Obiektywnie o szkoleniach bhp w formie e-learningu

Obiektywnie o szkoleniach bhp w formie e-learningu

Kierownik grupy wydawniczej: Julita Lewandowska-Tomasiuk Redaktor prowadzący: Kinga Grodzicka-Lisek Menedżer produktu: Agata Jastrzębska Autor: Norbert Szymkiewicz ISBN: 978-83-269-6161-8 Copyright by Wydawnictwo Wiedza i Praktyka sp. z o.o. Warszawa 2017 Skład i łamanie: Raster Studio Wydawnictwo Wiedza i Praktyka sp. z o.o. ul. Łotewska 9a, 03-918 Warszawa tel. 22 518 29 29, faks 22 617 60 10 Obiektywnie o szkoleniach bhp w formie e-learningu wraz z przysługującym Czytelnikom innymi elementami dostępnymi w subskrypcji (e-letter, strona www i inne) chronione są prawem autorskim. Przedruk materiałów opublikowanych w Obiektywnie o szkoleniach bhp w formie e-learningu oraz w innych dostępnych elementach subskrypcji bez zgody wydawcy jest zabroniony. Zakaz nie dotyczy cytowania publikacji z powołaniem się na źródło. Publikacja Obiektywnie o szkoleniach bhp w formie e-learningu została przygotowana z zachowaniem najwyższej staranności i wykorzystaniem wysokich kwalifikacji, wiedzy i doświadczenia autorów oraz konsultantów. Zaproponowane w publikacji Obiektywnie o szkoleniach bhp w formie e-learningu oraz w innych dostępnych elementach subskrypcji wskazówki, porady i interpretacje nie mają charakteru porady prawnej. Ich zastosowanie w konkretnym przypadku może wymagać dodatkowych, pogłębionych konsultacji. Publikowane rozwiązania nie mogą być traktowane jako oficjalne stanowisko organów i urzędów państwowych. W związku z powyższym redakcja nie może ponosić odpowiedzialności prawnej za zastosowanie zawartych w publikacji Obiektywnie o szkoleniach bhp w formie e-learningu lub w innych dostępnych elementach subskrypcji wskazówek, przykładów, informacji itp. do konkretnych przykładów. Wydawca nie odpowiada za treść zamieszczonej reklamy; ma prawo odmówić zamieszczenia reklamy, jeżeli jej treść lub forma są sprzeczne z linią programową bądź charakterem publikacji oraz interesem Wydawnictwa Wiedza i Praktyka.

Spis treści Szkolenia bhp to nie tylko formalność 4 Szkolenia bhp pod kontrolą PIP 5 Plusy edukacji online 6 Minusy edukacji online 7 Szkolenia e-learningowe a przepisy prawne 7 Kilka wskazówek pomocnych przy wyborze szkolenia bhp w postaci e-learningu 9

Obiektywnie o szkoleniach bhp w formie e-learningu Szkolenia pracowników w postaci e-learningu, wykorzystanie technologii komputerowej i internetowej w celu dostarczania treści pracownikom stają się powszechne na całym świecie, nie tylko w dziedzinie bezpieczeństwa pracy. Największą zaletą e-learningu jest jego elastyczność i szybkość, dostarczanie informacji w czasie rzeczywistym, bez konieczności prowadzenia szkoleń w formie zajęć klasowych. Jak to się ma jednak do szkoleń bhp? Czy każde szkolenie bhp pracowników może odbyć się w tej formie? Na co zwracać uwagę, chcąc skorzystać z usługi szkoleń bhp w formie e-learningu? Odpowiedzi na te pytania znajdziecie w prezentowanym materiale. Jeżeli zastanawiacie się, czy skorzystać z tzw. e-szkoleń bhp, ten materiał w sposób obiektywny przybliży Wam zarówno wady, jak i zalety szkolenia bhp online. Zacznijmy od podstawowego stwierdzenia szkolenia bhp pozwalają na właściwe przygotowanie pracownika do wykonywania pracy na stanowisku i często mogą mieć kluczowy wpływ na zdrowie oraz życie pracowników. Szkolenia bhp to nie tylko formalność Dlatego też zgodnie z obowiązującymi przepisami pracodawca jest zobowiązany do zapewnienia pracownikom bezpiecznych i higienicznych warunków pracy. Nie może również dopuścić pracownika do pracy, do której wykonywania nie posiada on wymaganych kwalifikacji lub potrzebnych umiejętności, a także dostatecznej znajomości przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. Zadaniem pracodawcy jest więc przeszkolenie pracowników w zakresie bhp przed dopuszczeniem ich do pracy, a następnie prowadzenie okresowych szkoleń w czasie zatrudnienia. Ważne Warto wyjaśnić, że zwolniony z obowiązku przeszkolenia pracownika przed dopuszczeniem go do pracy jest pracodawca, który zawiera kolejną umowę o pracę na takim samym jak poprzednio stanowisku z pracownikiem, który odbył poprzednio odpowiednie przeszkolenie. Należy jednak podkreślić, że bardzo ważne jest, aby ponowne podjęcie pracy na tym samym stanowisku nastąpiło bezpośrednio po rozwiązaniu poprzedniej umowy o pracę.

Zadaniem szkoleń bhp jest zaznajomienie uczestników z czynnikami środowiska pracy mogącymi powodować zagrożenia dla bezpieczeństwa i zdrowia podczas pracy oraz z odpowiednimi środkami i działaniami zapobiegawczymi. Ponadto podczas szkoleń bhp pracownicy nabywają umiejętności wykonywania pracy w sposób bezpieczny dla siebie i innych osób, poznają sposoby postępowania w sytuacjach awaryjnych oraz zgłębiają wiedzę na temat udzielenia pomocy osobie, która uległa wypadkowi. Szkolenia bhp prowadzone w formie e-learningu są nowoczesną oraz skuteczną formą przeprowadzania szkoleń bhp. Liczba osób korzystających ze szkoleń online systematycznie wzrasta ze względu na dużą ilość zalet, które ze sobą niosą. Warto zaznaczyć, że szkolenia bhp są jednym ze sposobów zapobiegania wypadkom przy pracy i chorobom zawodowym. To właśnie podczas szkoleń bhp pracownik uświadamia sobie, jakie zagrożenia czyhają na niego na stanowisku pracy, i uczy się chronić przed nimi, a także przed ewentualnymi chorobami zawodowymi. Szkolenia bhp pod kontrolą PIP Jednak, jak wynika z danych PIP za 2015 rok, nie wszyscy pracodawcy mają tego świadomość. Do pracy bez szkolenia wstępnego: instruktażu ogólnego dopuszczono 938 pracowników (6% objętych kontrolą zakładów), a instruktażu stanowiskowego 1091 (7%). W przypadku 274 osób (2%) skrócono bezpodstawnie czas instruktażu stanowiskowego. Zdarzały się przypadki, w których żaden z pracowników kontrolowanego zakładu nie został poddany szkoleniu wstępnemu. W przypadku szkoleń okresowych nie zapewniono ich 2523 pracownikom (16% objętych kontrolą). Ponadto PIP stwierdziła uchybienia w zakresie programów szkoleń bhp. Jak wynika ze sprawozdania PIP, co piąty pracownik objęty kontrolą został przeszkolony wstępnie bez programu. Inspekcja zauważa, że brak programu oznacza możliwość nieprawidłowego dostosowania tematu szkolenia do rzeczywistych warunków pracy (zagrożeń występujących w danym zakładzie). Częstym uchybieniem mającym wpływ na jakość (wartość) szkolenia było również niedostosowanie programu szkolenia do specyfiki danego zakładu pracy oraz do rodzajów i warunków prac (zagrożeń) na poszczególnych stanowiskach pracy. Programy zazwyczaj były zbyt ogólne, kopiowano je z ramowych programów zamieszczonych w rozporządzeniu w sprawie szkoleń w dziedzinie bhp lub wzorowano na innych, dotyczących odmiennych stanowisk 5

pracy. Wyniki kontroli wskazują, że prawie co trzeci pracodawca nie prowadził konsultacji w sprawie szkolenia bhp z pracownikami lub ich przedstawicielami. Niestety pomimo rozwoju techniki oraz coraz większej świadomości pracowników, szkolenia bhp nadal uznawane są za zło konieczne i nadal są bagatelizowane przez wielu pracodawców. A przecież tak nie musi być. Szkolenia mogą być ciekawe i prowadzone w wygodnej formie zarówno dla pracodawców, jak i pracowników. Dostawcy szkoleń e-learningowych są dobrze przygotowani. Umożliwiają pracownikom w ramach subskrypcji bibliotek gotowych ćwiczeń naukę na własną rękę, w swoim własnym tempie. Rośnie w środowisku również tendencja uczenia się poprzez grywalizację. Grywalizacja wymaga użycia mechaniki gry, co pozwala na uczynienie nauki bardziej atrakcyjną. Poprzez te rodzaje działalności pracownicy mogą zarobić odznaki za ukończenie modułu lub osiągnięcie pewnych etapów, śledzić postępy na tle innych lub zbierać wirtualne waluty, które można wymienić na nagrody. Plusy edukacji online Spójrzmy co oferuje szkolenie online: Elastyczny harmonogram pracownicy mogą od czasu do czasu być online. W przypadku szkoleń stacjonarnych z instruktorem pracownicy w określonym czasie muszą być obecni na szkoleniu w sali z wykładowcą, co często może stanowić problem. Pracownicy mogą zapoznawać się z materiałami ze szkoleń w dogodnym czasie, co umożliwia im pogodzenie odbycia szkolenia z innymi obowiązkami. UWAGA Edukacja online oferuje doskonałe możliwości dla starszych pracowników, ponieważ pozwala im pracować i uczyć się w niekonwencjonalny sposób, który często może być wykorzystywany w ich pracy. Dostępność programów, firm dużo firm oferuje szkolenia bhp online, zwiększając dostępność i umożliwiając pracodawcom wybór znalezienia formy oraz programu, który spełnia ich potrzeby. Dostęp do szkolenia kursy online są dostępne przez całą dobę dla każdego pracownika z komputerem i dostępem do Internetu, w przeciwieństwie szkoleń stacjonarnych, które wymagają od pracowników obecności w sali szkoleniowej w określonych godzinach. Brak podróży jeśli nie bierzemy pod uwagę udziału pracowników w szkoleniach otwartych, mogą oni uczyć się online ze swoich domów, oszczędzając czas i paliwo na dojazdy itp. 6

Formaty multimedialne wraz z rozwojem technologii oraz oprogramowania pracownicy mogą uczyć się poprzez różne interaktywne metody, w tym kamery internetowe, płyty CD/DVD, animacje i wirtualne klasy, stanowiska pracy, wydarzenia. Różnorodność kursów/programów pracodawcy mogą wybrać w ramach szkolenia każdą firmę, która oferuje usługi szkoleń online. Pracodawca nie musi brać pod uwagę problemów z dojazdem, może wybrać szkolenie, które oferuje dokładnie to, czego oczekuje, bez względu na odległość od siedziby firmy. Motywacja pracownicy mogą odbywać szkolenia w dogodnym czasie i uczyć się we własnym tempie. Jeśli mają trudności z danym modułem, mogą poświęcić więcej czasu na gruntowne przestudiowanie tematu. Chociaż edukacja online nie jest jeszcze przedstawiana w tak pozytywnym świetle, jak zajęcia stacjonarne, to jednak jej ocena każdego roku jest coraz lepsza. Minusy edukacji online Skoro przedstawiamy pozytywne aspekty szkoleń online, to trzeba również wspomnieć o negatywnych elementach tej formy szkolenia. W tym miejscu trzeba wskazać na: Interakcję społeczną pracownicy, którzy przechodzą szkolenia online, nie mają kontaktów społecznych z innymi pracownikami, które mogą być przydatne do celów badawczych, wspólnej analizy problemów na stanowiskach pracy, które często spowodowane są niewłaściwą organizacją pracy kilku działów. Pracownika/trenera pracownik odbywający szkolenie online jest narażony na znacznie ograniczoną interakcję z trenerem. Jeżeli forma szkolenia przewiduje możliwość zadawania pytań, osoby przechodzące szkolenie online mogą czasami czekać na odpowiedź godzinami. Problemy technologiczne jeśli pojawią się problemy z komputerem, Internetem i pracownik nie ukończy swojego szkolenia w wymaganym czasie, może nie być dopuszczony do pracy, ponieważ nie ma ważnego szkolenia bhp. Szkolenia e-learningowe a przepisy prawne Skoro powiedzieliśmy już o ważnej roli szkoleń bhp, znamy już plusy i minusy szkoleń online, teraz przyszedł czas, aby powiązać te dwie kwestie, czas na szkolenia bhp w formie e- -learningu. Szkolenia bhp mogą być prowadzone w różnych formach. Jednak forma szkolenia bhp uzależniona jest od rodzaju szkolenia, jak również od grupy docelowej, dla której jest ono organizowane. Formami szkoleń bhp są: 7

instruktaż, kurs, samokształcenie kierowane i seminarium. Ważne Szkolenia wstępne, na które składa się instruktaż ogólny i stanowiskowy, pracodawca jest zobowiązany prowadzić w formie instruktażu. Formy szkoleń okresowych w przepisach zostały uzależnione od stanowisk. Tak też: Szkolenie powinno być przeprowadzane w formie kursu, seminarium lub samokształcenia kierowanego dla osób będących: ` pracodawcami oraz innymi osobami kierującymi pracownikami, w szczególności kierownikami, mistrzami i brygadzistami, ` pracownikami inżynieryjno-technicznymi, w tym projektantami, konstruktorami maszyn i innych urządzeń technicznych, technologami i organizatorami produkcji, ` pracownikami służby bezpieczeństwa i higieny pracy oraz innymi osobami wykonującymi zadania tej służby, ` pracownikami administracyjno-biurowymi i innymi niewymienionymi powyżej, z wyłaczeniem stanowisk robotniczych, których charakter pracy wiąże się z narażeniem na czynniki szkodliwe dla zdrowia, uciążliwe lub niebezpieczne albo z odpowiedzialnością w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy. UWAGA Szkolenie okresowe pracowników zatrudnionych na stanowiskach robotniczych przeprowadza się w formie instruktażu. Czym zatem, w myśl przepisów rozporządzenia w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy, jest forma samokształcenia kierowanego? Samokształcenie kierowane jest to forma szkolenia umożliwiającego uzyskanie, aktualizowanie lub uzupełnianie wiedzy i umiejętności w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, na podstawie materiałów przekazanych przez organizatora szkolenia, w szczególności przy zastosowaniu poczty, Internetu, przy jednoczesnym zapewnieniu konsultacji z osobami spełniającymi wymagania dla wykładowców. Proszę zwrócić uwagę, że ustawodawca podkreślił, iż nawet w formie samokształcenia kierowanego (w formie e-learningu, czyli na odległość ), pomimo iż brakuje bezpośredniego kontaktu uczestnika szkolenia z organizatorami szkolenia bądź wykładowcami, niedopuszczalne jest założenie braku możliwości konsultacji z trenerem chociażby w formie elektronicznej. 8

Szkolenia okresowe z dziedziny bhp, które organizowane są przez firmy w formie e-learningu, najczęściej zbiegają się do udostępnienia pracownikom platformy internetowej, gdzie, po zalogowaniu się, uczestnik otrzymuje dostęp do poszczególnych modułów szkolenia (materiałów szkoleniowych). Ponadto, po przejściu przez wszystkie kroki, uczestnik zdaje egzamin sprawdzający przyswojoną wiedzę, którego zaliczenie uprawnia do uzyskania zaświadczenia potwierdzającego ukończenie szkolenia. Jednak jak zauważyła PIP oraz Centralny Instytut Ochrony Pracy Państwowy Instytut Badawczy, przygotowując sprawozdanie dla Rady Ochrony Pracy, piętą Achillesa w przypadku szkoleń bhp w formie e-learningu jest przeprowadzenie egzaminu sprawdzającego po zakończeniu szkolenia. Przepisy mówią bowiem, że szkolenia okresowe powinny kończyć się egzaminem sprawdzającym przyswojenie przez uczestnika szkolenia wiedzy objętej programem szkolenia oraz umiejętności wykonywania lub organizowania pracy zgodnie z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy, a egzamin ten powinien być przeprowadzany przed komisją powołaną przez organizatora szkolenia. Właśnie w tym miejscu zwykle pojawia się problem. Gdyby szkolenie polegało jedynie na tym, że organizator udostępniłby uczestnikom szkolenia platformę z materiałami, a następnie zapewnił możliwość konsultacji z osobami spełniającymi wymagania dla wykładowców (zasób wiedzy, doświadczenie zawodowe i przygotowanie dydaktyczne zapewniające właściwą realizację programów szkolenia), a także zwołał komisję egzaminacyjną, przed którą uczestnicy zdawaliby egzamin, takie rozwiązanie spełniałoby obowiązujące wymogi prawne. Powołany przepis nie dopuszcza bowiem stosowania poczty elektronicznej ani Internetu do sprawdzania wiedzy uczestników szkolenia okresowego bhp wskazuje jednoznacznie: egzamin jest przeprowadzany przed komisją powołaną przez organizatora szkolenia. Kilka wskazówek pomocnych przy wyborze szkolenia bhp w postaci e-learningu Zastanówmy się jeszcze przez chwilę, co powinien zapewnić dostawca szkolenia: program szkolenia okresowego pracodawca powinien mieć możliwość weryfikacji, czy wybrane przez niego szkolenie jest odpowiednie dla danego stanowiska, certyfikat potwierdzający ukończenie szkolenia, precyzyjnie określony czas, przez jaki uczestnicy szkolenia mają dostęp do platformy szkoleniowej, opiekuna szkolenia, trenera, z którym uczestnicy mogą się kontaktować w przypadku pytań, wątpliwości podczas analizowania dostarczonych materiałów, aktualność prezentowanych treści. 9

Co w takim razie powinien zapewnić pracodawca? W przypadku szkolenia online faktycznie wiele obowiązków spoczywa na dostawcy szkolenia, jednak i pracodawca musi zadbać o: sprzęt, dzięki któremu pracownicy mogą odbyć szkolenie komputer, Internet, wymagany czas, jaki pracownicy muszą poświęcić na odbycie szkolenia. Skoro decydujemy się na szkolenie bhp w formie e-learningu, wybierając firmę szkoleniową, powinniśmy kilka rzeczy mieć na uwadze. Najważniejszymi z nich są: 1. Program/zakres Nawet najlepsze szkolenie nie jest właściwe dla danej grupy pracowników, jeśli nie posiada aktualnych informacji oraz nie jest dostosowane do ich stanowiska pracy. Na przykład szkolenie dla pracowników administracyjnych banku nie będzie odpowiednie dla pracowników administracyjnych w młynie, ponieważ nie będzie zawierać istotnych informacji odnośnie zagrożenia wybuchem pyłu mąki. Mogą pojawiać się także różne poziomy zaawansowania. Prawidłowo zaprojektowane szkolenie jasno określa, komu program jest dedykowany i co pracownik uzyska po jego ukończeniu. Jeżeli szkolenie nie jest odpowiednie dla pracowników firmy, nie odnoszą żadnej korzyści z jego ukończenia, należy wybrać alternatywną opcję. Ważny jest rozwój personalny pracownika. Po co dziesiąty raz kierować pracownika na szkolenie bhp online, skoro od lat nie zmienił się dostarczany przez firmę materiał. 2. Trener online Szkolenie online to nie tylko wykład i prezentacje czy skrypty do przeczytania. Konieczny jest również kontakt z wykładowcą. UWAGA Uczestnik szkolenia musi mieć możliwość skontaktowania się z wykładowcą. Wskazane są również wszelkie formy aktywizujące (gry aktywizujące, symulacje różnych zdarzeń wypadkowych, filmy). Natomiast osoba kontaktująca się z uczestnikami powinna być praktykiem w danej branży, a nie osobą obsługującą jedynie platformę. Nie zaszkodzi również, żeby trener był trenerem. Wyjątek stanowi sytuacja, w której prowadzący jest po prostu ekspertem w danym obszarze. Prowadzący powinien być trenerem i to takim, który: wie, jak prawidłowo skonstruować program szkoleniowy, aby był odpowiedzią na zbadane wcześniej potrzeby, a uczestnik miał szansę od razu przećwiczyć nabytą wiedzę, podzielić się przemyśleniami i wyciągniętymi wnioskami, w trakcie szkolenia potrafi przygotować uczestnika do wykorzystania nowych umiejętności poza szkoleniem, inaczej mówiąc w codziennym życiu/pracy. 10

Oczywiście zdecydowanie ma to większe znaczenie przy szkoleniach stacjonarnych. Jednak nawet podczas odbywania szkoleń online kompetencje trenerskie są bardzo ważne. Pozwoli to na stworzenie odpowiedniego programu, a w zamkniętej grupie, np. na forum firmy, nie dojdzie do nieprzyjemności tylko dlatego, że nasz pracownik ma inne zdanie w temacie niż reszta uczestników szkolenia. Podsumowując, szkolenia bhp w formie e-learningu dla wybranych stanowisk, w dobie rozwoju komputerów oraz Internetu, są dobrą alternatywą wobec szkoleń stacjonarnych. Jednak w celu zachowania zgodności z przepisami polskiego prawa musimy pamiętać o przestrzeganiu formalności. Podstawa prawna Rozporządzenie Ministra Gospodarki i Pracy z 27 lipca 2004 r. w sprawie szkolenia w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. z 2004 r. nr 180, poz. 1860), Ustawa z 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz.U. z 2016 r. poz. 1666 ze zm.). Norbert Szymkiewicz inspektor ds. ochrony środowiska i bhp 11

2PB0002 ISBN: 978-83-269-6161-8