 roku życia I półrocze Powiat I półrocze 2011 2010 liczba zmiana w % Województwo razem 24 690 25 992 1 302 5,3 Bydgoszcz powiat grodzki 3 095 3 264 169 5,5 Bydgoszcz powiat ziemski 849 910 61 7,2 Grudziądz powiat grodzki 1 877 1 938 61 3,2 Grudziądz powiat ziemski 482 541 59 12,2 Toruń powiat grodzki 1 784 1 690-94 -5,3 Toruń powiat ziemski 973 984 11 1,1 Włocławek powiat grodzki 2 376 2 391 15 0,6 Włocławek powiat ziemski 1 241 1 473 232 18,7 Aleksandrów Kujawski 797 787-10 -1,3 Brodnica 625 683 58 9,3 Chełmno 637 780 143 22,4 Golub-Dobrzyń 440 511 71 16,1 Inowrocław 2 482 2 658 176 7,1 Lipno 883 983 100 11,3 Mogilno 643 574-69 -10,7 Nakło nad Notecią 1 026 1 132 106 10,3 Radziejów 550 580 30 5,5 Rypin 522 506-16 -3,1 Sępólno Krajeńskie 548 569 21 3,8 Świecie 1 143 1 094-49 -4,3 Tuchola 435 485 50 11,5 Wąbrzeźno 422 496 74 17,5 Żnin 860 963 103 12,0 Źródło: Sprawozdanie MPiPS-01 o rynku pracy Bezrobotni powyżej 50 roku życia stanowili w końcu I półrocza 2011 roku 19,5% ogółu bezrobotnych w województwie (przed rokiem 19,3%). Dla Polski wskaźnik ten wyniósł 22,2% (przed rokiem 21,4%).

9 30 000 UDZIAŁ BEZROBOTNYCH POWYŻEJ 50 ROKU ŻYCIA W LICZBIE BEZROBOTNYCH OGÓŁEM. STAN W KOŃCU OKRESU 100,0 25 000 23 808 26 611 27 196 24 738 22 065 25 659 27 100 25 992 90,0 80,0 20 000 70,0 osoby 15 000 10 000 60,0 50,0 40,0 30,0 udział w ogółem w % 5 000 11,9 14,2 17,0 20,1 20,0 19,1 19,4 19,5 20,0 10,0 0 2004 rok 2005 rok 2006 rok 2007 rok 2008 rok 2009 rok 2010 rok VI'2011 0,0 bezrobotni powyżej 50 roku życia % w ogółem Źródło: opracowanie własne na podstawie Sprawozdania MPiPS-01 o rynku pracy W poszczególnych powiatach udział osób w wieku 50+ w liczbie bezrobotnych ogółem wahał się od 13,8% w powiecie lipnowskim do 26,0% w Bydgoszczy. 30,0 UDZIAŁ OSÓB POWYŻEJ 50 ROKU ŻYCIA W LICZBIE BEZROBOTNYCH OGÓŁEM WEDŁUG POWIATÓW STAN W DNIU 30 CZERWCA 2011 R. 26,0 25,0 24,5 24,3 23,8 20,0 15,0 19,5 20,7 20,6 19,8 19,0 18,9 18,5 18,2 18,0 17,2 17,2 16,7 16,3 16,0 16,0 15,9 15,6 15,3 14,6 13,8 10,0 5,0 0,0 Województwo razem Bydgoszcz powiat grodzki Grudziądz powiat grodzki Włocławek powiat grodzki Toruń powiat grodzki Aleksandrów Kujawski Chełmno Bydgoszcz powiat ziemski Nakło nad Notecią Inowrocław Sępólno Krajeńskie Włocławek powiat ziemski Wąbrzeźno Żnin Rypin Brodnica Świecie Radziejów Grudziądz powiat ziemski Toruń powiat ziemski Mogilno Golub-Dobrzyń Tuchola Lipno Źródło: opracowanie własne na podstawie Sprawozdania MPiPS-01 o rynku pracy

10 4a. Struktura społeczno demograficzna Większość bezrobotnych powyżej 50 roku życia to mężczyźni (55,9%, wobec 56,4% przed rokiem), a prawo do zasiłku posiadało 23,3% tej populacji (przed rokiem 25,9%). Cechy społeczno - demograficzne bezrobotnych powyżej 50 roku życia. Stan w końcu okresu I półrocze 2010 I półrocze 2011 Wyszczególnienie zmiana osoby % osoby % w osobach w % Ogółem 24 690 100,0 25 992 100,0 1 302 5,3 do 1 1 631 6,6 1 550 6,0-81 -5,0 1-3 2 607 10,6 2 730 10,5 123 4,7 3-6 4 173 16,9 4 129 15,9-44 -1,1 6-12 5 807 23,5 7 153 27,5 1 346 23,2 12-24 4 839 19,6 4 860 18,7 21 0,4 pow. 24 5 633 22,8 5 570 21,4-63 -1,1 wyższe 522 2,1 651 2,5 129 24,7 policealne i średnie zawodowe 3 745 15,2 3 979 15,3 234 6,2 średnie ogólnokształcące 1 128 4,6 1 186 4,6 58 5,1 zasadnicze zawodowe 8 591 34,8 9 025 34,7 434 5,1 gimnazjalne i poniżej 10 704 43,4 11 151 42,9 447 4,2 do 1 roku 1 656 6,7 1 650 6,3-6 -0,4 1-5 1 795 7,3 1 998 7,7 203 11,3 5-10 2 105 8,5 2 307 8,9 202 9,6 10-20 5 852 23,7 6 336 24,4 484 8,3 20-30 8 582 34,8 8 783 33,8 201 2,3 30 lat i więcej 3 529 14,3 3 786 14,6 257 7,3 bez stażu 1 171 4,7 1 132 4,4-39 -3,3 Źródło: Sprawozdanie MPiPS-01 o rynku pracy czas pozostawania bez pracy w miesiącach wykształcenie staż pracy w latach Blisko połowa bezrobotnych powyżej 50 roku życia (48,4% wobec 49,1% przed rokiem) legitymowała się bardzo długim, ponad 20-letnim stażem pracy. Najliczniejszą grupę pod względem wykształcenia stanowiły osoby, które ukończyły zaledwie szkoły gimnazjalne i poniżej (42,9%, wobec 43,4% przed rokiem). Osoby pozostające w rejestrach pup nieprzerwanie dłużej niż 12 miesięcy (od dnia ostatniej rejestracji) stanowiły 40,1% populacji bezrobotnych powyżej 50 roku życia (przed rokiem 42,4%). 4b. Zmiany w poziomie bezrobocia W I półroczu 2011 roku status bezrobotnych powyżej 50 roku życia nabyło 12 816 osób. Stanowiły one 16,0% całego napływu do bezrobocia w analizowanym okresie. W odniesieniu do analogicznego okresu roku poprzedniego liczba nowozarejestrowanych

11 bezrobotnych powyżej 50 roku życia zmniejszyła się o 0,6%, ale ich udział w napływie ogółem wzrósł o 2,1 pkt. proc. Zmiany w poziomie bezrobocia wśród osób powyżej 50 roku życia I półrocze I półrocze Bezrobotni zmiana 2010 r. 2011 r. powyżej 50 roku zycia osoby w % stan w końcu czerwca razem 24 690 25 992 1 302 5,3 kobiety 10 754 11 455 701 6,5 z prawem do zasiłku 6 398 6 061-337 -5,3 nowe rejestracje w I półroczu razem 12 894 12 816-78 -0,6 kobiety 5 134 5 383 249 4,9 podjęcia pracy w I półroczu razem 5 968 5 361-607 -10,2 kobiety 1 921 1 727-194 -10,1 Źródło: Sprawozdanie MPiPS-01 o rynku pracy Bezrobotni powyżej 50 roku życia stanowili w I półroczu 2011 roku 13,5% ogółu bezrobotnych podejmujących pracę (przed rokiem 14,2%). Podjęcia pracy przez bezrobotnych powyżej 50 roku życia w I półroczu Podjęcia pracy w I półroczu 2011 Podjęcia pracy 2010 zmiana osoby w % Ogółem 5 968 5 361-607 -10,2 praca niesubsydiowana 3 366 4 200 834 24,8 % w ogółem 56,4 78,3 x x praca subsydiowana 2 602 1 161-1 441-55,4 prace interwencyjne 359 229-130 -36,2 roboty publiczne 1 845 667-1 178-63,8 podjęcie działalności gospodarczej 138 40-98 -71,0 podjęcie pracy w ramach refundacji kosztów zatrudnienia 244 194-50 -20,5 inne 16 31 15 93,8 Źródło: Sprawozdanie MPiPS-01 o rynku pracy W analizowanym okresie pracę podjęło 5361 bezrobotnych powyżej 50 roku życia. Było to o 10,2% mniej niż w analogicznym okresie roku poprzedniego. Spadek dotyczył jedynie zatrudnienia subsydiowanego (o 55,4%). Zatrudnienie niesubsydiowane wzrosło o 24,8%. Wśród zatrudnienia subsydiowanego spadek dotyczył wszystkich podstawowych form. Wzrost (o 93,8%, czyli 15 osób) odnotowano jedynie wśród osób podejmujących inne zatrudnienie subsydiowane, do którego zalicza się m. in. zatrudnienie bezrobotnych na miejscach pracy refundowanych ze środków PFRON.

12 Bilans bezrobotnych powyżej 50 roku życia w I półroczu 2011 roku L.p. Wyszczególnienie Bezrobotni ogółem 50+ % w ogółem 1. Bezrobotni według stanu w końcu roku poprzedniego 139 401 27 100 19,4 2. Bezrobotni zarejestrowani w I półroczu 80 335 12 816 16,0 po raz pierwszy 14 132 1 599 11,3 po raz kolejny (od 1990 r.) 66 203 11 217 16,9 po pracach interwencyjnych 481 114 23,7 po robotach publicznych 1 270 456 35,9 po stażu 6 453 331 5,1 po odbyciu przygotowania zawodowego dorosłych 13 2 15,4 po szkoleniu 1 054 205 19,4 po pracach społecznie użytecznych 637 189 29,7 po zakończeniu indywidualnego programu zatrudnienia socjalnego lub kontraktu socjalnego 2 1 50,0 3. Osoby wyłączone z ewidencji bezrobotnych w I półroczu 86 153 13 924 16,2 3a. podjęcia pracy 39 766 5 361 13,5 1) niesubsydiowanej 35 745 4 200 11,7 w tym pracy sezonowej 1 847 224 12,1 2) subsydiowanej 4 021 1 161 28,9 - prac interwencyjnych 842 229 27,2 - robót publicznych 1 505 667 44,3 - podjęcia działalności gospodarczej 414 40 9,7 - podjęcia pracy w ramach refundacji kosztów zatrudnienia bezrobotnego 1 172 194 16,6 - inne 88 31 35,2 3b. rozpoczęcia szkolenia 1 316 307 23,3 3c. rozpoczęcia stażu 4 069 817 20,1 3d. rozpoczęcia przygotowania zawodowego dorosłych 8 0 3e. rozpoczęcie pracy społecznie użytecznej 2 100 637 30,3 3f. 3g. rozpoczęcie realizacji indywidualnego programu zatrudnienia socjalnego lub podpisania kontraktu socjalnego odmowy bez uzasadnionej przyczyny przyjęcia propozycji odpowiedniej pracy lub innej formy pomocy 123 25 20,3 2 678 508 19,0 3h. niepotwierdzenia gotowości do pracy 26 392 3 353 12,7 3i. dobrowolnej rezygnacji ze statusu bezrobotnego 4 496 798 17,7 3j. podjęcia nauki 37 0 0,0 3k. ukończenia 60/65 lat 236 236 100,0 3l. nabycia praw emerytalnych lub rentowych 1 328 514 38,7 3ł. nabycia praw do świadczenia przedemerytalnego 529 529 100,0 3m. innych 3 075 839 27,3 4. Bezrobotni według stanu w końcu I półrocza 133 583 25 992 19,5 - w tym zarejestrowani po raz pierwszy 22 595 3 286 14,5 Źródło: Sprawozdanie MPiPS-01 o rynku pracy Najwięcej osób (57,5% wszystkich bezrobotnych w wieku 50+ podejmujących zatrudnienie subsydiowane) rozpoczęło roboty publiczne. 0,0

13 Aktywizacja bezrobotnych powyżej 50 roku życia w wybranych formach w I półroczu Aktywizacja bezrobotnych powyżej 50 roku życia w I półroczu Wyszczególnienie 2011 2010 zmiana osoby w % zatrudnienie subsydiowane 2 602 1 161-1 441-55,4 szkolenia 589 307-282 -47,9 staże 649 817 168 25,9 przygotowanie zawodowe dorosłych 5 0-5 -100,0 prace społecznie użyteczne 1 056 637-419 -39,7 rozpoczęcie realizacji indywidualnego programu zatrudnienia socjalnego lub podpisanie kontraktu socjalnego Źródło: Sprawozdanie MPiPS-01 o rynku pracy 14 25 11 78,6 Osoby powyżej 50 roku życia stanowiły w I półroczu 2011 roku 23,3% ogółu bezrobotnych podejmujących szkolenia (przed rokiem 10,5%), 30,3% rozpoczynających prace społecznie użyteczne (wobec 27,5% w I półroczu 2010 r.) oraz 20,3% rozpoczynających realizację indywidualnego programu zatrudnienia socjalnego lub podpisujących kontrakt socjalny (przed rokiem 17,9%). W odniesieniu do I półrocza poprzedniego roku wzrosła liczba osób podejmujących staże (o 25,9%) i rozpoczynających realizację indywidualnego programu zatrudnienia socjalnego (o 78,6%), natomiast zmniejszyła się liczba osób rozpoczynających szkolenia (o 47,9%) i prace społecznie użyteczne (o 39,7%). Ani jedna osoba w wieku powyżej 50 lat nie podjęła przygotowania zawodowego dorosłych (przed rokiem 5 osób, czyli 9,3% ogółu). AKTYWIZACJA BEZROBOTNYCH POWYŻEJ 50 ROKU ŻYCIA W WYBRANYCH FORMACH 4 500 4 000 4 200 3 500 3 366 osoby 3 000 2 500 2 000 2 602 1 500 1 000 500 0 zatrudnienie niesubsydiowane 1 161 zatrudnienie subsydiowane Źródło: opracowanie własne na podstawie Sprawozdania MPiPS-01 o rynku 589 649 307 817 szkolenia staże przygotowanie zawodowe dorosłych I półrocze 2010 I półrocze 2011 5 0 1 056 637 prace społecznie użyteczne 14 25 rozpoczęcie realizacji indywidualnego programu zatrudnienia socjalnego lub podpisanie kontraktu socjalnego

14 Łącznie w I półroczu 2011 roku, z różnych form aktywizacji (zatrudnienie subsydiowane, szkolenia, staże, przygotowanie zawodowe dorosłych, prace społecznie użyteczne) skorzystało 2922 bezrobotnych powyżej 50 roku życia, co stanowiło 25,4% ogółu bezrobotnych korzystających z tych form pomocy (w I półroczu 2010 roku było to odpowiednio: 4901 osób i 16,0%). Dodatkowo, 25 bezrobotnych z grupy 50+ rozpoczęło realizację indywidualnego programu zatrudnienia socjalnego lub podpisało kontrakt socjalny (przed rokiem 14 osób). Udziały osób powyżej 50 roku życia w aktywizacji bezrobotnych ogółem w I półroczu w latach 2010-2011 2010 rok 2011 rok Powiat udział w bezrobotnych ogółem w końcu okresu udział w aktywizacji w okresie udział w bezrobotnych ogółem w końcu okresu udział w aktywizacji w okresie Województwo razem 19,3 16,0 19,5 25,4 Bydgoszcz powiat grodzki 24,8 18,0 26,0 29,5 Bydgoszcz powiat ziemski 19,4 17,7 19,8 28,1 Razem PUP Bydgoszcz 23,4 17,9 24,4 29,0 Grudziądz powiat grodzki 23,7 17,3 24,5 25,5 Grudziądz powiat ziemski 15,1 17,8 16,0 27,1 Razem PUP Grudziądz 21,2 17,5 21,9 26,2 Toruń powiat grodzki 25,4 15,5 23,8 23,9 Toruń powiat ziemski 16,6 10,2 15,9 22,3 Włocławek powiat grodzki 25,0 14,3 24,3 39,9 Włocławek powiat ziemski 17,4 20,2 18,2 31,1 Razem PUP Włocławek 21,7 17,9 21,5 35,7 Aleksandrów Kujawski 20,3 14,9 20,7 19,7 Brodnica 15,4 12,9 16,7 19,5 Chełmno 19,1 22,0 20,6 26,1 Golub-Dobrzyń 15,8 9,5 15,3 18,6 Inowrocław 18,3 16,4 18,9 28,7 Lipno 13,7 11,0 13,8 13,4 Mogilno 16,6 15,2 15,6 21,7 Nakło nad Notecią 16,9 17,3 19,0 28,2 Radziejów 16,9 10,9 16,0 17,8 Rypin 16,4 20,9 17,2 27,4 Sępólno Krajeńskie 18,6 24,9 18,5 30,5 Świecie 17,5 14,4 16,3 20,4 Tuchola 13,8 15,4 14,6 22,8 Wąbrzeźno 16,8 18,6 18,0 25,4 Żnin 17,3 17,2 17,2 28,3 Źródło: Sprawozdania MPiPS-01

15 W odniesieniu do analogicznego okresu roku poprzedniego liczba bezrobotnych powyżej 50 roku życia, którzy podjęli uczestnictwo w formach aktywnych zmniejszyła się o 40,4%, a wskaźnik aktywizacji, określający stosunek osób podejmujących udział w wybranych formach aktywizacji do liczby osób nowozarejestrowanych w danej kategorii bezrobotnych, zmalał o 15,2 pkt. proc. i wyniósł 22,8% (dla bezrobotnych ogółem wskaźnik ten wyniósł 14,3% i był mniejszy niż przed rokiem o 18,7 pkt. proc.). Aktywizacja bezrobotnych powyżej 50 roku życia w I półroczu w latach 2010-2011 2010 rok 2011 rok Powiat nowe rejestracje w okresie osoby, które rozpoczęły uczestnictwo w formach aktywnych wskaźnik aktywizacji nowe rejestracje w okresie osoby, które rozpoczęły uczestnictwo w formach aktywnych wskaźnik aktywizacji Województwo razem 12 894 4 901 38,0 12 816 2 922 22,8 Bydgoszcz powiat grodzki 1 955 332 17,0 1 842 174 9,4 Bydgoszcz powiat ziemski 585 172 29,4 478 110 23,0 Razem PUP Bydgoszcz 2 540 504 19,8 2 320 284 12,2 Grudziądz powiat grodzki 966 373 38,6 937 259 27,6 Grudziądz powiat ziemski 277 224 80,9 294 186 63,3 Razem PUP Grudziądz 1 243 597 48,0 1 231 445 36,1 Toruń powiat grodzki 789 249 31,6 997 95 9,5 Toruń powiat ziemski 531 171 32,2 557 93 16,7 Włocławek powiat grodzki 851 186 21,9 855 246 28,8 Włocławek powiat ziemski 529 400 75,6 497 179 36,0 Razem PUP Włocławek 1 380 586 42,5 1 352 425 31,4 Aleksandrów Kujawski 395 130 32,9 356 86 24,2 Brodnica 410 132 32,2 388 94 24,2 Chełmno 365 203 55,6 379 73 19,3 Golub-Dobrzyń 281 97 34,5 267 74 27,7 Inowrocław 1 154 442 38,3 1 236 287 23,2 Lipno 366 261 71,3 381 92 24,1 Mogilno 288 118 41,0 311 66 21,2 Nakło nad Notecią 599 212 35,4 579 109 18,8 Radziejów 212 117 55,2 215 83 38,6 Rypin 350 169 48,3 288 91 31,6 Sępólno Krajeńskie 375 224 59,7 347 143 41,2 Świecie 458 157 34,3 491 102 20,8 Tuchola 337 99 29,4 299 80 26,8 Wąbrzeźno 255 146 57,3 234 81 34,6 Żnin 566 287 50,7 588 119 20,2 Wskaźnik aktywizacji: stosunek liczby osób podejmujących udział w wybranych formach aktywizacji (zatrudnienie subsydiowane, szkolenia, staż, przygotowanie zawodowe dorosłych i prace społecznie użyteczne) do liczby osób nowozarejestrowanych w danej kategorii bezrobotnych Źródło: Sprawozdania MPiPS-01

16 Mniejsza niż w ubiegłym roku liczba bezrobotnych (w tym osób powyżej 50 roku życia) podejmujących zatrudnienie subsydiowane i inne formy aktywizacji wynika ze znacznego zmniejszenia środków Funduszu Pracy przyznanych dla województwa na finansowanie programów na rzecz promocji zatrudnienia, łagodzenia skutków bezrobocia i aktywizacji zawodowej oraz innych fakultatywnych zadań realizowanych przez powiaty. W I półroczu 2011 roku na finansowanie programów przeciwdziałania bezrobociu dla bezrobotnych powyżej 50 roku życia wydano w województwie kujawsko-pomorskim z Funduszu Pracy 7525,6 tys. zł. 9 Stanowiło to 13,1% wydatków na programy na rzecz przeciwdziałania bezrobociu ogółem w województwie (w I półroczu 2010 r. było to odpowiednio: 13 333,6 tys. zł i 10,4%). 9 Źródło: Sprawozdanie MPiPS-02 o przychodach i wydatkach Funduszu Pracy

17 5. Podsumowanie 1. Dane statystyczne wskazują, że w województwie kujawsko-pomorskim, podobnie jak w całej Polsce, następuje proces starzenia się społeczeństwa: od 2000 do 2010 roku o 22,1% zmniejszyła się liczba dzieci (do 15 roku życia), natomiast o 27,3% wzrosła liczba ludności w wieku 50 lat i więcej. Prognozy publikowane przez Urząd Statystyczny wskazują, że do 2035 roku o 23,6% spadnie liczba ludności w wieku przedprodukcyjnym, o 17,3% w wieku produkcyjnym, natomiast aż o 53,4% wzrośnie liczba ludności w wieku poprodukcyjnym. 2. Niezadowalający jest współczynnik aktywności zawodowej osób starszych, niski jest również wskaźnik zatrudnienia; jedynym wskaźnikiem rynku pracy, który wyróżnia pozytywnie tę grupę ludności jest stopa bezrobocia (liczona wg metodologii BAEL), która jest niższa niż w pozostałych grupach wiekowych. 3. Osoby powyżej 50 roku życia stanowiły w końcu I półrocza 2011 roku 19,5% ogółu bezrobotnych w województwie (w Polsce 22,2%). 4. Według stanu w dniu 30 czerwca 2011 roku, w województwie kujawsko-pomorskim zarejestrowanych pozostawało 25 992 bezrobotnych powyżej 50 roku życia. W porównaniu z końcem I półrocza roku poprzedniego liczebność tej populacji zwiększyła się o 5,3% (przy ogólnym wzroście liczby bezrobotnych o 4,2%). 5. Osoby powyżej 50 roku życia legitymują się, częściej niż ogół bezrobotnych, bardzo długim stażem pracy 48,4% z nich pracowało 20 lat i dłużej (bezrobotni ogółem 12,6%), niskimi kwalifikacjami 77,6% posiada wykształcenie zasadnicze zawodowe i niższe (bezrobotni ogółem 61,8%), dłużej też niż przeciętnie pozostają w rejestrach bezrobotnych 40,1% z nich nie pracuje ponad 12 miesięcy (dla ogółu bezrobotnych jest to 33,4%). 6. Pomimo znacznego zmniejszenia wysokości środków Funduszu Pracy przeznaczonych w 2011 roku na aktywizację bezrobotnych, udział osób w wieku 50+ w liczbie aktywizowanych bezrobotnych ogółem wyniósł w I półroczu br. 24,5% i był o 9,4 pkt. proc. wyższy niż w analogicznym okresie roku 2010. Było to możliwe dzięki uznaniu tej grupy jako szczególnie preferowanej przy wydatkowaniu środków Funduszu Pracy oraz FES na aktywizację osób bezrobotnych. 7. Istotną rolę w aktywizacji osób starszych (zarówno bezrobotnych, jak i nieaktywnych zawodowo) odgrywają projekty realizowane w ramach Priorytetu VI PO KL Rynek pracy otwarty dla wszystkich. Do końca I półrocza 2011 r. udział w projektach realizowanych w ramach Priorytetu VI PO KL zakończyło 6621 osób starszych (w wieku 50-64 lata), co stanowiło ok. 14% wszystkich osób, które zakończyły udział w projektach od początku okresu programowania.

18 TABELA 1. PROGNOZA LUDNOŚCI W WIEKU PRODUKCYJNYM I NIEPRODUKCYJNYM W WOJEWÓDZTWIE KUJAWSKO-POMORSKIM DO 2035 R. 2010 a 2015 2020 2025 2030 Wyszczególnienie tys. osób 2035 zmiana do roku 2010 w tys. osób w % OGÓŁEM 2 069,5 2 055,4 2 040,7 2 013,5 1 971,6 1 920,5-149,0-7,2 mężczyźni 998,0 989,5 982,1 968,9 948,6 924,6-73,4-7,4 kobiety 1 071,5 1 065,9 1 058,6 1 044,6 1 023,0 995,9-75,6-7,1 Miasta 1 125,9 1 217,5 1 190,8 1 159,1 1 119,3 1 074,6-51,3-4,6 mężczyźni 589,9 571,2 557,8 542,5 523,7 503,1-86,8-14,7 kobiety 536,0 646,3 633,0 616,6 595,6 571,5 35,5 6,6 Wieś 816,0 837,9 849,9 854,4 852,3 845,9 29,9 3,7 mężczyźni 408,1 418,3 424,3 426,4 424,9 421,5 13,4 3,3 kobiety 407,9 419,6 425,6 428,0 427,4 424,4 16,5 4,0 W wieku przedprodukcyjnym 400,4 384,8 384,6 374,3 341,3 306,1-94,3-23,6 mężczyźni 205,1 197,9 197,8 192,6 175,6 157,5-47,6-23,2 kobiety 195,3 186,9 186,8 181,7 165,7 148,6-46,7-23,9 W wieku produkcyjnym 1 337,2 1 283,2 1 212,8 1 160,5 1 136,9 1 105,4-231,8-17,3 mężczyźni 694,8 671,8 638,9 608,3 597,0 587,6-107,2-15,4 kobiety 642,4 611,4 573,9 552,2 539,9 517,8-124,6-19,4 W wieku poprodukcyjnym 331,9 387,4 443,3 478,7 493,4 509,0 177,1 53,4 mężczyźni 98,2 119,8 145,4 168,0 176,0 179,5 81,3 82,8 kobiety 233,7 267,6 297,9 310,7 317,4 329,5 95,8 41,0 LUDNOŚĆ W WIEKU NIEPRODUKCYJNYM NA 100 OSÓB W WIEKU PRODUKCYJNYM 54,8 60,2 68,3 73,5 73,4 73,7 x x Mężczyźni 43,7 47,3 53,7 59,3 58,9 57,4 x x Kobiety 66,8 74,4 84,5 89,2 89,5 92,3 x x Dane rzeczywiste Źródło: Ludność, ruch naturalny i migracje w województwie kujawsko-pomorskim w 2010 r. US w Bydgoszczy 2011 r. a

19 TABELA 2. STRUKTURA SPOŁECZNO-DEMOGRAFICZNA BEZROBOTNYCH W WOJEWÓDZTWIE KUJAWSKO-POMORSKIM. STAN W DNIU 30.06.2011 R. Bezrobotni Wyszczególnienie ogółem 50+ liczba % liczba % udział w ogółem do 1 mies. 10 414 7,8 1 550 6,0 14,9 1-3 mies. 16 742 12,5 2 730 10,5 16,3 3-6 mies. 25 120 18,8 4 129 15,9 16,4 6-12 mies. 36 731 27,5 7 153 27,5 19,5 12-24 mies. 24 295 18,2 4 860 18,7 20,0 pow. 24 mies. 20 281 15,2 5 570 21,4 27,5 wyższe 9 701 7,3 651 2,5 6,7 policealne i średnie zawodowe 26 483 19,8 3 979 15,3 15,0 średnie ogólnokształcące 14 818 11,1 1 186 4,6 8,0 zasadnicze zawodowe 40 113 30,0 9 025 34,7 22,5 gimnazjalne i poniżej 42 468 31,8 11 151 42,9 26,3 do 1 roku 19 603 14,7 1 650 6,3 8,4 1-5 lat 32 583 24,4 1 998 7,7 6,1 5-10 lat 19 408 14,5 2 307 8,9 11,9 10-20 lat 20 124 15,1 6 336 24,4 31,5 20-30 lat 12 871 9,6 8 783 33,8 68,2 30 lat i więcej 3 945 3,0 3 786 14,6 96,0 Staż pracy ogółem Wykształcenie Czas pozostawania bez pracy bez stażu 25 049 18,8 1 132 4,4 4,5 Ogółem 133 583 100,0 25 992 100,0 19,5

20 TABELA 3. STRUKTURA BEZROBOTNYCH POWYŻEJ 50 ROKU ŻYCIA - stan w dniu 30.06.2011r. BEZROBOTNI RAZEM KOBIETY Wyszczególnienie w liczbach bezwzględnych w odsetkach w liczbach bezwzględnych w odsetkach 1. Bezrobotni wg czasu pozostawania bez pracy 25 992 100,0% 11 455 100,0% z tego do 1 mies. 1 550 6,0% 724 6,3% 1-3 mies. 2 730 10,5% 1 233 10,8% 3-6 mies. 4 129 15,9% 1 741 15,2% 6-12 mies. 7 153 27,5% 3 208 28,0% 12-24 mies. 4 860 18,7% 1 919 16,8% pow. 24 mies. 5 570 21,4% 2 630 23,0% 2. Bezrobotni wg wykształcenia 25 992 100,0% 11 455 100,0% z tego - wyższe 651 2,5% 229 2,0% - policealne i średnie zawodowe 3 979 15,3% 2 260 19,7% - średnie ogólnokszatałcące 1 186 4,6% 898 7,8% - zasadnicze zawodowe 9 025 34,7% 3 190 27,8% - gimnazjalne i poniżej 11 151 42,9% 4 878 42,6% 3. Bezrobotni wg stażu pracy 25 992 100,0% 11 455 100,0% z tego do 1 roku 1 650 6,3% 811 7,1% 1-5 lat 1 998 7,7% 915 8,0% 5-10 lat 2 307 8,9% 1 183 10,3% 10-20 lat 6 336 24,4% 3 302 28,8% 20-30 lat 8 783 33,8% 3 453 30,1% 30 lat i więcej 3 786 14,6% 1 100 9,6% bez stażu 1 132 4,4% 691 6,0% Razem 25 992 x 11 455 x

21 100% STRUKTURA BEZROBOTNYCH WEDŁUG WYKSZTAŁCENIA STAN W DNIU 30 CZERWCA 2011 R. 80% 60% 40% 20% 0% ogółem 50+ bezrobotni Źródło: opracowanie własne na podstawie Sprawozdania MPiPS-01 o rynku pracy dla województwa go gimnazjalne i poniżej zasadnicze zawodowe średnie ogólnokształcące policealne i średnie zawodowe wyższe

22 TABELA 4. BEZROBOTNI POWYŻEJ 50 ROKU ŻYCIA WEDŁUG WYKSZTAŁCENIA W POWIATOWYCH URZĘDACH PRACY WOJEWÓDZTWA KUJAWSKO-POMORSKIEGO Stan w dniu 30.06.2011 r. GRODZKI ZIEMSKI RAZEM GRODZKI ZIEMSKI RAZEM GRODZKI ZIEMSKI GRODZKI ZIEMSKI WYSZCZEGÓLNIENIE P O W I A T O W E U R Z Ę D Y P R A C Y BYDGOSZCZ GRUDZIĄDZ TORUŃ WŁOCŁAWEK WOJEWÓDZTWO RAZEM RAZEM Ogółem 25 992 3 264 910 4 174 1 938 541 2 479 1 690 984 2 391 1 473 3 864 z tego z wykształceniem - wyższym 651 226 16 242 39 3 42 99 15 51 12 63 - policealnym i średnim zawodowym 3 979 693 121 814 316 57 373 371 119 360 122 482 - średnim ogólnokształcącym 1 186 209 31 240 111 17 128 92 27 140 46 186 - zasadniczym zawodowym 9 025 1 204 349 1 553 661 154 815 613 331 794 406 1 200 - gimnazjalnym i poniżej 11 151 932 393 1 325 811 310 1 121 515 492 1 046 887 1 933 Kobiety 11 455 1 363 368 1 731 934 239 1 173 796 403 1 163 593 1 756 z tego z wykształceniem - wyższym 229 83 6 89 10 2 12 39 5 21 4 25 - policealnym i średnim zawodowym 2 260 370 73 443 177 32 209 232 65 191 71 262 - średnim ogólnokształcącym 898 147 27 174 88 13 101 63 19 109 41 150 - zasadniczym zawodowym 3 190 383 111 494 269 57 326 202 114 314 129 443 - gimnazjalnym i poniżej 4 878 380 151 531 390 135 525 260 200 528 348 876

23 TABELA 4. BEZROBOTNI POWYŻEJ 50 ROKU ŻYCIA WEDŁUG WYKSZTAŁCENIA W POWIATOWYCH URZĘDACH PRACY WOJEWÓDZTWA KUJAWSKO-POMORSKIEGO - cz. 2 Stan w dniu 30.06.2011 r. P O W I A T O W E U R Z Ę D Y P R A C Y ALEKSANDRÓW KUJAWSKI BRODNICA CHEŁMNO GOLUB-DOBRZYŃ INOWROCŁAW LIPNO MOGILNO NAKŁO NAD NOTECIĄ RADZIEJÓW RYPIN SĘPÓLNO KRAJEŃSKIE ŚWIECIE TUCHOLA WĄBRZEŹNO ŻNIN WYSZCZEGÓLNIENIE Ogółem 787 683 780 511 2 658 983 574 1 132 580 506 569 1 094 485 496 963 z tego z wykształceniem - wyższym 20 16 6 3 63 8 7 17 3 8 3 12 5 7 12 - policealnym i średnim zawodowym 97 96 105 47 447 101 103 164 99 86 70 124 63 74 144 - średnim ogólnokształcącym 31 23 29 19 133 35 36 36 22 20 23 42 16 25 23 - zasadniczym zawodowym 318 196 301 197 937 233 199 431 202 97 245 384 191 176 406 - gimnazjalnym i poniżej 321 352 339 245 1 078 606 229 484 254 295 228 532 210 214 378 Kobiety 287 312 363 198 1 269 415 291 478 236 249 242 429 191 216 420 z tego z wykształceniem - wyższym 8 6 1 1 16 2 2 6 1 1 0 6 1 4 4 - policealnym i średnim zawodowym 46 57 58 26 265 53 65 100 57 53 42 70 30 36 91 - średnim ogólnokształcącym 23 18 23 18 100 27 29 26 17 15 19 32 14 17 13 - zasadniczym zawodowym 105 78 119 52 399 72 87 131 63 34 62 126 69 53 161 - gimnazjalnym i poniżej 105 153 162 101 489 261 108 215 98 146 119 195 77 106 151

24 STRUKTURA BEZROBOTNYCH WEDŁUG STAŻU PRACY STAN W DNIU 30 CZERWCA 2011 R. 100% 80% 60% 40% 20% 0% ogółem 50+ bezrobotni Źródło: opracowanie własne na podstawie Sprawozdania MPiPS-01 o rynku pracy dla województwa go bez stażu 30 lat i więcej 20-30 lat 10-20 lat 5-10 lat 1-5 lat do 1 roku

25 TABELA 5. BEZROBOTNI POWYŻEJ 50 ROKU ŻYCIA WEDŁUG STAŻU PRACY W POWIATOWYCH URZĘDACH PRACY WOJEWÓDZTWA KUJAWSKO-POMORSKIEGO Stan w dniu 30.06.2011 r. GRODZKI ZIEMSKI RAZEM GRODZKI ZIEMSKI RAZEM GRODZKI ZIEMSKI GRODZKI ZIEMSKI WYSZCZEGÓLNIENIE P O W I A T O W E U R Z Ę D Y P R A C Y BYDGOSZCZ GRUDZIĄDZ TORUŃ WŁOCŁAWEK WOJEWÓDZTWO RAZEM RAZEM Ogółem 25 992 3 264 910 4 174 1 938 541 2 479 1 690 984 2 391 1 473 3 864 z tego do 1 roku 1 650 139 50 189 100 42 142 48 64 191 148 339 1-5 lat 1 998 156 51 207 184 71 255 130 80 132 133 265 5-10 lat 2 307 234 74 308 189 46 235 113 73 287 181 468 10-20 lat 6 336 680 200 880 481 141 622 408 247 679 355 1 034 20-30 lat 8 783 1 292 326 1 618 666 167 833 629 338 782 414 1 196 30 lat i więcej 3 786 726 185 911 282 54 336 348 143 222 80 302 bez stażu 1 132 37 24 61 36 20 56 14 39 98 162 260 Kobiety 11 455 1 363 368 1 731 934 239 1 173 796 403 1 163 593 1 756 z tego w grupach wieku: do 1 roku 811 48 18 66 55 28 83 23 23 94 65 159 1-5 lat 915 51 22 73 72 38 110 60 42 64 65 129 5-10 lat 1 183 107 41 148 99 21 120 58 39 143 80 223 10-20 lat 3 302 329 92 421 302 81 383 212 124 366 159 525 20-30 lat 3 453 577 132 709 301 50 351 303 120 349 115 464 30 lat i więcej 1 100 235 49 284 81 12 93 128 35 90 18 108 bez stażu 691 16 14 30 24 9 33 12 20 57 91 148

26 TABELA 5. BEZROBOTNI POWYŻEJ 50 ROKU ŻYCIA WEDŁUG STAŻU PRACY W POWIATOWYCH URZĘDACH PRACY WOJEWÓDZTWA KUJAWSKO-POMORSKIEGO - cz. 2 Stan w dniu 30.06.2011 r. P O W I A T O W E U R Z Ę D Y P R A C Y ALEKSANDRÓW KUJAWSKI BRODNICA CHEŁMNO GOLUB-DOBRZYŃ INOWROCŁAW LIPNO MOGILNO NAKŁO NAD NOTECIĄ RADZIEJÓW RYPIN SĘPÓLNO KRAJEŃSKIE ŚWIECIE TUCHOLA WĄBRZEŹNO ŻNIN WYSZCZEGÓLNIENIE Ogółem 787 683 780 511 2 658 983 574 1 132 580 506 569 1 094 485 496 963 z tego do 1 roku 83 64 46 48 194 82 32 44 58 32 19 66 18 36 46 1-5 lat 89 64 79 41 174 97 45 71 62 58 42 85 28 48 78 5-10 lat 70 69 73 48 193 106 46 83 80 60 45 80 30 55 72 10-20 lat 189 163 169 134 631 247 161 291 145 147 154 256 105 126 227 20-30 lat 242 208 267 150 926 249 190 409 152 138 188 360 184 137 369 30 lat i więcej 82 82 125 46 462 58 79 175 24 51 91 184 94 67 126 bez stażu 32 33 21 44 78 144 21 59 59 20 30 63 26 27 45 Kobiety 287 312 363 198 1 269 415 291 478 236 249 242 429 191 216 420 z tego do 1 roku 35 36 26 28 91 43 20 30 26 23 12 37 9 15 26 1-5 lat 28 35 45 18 86 43 30 36 31 26 24 30 15 20 34 5-10 lat 29 39 38 22 110 50 34 40 34 40 27 44 14 33 41 10-20 lat 76 79 93 50 399 107 108 156 59 76 85 117 46 56 130 20-30 lat 83 77 122 41 399 78 59 134 40 53 55 109 57 54 145 30 lat i więcej 24 23 31 12 132 9 22 45 1 15 16 48 31 25 18 bez stażu 12 23 8 27 52 85 18 37 45 16 23 44 19 13 26

27 STRUKTURA BEZROBOTNYCH WEDŁUG CZASU POZOSTAWANIA BEZ PRACY STAN W DNIU 30 CZERWCA 2011 R. 100% 80% 60% 40% 20% 0% ogółem 50+ bezrobotni Źródło: opracowanie własne na podstawie Sprawozdania MPiPS-01 o rynku pracy dla województwa go pow. 24 mies. 12-24 mies. 6-12 mies. 3-6 mies. 1-3 mies. do 1 mies.

28 TABELA 6. BEZROBOTNI POWYŻEJ 50 ROKU ŻYCIA WEDŁUG CZASU POZOSTAWANIA BEZ PRACY W POWIATOWYCH URZĘDACH PRACY WOJEWÓDZTWA KUJAWSKO-POMORSKIEGO Stan w dniu 30.06.2011 r. GRODZKI ZIEMSKI RAZEM GRODZKI ZIEMSKI RAZEM GRODZKI ZIEMSKI GRODZKI ZIEMSKI WYSZCZEGÓLNIENIE P O W I A T O W E U R Z Ę D Y P R A C Y BYDGOSZCZ GRUDZIĄDZ TORUŃ WŁOCŁAWEK WOJEWÓDZTWO RAZEM RAZEM Ogółem 25 992 3 264 910 4 174 1 938 541 2 479 1 690 984 2 391 1 473 3 864 z tego: do 1 miesiąca 1 550 257 56 313 117 31 148 116 48 113 65 178 1-3 miesiące 2 730 410 109 519 239 51 290 210 99 185 93 278 3-6 miesięcy 4 129 678 174 852 269 87 356 333 217 275 156 431 6-12 miesięcy 7 153 889 231 1 120 527 207 734 487 240 467 451 918 12-24 miesiące 4 860 607 201 808 319 84 403 302 200 447 263 710 pow. 24 miesięcy 5 570 423 139 562 467 81 548 242 180 904 445 1 349 Kobiety 11 455 1 363 368 1 731 934 239 1 173 796 403 1 163 593 1 756 z tego: do 1 miesiąca 724 115 26 141 67 15 82 48 19 60 28 88 1-3 miesiące 1 233 191 50 241 101 19 120 95 35 92 39 131 3-6 miesięcy 1 741 277 68 345 126 47 173 153 102 121 54 175 6-12 miesięcy 3 208 353 86 439 312 109 421 243 97 250 158 408 12-24 miesiące 1 919 239 77 316 135 34 169 134 73 180 92 272 pow. 24 miesięcy 2 630 188 61 249 193 15 208 123 77 460 222 682