Plan adaptacji do zmian klimatu dla miasta Szczecin

Transkrypt

1 Plan adaptacji do zmian klimatu dla miasta Szczecin OPRACOWANIE PLANÓW ADAPTACJI DO ZMIAN KLIMATU W MIASTACH POWYŻEJ 100 TYS. MIESZKAŃCÓW Szczecin, Marta Bedryj Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej Państwowy Instytut Badawczy

2 INFORMACJE OGÓLNE O PROJEKCIE Plany adaptacji do zmian klimatu w miastach powyżej 100 tys. mieszkańców Projekt finansowany przez Unię Europejską ze środków Funduszu Spójności w ramach Programu Infrastruktura i Środowisko oraz budżetu państwa Beneficjent: Ministerstwo Środowiska Partnerzy: 44 miasta 2

3 INFORMACJE OGÓLNE O PROJEKCIE Miasta powyżej 100 tys. mieszkańców Miasta powyżej 90 tys. mieszkańców konurbacji górnośląskiej i aglomeracji Trójmiasta o liczbie mieszkańców poniżej 90 tys. funkcjonalnie związane z miastami o liczbie mieszkańców powyżej 100 tys. 3

4 INFORMACJE OGÓLNE O PROJEKCIE Instytut Ochrony Środowiska Państwowy Instytut Badawczy Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej Państwowy Instytut Badawczy Instytut Ekologii Terenów Uprzemysłowionych ARCADIS Polska ZESPÓŁ EKSPERTÓW + ZESPÓŁ MIEJSKI 4

5 CEL PROJEKTU Celem nadrzędnym jest przygotowanie władz miast i ich mieszkańców do świadomego i odpowiedzialnego reagowania na możliwe zmiany klimatu i ich skutki (zagrożenia): określenie podatności miast na zmiany klimatu, zaplanowanie działań adaptacyjnych na poziomie lokalnym, podniesienie świadomości nt. potrzeby adaptacji do zmian klimatu na poziomie lokalnym. PRODUKT / REZULTAT Miejskie Plany Adaptacji (MPA) powstałe z uwzględnieniem specyficznych lokalnych uwarunkowań geograficznych, społecznych i gospodarczych 5

6 ETAPY PROJEKTU koniec etapu 4: r. 6

7 ZJAWISKA KLIMATYCZNE I ICH POCHODNE Czyli zdarzenia pogodowe oraz wynikające z nich zjawiska przyrodnicze stanowiące zagrożenie (np. ulewne deszcze, powodzie, upały) SEKTORY / OBSZARY Czyli wrażliwe obszary miasta i ich części składowe, na które wpływają zjawiska klimatyczne (np. transport, energetyka, budownictwo, gospodarka wodna) 18 sektorów/obszarów WRAŻLIWOŚĆ Czyli stopień, w jakim miasto reaguje na zmiany klimatu ZALEŻY OD: zjawisk klimatycznych (np. deszcze nawalne, powodzie, fale upałów) MOŻE BYĆ: niska, średnia, wysoka lub jej brak POTENCJAŁ ADAPTACYJNY Zdolność miasta do dostosowania się do zmian klimatu radzenia sobie z negatywnymi skutkami i wykorzystania szans, które niosą ZALEŻY OD: zasobów miasta MOŻE BYĆ: wysoki, średni lub niski PRAWDOPODOBIEŃSTWO Czyli ocena szans wystąpienia danego zjawiska klimatycznego ZALEŻY OD: prognoz dot. zjawisk klimatycznych i zmian klimatu MOŻE BYĆ: małe, okazjonalne, średnie, duże, bardzo duże RYZYKO Analiza ryzyka dotyczy oceny prawdopodobieństwa i konsekwencji zmian klimatu ZALEŻY OD: prawdopodobieństwa i podatności MOŻE MIEĆ: niski, średni, wysoki lub bardzo wysoki priorytet PODATNOŚĆ Czyli stopień, w jakim miasto jest niezdolne do poradzenia sobie z negatywnymi skutkami zmian klimatu. Im większa podatność, tym niższa odporność miasta na zmiany ZALEŻY OD: wrażliwości i potencjału adaptacyjnego MOŻE BYĆ: wysoka (niska odporność), średnia lub niska (wysoka odporność) DZIAŁANIA ADAPTACYJNE Cel projektu 7

8 CEL I WIZJA CEL NADRZĘDNY: Skuteczna ochrona ludności, infrastruktury i gospodarki Szczecina przed skutkami zmieniającego się klimatu. WIZJA: Szczecin - miasto zrównoważonego rozwoju gospodarczego i społecznego, uwzględniającego potrzeby zdrowotne mieszkańców, przygotowane na zmiany klimatu i zapewnienie swoim mieszkańcom bezpieczeństwa w warunkach zmieniającego się klimatu. 8

9 NAJISTOTNIEJSZE ZJAWISKA KLIMATYCZNE W MIEŚCIE Fale upałów, wzrost liczby dni gorących, MWC Silne wiatry i burze Powodzie nagłe flash flood i powodzie sztormowe 9

10 NAJISTOTNIEJSZE ZJAWISKA KLIMATYCZNE W MIEŚCIE liczba przypadków: fale upałów i zimna temperatura średnia powietrza [ C] W Szczecinie zanotowano 16 fal upałów, najdłuższa trwała 13 dni (VII 1994). 10

11 NAJISTOTNIEJSZE ZJAWISKA KLIMATYCZNE W MIEŚCIE temperatura maksymalna powietrza [ C] temperatura minimalna powietrza [ C] 11

12 NAJISTOTNIEJSZE ZJAWISKA KLIMATYCZNE W MIEŚCIE liczba okresów o długości przynajmniej 3 dni z temperaturą maksymalną > 30 C w roku (RCP 4.5, RCP 8.5) liczba okresów o długości przynajmniej 5 dni z temperaturą maksymalną > 25 C w roku (RCP 4.5, RCP 8.5) 12

13 ANALIZA WRAŻLIWOŚCI Brak wrażliwości komponentu na dane zjawisko Niska wrażliwość komponentu na dane zjawisko Średnia wrażliwość komponentu na dane zjawisko Wysoka wrażliwość komponentu na dane zjawisko brak zagrożenia życia lub zdrowia ludzi; brak poszkodowanych; brak strat finansowych; brak zakłócenia w funkcjonowaniu danego komponentu zagrożenie komfortu życia; pojedyncze przypadki poszkodowanych; minimalne straty finansowe, minimalne zakłócenia w funkcjonowaniu danego komponentu zagrożenie zdrowia; znacząca liczba poszkodowanych w wyniku np. zakłócenia funkcjonowania działalności gospodarczej, infrastruktury i usług, problemów zdrowotnych, wysiedlenia z domów; znaczące straty finansowe, znaczące zakłócenia w funkcjonowaniu danego komponentu zagrozenie życia ludzi; wysoka liczba poszkodowanych w wyniku np. zakłócenia funkcjonowania działalności gospodarczej, infrastruktury i usług, problemów zdrowotnych, wysiedlenia z domów; wysokie straty finansowe; uniemożliwienie funkcjonowania danego komponentu 13

14 ANALIZA WRAŻLIWOŚCI SEKTORY MIASTA Transport Energetyka Gospodarka wodna Turystyka Zdrowie publiczne Usługi publiczne Zabudowa mieszkaniowa o wysokiej intensywności Zabudowa mieszkaniowa o niskiej intensywności Tereny przemysłowe Różnorodność biologiczna Dziedzictwo kulturowe Gospodarka przestrzenna Przemysł, w tym budownictwo Rolnictwo Strefa wybrzeża Pozostała infrastruktura Tereny niezabudowane Tereny usług o swobodnej lokalizacji 14

15 ANALIZA WRAŻLIWOŚCI KOMPONENTY MIASTA Zdrowie publiczne Transport Gospodarka wodna Populacja miasta Osoby > 65 roku życia Podsystem szynowy Podsystem drogowy Podsystem zaopatrzenia w wodę Podsystem gospodarki ściekowej Zabudowa mieszkaniowa o wysokiej intensywności Zwarta zabudowa historyczna (stare miasto) Zwarta zabudowa śródmiejska (kwartałowa) Dzieci < 5 roku życia Podsystem lotniczy Infrastruktura przeciwpowodziowa Osiedla mieszkaniowe - współczesna zabudowa blokowa Osoby przewlekle chore (choroby układu krążenia i układu oddechowego) Podsystem wodny: śródlądowy, morski Osoby niepełnosprawne z ograniczoną mobilnością Podsystem transport publiczny miejski Osoby bezdomne Infrastruktura ochrony zdrowia Infrastruktura opieki społecznej 15

16 POTENCJAŁ ADAPTACYJNY MIASTA Potencjał adaptacyjny zdolność miasta do dostosowania się do zmian klimatu, do poradzenia sobie z negatywnymi skutkami tych zmian, jak i wykorzystania szans, które niosą. Zdolność ta zależna jest od zasobów instytucjonalnych, finansowych, infrastrukturalnych i kapitału społecznego. Sposób zarządzania podczas akcji ratunkowych Możliwość wdrażania zielonej infrastruktury System ostrzegawczy 16

17 OCENA PODATNOŚCI Podatność miasta na zmiany klimatu jest pochodną wrażliwości i potencjału adaptacyjnego. Analiza podatności służy ocenie odporności miasta i zdolności do radzenia sobie z konsekwencjami zmian klimatu zarówno negatywnymi, jak i pozytywnymi. Wrażliwość miasta Potencjał adaptacyjny miasta Kompleksowy system informowania o zagrożeniach Zaangażowani mieszkańcy Sprawnie działające służby miejskie Podatność = miasta Skutki wichury Zapewniony budżet 17

18 OCENA PODATNOŚCI Zjawiska klimatyczne i ich pochodne Termika Lp. Sektor/ obszar Komponent Temperatura maksymalna PA P Temperatura minimalna PA P Stopniodni <17 PA P Stopniodni >27 PA P Fale upałów PA P Fale zimna PA P Temperatura przejściowa PA P Populacja miasta 0 S 1 0 S 1 0 S 1 0 S 1 1 S 2 1 S 0 0 S 0 Osoby > 65 roku życia 1 S 3 0 S 1 0 S 1 0 S 2 2 S 3 1 S 2 0 S 0 1 Zdrowie publiczne/ grupy wrażliwe Dzieci < 5 roku życia 1 S 2 0 S 1 0 S 1 0 S 1 2 S 3 1 S 2 0 S 0 Osoby przewlekle chore (choroby układu krążenia i układu oddechowego) Osoby niepełnosprawne z ograniczoną mobilnością 1 S 2 0 S 1 0 S 1 0 S 1 2 S 3 0 S 1 0 S 0 1 S 1 0 S 1 0 S 1 0 S 0 1 S 2 1 S 2 0 S 0 Osoby bezdomne 1 S 1 1 S 2 0 S 1 0 S 0 1 S 2 2 S 3 1 S 1 Infrastruktura ochrony zdrowia 0 S 1 0 S 1 0 S 1 0 S 0 1 S 2 0 S 1 0 S 0 Infrastruktura opieki społecznej 0 S 1 0 S 1 0 S 1 0 S 0 0 S 1 0 S 1 0 S 0 Podsystem szynowy 1 S 2 1 S 2 0 S 1 0 S 1 1 S 2 2 S 3 0 S 1 2 Transport (sieci - długość/rozplanowanie, obiekty - rodzaje/lokalizacja, tabot, intensywność ruchu) Podsystem drogowy 1 W 1 1 W 2 0 W 1 0 W 0 1 W 1 1 W 2 0 W 1 Podsystem lotniczy 0 S 1 1 S 2 0 S 1 0 S 1 0 S 1 0 S 1 0 S 1 Podsystem wodny: śródlądowy, morski 0 W 0 0 W 1 0 W 1 0 W 0 0 W 0 1 W 2 0 W 1 Podsystem - transport publiczny miejski 1 W 1 0 W 0 0 W 0 0 W 0 1 W 1 1 W 1 0 W 1 3 Gospodarka wodna (sieci - długość/rozplanowanie, obiekty/urządzenia - rodzaje/lokalizacja, wielkość dostaw/wielkość konsumpcji) Podsystem zaopatrzenia w wodę 1 W 1 0 W 0 0 W 0 0 W 0 1 W 1 1 W 1 1 W 1 Podsystem gospodarki ściekowej 0 S 1 0 S 1 0 S 0 0 S 0 1 S 1 0 S 1 0 S 0 Infrastruktura przeciwpowodziowa 0 S 0 0 S 0 0 S 0 0 S 0 0 S 0 0 S 0 0 S 0 4 Tereny zabudowy mieszkaniowej o wysokiej intensywności Zwarta zabudowa historyczna (stare miasto) 1 S 2 0 S 0 1 S 1 0 S 0 1 S 2 0 S 0 0 S 0 Zwarta zabudowa śródmiejska (kwartałowa) 1 S 2 0 S 0 1 S 1 0 S 0 1 S 2 0 S 0 0 S 0 Osiedla mieszkaniowe - współczesna zabudowa blokowa 1 S 1 0 S 0 0 S 0 0 S 0 0 S 1 0 S 0 0 S 0 18

19 OCENA RYZYKA Ocena prawdopodobieństwa wystąpienia zjawiska klimatycznego: dane historyczne + projekcje Lp. Kategoria 1 małe 2 okazjonalne 3 średnie 4 duże 5 bardzo duże Ocena konsekwencji wystąpienia zjawiska klimatycznego Lp. Kategoria 1 nieistotne 2 niskie 3 średnie 4 wysokie 5 katastrofalne 19

20 OCENA RYZYKA Poziom ryzyka Priorytet działań Konsekwencje RYZYKO Prawdopodobieństwo Bardzo wysokie Wysokie Średnie Niskie wdrożenia działań adaptacyjnych, najszybciej jak to możliwe wdrożenia działań adaptacyjnych do 2030 działania adaptacyjne mogą być wdrażane w czasie dłuższym niż do 2030 nie wymagają podejmowania działań 20

21 Zjawiska klimatyczne i ich pochodne OCENA RYZYKA Termika Fale zimna Międzydobowa zmiana temperatury Liczba dni z Tsr - 5 do 2,5 i opadem 10 MWC 11 Komponent Temperatura maksymalna Temperatura minimalna 3 Stopniodni <17 4 Stopniodni >27 5 Fale upałów Temperatura przejściowa Wzrost poziomu morza ANALIZA RYZYKA Populacja miasta Osoby > 65 roku życia Dzieci < 5 roku życia Osoby przewlekle chore Osoby niepełnosprawne z ogr. mobilnością Osoby bezdomne Infrastruktura ochrony zdrowia Infrastruktura opieki społecznej P K R P K R P K R P K R P K R P K R P K R P K R P K R P K R P K R 21

22 SZANSE MIASTA ZWIĄZANE ZE ZMIANAMI KLIMATU Szanse temperatura powietrza 1. Rozwój turystyki (w tym związanej z wykorzystaniem akwenów wodnych miasta). 2. Poprawa kondycji fizycznej mieszkańców. 3. Rozwój rynku pracy (turystyka). 4. Poprawa jakości powietrza w sezonie zimowym. 5. Poprawa możliwości wykorzystania alternatywnych źródeł energii. 6. Poprawa miejskiego transportu poprzez zwiększenie możliwości przemieszczania się rowerem. Szanse opady atmosferyczne 1. Wzrost zasobów wodnych możliwych do wykorzystania na potrzeby miasta. 2. Zwiększenie możliwości utrzymania poziomu wody umożliwiającego żeglugę. 3. Rozwój turystyki (w tym związanej z wykorzystaniem akwenów wodnych miasta). 4. Zwiększenie bioróżnorodności. Szanse wiatr 1. Poprawa jakości powietrza w sezonie zimowym. 2. Poprawa warunków klimatycznych w sezonie letnim. 3. Poprawa możliwości wykorzystania alternatywnych źródeł energii. 22

23 PROPOZYCJA DZIAŁAŃ ADAPTACYJNYCH KATALOG DZIAŁAŃ ADAPTACYJNYCH 23

24 PROPOZYCJA DZIAŁAŃ ADAPTACYJNYCH Wybór pakietu działań adaptacyjnych spośród wielu opcji adaptacji dla miasta będzie wynikiem wszystkich wcześniejszych analiz (począwszy od identyfikacji zagrożeń związanych ze zmianami klimatu przez analizę podatności miasta, analizę ryzyka) ostatecznie po wybór najkorzystniejszej opcji adaptacji. 24

25 PROPOZYCJA DZIAŁAŃ ADAPTACYJNYCH MCA (ang. multi-criteria analysis): analiza wielokryterialna do oceny i wyboru optymalnego rozwiązania spośród analizowanych alternatywnych wariantów/opcji OPCJA I działanie 2 działanie 8 działanie 14 działanie 15 OPCJA II MCA działanie 8 działanie 9 działanie 13 działanie 17 OPCJA III działanie 2 działanie 7 działanie 13 działanie 21 CBA (ang. cost benefit analysis): analiza kosztów i korzyści w wyniku analizy CBA i konsultacji z ZM możliwe jest usunięcie z rekomendowanej opcji działań, które są nieefektywne ekonomicznie OPCJA II CBA działanie 8 działanie 9 działanie 13 działanie 17 działanie 8 działanie 13 działanie 17 25

26 DZIAŁANIA ADAPTACYJNE - KORZYŚCI Wzrost bezpieczeństwa i ochrona zdrowia mieszkańców, np. dzięki efektywnym schematom gospodarowania zasobami wodnymi czy rozbudowanym systemom ochrony przeciwpowodziowej. Poprawa jakości życia w miastach przez estetyczne, zielone zagospodarowanie przestrzeni i obniżenie ryzyka termicznego. Zapewnienie spójności i trwałości przestrzennej sieci ekologicznej miast. Polepszenie warunków mieszkaniowych i inwestycyjnych za sprawą bezpiecznych planów zagospodarowania przestrzeni miejskiej oraz wytycznych zawartych w prawie budowlanym, które zapewnią trwałość budynkom. Podniesienie świadomości zmian klimatu wśród mieszkańców i działania edukacyjne, które przyczynią się do wzrostu odpowiedzialności obywateli. Poprawa współpracy między służbami ratowniczymi a innymi jednostkami. Wzmocnienie innowacyjnego wizerunku miasta i państwa, co również będzie znajdowało przełożenie na gospodarkę czy turystykę obszarów objętych MPA. Rozwój systemów szybkiego reagowania i ostrzegania, m.in. stworzenie systemu wczesnego ostrzegania przed falami upałów. Intensyfikacja współpracy międzyobszarowej. 26

27 Dziękuję za uwagę Marta Bedryj Instytut Meteorologii i Gospodarki Wodnej Państwowy Instytut Badawczy Poznań, ul. Dąbrowskiego 174/176 tel.: marta.bedryj@imgw.pl

28