Spis treści 1. Wstęp...2 2. Uregulowania prawne dopuszczalnych poziomów hałasu...3 3. Charakterystyka obszaru podlegającego ocenie...6 4. Metodyka badań monitoringowych hałasu...7 5. Aparatura pomiarowa...10 6. Procedura obliczeniowa...10 7. Wyniki pomiarów...11 8. Podsumowanie...16 1
1. Wstęp Badanie i ocena stanu akustycznego środowiska, zgodnie z art. 26 i 117 ustawy Prawo ochrony środowiska, jest jednym z zadań Państwowego Monitoringu Środowiska i w zakresie nieobjętym obowiązkiem wykonania map akustycznych należy do kompetencji Wojewódzkiego Inspektora Ochrony Środowiska. W ramach zadania zbierane są dane i wykonywana jest ocena stanu akustycznego środowiska na obszarze województwa. W odniesieniu do obszarów, na których wykonywane są mapy akustyczne, inspektor wojewódzki ma obowiązek gromadzenia danych na temat wykonanych map (zgodnie z art. 120 ustawy Poś) i przechowywania ich w rejestrze (art. 120a). Podsystem monitoringu hałasu ma na celu zapewnienie informacji na potrzeby, szeroko rozumianej, ochrony przed hałasem (realizowanej między innymi w oparciu o narzędzia planowania przestrzennego, instrumenty ochrony środowiska, w tym mapy akustyczne i programy ochrony przed hałasem, rozwiązania techniczne dotyczące źródeł hałasu oraz minimalizujące oddziaływanie, np. ekrany akustyczne). Pomiary i analizy przestrzenne powinny umożliwić wyznaczenie obszarów o ponadnormatywnym poziomie hałasu, na których należy skoncentrować działania naprawcze oraz wykonanie obowiązków sprawozdawczych do Komisji Europejskiej i Europejskiej Agencji Środowiska. Hałas jest zjawiskiem wybitnie subiektywnym (ten sam dźwięk może zostać oceniony przez jedną osobę jako przyjemny, a inną jako uciążliwy). Dyrektywa 2002/49/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 25 czerwca 2002 roku dotycząca oceny i zarządzania poziomem hałasu w środowisku, określa hałas jako niepożądane lub szkodliwe dźwięki powodowane przez środki transportu, ruch drogowy, ruch kolejowy, ruch samolotowy oraz hałas pochodzący z obszarów działalności przemysłowej. W ustawie Prawo ochrony środowiska hałasem w środowisku nazwano dźwięki o częstotliwościach od 16 Hz do 16000 Hz. Jednak nie tylko poziom dźwięku decyduje o niebezpieczeństwie hałasu. Szczególnie dokuczliwy jest hałas występujący w postaci pojedynczych impulsów dźwiękowych (trzask, huk) lub ciągu impulsów. Obecnie mamy do czynienia z powszechną obecnością hałasu zwłaszcza w dużych miastach, wzdłuż tras komunikacyjnych, wokół obiektów przemysłowych i usługowych. Klimat akustyczny jest zespołem zjawisk akustycznych występujących na danym obszarze, niezależnie od źródeł je wywołujących. Szczególnie w warunkach lokalnych cechuje się silnymi zmianami w czasie i przestrzeni, a w głównej mierze zależy od: stopnia nasycenia danego środowiska urządzeniami i pojazdami, układu urbanistycznego charakteryzującego dane środowisko, rozplanowania osiedli mieszkaniowych wraz z terenami zieleni, układem komunikacyjnym, obiektami handlowo-usługowymi, zakładami produkcji. Ze względu na szybko wzrastającą liczbę pojazdów samochodowych i niedostateczną ilość dróg szybkiego ruchu oraz złą jakość nawierzchni drogowych, głównym obciążeniem środowiska jest przede wszystkim hałas wytwarzany przez transport samochodowy. O 2
poziomie hałasu drogowego, zarówno w miastach, jak i przy trasach komunikacyjnych na terenach pozamiejskich, decyduje wiele różnego rodzaju czynników: natężenie ruchu pojazdów, procentowy udział pojazdów ciężarowych w strumieniu pojazdów, prędkość strumienia pojazdów, płynność ruchu pojazdów, położenie drogi oraz rodzaj nawierzchni, rodzaj i szerokość drogi, ukształtowanie terenu, przez który przebiega trasa komunikacyjna, rodzaj zabudowy sąsiadującej z trasą, odległość pierwszej linii zabudowy od skraju jezdni. Podstawowymi parametrami opisującymi dźwięk, a zatem i hałas jest częstotliwość i ciśnienie akustyczne. Poziom ciśnienia akustycznego dźwięku mierzony jest w decybelach (db). Zakres spotykanych w środowisku poziomów dźwięku jest rozległy, od wartości progowych, poziom 0 db, będących w stanie wywołać u człowieka wrażenie słuchowe (próg słyszalności), po wartości powodujące fizyczne odczucie bólu, 130 db, (granica bólu). Podstawowym wskaźnikiem liczbowego opisu klimatu akustycznego jest poziom równoważny. 2. Uregulowania prawne dopuszczalnych poziomów hałasu Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady Europy odnosząca się do oceny i zarządzania hałasem środowiskowym (2002/49/WE z 25.06.2002 roku) traktuje hałas jak zanieczyszczenie wobec, którego należy przyjmować takie same zasady, obowiązki i formy postępowania, jak do pozostałych zanieczyszczeń i związanych z nimi dziedzin ochrony środowiska. Przepisy dyrektywy zostały przetransponowane do polskiego prawa w ustawie Prawo ochrony środowiska z 27 kwietnia 2001 roku (Dz.U. z 2008 roku nr 25 poz. 150 z późn. zm.). Według art. 117 ust. 1 ustawy Poś, oceny stanu akustycznego środowiska i obserwacji zmian w ramach Państwowego Monitoringu Środowiska dokonuje się na podstawie wyników pomiarów poziomów hałasu określonych hałasu L DWN i L N oraz z uwzględnieniem pozostałych danych, w szczególności demograficznych oraz dotyczących sposobu zagospodarowania i użytkowania terenu. Zagadnienia dotyczące ochrony środowiska przed hałasem regulują następujące rozporządzenia: Rozporządzenie Ministra Środowiska z 14 czerwca 2007 roku w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U. z 2007 r. Nr 120, poz. 826); Rozporządzenie Ministra Środowiska z 1 października 2012 roku zmieniajace rozporządzenie w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz.U z 2012 r. poz. 1109); 3
Rozporzadzenie Ministra Środowiska z 10 listopada 2010 roku w sprawie sposobu ustalania wartości wskaźnika hałasu L DWN (Dz. U. z 2010 r. Nr 215 poz. 1414); Rozporządzenia Ministra Środowiska z 4 listopada 2008 roku w sprawie wymagań w zakresie prowadzenia pomiarów wielkości emisji oraz pomiarów ilości pobieranej wody (Dz. U. z 2008 r. Nr 206 poz. 1291); Rozporządzenie Ministra Środowiska z 19 listopada 2008 roku w sprawie rodzajów wyników pomiarów prowadzonych w związku z eksploatacją instalacji lub urządzenia, przekazywanych właściwym organom ochrony środowiska oraz terminu i sposobów ich prezentacji (Dz. U. z 2008 r. Nr 215 poz. 1366); Rozporządzenie Ministra Środowiska z 16 czerwca 2011 roku w sprawie wymagań w zakresie prowadzenia pomiarów poziomów substancji lub energii w środowisku przez zarządzającego drogą, linią kolejową, linią tramwajową, lotniskiem lub portem (Dz.U. z 2011 r. Nr 140 poz. 824); Rozporządzenie Ministra Środowiska z 17 stycznia 2003 roku w sprawie rodzajów wyników pomiarów prowadzonych w związku z eksploatacją dróg, linii kolejowych, linii tramwajowych, lotnisk oraz portów, które powinny być przekazywane właściwym organom ochrony środowiska oraz terminów i sposobów ich prezentacji (Dz. U. z 2003 r. Nr 18 poz. 164); Rozporządzenie Ministra Środowiska z 1 października 2007 roku w sprawie szczegółowego zakresu danych ujętych na mapach akustycznych oraz ich układu i sposobu prezentacji (Dz. U. z 2007 r. Nr 187 poz. 1340); Rozporządzenie Ministra Środowiska z 14 grudnia 2006 roku w sprawie dróg, linii kolejowych i lotnisk, których eksploatacja może powodować negatywne oddziaływanie akustyczne na znacznych obszarach, dla których jest wymagane sporządzanie map akustycznych oraz sposobów określania granic terenów objętych tymi mapami (Dz. U. z 2007 r. Nr 1 poz. 8); Rozporządzenie Ministra Środowiska z 25 kwietnia 2008 roku w sprawie szczegółowych wymagań dotyczących rejestru zawierającego informacje o stanie akustycznym środowiska (Dz. U. z 2008 r. Nr 82 poz. 500); Rozporządzenie Ministra Środowiska z 23 listopada 2010 roku w sprawie sposobu i częstotliwości aktualizacji informacji o środowisku (Dz. U. z 2010 r. Nr 227 poz. 1485); Rozporządzenie Ministra Środowiska z 14 października 2002 roku w sprawie w sprawie szczegółowych wymagań, jakim powinien odpowiadać program ochrony środowiska przed hałasem (Dz. U. z 2002 r. Nr 179 poz. 1498). W rozporządzeniu Ministra Środowiska z 1 października 2012 roku zmieniającym rozporządzenie w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku (Dz. U z 2012 r. poz. 1109) podwyższono, w stosunku do obowiazujących od roku 2007, dopuszczalne poziomy hałasu, określone hałasu L DWN, L N, L AeqD i L AeqN. 4
Tabela 1. Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku powodowanego przez poszczególne grupy źródeł hałasu, z wyłączeniem hałasu powodowanego przez starty, lądowania i przeloty statków powietrznych oraz linie elektroenergetyczne, wyrażone wskaźnikami L AeqD i L AeqN, które to wskaźniki mają zastosowanie do ustalania i kontroli warunków korzystania ze środowiska, w odniesieniu do jednej doby (zał. do rozp. z 1 października 2012 roku (Dz. U z 2012 r. poz. 1109) Dopuszczalny poziom hałasu w db Drogi lub linie kolejowe 1) Pozostałe obiekty i działalność będąca źródłem hałasu Lp. Rodzaj terenu L Aeq D przedział czasu odniesienia równy 16 godzinom L Aeq N przedział czasu odniesienia równy 8 godzinom L Aeq D przedział czasu odniesienia równy 8 najmniej korzystnym godzinom dnia kolejno po sobie następującym L Aeq N przedział czasu odniesienia równy 1 najmniej korzystnej godzinie nocy a) Strefa ochronna "A" uzdrowiska 1 b) Tereny szpitali poza miastem 50 45 45 40 a) Tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej b) Tereny zabudowy związanej ze stałym 2 lub czasowym pobytem dzieci i młodzieży 2) 61 56 50 40 c) Tereny domów opieki społecznej d) Tereny szpitali w miastach a) Tereny zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej i zamieszkania zbiorowego 3 b) Tereny zabudowy zagrodowej 65 56 55 45 c) Tereny rekreacyjno-wypoczynkowe 2) d) Tereny mieszkaniowo-usługowe Tereny w strefie śródmiejskiej miast 4 powyżej 100 tys. mieszkańców 3) 68 60 55 45 Objaśnienia: 1. Wartości określone dla dróg i linii kolejowych stosuje się także dla torowisk tramwajowych poza pasem drogowym i kolei linowych; 2. W przypadku niewykorzystywania tych terenów, zgodnie z ich funkcją, w porze nocy, nie obowiązuje na nich dopuszczalny poziom hałasu w porze nocy; 3. Strefa śródmiejska miast powyżej 100 tys. mieszkańców to teren zwartej zabudowy mieszkaniowej z koncentracją obiektów administracyjnych, handlowych i usługowych. W przypadku miast, w których występują dzielnice o liczbie mieszkańców pow. 100 tys., można wyznaczyć w tych dzielnicach strefę śródmiejską, jeżeli charakteryzuje się ona zwartą zabudową mieszkaniową z koncentracją obiektów administracyjnych, handlowych i usługowych. 5
Tabela 2. Dopuszczalne poziomy hałasu w środowisku powodowanego przez poszczególne grupy źródeł hałasu, z wyłączeniem hałasu powodowanego przez starty, lądowania i przeloty statków powietrznych oraz linie elektroenergetyczne, wyrażone wskaźnikami L DWN i L N, które to wskaźniki mają zastosowanie do prowadzenia długookresowej polityki w zakresie ochrony przed hałasem (zał. do rozp. z 1 października 2012 roku (Dz. U z 2012 r. poz. 1109) Dopuszczalny długookresowy średni poziom dźwięku A w db Pozostałe obiekty i Drogi lub linie kolejowe 1) działalność będąca źródłem hałasu Lp. Rodzaj terenu L DWN przedział czasu odniesienia równy wszystkim dobom w roku L N przedział czasu odniesienia równy wszystkim porom nocy L DWN przedział czasu odniesienia równy wszystkim dobom w roku L N przedział czasu odniesienia równy wszystkim porom nocy a) Strefa ochronna "A" uzdrowiska 1 b) Tereny szpitali poza miastem 50 45 45 40 a) Tereny zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej b) Tereny zabudowy związanej ze stałym lub 2 czasowym pobytem dzieci i młodzieży 64 59 50 40 c) Tereny domów opieki społecznej d) Tereny szpitali w miastach a) Tereny zabudowy mieszkaniowej wielorodzinnej i zamieszkania zbiorowego 3 b) Tereny zabudowy zagrodowej 68 59 55 45 c) Tereny rekreacyjno-wypoczynkowe 2) d) Tereny mieszkaniowo-usługowe Tereny w strefie śródmiejskiej miast powyżej 100 4 tys. mieszkańców 2) 70 65 55 45 Objaśnienia: 1. Wartości określone dla dróg i linii kolejowych stosuje się także dla torowisk tramwajowych poza pasem drogowym i kolei linowych; 2. Strefa śródmiejska miast powyżej 100 tys. mieszkańców to teren zwartej zabudowy mieszkaniowej z koncentracją obiektów administracyjnych, handlowych i usługowych. W przypadku miast, w których występują dzielnice o liczbie mieszkańców pow. 100 tys., można wyznaczyć w tych dzielnicach strefę śródmiejską, jeżeli charakteryzuje się ona zwartą zabudową mieszkaniową z koncentracją obiektów administracyjnych, handlowych i usługowych. 3. Charakterystyka obszaru podlegającego ocenie Iława jest miastem położonym w południowo-zachodniej części województwa warmińsko - mazurskiego. Zajmuje powierzchnię 2188 ha. Ludność Iławy, wg stanu na koniec 2011 roku, wynosiła 33 304 mieszkańców, co stanowiło 2,3% ludności województwa warmińsko-mazurskiego. Iława jest piątym co do wielkości miastem województwa warmińsko-mazurskiego, po Olsztynie, Elblągu, Ełku i Ostródzie. Jest siedzibą Powiatu. Zgodnie z podziałem geograficzno-regionalnym Polski wg Kondrackiego (1998) Iława leży we wschodniej części Pojezierza Iławskiego, będącego częścią podprowincji Pojezierze Południowobałtyckie, wchodzącego z kolei w skład prowincji Niżu Środkowoeuropejskiego. Miasto zlokalizowane jest na południowym brzegu Jezioraka, co jest sprzyjającym czynnikiem rozwoju turystyki. Północna część Iławy znajduje się w otulinie Parku Krajobrazowego 6
Pojezierza Iławskiego. W granicach miasta znajdują się różnej wielkości wyspy, z których największa, Wielka Żuława o powierzchni 82,4 ha, jest jednocześnie największą wyspą śródlądową w Polsce. Iława posiada korzystne połączenia komunikacyjne, drogowe i przede wszystkim kolejowe. Szkielet układu komunikacyjnego miasta tworzy droga krajowa nr 16 relacji Grudziądz Olsztyn Augustów, która stanowi połączenie Iławy z województwem kujawskopomorskim i poprzez województwo warmińsko-mazurskie z województwem podlaskim. Od południa do miasta prowadzi droga wojewódzka nr 536 (Lubawa Iława), a od północy droga nr 521 (Iława Kwidzyn) łącząca Iławę z zachodnią częścią kraju, zwłaszcza z województwem pomorskim. Z powiatem Iławę łączą 4 drogi powiatowe: nr 26221 Iława Jerzwałd, nr 26235 Iława Wonna, nr 26236 Iława Radomno, nr 26223 Iława Boreczno. W odległości około 30 km od Iławy przebiega droga międzynarodowa nr 7 Gdańsk Warszawa Kraków. Iława stanowi węzeł kolejowy o znaczeniu wojewódzkim i krajowym, którego podstawowym elementem jest linia magistralna E-65 relacji: Gdańsk Iława Warszawa Żylina. Dużą atrakcją turystyczną, a jednocześnie doskonałym rozwiązaniem komunikacyjnym jest droga wodna z Iławy, wiodąca przez Jeziorak, Kanał Elbląski do Zalewu Wiślanego. W Iławie rozwija się przemysł spożywczy (reprezentowany przez zakład przemysłu ziemniaczanego, zakład drobiarski), drzewny, meblarski, chemiczny (reprezentowany przez zakład perfumeryjny), materiałów budowlanych oraz firmy budowlane. Dużą rolę w gospodarce miasta odgrywa obsługa ruchu turystycznego. Na obszarze miasta znajdują się tereny chronione przed nadmiernym hałasem. Są to tereny zabudowy mieszkaniowej, tereny związane z wielogodzinnym przebywaniem dzieci i młodzieży (szkoły), tereny zabudowy szpitalnej. 4. Metodyka badań monitoringowych hałasu Pomiary hałasu komunikacyjnego na terenie Iławy wykonano w 2012 roku w trzech punktach reprezentatywnych dla jednorodnych odcinków drogi w otoczeniu punktów: Punkt nr 3 ul. Dąbrowskiego 15, Punkt nr 4 ul. Kościuszki 4, w pobliżu Gimnazjum nr 1, Punkt nr 11 ul. Jana III Sobieskiego przy Zespole Szkół im. Boh. Września 1939. Stanowiska pomiarowe wytypowano w oparciu o badania uciążliwości hałasu drogowego w Iławie wykonane przez Inspektorat w 2003 roku, zachowując przyjętą wówczas numerację. W 2003 roku pomiary hałasu zrealizowano w 16 punktach, z których do badań w 2012 roku wybrano miejsca zlokalizowane na terenach chronionych i o najwyższych poziomach hałasu. 7
Rys. 1. Lokalizacja punktów pomiarowych hałasu komunikacyjnego w Iławie w 2012 roku Tabela 3. Charakterystyka punktów pomiarowych hałasu komunikacyjnego w Iławie w 2012 roku Przeznaczenie terenu określone w Nr Lokalizacja Rejon badawczy miejscowym planie zagospodarowania punktu przestrzennego 3 4 11 19 o 33 52,3 E; 53 o 36 08,2 N 19 o 34 00,8 E; 53 o 35 45,9 N 19 o 33 54,4 E; 53 o 35 26,0 N ul. Dąbrowskiego 15 ul. Kościuszki 4 w pobliżu Gimnazjum nr 1 ul. Jana III Sobieskiego przy Zespole Szkół im. Boh. Września 1939. Teren zabudowy mieszkaniowej jednorodzinnej; tereny mieszkaniowousługowe Teren zabudowy związany ze stałym lub czasowym pobytem dzieci i młodzieży; tereny mieszkaniowo-usługowe Teren zabudowy związany ze stałym lub czasowym pobytem dzieci i młodzieży, tereny mieszkaniowo-usługowe Pomiary poziomu hałasu emitowanego do środowiska przeprowadzono zgodnie z metodyką referencyjną określoną w załączniku nr 3 do Rozporządzenia Ministra Środowiska z 16 czerwca 2011 roku w sprawie wymagań w zakresie prowadzenia pomiarów poziomów substancji lub energii w środowisku przez zarządzającego drogą, linią kolejową, linią tramwajową, lotniskiem lub portem (Dz.U. z 2011 r. Nr 140 poz. 824) W punktach 3 i 4 wykonano pomiary hałasu metodą próbkowania, natomiast w punkcie nr 11 wykonano długookresowy pomiar hałasu. 8
W punkcie 11 pomiary hałasu prowadzono metodą pomiarów bezpośrednich w ograniczonym czasie T = 24h L Aeq (db), przez dwie doby w dni powszednie oraz jedną dobę podczas weekendu, w okresie wiosennym i jesiennym. W punktach 3 i 4 pomiary hałasu prowadzono w okresie wiosennym metodą próbkowania: w porze dziennej metodą pomiarów bezpośrednich w ograniczonym czasie T=16h, w porze nocnej, ze względu na niewielki, mniejszy niż 300 pojazdów na godzinę, strumień pojazdów, metodą pomiarów pojedynczych zdarzeń akustycznych L AE (db). Pomiar pojedynczych zdarzeń dotyczył zapisu dźwięku w czasie emisji do środowiska sygnału akustycznego przez przejeżdżające pojazdy z rozróżnieniem na pojazdy lekkie i ciężkie. Pomiary prowadzono na wysokości 4 m (±0,2 m), w odległości ok. 5 m od krawędzi jezdni. Właściwymi warunkami atmosferycznymi dla wykonania pomiarów były: wiatr o prędkości nie większej niż 5m/s, temperatura powyżej -5 o C, brak opadów. Jednocześnie z pomiarem hałasu prowadzono obserwacje natężenia ruchu z uwzględnieniem struktury strumienia przejeżdżających pojazdów (samochody osobowe, pojazdy ciężkie). W niniejszym opracowaniu do oceny klimatu akustycznego środowiska zastosowano: - wskaźniki długookresowe mające zastosowanie do prowadzenia długookresowej polityki w zakresie ochrony środowiska przed hałasem, w szczególności do sporządzania map akustycznych oraz programów ochrony środowiska przed hałasem, w tym: L DWN długookresowy średni poziom dźwięku A wyrażony w decybelach (db), wyznaczony w ciągu wszystkich dób w roku, z uwzględnieniem pory dnia (rozumianej jako przedział czasu od godz. 6:00 do godz. 18:00), pory wieczoru (przedział czasu od godz. 18:00 do godz. 22:00) oraz pory nocy (przedział czasu od godz. 22:00 do godz. 6:00), L N długookresowy średni poziom dźwięku A wyrażony w decybelach (db), wyznaczony w ciągu wszystkich pór nocy w roku (rozumianych jako przedział czasu od godz. 22:00 do godz. 6:00); - wskaźniki dobowe hałasu mające zastosowanie do ustalania i kontroli warunków korzystania ze środowiska w odniesieniu do jednej doby, w tym: L AeqD równoważny poziom dźwięku A dla pory dnia (przedział czasu od godz. 6:00 do godz. 22:00), L AeqN równoważny poziom dźwięku A dla pory nocy (przedział czasu od godz. 22:00 do godz. 6:00). W ocenie klimatu akustycznego rejonów o różnorodnym przeznaczeniu, jako poziomy dopuszczalne przyjęto wartości przypisane terenom wymagającym największej ochrony (szkoły, szpitale itp.). 9
5. Aparatura pomiarowa Pomiary wykonano miernikiem poziomu dźwięku SVAN 959 nr 21274 firmy SVANTEK oraz mikrofonem typu G.R.A.S 41AL nr 139763 z osłoną przeciwwietrzną firmy G.R.A.S. Każdy pomiar został poprzedzony i zakończony kalibracją urządzenia pomiarowego z zastosowaniem kalibratora nr 31934 firmy G.R.A.S. Miernik i kalibrator posiadały aktualne świadectwa wzorcowania odpowiednio nr 1087/2011 i 1087/K/2011 wydane przez firmę HAIK. W czasie pomiarów miernik pracował ze stałą czasową FAST i charakterystyką korekcyjną A. W trakcie pomiarów hałasu, w każdym punkcie, rejestrowano parametry charakteryzujące warunki atmosferyczne (ciśnienie, prędkość wiatru, temperaturę i wilgotność powietrza) automatyczną stacją meteorologiczną firmy VAISALA WXT520 nr G1540012. 6. Procedura obliczeniowa Długookresowy średni poziom dźwięku uwzględnia natężenie ruchu w ciągu roku oraz warunki meteorologiczne (gradient pionowy prędkości wiatru oraz gradient pionowy temperatury powietrza). Wyznaczając poziom długookresowy zastosowano uproszczoną metodę obliczeniową na podstawie pomiarów krótkookresowych. Pomiary wykonano w porze wiosennej 13-16.06.2012 roku oraz jesienią 20-21.10.2012 roku i 15.11.2012 roku. W każdej porze roku hałas mierzono przez dwie doby robocze oraz jedną weekendową. Zmienność poziomów dźwięku rejestrowano w przedziale pełnych 24 godzin. Na podstawie uzyskanej puli wyników wyliczono średnie wartości poziomu dźwięku dla pory dziennej, wieczornej i nocnej, w rozbiciu na dni powszednie i weekendowe, odrębnie dla pory wiosennej, letniej i jesienno-zimowej. Do obliczeń dla okresu letniego przyjęto wartości z pory wiosennej. Uzyskane wyniki posłużyły do wyznaczenia szacunkowej wartości długookresowego średniego poziomu w stosunku do wszystkich pór dnia (L D ), wieczoru (L W ) i nocy (L N ) w roku. Na ich podstawie oszacowano długookresowy średni poziom dzienno-wieczorno-nocny L DWN wg wzoru: L DWN 0,1L ( ) ( ) D 0,1 LW + 5 0,1 L + 10 ( 12 10 + 4 10 + 8 10 ) 1 N = 10 log 24 L DWN - długookresowy średni poziom dźwięku A L D średnioroczny poziom dźwięku dla wszystkich dni w roku, L W średnioroczny poziom dźwięku dla wszystkich wieczorów w roku, L N średnioroczny poziom dźwięku dla wszystkich nocy roku Stosując powyższy sposób postępowania nie jest określany przedziału niepewności (nie jest on na ogół większy niż ± 5 db). Poziom dobowy. Wyznaczając poziom dobowy wykonano pomiary sygnału akustycznego w reprezentatywnych okresach: w porze dnia, w okresie szczytu komunikacyjnego, wieczorem oraz w nocy, co umożliwiło wyliczenie równoważnego poziomu hałasu (w db) dla pory dnia L AeqD (od 6 oo do 22 oo ) oraz pory nocy L AeqN (od 22 oo do 6 oo ). W porze nocy hałas zmierzono metodą pomiarów poziomów ekspozycyjnych dźwięku w odniesieniu do 10
pojedynczych zdarzeń akustycznych. Pomiar pojedynczych zdarzeń dotyczył zapisu dźwięku w czasie emisji do środowiska sygnału akustycznego przez przejeżdżające pojazdy z rozróżnieniem na pojazdy lekkie i ciężkie. Do obliczenia poziomu równoważnego zastosowano wzór: T przedział czasu odniesienia, w sekundach n liczba sytuacji pomiarowych, t i czas trwania i-tej sytuacji, L Ai poziom emisji hałasu podczas i-tej sytuacji pomiarowej w db. Poziom równoważny w oparciu o poziomy ekspozycyjne wyliczono w oparciu o wzór: T przedział czasu odniesienia w sekundach n k liczba wydarzeń akustycznych należących do k-tej grupy, N liczba grup wydarzeń akustycznych, L AEk średnia wartość poziomu ekspozycyjnego dźwięku dla k-tej grupy, db. Niepewność pomiaru wyznaczono na podstawie rozkładu studenta dla przedziału ufności 95%. 7. Wyniki pomiarów Tabela 4. Wyniki pomiarów hałasu drogowego w Iławie w 2012 roku Punkt pomiarowy Nr Lokalizacja 3 4 11 Odległość punktu od krawędzi jezdni Odległość punktu od elewacji budynku Termin wykonania pomiaru ul. Dąbrowskiego 5 m 4 m 19-20.06.12 15 ul. Kościuszki 4 w pobliżu Gimnazjum nr 5 m 20 m 05-06.06.12 1 13-16.06.12 ul. Jana III pomiary Sobieskiego wiosenne; przy Zespole 5 m 4 m 20-21.10; Szkół im. Boh. 12-15.11.12 Września pomiary 1939 jesienne *w tym również uczniowie i wychowankowie interntu Część doby Zmierzony poziom hałasu [db] L max [db] L min [db] Dopuszczalny poziom hałasu [db] Przekroczenie dopuszczalnych poziomów hałasu [db] Ilość osób ekspono -wanych na hałas dzień L AeqD 66,1 92,6 33,7 61 5,1 120 noc L AeqN 55,1 85 28,3 56 0 120 dzień L AeqD 66,2 101 38,9 61 5,2 490* noc L AeqN 58,2 88,4 34,3 56 2,2 50 doba L DWN 67,6 108 23,5 64 3,6 770* noc L N 58,6 90,7 23,5 59 0 210* 11
Tabela 5. Natężenie ruchu pojazdów w trakcie pomiarów hałasu drogowego w Iławie w 2012 roku Nr 3 4 11 Punkt pomiarowy Lokalizacja ul. Dąbrowskiego 15 ul. Kościuszki 4 w pobliżu Gimnazjum nr 1 ul. Jana III Sobieskiego przy Zespole Szkół im. Boh. Września 1939 Termin wykonania pomiaru 19-20.06.2012 05-06.06.2012 13-16.06.2012 pomiary wiosenne; 20-21.10; 12-15.11.2012 pomiary jesienne Część doby Całkowita ilość pojazdów Lekkie Ciężkie Natężenie ruchu Ogółem Ilość pojazdów /h Lekkie Ciężkie Udział pojazdów ciężkich % dzień 10819 528 11347 676,2 33,0 5 noc 492 24 516 61,5 3,0 5 dzień 11739 1066 12805 733,7 66,6 8 noc 665 43 708 83,1 5,4 6 dzień 10234 190 10424 639,6 11,9 2 noc 543 15 557 67,8 1,8 3 W oparciu o uzyskane wyniki obliczono wskaźnik naruszenia klimatu akustycznego L AN : L Aeq (śr.) równoważny poziom hałasu uśredniony na danym obszarze L Adop. dopuszczalny poziom hałasu oraz wskaźnik M (wg wzoru zamieszczonego w rozporządzeniu Ministra Środowiska z 14 października 2002 roku w sprawie szczegółowych wymagań, jakim powinien odpowiadać program ochrony środowiska przed hałasem) charakteryzujący wielkość przekroczenia dopuszczalnego poziomu hałasu powiązaną z liczbą mieszkańców na danym terenie, nazywany również wskaźnikiem społecznego zapotrzebowania na środki ochrony przeciwdźwiękowej: 1] VL wielkość przekroczenia dopuszczalnego poziomu hałasu, db m liczba mieszkańców na terenie o przekroczonym poziomie dopuszczalnym. Wskaźnik M przyjmuje wartość 0" na obszarach niezamieszkanych i bez przekroczenia wartości dopuszczalnych. Tabela 6. Wartości wskaźnika M uzyskane w oparciu o badania hałasu wykonane w Iławie w 2012 roku Przekroczenie Szacunkowa ilość osób Numer Część Termin wykonania pomiaru dopuszczalnych eksponowanych na Wskaźnik M punktu doby poziomów hałasu [db] hałas 3 19-20.06.2012 dzień 5,1 120 27 noc bez przekroczenia 120 0 4 05-06.06.2012 dzień 5,2 490 113 noc 2,2 50 3 11 13-16.06.2012 pomiary doba 3,6 770 99 wiosenne; 20-21.10; 12-15.11.2012 pomiary jesienne noc bez przekroczenia 210 0 12
Otrzymane wyniki badań zinterpretowano posługując się wewnętrznymi kryteriami przyjętymi w Inspekcji Ochrony Środowiska, zestawionymi w tabeli nr 7. Tabela 7. Wewnętrzne kryteria Inspekcji Ochrony Środowiska przyjęte do interpretacji wyników pomiarów hałasu drogowego L.p. Przyjęte kryterium Proponowana ocena uzyskanych wyników 1. L zm - L dop. 5 db 2. 5 db < L zm - L dop. 10 db 3. L zm - L dop. > 10 db Obszar umiarkowanej ekspozycji na hałas. Żadne działania doraźne nie są przewidywane. Należy rozważyć czy punkt ten zostaje w sieci monitoringowej, tzn. czy badania w tym punkcie będą kontynuowane w przyszłości. W punkcie takim pomiary hałasu mogą być wykonywane 1-2 razy w ciągu okresu 5 - letniego. Przekroczenia bliskie 10 db powinny być potencjalnie traktowane jako identyfikacja obszarów zagrożenia. W takiej sytuacji należy rozważyć zwiększenie częstotliwości pomiarów. Uzyskany wynik powinien być traktowany jako alarmowy. W punkcie o przekroczeniu poziomu dopuszczalnego uznanym za alarmowe należy powtarzać pomiary corocznie do momentu likwidacji zagrożenia Rys.2. Natężenie ruchu pojazdów w trakcie pomiarów hałasu drogowego prowadzonych w Iławie w porze dziennej w 2012 roku Rys. 3. Natężenie ruchu pojazdów w trakcie pomiarów hałasu drogowego prowadzonych w Iławie w porze nocnej w 2012 roku 13
Rys. 4. Wpływ natężenia ruchu na wielkość równoważnego poziomu dźwięku w porze dziennej w punktach 3 i 4 w Iławie (poziom dobowy) w oparciu o pomiary prowadzone w 2012 roku Rys. 5. Wpływ natężenia ruchu na wielkość równoważnego poziomu dźwięku w porze nocnej w punktach 3 i 4 w Iławie (poziom dobowy) w oparciu o pomiary prowadzone w 2012 roku Rys. 6. Wpływ natężenia ruchu na długookresowy średni poziom dźwięku w punkcie nr 11 w Iławie w oparciu o pomiary wykonane w 2012 roku 14
Rys. 7. Wyniki pomiarów hałasu drogowego w Iławie w oparciu o pomiary wykonane w 2012 roku Rys. 7. Wartości wskaźnika M w rejonie punktów pomiarowych hałasu drogowego w Iławie w oparciu o pomiary wykonane w 2012 roku Rys. 8. Struktura ruchu pojazdów w poszczególnych punktach pomiarowych hałasu drogowego w Iławie podczas wykonywania pomiarów w 2012 roku Punkt pomiarowy nr 3 (doba 19-20.06.2012) 15
Punkt pomiarowy nr 4 (doba 05-06.2012) Punkt pomiarowy nr 11 (średnie z dób 13-16.06.2012; 20-21.10; 12-15.11.2012) 8. Podsumowanie 1. Do oceny wyników badań hałasu drogowego prowadzonych w 2012 roku zastosowano podwyższone standardy akustyczne zamieszczone w załącznikach nr 1 i 3 do rozporządzenia Ministra Środowiska z 1 października 2012 roku zmieniające rozporządzenie w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku z 2007 roku; 2. Wyniki badań akustycznych w bezpośrednim sąsiedztwie badanych odcinków dróg wskazują na: w zakresie uzyskanych wartości wskaźników oceny hałasu środowiskowego punkt nr 3 rejon ul. Dąbrowskiego, od ulicy Polnej do ul. Działkowców, - przekroczenie dopuszczalnego poziomu hałasu L AeqD o 5,1 db - brak przekroczenia hałasu L AeqN 16
punkt nr 4 rejon ul. Kościuszki w pobliżu Gimnazjum nr 1, od ul. Kazimierza Jagiellończyka do ul. Metropolity Andrzeja Szeptyckiego - przekroczenie dopuszczalnego poziomu hałasu L AeqD o 5,2 db - przekroczenia dopuszczalnego poziomu hałasu L AeqN o 2,2 db punkt 11 rejon ul. Jana III Sobieskiego przy Zespole Szkół im. Boh. Września 1939, od ul. Mikołaja Kopernika do ul. 1 Maja - przekroczenie dopuszczalnego poziomu hałasu L DWN o 3,6 db - brak przekroczenia dopuszczalnego poziomu hałasu L N w zakresie struktury i natężenia ruchu pojazdów punkt nr 3 rejon ul. Dąbrowskiego, od ulicy Polnej do ul. Działkowców Natężenie ruchu pojazdów w porze dnia osiągnęło wartości 709 pojazdów/godzinę przy 5 % udziale pojazdów ciężkich, w porze nocy 65 pojazdów/godzinę również przy 5% udziale pojazdów ciężkich; punkt nr 4 rejon ul. Kościuszki w pobliżu Gimnazjum nr 1, od ul. Kazimierza Jagiellończyka do ul. Metropolity Andrzeja Szeptyckiego Natężenie ruchu pojazdów w porze dnia osiągnęło wartości 800 pojazdów/godzinę przy 8% udziale pojazdów ciężkich, w porze nocy 89 pojazdów/godzinę przy 6% udziale pojazdów ciężkich; punkt 11 rejon ul. Jana III Sobieskiego przy Zespole Szkół im. Boh. Września 1939, od ul. Mikołaja Kopernika do ul. 1 Maja Natężenie ruchu pojazdów w porze dnia osiągnęło wartości 652 pojazdów/godzinę przy 2% udziale pojazdów ciężkich, w porze nocy 70 pojazdów/godzinę przy 3% udziale pojazdów ciężkich; 3. W porze dziennej wartości przekroczeń mieściły się w zakresie od 3,6 db w punkcie pomiarowym nr 11 do 5,2 db w punkcie nr 4; 4. W porze nocnej przekroczenie dopuszczalnego poziomu dźwięku wystąpiło tylko w punkcie nr 4 (o 2,2 db); 5. Z przeprowadzonych badań wynika, że najmniej korzystne warunki akustyczne panują w rejonie punktu numer 4 zlokalizowanego przy drodze krajowej nr 16. W punkcie tym odnotowano największe natężenie ruchu, z największym udziałem pojazdów ciężkich 6. Wartość wskaźnika M, obliczonego dla obszarów objętych badaniami, potwierdza najmniej korzystne warunki akustyczne w rejonie punktu nr 4. 7. Obliczony wskaźnik stopnia naruszenia klimatu akustycznego wyniósł 4,6 db w porze dnia i 2,2 db w nocy. 17
8. Porównując wyniki wartości równoważnych poziomów hałasu drogowego z roku 2012 z uzyskanymi w roku 2003 stwierdzono, pomimo występujących przekroczeń poziomów dopuszczalnych, poprawę klimatu akustycznego w rejonach objętych badaniami (w 2012 roku zmierzone poziomy hałasu były niższe niż w roku 2003). W okresie od 2004 roku w Iławie zmodernizowano szereg ulic, przebudowano główne skrzyżowania na ronda, wybudowano Północną Obwodnicę Iławy. 9. Reasumując, należy zwrócić uwagę, że ocena powyższa odzwierciedla sytuację akustyczną środowiska z badanego okresu 2012 roku, przy konkretnej topografii terenu, istniejącej zabudowie mieszkaniowej, rejestrowanych natężeniach ruchu pojazdów i z uwzględnieniem panujących w czasie pomiarów warunków meteorologicznych. Udokumentowane powyżej uciążliwości hałasowe powodowane ruchem pojazdów na badanych drogach stanowią podstawę do podejmowania dalszych zadań w zakresie ochrony środowiska przed hałasem oraz właściwego zagospodarowania przestrzennego terenów bezpośrednio usytuowanych w sąsiedztwie uciążliwych dróg. Opracowanie: Justyna Kopiec 18