PLANY ADAPTACJI DO ZMIAN KLIMATU W MIASTACH koncepcja i zakres projektu pozakonkursowego Anna Kamińska Naczelnik Wydz. Zielonej Gospodarki i Adaptacji do Zmian Klimatu Departament Zrównoważonego Rozwoju
Działania Wspólnoty Strategia Adaptacyjna UE (opublikowana w kwietniu 2013 r.) Cel: przyczynianie się do tego, by Europa była bardziej odporna na zmianę klimatu Główne założenia: zwiększenie świadomości nt. wagi adaptacji, wymiana informacji (climateadapt.eea.europa.eu), współpraca i partnerstwo, szczególna rola miast i włączenie Porozumienia Burmistrzów, zintegrowane podejście włączenie kwestii adaptacyjnych do innych polityk. 2
Adaptacja w UE 38% 62% kraje posiadające strategie adaptacyjne kraje NIEposiadające strategii adaptacyjnych Źródło: EEA Report No 4/2014 National adaptation policy processes in European countries 2014 3
Badanie świadomości Polaków 2014 r. 86% Polaków uważa, że zmiany klimatu to ważny problem 24 Kto powinien podejmować działania na rzecz minimalizacji niekorzystnych skutków zmian klimatu? Nieco ponad jedna trzecia Polaków uważa, że takie działania powinny podejmować przede wszystkim władze centralne, rząd (37 %). Jedna czwarta respondentów oczekuje działań ze strony władz samorządowych i wojewódzkich (24%). 4
Cel główny SPA 2020 (przyjęta przez RM w październiku 2014 r.) Zapewnienie zrównoważonego rozwoju oraz efektywnego funkcjonowania gospodarki i społeczeństwa w warunkach zmian klimatu. Cel główny zostanie osiągnięty poprzez realizację celów szczegółowych i wskazanych w ramach tych celów kierunków działań, stanowiących zasadniczy element SPA 2020. Cele szczegółowe zostały określone tak, aby odpowiadały kluczowym z punktu widzenia adaptacji zintegrowanym strategiom rozwoju 5
SPA 2020 odpowiedź na zagrożenia klimatyczne Wrażliwe sektory i obszary: Budownictwo Gosp. wodna Leśnictwo Rolnictwo Zdrowie Różnorodność biologiczna Strefa wybrzeża Turystyka Energetyka Górnictwo Miasta Transport Zagrożenie dla gospodarki i społeczeństwa: nawalne deszcze, powodzie, podtopienia, osunięcia ziemi, fale upałów, susze, huragany, osuwiska itp. wskazuje cele i kierunki działań adaptacyjnych, które należy podjąć w najbardziej wrażliwych sektorach i obszarach w okresie do roku 2020; koresponduje z obowiązującymi strategiami rozwoju i jednocześnie stanowi ich niezbędne uzupełnienie w kontekście adaptacji; wykazuje jako największe zagrożenie dla gospodarki i społeczeństwa ekstremalne zjawiska pogodowe, będące pochodnymi zmian klimatycznych; wskazuje system realizacji SPA2020, identyfikując podmioty odpowiedzialne oraz wskaźniki monitorowania i oceny realizacji celów; wskazuje grupy działań adaptacyjnych, obejmujących przedsięwzięcia techniczne, zmiany regulacji prawnych, wdrożenie systemów monitoringu odnoszących się do poszczególnych dziedzin i obszarów oraz szerokie upowszechnianie wiedzy na temat koniecznej zmiany zachowań gospodarczych. 6
Miasta lokomotywy rozwoju W szczegółowym celu 4. SPA 2020 (Zapewnienie zrównoważonego rozwoju regionalnego i lokalnego z uwzględnieniem zmian klimatu) podkreślono wrażliwość miast na zmiany klimatu i ich znaczenie w procesie adaptacji. Ponad 60% ludności Polski żyje w miastach, które są głównymi ośrodkami działalności gospodarczej i kulturalnej, centrami innowacji oraz miejscem zatrudnienia. Wysoki poziom urbanizacji oznacza, że zmiany klimatu będą miały wpływ na dynamikę rozwoju miast i na kondycję ekonomiczną całych państw, jak również na jakość życia ich mieszkańców. W miastach wojewódzkich, które należą do grupy miast powyżej 100 tys. mieszkańców jest generowana ponad połowa polskiego PKB. Konieczność przygotowania tych obszarów do możliwych zmian i zagrożeń stanowi wyzwanie zarówno dla samorządów lokalnych jak i dla ich mieszkańców. 7
Zagrożenie dla miast Opady - deszcze nawalne i susze powodzie i podtopienia niedobory wody gwałtowne burze Występowanie ekstremów temperaturowych miejska wyspa ciepła (MWC) inwersje termiczne smog (kwaśny i fotochemiczny) Zaburzenia cyrkulacji powietrza w mieście brak lub ograniczone przewietrzanie kaniony miejskie Zjawiska te mogą występować samodzielnie, lecz często obserwuje się ich silne powiązania, a co za tym idzie, wzmocnienie zagrożeń i wynikających z nich negatywnych skutków. 8
Podtopienia w Warszawie wywołane intensywnymi opadami sierpień 2014 r. czerwiec 2013 r. 9
Obecnie realizowane działania informacyjne MŚ zapewnienie przepływu informacji i dobrych praktyk pomiędzy instytucjami zaangażowanymi we wdrażanie SPA 2020 poprzez portal KLIMADA; przygotowanie i publikacja infografik i broszur nt. adaptacji do zmian klimatu (dostępne na stronie klimada.mos.gov.pl). 10
PLANY ADAPTACJI DO ZMIAN KLIMATU W MIASTACH
Adaptacja w miastach - komplementarność projektów 12
Cele projektu CEL: Określenie podatności największych miast na zmiany klimatu (miasta >100 tys. oraz Sopot) identyfikacja zagrożeń, ocena podatności, analiza ryzyka, opracowanie i wybór opcji adaptacji Zaplanowanie działań adaptacyjnych na poziomie lokalnym (finansowanie tych działań: POIiŚ + RPO + NFOŚiGW/wfośigw) Podniesienie świadomości nt. potrzeby adaptacji do zmian klimatu na poziomie lokalnym - wg jednolitej metodologii - realizacja 4 celu SPA 2020 Produkt: Miejskie Plany Adaptacji (MPA) powstałe z uwzględnieniem specyficznych lokalnych uwarunkowań geograficznych, społecznych i gospodarczych. 13
Efekty projektu 47 miast => 30% ludności przygotowanie planów adaptacji dla 47 miast biorących udział w projekcie plus Warszawa w ramach projektu ADAPTCITY przyczyni się do objęcia ochroną ok 30% ludności Polski realizacja projektu uruchomi podobne działania na poziomie lokalnym w mniejszych miastach i gminach! 14
Miejski Plan Adaptacji (MPA) - zakres Wstęp Diagnoza - uzasadnienie potrzeby opracowania planu adaptacji dla miasta, podsumowanie i wnioski z przeprowadzonych analiz (dane liczbowe, mapy) główne zagrożenia - wnioski z ekspertyzy ocena podatności wnioski z kompleksowej oceny podatności analiza ryzyka wnioski z analizy dot. możliwych szans i zagrożeń Działania adaptacyjne charakterystyka priorytetowych działań, analiza opcji Wdrażanie MPA harmonogram realizacji działań adaptacyjnych, odpowiedzialne jednostki Monitoring realizacji MPA Załączniki (np. raporty z konsultacji, mapy, listy projektów) 15
Ocena podatności / analiza ryzyk Zagrożenia powodzie i podtopienia susze / niedobory wody miejska wyspa ciepła Elementy systemu zarzadzania miastem gospodarka wodna planowanie przestrzenne infrastruktura mieszkaniowa transportowa energetyczna obszary przyrodniczo cenne / tereny zielone 16
Zaangażowanie stron w projekcie - zadania MŚ zapewnienie finansowania dla projektu, wyłonienie wykonawcy dla projektu, nadzór nad harmonogramem realizacji projektu, wypracowanie wspólnie z wykonawcą (+ InE) jednolitej metodyki, prowadzenie bieżącej współpracy z osobami kontaktowymi w miastach (leaderami projektu na poziomie miasta), prowadzenie działań informacyjno-promocyjnych we współpracy z wykonawcą i miastami, prowadzenie i aktualizacja strony internetowej zawierającej informacje o projekcie. 17
Zaangażowanie stron w projekcie - zadania dla miast współpraca z MŚ w oparciu o wypracowane Porozumienie powołanie w urzędzie interdyscyplinarnego zespołu, w tym leadera osobę do kontaktu z MŚ i wykonawcą, współpraca z wykonawcą, w tym udostępnianie informacji, danych, opracowań i analiz niezbędnych do przygotowania planu, umożliwienie wizyt terenowych itp., współpraca z MŚ i z wykonawcą w zakresie konsultacji z mieszkańcami na poszczególnych etapach przygotowania planu. 18
Finansowanie projektu POIiŚ 2014-2020 II. Oś Priorytetowa Ochrona środowiska, w tym adaptacja do zmian klimatu Cel tematyczny 5 - Promowanie dostosowania do zmian klimatu, zapobiegania ryzyku i zarządzania ryzykiem - m.in.: opracowanie lub aktualizacja dokumentów strategicznych wymaganych prawem unijnym lub krajowym lub przewidzianych w SPA 2020 zabezpieczenie przed skutkami zmian klimatu obszarów szczególnie wrażliwych: zagospodarowanie wód opadowych; ochrona brzegów morskich w szczególności przy zastosowaniu metod przyrodniczych lub metod hydrotechnicznych; wspartych metodami przyrodniczym! uzyskanie wsparcia projektów dotyczących zagospodarowywania wód opadowych będzie możliwe tylko dla tych miast, które zostaną włączone w projekt pozakonkursowy 19
Retencja wodna Zagospodarowanie Drenaż PRIORYTET INWESTYCYJNY 5.2 - zagospodarowanie wód opadowych Projekty polegające na zagospodarowaniu wód opadowych obejmą m.in. budowę i modernizację systemów zbierania, zatrzymania i retencjonowania wody opadowej, budowę/modernizację sieci kanalizacji deszczowej (wraz z infrastrukturą towarzyszącą), jak również likwidację uszczelniania gruntu na obszarach miejskich. 20
Wstępna faza projektu - harmonogram luty 2015 marzec 2015 wyznaczenie w miastach osób do kontaktów w ramach projektu opracowanie wspólnie z miastami porozumień dotyczących przystąpienia do projektu pozakonkursowego czerwiec 2015 II / III kw. 2015 II / III kw. 2015 III kw. 2015 III / IV kw. 2015 ( ) podpisanie porozumień przygotowywanie SIWZ do planowanego zamówienia publicznego złożenie wniosku o dofinansowanie z POIiŚ 2014-2020 uruchomienie zamówienia publicznego na realizację projektu pozakonkursowego wyłonienie Wykonawcy projektu ( ) 2016-2017 właściwa realizacja projektu 21
ZIDENTYFIKOWANE TRUDNOŚCI 22
Scenariusze zmian klimatu Działania adaptacyjne, podejmowane zarówno przez podmioty publiczne, jak i prywatne, będą dokonywane poprzez realizację polityk, inwestycji w infrastrukturę oraz technologie. Będą one odbywać się zgodnie z istniejącymi scenariuszami zmian klimatu. SRES RCPs downscaling 23
Trudności Problem niepewności scenariuszy i podejmowania decyzji uwzględniających tę niepewność? Problem braku dostępności danych? Scenariusze RCPs czy SRES (należy do nich wykorzystywany powszechnie scenariusz A1B wskazywany zarówno w dokumentach KE jak i w SPA 2020). Jak/czy dla miast stosować przeskalowanie (downscaling) wyników z modelu globalnego na interesujący nas region powierzchni Ziemi? Czy działanie takie będzie opłacalne wziąwszy pod uwagę nakład pracy, zapewnienie mocy obliczeniowych i ew. poniesione koszty (koszty downscalingu i ew. pozyskania danych)? Błędy towarzyszące tej metodzie? 24
DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ zapraszam na naszą stronę klimada.mos.gov.pl