UZUPEŁNIENIE PROGRAMU

MINISTERSTWO ROLNICTWA I ROZWOJU WSI Sektorowy Program Operacyjny Rybołówstwo i przetwórstwo ryb 2004-2006 UZUPEŁNIENIE PROGRAMU.

Rozdział I. Wstęp... 4 Rozdział II. Strategia i cele rozwoju sektora rybołówstwa.... 6 1.1. Cel generalny... 6 1.2. Cele szczegółowe polityki rybackiej... 7 1.2.1. Rybołówstwo morskie... 7 1.2.2. Rybołówstwo przybrzeżne... 7 1.2.3. Porty i przystanie rybackie... 8 1.2.4.Rybactwo śródlądowe... 8 1.2.5. Przetwórstwo i rynek rybny... 8 1.3.Kwestie horyzontalne... 10 1.3.1.Ochrona środowiska naturalnego... 10 1.3.2. Równość szans.... 13 Rozdział III. Ocena ex-ante... 14 1. Uwagi ogólne... 14 1.1. Zgodność z regulacjami dotyczącymi funduszy strukturalnych... 14 1.2. Uwzględnienie strategii rozwoju sektora... 14 1.3. Spójność SPO i Uzupełnienia Programu... 14 1.4. Jakość proponowanego systemu wdrażania programu... 15 1.5. Zewnętrzna zgodność SPO Rybołówstwo i przetwórstwo ryb i Uzupełnienia Programu... 15 1.5.1 Zgodność z politykami wspólnotowymi.... 15 1.5.2 Zgodność z polskimi programami rozwoju...16 2. Podsumowanie... 16 Rozdział IV. Opis priorytetów i działań... 18 IV.1. Priorytet 1.- Dostosowanie nakładu połowowego do zasobów... 18 IV.1.1. DZIAŁANIE Złomowanie statków... 19 IV.1.2. DZIAŁANIE Przeniesienie do działalności innej niż rybołówstwo... 23 IV 1.2.1. OPERACJA 121: Transfer do krajów trzecich.... 25 IV 1.2.2. OPERACJA 122: Zmiana przeznaczenia, inna niż zachowanie dziedzictwa historycznego / badania rybackie / działalność szkoleniowa / kontrole... 27 IV 1.2.3. OPERACJA 123: Przeznaczenie, na potrzeby zachowania dziedzictwa historycznego / badań rybackich / działalności szkoleniowej / kontrole... 29 IV.1.3. DZIAŁANIE 13 Wspólne przedsiębiorstwa... 31 IV.2. Priorytet 2.- Odnowa i modernizacja floty rybackiej... 35 IV.2.1. DZIAŁANIE 21 Budowa nowych statków... 36 IV.2.2. DZIAŁANIE 22 Modernizacja istniejących statków... 40 IV.2.3. DZIAŁANIE Wycofanie (bez pomocy publicznej) związane z odnową... 44 IV.3. Priorytet 3. Ochrona i rozwój zasobów wodnych, chów i hodowla ryb, rybackie urządzenia portowe, przetwórstwo i rynek rybny, rybołówstwo śródlądowe.... 47 IV.3.1. DZIAŁANIE 31 ochrona i rozwój zasobów wodnych... 48 IV.3.2. DZIAŁANIE 32 Chów i hodowla... 53 IV 3.2.1. OPERACJA 321: Zwiększenie zdolności produkcyjnych akwakultury... 55 IV 3.2.2. OPERACJA 322: Modernizacja istniejących obiektów akwakultury bez zwiększenia ich zdolności produkcyjnych.... 57 IV.3.3. DZIAŁANIE 33 Rybacka infrastruktura portowa... 60 IV 3.3.1. OPERACJA 331: Budowa nowych urządzeń portowych / rozbudowa istniejących urządzeń... 62 IV 3.3.2. OPERACJA 332: Modernizacja istniejących urządzeń portowych bez zwiększania zdolności przeładunkowych... 64 IV.3.4. DZIAŁANIE 34 Przetwórstwo i rynek rybny.... 67 IV 3.4.1. OPERACJA 341: Zwiększenie zdolności produkcyjnych (budowa nowych jednostek i/lub powiększenie istniejących jednostek)... 69 IV 3.4.2. OPERACJA 342: Modernizacja istniejących jednostek przetwórczych bez zwiększania ich zdolności produkcyjnych... 71 IV 3.4.3. OPERACJA 343: Budowa nowych obiektów sprzedaży... 73 IV 3.4.4. OPERACJA 344: Modernizacja istniejących obiektów sprzedaży... 75 IV.3.5. DZIAŁANIE 35 Rybołówstwo śródlądowe.... 77 IV 3.5.1. OPERACJA 351: Budowa nowych łodzi rybackich... 79 IV 3.5.2. OPERACJA 352: Modernizacja istniejących łodzi rybackich... 81 2

IV 3.5.3. OPERACJA 353: Inne środki wspomagające rybołówstwo śródlądowe... 83 IV. 3.6. Wskaźniki monitorowania dla priorytetu 3... 84 IV.4. Priorytet 4.- Inne działania... 88 IV.4.1. DZIAŁANIE 41 Rybołówstwo przybrzeżne... 90 IV.4.2. DZIAŁANIE 42 Działania społeczno -ekonomiczne... 94 IV 4.2.1. OPERACJA 421: Wcześniejsze emerytury... 95 IV 4.2.2. OPERACJA 422 Premia za indywidualne zaprzestanie działalności... 98 IV 4.2.3. OPERACJA 423 Premia na przekwalifikowanie... 100 IV 4.2.4. OPERACJA 424 Pomoc na stabilizację młodych rybaków... 102 IV.4.3. DZIAŁANIE 43 Znajdowanie oraz promowanie nowych rynków zbytu na produkty rybne... 104 IV 4.3.1. OPERACJA 431 Kampanie promocyjne... 106 IV 4.3.2. OPERACJA 432 Udział w targach handlowych... 108 IV 4.3.3. OPERACJA 433 Badania i przeglądy rynkowe... 110 IV 4.3.4. OPERACJA 434 Doradztwo i pomoc w zakresie sprzedaży, usług świadczonych wobec hurtowników i detalistów... 112 IV 4.3.5. OPERACJA 435 Certyfikowanie jakości i działania polegające na znakowaniu produktów... 114 IV.4.4. DZIAŁANIE 44 Działania organizacji obrotu rynkowego... 117 IV 4.4.1. OPERACJA 441 Pomoc na zakładanie Organizacji Producentów... 119 IV 4.4.2. OPERACJA 442 Pomoc dla OP na wspomożenie ich wysiłków skierowanych na poprawę jakości.. 121 IV 4.4.3. OPERACJA 443 Inne operacje wśród uczestników obrotu rynkowych... 123 IV.4.5. DZIAŁANIE 45 Czasowe zawieszenie działalności i inne rekompensaty finansowe... 126 IV 4.5.1. OPERACJA 451 Okresowe zawieszenie działalności w przypadku nieprzewidzianych okoliczności 128 IV 4.5.2. OPERACJA 452 Okresowe zaprzestanie działalności w rezultacie jej zawieszenia na podstawie porozumienia dotyczącego rybołówstwa... 129 IV 4.5.3. OPERACJA 453 Okresowe zawieszenie działalności w celu umożliwienia regeneracji zasobów... 130 IV 4.5.4. OPERACJA 454 Okresowe zawieszenie działalności w celu umożliwienia regeneracji zasobów... 132 IV.4.6. DZIAŁANIE 46 Działania innowacyjne... 134 IV 4.6.1. OPERACJA 461 Projekty pilotażowe i prezentacje... 136 IV. 4.7. Wskaźniki monitorowania dla priorytetu 4... 139 IV.5. Priorytet 5.- Pomoc techniczna... 141 IV.5.1. DZIAŁANIE 51 Pomoc techniczna... 142 IV 5.1.1. OPERACJA 511 Zarządzanie i wdrażanie programu... 144 IV 5.1.2. OPERACJA 512 Prace studyjne (w tym ewaluacje nie objęte Operacją 1)... 146 IV 5.1.3. OPERACJA 513 Wymiana doświadczeń, popularyzacja... 148 IV 5.1.4. OPERACJA 514 Inne środki pomocy technicznej... 150 Rozdział V. Plan finansowy... 152 Rozdział VI. Kontrola finansowa... 160 Rozdział VII. Sposób wymiany danych i informacji... 165 Rozdział VIII. Procedury wprowadzania zmian do Uzupełnienia Programu... 166 Rozdział IX. Plan promocji... 167 IX.1. Narzędzia realizacji planu promocji... 167 Aneks 1. Glosariusz terminów... 169 Aneks 2 Kryteria wyboru projektów... 172 3

Rozdział I. Wstęp Sektorowy Program Operacyjny Rybołówstwo i przetwórstwo ryb 2004 2006 (SPO) jest jednym z programów realizujących strategię rozwoju społeczno ekonomicznego określonego w Narodowym Planie Rozwoju. Duże znaczenie sektora rybnego w krajach UE oraz znaczny wpływ branży rybackiej w regionach nadmorskich Polski, gdzie rejestruje się od szeregu lat największe bezrobocie strukturalne, pozwoliło umieścić Program w Narodowym Planie Rozwoju na lata 2004-2006 przyjętym przez Radę Ministrów w dniu 14 stycznia 2003r. Przemysł rybny w Polsce daje zatrudnienie dla około 33 tysięcy osób i koncentruje się głównie w województwach nadmorskich. Strefa przybrzeżna Morza Bałtyckiego obejmuje 36 gmin na terenie 18 powiatów, w trzech województwach: pomorskim, zachodniopomorskim, a także częściowo w warmińsko mazurskim (część Zalewu Wiślanego). Długość polskiego wybrzeża wynosi 528 km. Na polskim wybrzeżu znajduje się 59 przystani, portów i miejscowości o statusie portu rybackiego. Porty i przystanie determinują rozwój gospodarczy rejonów nadmorskich, który nie tylko związany jest z działalnością rybacką, ale i turystyczną. Bardzo ważnym problemem jest zachowanie dziedzictwa kulturowo-historycznego rejonów związanych z morzem. Szczególnego znaczenia nabiera to w rejonach północno-wschodniego wybrzeża (rejon Kaszub). Powierzchnia polskich obszarów morskich na Bałtyku wynosi 32,4 tys. km 2, a powierzchnia morza terytorialnego, które w chwili akcesji do UE zostanie wyłączone z administrowania wodami wspólnoty i będzie zastrzeżone tylko dla polskiego rybołówstwa 8628 km 2. Szczególnego znaczenia nabierze rybołówstwo przybrzeżne zwane też rybołówstwem małej skali, jako nieodłączny element strefy nadmorskiej. Morze Bałtyckie jest akwenem wysłodzonym, w którym średnie zasolenie zmniejsza się w miarę oddalania od cieśnin duńskich. Polskie Obszary Morskie uznawane są za bogate w zasoby rybne. Produktywność rybacka wynosi tu średnio 35,9 kg z hektara, podczas gdy średnia dla całego Bałtyku wynosi 18,5 kg z hektara. Bardzo duże znaczenie zaczyna odgrywać rybołówstwo śródlądowe i akwakultura jako działalność rybacka o największym potencjale rozwoju. Działalność rybacka człowieka w pozyskiwaniu ryb i produktów rybnych sięgnęła granic naturalnej odnawialności ekosystemów mórz. Zmniejszenie deficytu poszukiwanych produktów rybnych może być zrealizowane jedynie w warunkach hodowlanych. Od szeregu lat na całym świecie opracowywane są nowe technologie w marikulturze i akwakulturze. Ze względu na charakterystykę geograficzną polskiego wybrzeża rozwijano do tej pory jedynie hodowle w wodach śródlądowych. Dotychczas krajowi producenci dostarczali około 20 tysięcy ton karpia i około 11 tysięcy ton pstrąga oraz nieznaczne ilości innych cennych gatunków ryb. Brak środków finansowych na rozwój nowoczesnych technologii hodowli ograniczał pełne wykorzystanie deficytów rynkowych na poszukiwane gatunki ryb drapieżnych. Sektorowy Program Operacyjny Rybołówstwo i przetwórstwo ryb, wraz z Uzupełnieniem Programu opracowano w Departamencie Rybołówstwa Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi, zgodnie z Rozporządzeniami Rady Unii Europejskiej 3760/1992, 1260/1999, 1263/1999, 2792/1999,366/2001, 438/2001, 2369/2002, 2370/2002 i 2371/2002 438/2001 dotyczącymi szczegółowych warunków i wymagań w sektorze rybackim. Dokumenty opracowywano według wytycznych Ministerstwa Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej. Kształt dokumentu Uzupełnienia Programowego został określony w Artykule 18 Rozporządzenia Rady z dnia 19 czerwca 1999 (1260/1999). W trakcie prac nad Sektorowym Programem Operacyjnym, Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi powołał 24-osobowy Zespół do spraw Programu. Zespół podzielił się na trzy tematyczne grupy robocze. W skład każdej grupy wchodzą zarówno przedstawiciele administracji centralnej, jak i terenowej oraz przede wszystkim przedstawiciele środowisk branżowych. Bardzo istotną rolę w wypracowaniu 4

ostatecznych dokumentów spełniają przedstawiciele środowisk naukowych związanych z branżą rybną. Wyniki prac grup mają bezpośredni wpływ na treść i zawartość Programu i Uzupełnienia. Podczas opracowywania dokumentów, Departament Rybołówstwa MRiRW koordynuje i konsultuje założenia i wytyczne z Departamentem Koordynacji Polityki Strukturalnej MGPiPS. Przy opracowywaniu SPO i dokumentów z nim związanych wykorzystano pomoc doradców przedakcesyjnych z Niemiec i Hiszpanii. Niniejszy dokument - Uzupełnienie Sektorowego Programu Operacyjnego Rybołówstwo i przetwórstwo ryb 2004 2006 określa szczegółowo zasady wdrażania wszystkich działań, jakie będą realizowane w ramach tego Programu. Program będzie realizowany w oparciu o środki Unii Europejskiej pochodzące z FIFG (Financial Instrument for Fishery Guidance Instrument Finansowy Wspierania Rybołówstwa), w połączeniu ze środkami krajowymi: środki budżetu państwa i samorządów oraz środki własne odbiorców pomocy. Łączne nakłady dla branży rybnej przewidziane Programem wynoszą 373,7 mln EURO, w tym środki Unii z FIFG 201,8 mln EURO, krajowe publiczne 80,1 mln EURO, a prywatne 91,7 mln EURO. 5

Rozdział II. Strategia i cele rozwoju sektora rybołówstwa. 1.1. Cel generalny Generalnym celem polskiej polityki rybackiej jest: Racjonalna gospodarka żywymi zasobami wód i poprawa efektywności sektora rybackiego oraz podniesienie konkurencyjności polskiego rybactwa i przetwórstwa rybnego. Produkty rybołówstwa oraz chowu i hodowli ryb, produkty przetwórstwa powinny odpowiadać zapotrzebowaniu rynku krajowego pod względem ceny i jakości oraz powinny być konkurencyjne na rynkach zagranicznych. Cel generalny jest zgodny z wytycznymi Wspólnej Polityki Rybackiej Unii Europejskiej. Działania polskiej polityki rybackiej obejmują: działalność eksploatacyjną żywych zasobów wód i akwakultury, przetwórstwo ryb oraz wprowadzanie ryb i produktów rybnych do obrotu rynkowego, jak również rynek rybny. Działalność eksploatacyjna powinna odbywać się w odpowiednich dla tego sektora warunkach ekonomicznych i społecznych. W polskiej polityce rybackiej największe znaczenie w chwili obecnej odgrywa dostosowanie nakładu połowowego do istniejących zasobów morskich. Cel ten można osiągnąć jedynie poprzez zredukowanie nadmiernego nakładu połowowego w wyniku wycofania części floty rybackiej przy wsparciu ze środków publicznych. Drugim celem strategicznym przyjętym dla polskiego rybołówstwa jest możliwie pełne wykorzystanie przyznawanych limitów połowowych przy maksymalnym wykorzystaniu ich na cele konsumpcyjne. Działanie to powinno funkcjonować jedynie w oparciu o istniejące mechanizmy rynkowe zgodne z prawodawstwem polskim oraz unijnym w chwili wstąpienia RP do UE. Spełnienie powyższych warunków umożliwi pośrednio poprawę konkurencyjności sektora rybackiego oraz zapewnienie rozwoju ekonomicznego firm. Zapewnienie w ramach długoterminowej polityki rybackiej rozwoju rybołówstwa przybrzeżnego jest bardzo ważne ze względu na znaczenie tego segmentu dla regionów nadmorskich i tradycje historyczne z nim związane. Polityka rybacka realizowana będzie w ścisłej współpracy z samorządami lokalnymi województw nadmorskich. W celu zapewnienia odpowiednich warunków do eksploatacji floty rybackiej, polityka rybacka powinna zapewnić właściwy rozwój portów i przystani rybackich przy jednoczesnym swobodnym dostępie wszystkich armatorów rybołówstwa morskiego do realizowanych działań. Dla zapewnienia prawidłowej organizacji rynku rybnego zostaną stworzone warunki do obrotu produktami rybołówstwa wraz z prawidłowym nadzorem nad wprowadzaniem ryb i produktów na rynek, przy jednoczesnym zapewnieniu odpowiednich standardów jakości tych produktów. Do polskiej polityki rybackiej należy wsparcie badań naukowych służących prawidłowej ochronie zasobów wód morskich i śródlądowych. Jednocześnie wspieranie prac badawczych zmierzających do zapewnienia wysokiej jakości produktów rybołówstwa i przetwórstwa powinno zarówno niwelować różnice technologiczne w ramach wspólnego rynku produktami rybnymi, jak i zapewnić konkurencyjność polskiej floty. W związku restrukturyzacją sektora rybackiego i spadkiem zatrudnienia w sektorze rybołówstwa morskiego polityka rybacka powinna aktywnie wspierać pomoc dla rybaków odchodzących od zawodu poprzez formę osłony socjalnej, w tym systemu świadczeń emerytalnych i przedemerytalnych, jak również poprzez organizowanie systemu szkoleń. Do realizacji celów polityki rybackiej przy pomocy środków z funduszy strukturalnych Unii Europejskiej muszą być zapewnione środki z budżetu centralnego oraz fundusze własne samorządów lokalnych i podmiotów gospodarczych. 6

W ramach polskiej polityki rybackiej bardzo istotne jest powstanie organizacji producentów i pomoc w prowadzeniu przez nie działalności w sektorze rybackim. Zgodnie z założeniami, wsparcie finansowe z funduszy strukturalnych umożliwi zrealizowanie dodatkowo następujących celów: poprawę jakości ryb i produktów rybnych oraz wzrost wartości dodanej ryb i produktów rybnych, ożywienie obszarów zależnych od rybołówstwa oraz zależnych od chowu i hodowli ryb, wzrost spożycia ryb w Polsce i poprawę zaopatrzenia rynku w ryby morskie i słodkowodne oraz ich przetwory, rozwój systemu pierwszej sprzedaży i dystrybucji produktów rybołówstwa. 1.2. Cele szczegółowe polityki rybackiej Zdefiniowano dla poszczególnych podsektorów następujące cele szczegółowe: 1.2.1. Rybołówstwo morskie Najważniejszym celem polskiej polityki rybackiej w podsektorze rybołówstwa morskiego jest: zabezpieczenie i ochrona dostępnych zasobów wód morskich oraz zapewnienie racjonalnej i odpowiedzialnej eksploatacji zasobów, ich dalsze istnienie, z uwzględnieniem potrzeb zarówno producentów jak i konsumentów. Realizacja powyższego założenia może być osiągnięta poprzez: uzyskanie równowagi pomiędzy nakładem połowowym a dostępnymi i odtwarzalnymi zasobami ryb, modernizację i odnowę floty, podwyższenie rentowności we wszystkich segmentach floty, zwiększenie konkurencyjności polskich armatorów rybackich, zapewnienie ciągłości dostaw ryb i produktów rybnych, pomoc dla rybaków odchodzących z zawodu, utrzymanie połowów dalekomorskich w oparciu o bazę historyczną polskich połowów dalekomorskich, zabezpieczenie praw do połowów na przyszłość. 1.2.2. Rybołówstwo przybrzeżne Najważniejszym celem polskiej polityki rybackiej w podsektorze rybołówstwa przybrzeżnego jest zachowanie i zrównoważony rozwój rybołówstwa przybrzeżnego jako integralnej części strefy brzegowej w aspekcie zachowania dóbr kulturowych i historycznych zależnych od rybołówstwa Realizacja powyższego założenia może być osiągnięta poprzez: podwyższenie konkurencyjności, poprawę stanu sanitarnego na łodziach i w miejscach wyładunku ryb, poprawę warunków pracy i bezpieczeństwa, modernizację i odnowę floty, zarybianie 12 milowej strefy przybrzeżnej oraz wód Zalewów Szczecińskiego i Wiślanego (bez naruszania wytycznych Unii Europejskiej w tym zakresie), pomoc dla rybaków odchodzących z zawodu, wprowadzanie nowych technik połowowych, budowę dróg dojazdowych do przystani rybackich. 7

1.2.3. Porty i przystanie rybackie Głównym celem polskiej polityki rybackiej w zakresie infrastruktury portowej jest Zwiększenie znaczenia portów rybackich jako centrów zintensyfikowania małego biznesu powiązanego z działalnością rybołówczą, okołorybacką i turystyczną. Zapewnienie wysokiej jakości produktów rybołówstwa, przy zachowaniu wymogów ochrony środowiska Realizacja powyższego założenia może być osiągnięta poprzez: - poprawę warunków przeładunkowych i magazynowych ryb (chłodnie, mroźnie i magazyny podchładzane), budowę centrów sprzedaży ryb, giełd rybnych, modernizacje i remonty nabrzeży, poprawę stanu sanitarnego, poprawę warunków BHP, poprawę warunków bezpieczeństwa żeglugi w portach i przystaniach rybackich, zmniejszenie negatywnego oddziaływania infrastruktury portowej na środowisko, poprawę komunikacji i transportu, modernizację bazy socjalnej, modernizację pomieszczeń na składowanie osprzętu rybackiego. 1.2.4.Rybactwo śródlądowe Priorytetowym celem polskiej polityki rybackiej w zakresie rybactwa śródlądowego jest: poprawa rentowności śródlądowej gospodarki rybackiej i jakości jej produktów dla zwiększenia konkurencyjności zewnętrznej podsektora Realizacja powyższego założenia może być osiągnięta poprzez: ochronę zasobów wodnych, poprawę naturalnych warunków dla ryb wędrujących, zapewnienie właściwej jakości produktów rybactwa śródlądowego, poprawę warunków prowadzenia rybactwa śródlądowego, poprawę efektywności ekonomicznej rybactwa śródlądowego, zwiększenie produkcji ryb hodowlanych (odpowiadającej zwiększonemu popytowi), dostosowanie warunków prowadzenia chowu i hodowli ryb do wymagań sanitarnoweterynaryjnych, rozwój i wdrażanie systemu poprawy jakości wód, rozwój nowych technik i technologii chowu i hodowli ryb oraz ich wdrożenie, w tym gatunków szczególnie poszukiwanych na rynku, poprawę jakości produktów pochodzących z chowu i hodowli ryb. 1.2.5. Przetwórstwo i rynek rybny Najistotniejszym celem polskiej polityki rybackiej w zakresie przetwórstwa i rynku rybnego jest Zwiększenie produkcji, poprawa rentowności, poprawa jakości i konkurencyjności w zakresie przetwórstwa rybnego w Polsce oraz poprawa funkcjonowania rynku rybnego w Polsce. Realizacja powyższego założenia może być osiągnięta poprzez: bardziej efektywne niż obecnie wykorzystywanie surowca rybnego, zorganizowanie rynku rybnego zgodnie z wymogami UE, poprawę stanu sanitarnego obiektów, urządzeń, produkcji, poprawę warunków gospodarki ściekowej w sektorze, 8

zapewnienie pełnego łańcucha chłodniczego od połowu do punktów sprzedaży, wprowadzenie nowych technologii, wprowadzenie/rozszerzenie elektronicznych form sprzedaży, poprawę rentowności, zwiększenie zatrudnienia, wzrost dostaw produktów na rynek, wzrost eksportu. 9

1.3. Kwestie horyzontalne. 1.3.1. Ochrona środowiska naturalnego Podstawowe zasady i cele związane ze środowiskiem i zrównoważonym rozwojem określone zostały w Decyzji Rady z dnia 1 lutego 1993 r. w sprawie wspólnotowych programów i działań związanych ze środowiskiem i zrównoważonym rozwojem. Odnoszą się one do działań i zadań współfinansowanych przez fundusze strukturalne. W przypadku kolizji zasad wspólnotowych z działaniami na rzecz rozwoju regionalnego w Polsce pierwszeństwo mają cele określone przez Wspólnotę. W przypadku programów lub działań o podobnym charakterze (granty ad hoc, zasady pomocy publicznej państwa), które z założenia mogą mieć wpływ na środowisko naturalne, Wnioski o dofinansowanie kierowane przez Kraj Członkowski do Komisji Europejskiej muszą, zgodnie z art. 12 Rozporządzenia 1260/99, zawierać stosowną informację, której wymaga Komisja Europejska dla zapewnienia pomocy dla projektów, które oddziałują na środowisko naturalne. W przypadku dużych projektów, o których mowa w art. 25 Rozporządzenia 1260/99, Wnioski o dofinansowanie muszą zawierać opis wpływu pomocy na środowisko naturalne według formatu określonego w Dyrektywie 85/337/WE. Sektorowy Program Operacyjny jest oparty na zasadach nowej Wspólnej Polityki Rybackiej Unii Europejskiej oraz przyjętym przez cały świat rybacki wraz z organizacjami pozarządowymi Kodeksem Odpowiedzialnego Rybołówstwa (the Code of Conduct for Responsible Fisheries) opracowanego na podstawie rekomendacji światowej konferencji Environment and Development, zwanej również The Earth Summit, która obradowała w Rio de Janeiro w roku 1992. Zakłada on dostosowanie nakładu połowowego do dostępnych zasobów i zapewnienie zrównoważonego rozwoju światowego rybołówstwa. Wymagania te odzwierciedla opracowany przez Unię Europejską w ramach nowej Wspólnej Polityki Rybackiej Europejski Kodeks Odpowiedzialnego Rybołówstwa. Tak więc założenia polskiego Sektorowego Programu Operacyjnego są w pełni zgodne ze strategią zrównoważonego rybołówstwa Unii Europejskiej. W wyniku działań w ramach priorytetu pierwszego, dotyczącego wycofania jednostek z eksploatacji, największe znaczenie dla ochrony środowiska odegra zmniejszenie nakładu połowowego. Jest to najważniejszy element i wskaźnik zrównoważonego rozwoju, który zapewnia ekonomiczne podstawy działalności w sektorze rybołówstwa w możliwym do przewidywania okresie czasu. Szacuje się, że w latach 2004-2006 zostanie wycofane około 30-40% kutrów, a więc jednostek eksploatujących głównie włóczony sprzęt połowowy. W polskim rybołówstwie kutrowym bardzo duże znaczenie odgrywają włoki denne, których wpływ na ekosystemy denne od wielu lat jest przedmiotem badań i obserwacji. Przewidywane zmiany i przeobrażenia są zgodne z oczekiwaniami środowisk ekologicznych, opinii społecznej i trendem w ogólnoświatowych przemianach w rybołówstwie morskim. Ważnym działaniem w celu ochrony środowiska naturalnego są działania innowacyjne w ramach priorytetu czwartego. Efektami działań innowacyjnych zgodnych z zasadami odpowiedzialnego rybołówstwa, powinny być m.in.: redukcja negatywnych skutków rybołówstwa, redukcja przyłowu, monitoring, racjonalizacja sposobów postępowania z surowcem na statku. Zarezerwowane środki powinny m.in. wspierać tych armatorów, którzy zdecydują się wprowadzać na pokłady swoich statków bardziej selektywne i przyjazne środowisku narzędzia i metody połowów. Zgodnie z postulatami FAO i WPR ważnym problemem obecnego rybołówstwa, oprócz nadmiernego nakładu połowowego jest także zbyt duży udział procentowy przyłowu sięgający wg szacunków 30% całych połowów. 10

Wprowadzenie w Polsce Wspólnej Polityki Rybackiej z narzędziem w postaci FIFG-u doprowadzi do zmiany funkcjonowania rynku rybnego i pierwszej sprzedaży ryb. Umożliwi to wyeliminowanie z połowów i handlu, ryb niewymiarowych i chronionych. Działania zaplanowane w priorytecie trzecim( Ochrona i rozwój zasobów wodnych, chów i hodowla ryb, rybackie urządzenia portowe, przetwórstwo i rynek rybny, rybołówstwo śródlądowe ) przyczynią się do poprawy sposobu i warunków korzystania ze środowiska naturalnego na potrzeby rybołówstwa morskiego oraz śródlądowej gospodarki rybackiej. Zapewnią one również ochronę tradycyjnego rybołówstwa łodziowego i jego ważnych tradycji kulturowych. Szczegółowe zasady prowadzenia gospodarki rybackiej regulują przepisy umów międzynarodowych, ustaw oraz aktów wykonawczych wydanych na ich podstawie. W przepisach tych zwraca się szczególną uwagę na wymóg racjonalnego gospodarowania zasobami wód morskich i śródlądowych, z uwzględnieniem wymogów ochrony środowiska, w tym zachowania różnorodności biologicznej. Określone w tych przepisach sposoby i warunki wykonywania rybołówstwa morskiego oraz rybactwa śródlądowego obowiązują wszystkie podmioty korzystające z zasobów wód morskich i śródlądowych. Zaplanowane działania ułatwią tym podmiotom wykonywanie rybołówstwa morskiego oraz rybactwa śródlądowego zgodnie z obowiązującymi przepisami, w warunkach Wspólnej Polityki Rybackiej w Unii Europejskiej. W tym celu w SPO przewidziano działanie polegające na stworzeniu stabilnych podstaw przyrodniczych do prowadzenia racjonalnej gospodarki rybackiej w wodach morskich i śródlądowych z zachowaniem równowagi i ich różnorodności biologicznej. Dzięki budowie nowych, odbudowie starych oraz remoncie istniejących urządzeń umożliwiających swobodną wędrówkę organizmów w wodach rzek i jezior przywrócona zostanie drożność śródlądowych powierzchniowych wód płynących, które w przeszłości były wykorzystywane przez ryby migrujące jako miejsca tarła i żerowania. W wyniku podjętych działań zwiększy się powierzchnia tarlisk i żerowisk niezbędna do utrzymania lub poprawy liczebności populacji ryb dwuśrodowiskowych (certa, jesiotr, łosoś, troć, węgorz) na poziomie umożliwiającym ich racjonalną eksploatację. Na celowość podjęcia tych działań w Polsce wskazują wyniki prac restytucyjnych populacji troci wędrownej i łososia atlantyckiego, które prowadzone są od kilkudziesięciu lat z udziałem ośrodków naukowych, podmiotów wykonujących rybactwo śródlądowe oraz organizacji społecznych. Kilkusetletnia tradycja chowu i hodowli ryb w stawach wskazuje, że działalność ta nie wywiera niekorzystnego wpływu na środowisko naturalne, jeżeli prowadzona jest w sposób racjonalny. Stawy rybne spełniają liczne pozaprodukcyjne funkcje o istotnym znaczeniu dla środowiska przyrodniczego. Przyczyniają się między innymi do zwiększenia retencjonowanych zasobów wody, korzystnie wpływają na poziom wód gruntowych, wspomagają proces samooczyszczania się wód powierzchniowych, stanowią unikalne siedliska dla roślin i zwierząt z gatunków chronionych. Dzięki stale rozwijanym technikom i technologiom chowu i hodowli ryb podjęte zostały liczne działania ochronne ex situ w stosunku do wielu ginących lub wrażliwych na zmiany środowiska gatunków ryb. Udana restytucja troci wędrownej i łososia do wód rzek północnej Polski potwierdza celowość połączenia doświadczenia hodowców ryb ze staraniami instytucji odpowiedzialnych za ochronę zasobów środowiska wodnego. Mając na uwadze konieczność ochrony środowiska, w SPO przewidziano działanie polegające na opracowaniu i wdrożeniu nowych technik i technologii chowu i hodowli ryb z gatunków szczególnie poszukiwanych na rynku do celów zarybieniowych. W związku z dostosowaniem przez Polskę prawodawstwa krajowego do unijnych wymogów ochrony środowiska zaplanowano, że zostaną opracowane i wdrożone nowe systemy poprawy jakości wód wykorzystywanych w chowie i hodowli ryb. Efektem tych działań powinno być 11

zastosowanie w przyszłości przez hodowców ryb rozwiązań produkcyjnych przyjaznych środowisku, które zmniejszą potencjalne oddziaływania chowu i hodowli na środowisko, do poziomu wyznaczanego w stale zaostrzanych regulacjach prawnych. W celu racjonalizacji wykorzystania zasobów ryb występujących w śródlądowych wodach powierzchniowych, w działaniu dotyczącym rybołówstwa śródlądowego przewidziano udzielenie pomocy na poprawę warunków prowadzenia gospodarki rybackiej. Warunki prowadzenia gospodarki rybackiej w wodach powierzchniowych w Polsce pozostają w ścisłym związku ze stanem środowiska wodnego. Środki trwałe i wyposażenie pozostające w dyspozycji podmiotów wykonujących rybołówstwo śródlądowe wymagają dostosowania do zmieniających się warunków. W tym celu planuje się udzielanie pomocy, której przyznanie, zgodnie z kryteriami wyboru projektów, ma za zadanie zracjonalizować i zwiększyć efektywność prowadzonego rybołówstwa śródlądowego. Stosownie do postanowień polskich przepisów, jednym z działań, do którego opracowania i wykonania zobowiązane są przedsiębiorstwa rybackie, jest ochrona zasobów ryb i raków. Skuteczna ochrona tych zasobów możliwa jest jedynie w przypadku posiadania odpowiedniego wyposażenia i środków służących do prowadzenia gospodarki rybackiej w śródlądowych wodach powierzchniowych. Przystąpienie Polski do Unii Europejskiej wymagać będzie dostosowania przemysłu przetwórczego do obowiązujących w niej wspomnianych uprzednio unormowań prawnych dotyczących ochrony środowiska naturalnego. Spowoduje to konieczność dostosowania do nich sposobów gospodarowania odpadami w zakładach przetwórstwa rybnego już funkcjonujących oraz nowo budowanych. W przetwórstwie rybnym obciążenie ścieków obejmuje odpady nieprzyjazne środowisku, ścieki pochodzenia organicznego oraz odpady biologiczne. Bakterie gnilne występujące w odpadach biologicznych stanowią istotny element szkodliwości tych ścieków dla środowiska. Z punktu widzenia ochrony środowiska naturalnego bardzo istotnym czynnikiem jest dobór odpowiedniej dla zakładu technologii. W zakładach małych odprowadzanie ścieków może następować do oczyszczalni komunalnych. W przypadku zbyt niskiej wydajności takiej oczyszczalni będzie należało rozpatrzyć możliwość jej powiększenia przez wspólne finansowanie inwestycji. Zagrożenie dla środowiska naturalnego stanowią także źródła energii (kotłownie) stosowane w zakładach przetwórczych. W celu ograniczenia emisji szkodliwych dla środowiska gazów, zakłady przetwórcze będą mogły przechodzić na źródła energii przyjazne dla środowiska. Wszystkie działania w ramach SPO muszą być zgodne z Dyrektywami i Rozporządzeniami: -Dyrektywa Rady 85/337/EWG (Annex 2) dotycząca oszacowania efektów pomocy publicznej oraz projektów prywatnych na środowisko, poprawiona Dyrektywą Rady 97/11/WE -Dyrektywa Rady 97/11/WE -Dyrektywa Rady 90/313/EWG (zalecenia odnośnie informacji nt. środowiska) -Dyrektywa Rady 76/160/EWG (zalecenie odnośnie kąpielowych zbiorników wodnych) -Dyrektywa Rady 91/676/EWG (zalecenie odnośnie ochrony wód przed zanieczyszczeniem azotanami, pochodzącymi w wyniku działalności rolniczej) -Dyrektywa Rady 91/271/EWG zmienione przez 98/15/EG (traktowanie ścieków komunalnych) -Dyrektywa Rady 79/409/EWG (zalecenia odnośnie ochrony dzikiego ptactwa) 12

-Dyrektywa Rady 96/61/WE (zalecenia dotyczące zintegrowanej kontroli i zapobiegania zanieczyszczeniom) -Dyrektywa Rady 92/43/EWG (zalecenia w celu utrzymania naturalnych przestrzeni życiowych dziko żyjących zwierząt i roślin) -Dyrektywa 2000/60/EC Parlamentu Europejskiego i Rady ustanawiająca ramy działania Wspólnoty Europejskiej w obszarze polityki wodnej. -Rozporządzenie Rady (EC) nr 850/98 z 30 marca 1998 r. w sprawie ochrony zasobów rybackich poprzez techniczne działania dla ochrony młodocianych stadiów organizmów morskich, -Rozporządzenie Rady (EC) Nr 1239/98 z 8 czerwca 1998r. zmieniające ww. Rozporządzenie dotyczące technicznych narzędzi w celu ochrony stadiów młodocianych organizmów morskich, -Rozporządzenie Rady (EC) nr 894/97 z 29 kwietnia 1997r. ustanawiające techniczne narzędzia w celu konserwacji i ochrony zasobów rybackich. Wszystkie działania w ramach SPO Rybołówstwo i Przetwórstwo Ryb 2004-2006 muszą pozostawać w zgodności z przepisami prawa w zakresie ochrony siedlisk i ptactwa. Dodatkowo wszystkie działania zawarte w Programie muszą być zgodne z Prawem ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001r. (Dz. U. 2001.62.627 z dnia 20 czerwca 2001 r.), Prawem wodnym z dnia 18 lipca 2001r. (Dz. U. 2001.115.1229 z dnia 11 października 2001r.), Ustawą o odpadach z dnia 27 kwietnia 2001r. (Dz. U. 2001.62.628 z dnia 20 czerwca 2001r.) i innymi ustawami z zakresu ochrony środowiska i prawa wodnego. 1.3.2. Równość szans. Działania współfinansowane z funduszy strukturalnych muszą być zgodne z ustawodawstwem wspólnotowym dotyczącym równouprawnienia kobiet i mężczyzn oraz z politykami wspólnotowymi. Równe prawa w życiu rodzinnym, politycznym, społecznym i gospodarczym kobiet i mężczyzn w Rzeczypospolitej Polskiej gwarantuje art. 33 Konstytucji RP. Przepisy ustawy z dnia 24 sierpnia 2001 r. o zmianie ustawy Kodeks pracy oraz o zmianie niektórych innych ustaw w pełni regulują kwestie związane z równym traktowaniem kobiet i mężczyzn na rynku pracy: kobiety i mężczyźni powinni być równo traktowani w zakresie nawiązania i rozwiązania stosunku pracy, warunków zatrudnienia, awansowania oraz dostępu do szkoleń w celu podnoszenia kwalifikacji zawodowych, równe traktowanie kobiet i mężczyzn oznacza brak dyskryminacji w jakikolwiek sposób, bezpośrednio lub pośrednio, ze względu na płeć, pracownicy, bez względu na płeć, mają prawo do jednakowego wynagrodzenia za jednakową pracę lub za pracę o jednakowej wartości. Szczególną uwagę należy zwracać na działania oraz zasady organizowania szkoleń, które ułatwiają integrację zawodową osób dorosłych. Duże znaczenie mają one w regionach o wysokiej stopie bezrobocia. Szkolenia powinny przygotować kobiety do pracy w przetwórstwie i obrocie artykułami rybnymi, aby zwiększyć ich udział w zarządzaniu. 13

Rozdział III. Ocena ex-ante 1 Ocena ex-ante została przeprowadzona zgodnie z przepisami Rozporządzenia 1260/99. Dokument ten odnosi się do wersji przekazanej ekspertom w kwietniu 2003 roku. Od czasu przekazania Programu ekspertowi, dokument został w wielu punktach uzupełniony i zmieniony, dlatego część uwag nie dotyczy ostatecznej jego wersji. 1. Uwagi ogólne 1.1. Zgodność z regulacjami dotyczącymi funduszy strukturalnych Uzupełnienie Programu opracowano zgodnie z Rozporządzeniami 3760/1992, 1260/1999, 1263/1999, 2792/1999, 366/2001, 438/2001, 2369/2002, 2370/2002 i 2371/2002 Rady Unii Europejskiej, w kwestiach dotyczących gospodarki rybnej. Oznacza to, że w obecnym dokumencie dodatkowo wykorzystano trzy Rozporządzenia Rady z 2002 r. Należy pamiętać, że SPO Rybołówstwo i przetwórstwo ryb jest traktowany zasadniczo jako jednofunduszowy (FIFG). Jest on zgodny z unijnymi regulacjami dotyczącymi funduszy strukturalnych. Planowane jest wydatkowanie 330,500 Euro, z czego zaangażowanie unijne (FIFG) w realizację w Polsce SPO Rybołówstwo i przetwórstwo ryb ma wynosić 178,465 Euro, czyli 54,0% (wg cen z 1999 roku). 1.2. Uwzględnienie strategii rozwoju sektora W strategii rozwoju i restrukturyzacji sektora podano najpierw cel generalny polskiej polityki w zakresie rybołówstwa jakim jest: Racjonalna gospodarka żywymi zasobami wód i poprawa efektywności sektora... oraz...podniesienie... (jego)...konkurencyjności.... Podkreśla się przy tym, że najważniejszym celem jest dostosowanie nakładu połowowego do możliwości połowowych przez stałe wycofanie części floty połowowej. Należy jednak także podnieść konkurencyjność sektora poprzez rozwój ekonomicznie silnych przedsiębiorstw. Wymieniono rezultaty pośrednie, które powinny zostać osiągnięte z pomocą funduszy strukturalnych. Są to: poprawa jakości ryb i przetworów oraz ich wartości dodanej, ożywienie obszarów zależnych od rybołówstwa i rybactwa, a ponadto zwiększenie spożycia ryb i ich przetworów w Polsce. Krótko uzasadniono dokonany wybór celów szczegółowych oraz przedstawiono oczekiwane efekty realizacji strategii, dzięki wsparciu SPO (SPO s. 47). Generalnie w SPO Rybołówstwo i przetwórstwo ryb oraz Uzupełnienie Programu uwzględniono strategię rozwoju sektora. 1.3. Spójność SPO i Uzupełnienia Programu Poprzednia wersja SPO Rybołówstwo i przetwórstwo ryb została oceniona pozytywnie jako kierunkowo właściwa, co jest punktem wyjścia do oceny Uzupełnienia Programu. Uzupełnienie dość trudno się czyta, gdyż znajdują się w nim zarówno nowe elementy, jak też powtórzenia z poprzednio ocenianego SPO. Sposób i system gromadzenia i wymiany informacji (w tym danych liczbowych) oraz systemowo ujęte procedury kontroli finansowej są powtórzeniem z SPO. Ważnym i klarownie przedstawionym elementem jest plan promocji SPO Rybołówstwo i przetwórstwo, który ma wyjaśniać zainteresowanym oraz opinii 1 Ocena ex-ante Uzupełnienia programu, wersja z 9 kwietnia 2003r. opracowana przez prof. dr hab. Jolantę Zieziule 14

publicznej, poszczególne działania w SPO. Ponadto, podkreśla się w nim zaangażowanie środków i instytucji unijnych w procesach transformacji polskiej gospodarki rybnej. Zwrócono uwagę że, w porównaniu do SPO, w Uzupełnieniu przyjęto inną numerację poszczególnych części pracy (punktów i podpunktów), występują powtórzenia, co utrudnia czytanie i porównywanie obu dokumentów. Dlatego też Uzupełnienie Programu nie jest w pełni spójne z SPO Rybołówstwo i przetwórstwo ryb. 1.4. Jakość proponowanego systemu wdrażania programu W lutowej wersji SPO Rybołówstwo i przetwórstwo ryb został dopracowany system jego wdrażania. Szczegółowo określono sposób zarządzania SPO, w tym zadania Instytucji Zarządzającej (Podano także zasady opracowania Uzupełnienia Programu, zgodnie z którymi zresztą opracowano, będące przedmiotem niniejszej oceny, Uzupełnienie Programu) oraz Komitetu Sterującego, zasady zarządzania finansowego i kontroli, z podaniem zadań Instytucji Płatniczej i Jednostki Monitorująco-Kontrolnej, zdefiniowano beneficjentów końcowych (Instytucje Wdrażające i ostateczni odbiorcy usług i inwestycji) i określono zadania Instytucji Wdrażających, którymi są: Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (ARiMR) oraz Okręgowe Inspektoraty Rybołówstwa Morskiego (OIRM). Zagadnienia te w większości są powtórzone także w Uzupełnieniu Programu. Jakość proponowanego systemu wdrażania programu nie budzi zastrzeżeń. 1.5. Zewnętrzna zgodność SPO Rybołówstwo i przetwórstwo ryb i Uzupełnienia Programu 1.5.1 Zgodność z politykami wspólnotowymi. Podstawowym instrumentem zarządzania gospodarką rybną w krajach Unii Europejskiej jest Wspólna Polityka Rybacka (CFP). SPO Rybołówstwo i przetwórstwo ryb jest zgodny ze wspólnotową Wspólną Polityką Rybacką. Wdrażanie programu musi odbywać się zgodnie z takimi politykami wspólnotowymi, jak: polityka dotycząca konkurencji, ochrony środowiska oraz równości szans kobiet i mężczyzn. Ponieważ pomoc publiczna w rybołówstwie unijnym udzielana jest na specjalnych zasadach, to Rząd RP może takiej pomocy udzielać, chociaż zobowiązuje się do informowania o istniejących rodzajach pomocy oraz do przedstawienia do zatwierdzenia Komisji Europejskiej (Dyrekcji Generalnej ds. Konkurencji) wszelkich zmian, a po ich zatwierdzeniu przyjmie realizacyjne procedury unijne w tym względzie. Przyjęcie takiej procedury postępowania powinno zapewnić zgodność SPO Rybołówstwo i przetwórstwo z unijnymi zasadami dotyczącymi konkurencji. Jeśli chodzi o ochronę środowiska naturalnego, to większość działań w ramach poszczególnych priorytetów nakierowana jest na ochronę środowiska naturalnego. W SPO szeroko je uwzględniono, biorąc pod uwagę zarówno CFP, jak i jej zgodność z Kodeksem Odpowiedzialnego Rybołówstwa FAO, szczególnie w zakresie dostosowania nakładu połowowego do dostępnych zasobów ryb. Wszystkie działania w SPO Rybołówstwo i przetwórstwa ryb, dotyczące ochrony środowiska muszą być zgodne z polskim prawodawstwem, czyli głównie z Prawem Ochrony Środowiska i Ustawą o Odpadach z dn. 27 kwietnia 2001 r. (Dz. U. 2001.62.627 i 628 z dn. 20 czerwca 2001 r.) oraz z Prawem Wodnym z dn. 18 lipca 2001 r. (Dz. U. 2001.115.1229 z dn.11 października 2001 r.). Spełniają one wszystkie warunki dotyczące ochrony środowiska, znajdujące się w prawnych regulacjach unijnych. Nie ulega wątpliwości, że będzie zachowana zgodność SPO Rybołówstwo i przetwórstwo z unijnymi zasadami dotyczącymi ochrony środowiska naturalnego. 15

Jeśli chodzi o równość szans kobiet i mężczyzn, to w SPO podkreśla się konieczność zapewnienia zgodności działań z ustawodawstwem wspólnotowym dotyczącym równouprawnienia kobiet i mężczyzn. Możliwe to będzie głównie poprzez równoprawny udział w szkoleniach ułatwiających integrację zawodową osób dorosłych (a zwłaszcza kobiet) w regionach o wysokim poziomie bezrobocia. Dotyczy to zwłaszcza przygotowania do pracy w przetwórstwie i handlu rybnym. Podkreśla się przy tym działania mające na celu zwiększenie udziału kobiet w zarządzaniu. Tak więc, działania w ramach SPO Rybołówstwo i przetwórstwo będą zgodne z unijnymi zasadami dotyczącymi równości szans kobiet i mężczyzn. 1.5.2 Zgodność z polskimi programami rozwoju We wstępie do Uzupełnieniu Programu autorzy informują, że SPO Rybołówstwo i przetwórstwo ryb jest jednym z programów realizujących strategię rozwoju społecznoekonomicznego, ujętym w Narodowym Planie Rozwoju na lata 2004-2006, przyjętym przez Radę Ministrów 14 stycznia 2003 r. Narodowy Plan Rozwoju stanowi podstawę polityki rządowej. Zarówno w SPO, jak i w Uzupełnieniu Programu nie ma odniesień do innych programów (np. SPO Restrukturyzacja i modernizacja sektora żywnościowego i rozwój obszarów wiejskich, ZPORR Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego) i funduszy (EAGGF, ERDF czy ESF), co jak się wydaje wynika z tego, że FIFG jest programem jednofunduszowym i częściowo w tym upatruję brak jego spójności z polskimi sektorowymi programami rozwoju oraz regionalnymi programami rozwoju w różnych kwestiach (dotyczących m.in. bezrobocia i zatrudnienia czy zrównoważonego rozwoju, jak też wspierania przedsiębiorczości czy budowy społeczeństwa informacyjnego). Osiągnięcie spójności zewnętrznej SPO z innymi programami rozwoju w Polsce poza sektorem rybackim będzie wymagało dalszych intensywnych prac, w tym uzgodnień międzyresortowych. 2. Podsumowanie 1. Uzupełnienie Programu SPO Rybołówstwo i przetwórstwo ryb zawiera uzupełnienia i drobne zmiany, w porównaniu do wcześniej ocenianego SPO: - nie była przedmiotem zmian/uzupełnień część diagnostyczna (Charakterystyka obecnego stanu rybołówstwa i przetwórstwa), - poszerzeniu uległ cel generalny i cele szczegółowe Strategii Rozwoju i Restrukturyzacji Sektora, - priorytety i działania zostały znacznie uszczegółowione. Wydzielono też w niektórych działaniach operacje. Nie udało się jednak w zadawalającym stopniu podać wszystkich wskaźników implementacji, ani też dokonać podziału działań (i finansowych środków) na poszczególne województwa, 2. Pozytywnie wypada ocena spójności zewnętrznej Uzupełnienia Programu (podobnie jak poprzednio SPO), z politykami Wspólnoty oraz Narodową Strategią Rozwoju Rybołówstwa, jednakże SPO i Uzupełnienie nie jest spójne z innymi programami rozwoju w Polsce (poza sektorem rybackim). 3. Z zastrzeżeniem ogólnych zasad konstruowania SPO w ramach FIFG, które wywarły znaczny wpływ na układ priorytetów i działań w SPO Rybołówstwo i przetwórstwo ryb w Polsce, zwłaszcza w aspekcie finansowym oraz uwag ogólnych i szczegółowych zawartych w treści mojej oceny, pozytywnie można ocenić wewnętrzną spójność Uzupełnienia Programu i SPO w układzie potrzeb, priorytetów i systemu wdrażania. 16

4. Generalnie nie mam zastrzeżeń, co do zasad finansowania i współfinansowania, jakkolwiek prywatne zaangażowanie środków finansowych nie zawsze będzie możliwe. Wspieranie działań kolektywnych może ten problem częściowo złagodzić. 5. Jeśli chodzi o poziom/wielkość finansowania, to należałoby umożliwić bardziej elastyczne dysponowanie środkami nie tylko na działania (i operacje) w ramach priorytetów, ale także pomiędzy priorytetami. Np. jeśli potwierdzi się, że na złomowanie statków preliminowano środki finansowe przekraczające możliwości ich wykorzystania, to należałoby w uzasadnionych przypadkach umożliwić wykorzystanie tych środków na inne uzasadnione działania, w ramach priorytetów 2, 3 lub 4. ponadto, powinno być możliwe przenoszenie niewykorzystanych środków finansowych na kolejne lata. 6. Został wypracowany spójny, instytucjonalny system mający na celu efektywne i skuteczne zarządzanie finansowymi środkami. System ten jest w Uzupełnieniu Programu wzmocniony zarówno sformalizowaną procedurą gromadzenia i wymiany informacji (w tym danych liczbowych) oraz systemowo umocowaną procedurą kontroli finansowej. Jeśli chodzi o oddziaływanie przyjętego do realizacji w latach 2004-2006 SPO na polską gospodarkę rybną i całą gospodarkę narodową, to w wyniku działań w ramach SPO Rybołówstwo i przetwórstwo ryb : 1. nastąpi znaczne uszczuplenie majątkowe poprzez złomowanie kutrów, 2. powinien nieco poprawić się stan bazy materialnej w zakresie: specjalistycznych środków transportu, niektórych urządzeń portowych, powierzchni magazynowej itp. Nastąpi wsparcie modernizacji części zakładów przetwórczych i obiektów sprzedaży ryb i przetworów (oraz budowy nowych obiektów sprzedaży), 3. wsparty zostanie rozwój rybactwa śródlądowego i przybrzeżnego, 4. z pewnością nastąpi w Polsce zwiększenie ilości zakładów przetwórczych, spełniających wymogi unijne, nie jest jednak pewne, czy uda się w pełni osiągnąć zamierzone cele w ramach SPO, 5. jest możliwa, ale nie jest pewna poprawa stanu zasobów ryb morskich, ale powinno nastąpić zwiększenie ochrony środowiska wodnego oraz poprawa stanu zasobów ryb śródlądowych, 6. nieznacznie wzrośnie zatrudnienie w przetwórstwie, handlu i w obsłudze sektora (w tym SPO), 7. zwiększone bezrobocie wśród rybaków (2000-2500 osób) może zostać przezwyciężone, jeśli umożliwi się im (lub członkom ich rodzin) podjęcie alternatywnych zajęć w kraju lub za granicą, ale to wymaga bardziej szczegółowego planu działania (wątpię, aby wystarczyło przeprowadzić szkolenia). Najprostszym, choć dla gospodarki narodowej bardzo kosztownym rozwiązaniem jest postulowane wprowadzenie osłon socjalnych, 8. mało prawdopodobny jest znaczniejszy wzrost spożycia ryb i przetworów (do 8 kg w wadze handlowej/ produktu w 2008 roku, a 7 kg w 2006 roku) na jednego mieszkańca Polski, pomimo wsparcia promocji sprzedaży w SPO. Może nastąpić niewielka zmiana w strukturze spożycia np. na korzyść śledzi bałtyckich, 9. powinny nastąpić zmiany organizacyjne, umożliwiające współpracę i bardziej sprawne funkcjonowanie sektora poprzez wspieranie tworzenia organizacji producentów i innych projektów kolektywnych, wspieranie współpracy jednostek naukowo-badawczych i dydaktycznych z gospodarką rybną na wszystkich szczeblach, wymuszanie współpracy pomiędzy podmiotami gospodarki rybnej, administracją centralną i administracją terenową, 10. wątpliwa jest możliwość zwiększenia udziału morskiej gospodarki rybnej w tworzeniu dochodu narodowego, a jeśli już to może to dotyczyć rybactwa śródlądowego i przetwórstwa (pod warunkiem, że zapewniony będzie dostęp do taniego, w tym importowanego surowca rybnego). 17

Rozdział IV. Opis priorytetów i działań. IV.1. Priorytet 1.- Dostosowanie nakładu połowowego do zasobów. Działanie Operacja 11: Złomowanie 1. Złomowanie 12: Przeniesienie do działalności innej 1. Transfer do krajów trzecich niż rybołówstwo 2. Zmiana przeznaczenia, inna niż zachowanie dziedzictwa historycznego / badania rybackie / działalność szkoleniowa / kontrole 3. Przeznaczenie na potrzeby zachowania dziedzictwa historycznego / badań rybackich / działalności szkoleniowej / kontrole 13: Wspólne przedsiębiorstwa 1. Wspólne przedsiębiorstwa Tabela 1 Wielkość wsparcia finansowego w ramach Priorytetu 1 Dostosowanie nakładu połowowego do zasobów Działanie 11: Złomowanie Koszty ogółem (bez wkładu prywatnego) Wskaźniki finansowe ( EUR) Wsparcie finansowe Unii Europejskiej Wsparcie finansowe krajowe Wsparcie finansowe prywatne 106 828 000 80 121 000 26 707 000 0 12: Przeniesienie do działalności innej 2 260 576 1 695 432 565 144 0 niż rybołówstwo 13: Wspólne przedsiębiorstwa 2 260 574 1 695 431 565 143 0 Łącznie 111 349 150 83 511 863 27 837 287 0 18

IV.1.1. DZIAŁANIE Złomowanie statków Nazwa programu Operacyjnego Rybołówstwo i przetwórstwo ryb 2004-2006 Nazwa Priorytetu Dostosowanie nakładu połowowego do zasobów Nazwa działania 11.Złomowanie Nazwa operacji 111.Złomowanie Kategoria interwencji Funduszy Strukturalnych 141 Numer działania 11 Czas trwania działania 1 maj 2004-31 grudzień 2006 Instytucja Zarządzająca Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi Departament Rybołówstwa Instytucja Pośrednicząca brak Beneficjenci Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa Końcowi/Instytucja (ARiMR) Wdrażająca Ostateczni Odbiorcy Właściciele polskich statków rybackich (osoby fizyczne i (projektodawcy) Osoby, instytucje lub grupy społeczne korzystające z wdrażanej pomocy prawne) Armatorzy/właściciele statków rybackich, Stowarzyszenia Rybackie, Izby Rybackie, Organizacje Producentów zrzeszające armatorów i właścicieli, Przedsiębiorstwa Rybackie Instytucja Płatnicza Ministerstwo Finansów Rodzaj pomocy(np. czy są granty inwestycyjne, Premie za złomowanie statku rybackiego doradztwo, szkolenia) Max. wysokość pomocy w % kwalifikujących się kosztów 100 Wsparcie finansowe ogółem dla działania(bez środków 111 349 150 prywatnych) Wsparcie finansowe Unii Europejskiej 83 511 863 Wsparcie finansowe krajowe 27 837 287 Udział środków prywatnych w całości środków (%) 0% Udział środków publicznych w całości środków (%) 100% Udział Unii Europejskiej w środkach publicznych (%) 75% Udział Unii Europejskiej w całości środków (%) 75% Udział krajowy w środkach publicznych (%) 25% Udział krajowy w całości środków (%) 25% System wyboru projektów Wg kryteriów wyboru projektów oraz Wytycznych Programowych 19

Skład Komitetu Sterującego W skład Komitetu Sterującego wchodzą: przedstawiciele Instytucji Zarządzającej SPO (Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi), przedstawiciele Jednostki Monitorująco-Kontrolnej fundusz FIFG, przedstawiciele innych komórek właściwych ze względu na zakres działań realizowanych w ramach SPO, przedstawiciele Instytucji Wdrażającej, przedstawiciele partnerów społeczno-gospodarczych. Cel i uzasadnienie wyboru działania: Celem działania Złomowanie statków dla rybołówstwa morskiego jest ustanowienie trwałej równowagi pomiędzy zasobami, a nakładem połowowym. Cel ten będzie realizowany w warunkach limitowanego dostępu do zasobów morskich. W chwili obecnej nakład połowowy rybołówstwa bałtyckiego jest zbyt duży w stosunku do dostępnych zasobów. Nadmierna ilość statków rybackich powoduje presję na zasoby oraz skutkuje niską opłacalnością. Dlatego należy dostosować liczbę statków rybackich do możliwości odnowy stad ryb bałtyckich i przez to zapewnić stabilność finansową i efektywną działalność rybakom, którzy pozostali w rybołówstwie. Opis działania: Redukcja wielkości floty poprzez złomowanie ma najistotniejsze znaczenie dla dostosowania nakładu połowowego do istniejących, odnawialnych zasobów morskich. Wdrożenie tego działania umożliwi wycofanie do 30 % floty rybackiej. Wycofanie takiej ilości przyczyni się do wzrostu rentowności pozostałej w eksploatacji floty, gdyż automatycznie kwoty połowowe w przeliczeniu na pojedynczy statek będą większe. Działanie to opiera się na zasadzie dobrowolności właścicieli statków rybackich. Statek rybacki uznaje się za faktycznie złomowany, po odcięciu nadburcia z lewej i prawej burty wraz z naniesioną na nich oznaką rybacką, usunięciu silnika głównego oraz przecięcia kadłuba statku w taki sposób, aby żadna z jego części po przecięciu nie była większa lub równa 50% całkowitej wielkości kadłuba. Beneficjent Końcowy: Ostateczni Odbiorcy: Instytucja Zarządzająca: Instytucja Płatnicza: Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa Polscy właściciele statków rybackich (osoby fizyczne i prawne) Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi Ministerstwo Finansów Opis wyboru projektów Trwałe wycofanie może dotyczyć jedynie statków, które prowadziły działalność rybołówczą, przez co najmniej 75 dni na morzu, w każdym z dwóch okresów 12-miesięcznych poprzedzających datę złożenia wniosku o trwałe wycofanie lub przez 80% liczby dni połowowych w przypadku nałożenia ograniczenia liczby dni połowowych wynikającego z przepisów krajowych (zgodnie z pkt 1.1 Aneksu III Rozporządzenia Rady 2792/99). Ponadto statek rybacki musi spełniać następujące warunki: a) przed trwałym wycofaniem statek musi być wpisany do rejestru statków rybackich Wspólnoty; b) musi być zdolny do działań operacyjnych w czasie podjęcia decyzji o przyznaniu premii; 20