Reakcja na duŝe stęŝenie ozonu w powietrzu, wywołane między innymi przez drukarki laserowe.

Praca przy komputerze ma duŝy wpływ na nasze zdrowie. Niestety nie wszystkie zagroŝenia zostały do końca rozpoznane. PoniŜej zamieszczamy listę dolegliwości najlepiej zbadanych. Część z nich uzyskało w USA status chorób zawodowych. PODRAśNIENIE BŁONY ŚLUZOWEJ Reakcja na duŝe stęŝenie ozonu w powietrzu, wywołane między innymi przez drukarki laserowe. Objawy: podraŝnienie śluzówki oczu, nosa i krtani. SYNDROM SICCA ZauwaŜalne zmniejszenie częstotliwości mrugania oczami spowodowane przez długotrwały kontakt z monitorem. Objawy: wysychanie i wykrzywienie rogówki oraz stopniowa utrata wzroku. REPETITIVE STRAIN-INJURY SYNDROM (RSI) Zespół urazów wywołanych jednostronnym, chronicznym przeciąŝaniem kończyn górnych na odcinku dłoń-bark. Objawy: dotkliwy, piekący ból przedramienia, ramienia, szyi i łopatki, obrzęk, usztywnienie, bezwład, niezdolność do pracy. ZESPÓŁ CIEŚNI NADGARSTKA Następstwo nieprawidłowego ułoŝenia rąk podczas korzystania z klawiatury (przeguby uniesione ku górze!). W najwęŝszym miejscu przeguby dłoni, tzw. kanale nadgarstka, nerwy są zbyt mocno ściśnięte. Objawy: nadwraŝliwość, drętwienie, mrowienie oraz ból kciuka i trzech kolejnych palców oraz całych dłoni i nadgarstków. ZABURZENIA WIDZENIA Przemęczenie oczu wywołane częstymi zmianami ogniskowej oraz wpatrywaniem się na przemian w obiekty mocno oświetlone połoŝone blisko i znajdujące się w oddali, ukryte w mroku. Objawy: zmęczenie, zaczerwienienie oczu, pieczenie oraz uczucie kłucia w oczach, bóle głowy, widzenie podwójne i za mgłą, następstwa psychosomatyczne. BÓLE GŁOWY Skutek promieniowania elektromagnetycznego, przemęczenia oczu i przyjmowania złej pozycji podczas siedzenia (źle zorganizowane środowisko pracy). ZABURZENIA KRĄśENIA W kończynach dolnych - rezultat nieprawidłowej pozycji przy komputerze, w górnych - RSI oraz zespołu cieśni nadgarstka. PODRAśNIENIE SKÓRY Wywołane ciągłym bombardowaniem skóry przez dodatnio naładowane cząstki kurzu odpychane przez monitor w kierunku operatora. 1

Objawy: ostre podraŝnienie skóry u osób o cerze wraŝliwej. DOLEGLIWOŚCI KRĘGOSŁUPA I PLECÓW Spowodowane aranŝacją stanowiska komputerowego zaprzeczającą zasadom ergonomii. Objawy: dyskopatia, skrzywienie kręgosłupa, przykurcze mięśni nóg. IMPOTENCJA Ujawnia się po długotrwałej, nieprzerwanej pracy przy komputerze. Przyczyny niejasne, przypuszczalnie elektrostres. PORONIENIA I DOLEGLIWOŚCI MENSTRUACYJNE Badania wykazały, Ŝe poronienia zdarzają się dwa razy częściej cięŝarnym spędzającym przy komputerze ponad 20 godzin tygodniowo (szkodliwy jest przede wszystkim monitor) niŝ tym, które nie mają z nim kontaktu. Prace tego typu zwiększają równieŝ dolegliwości menstruacyjne. Ich przyczyna jest niejasna. Przypuszczalnie wywołuje je przeciąŝenie i elektrosmog. Wyniki badań przeprowadzone wśród respondentów pracujących na stanowiskach pracy z komputerem wykazały, Ŝe tylko u około 17% badanych nie stwierdzono Ŝadnych dolegliwości związanych z pracą za biurkiem. Natomiast u 83% respondentów stwierdzono występowanie szeregu dolegliwości zdrowotnych. Około 50% badanych stwierdziło dolegliwości dotyczące bólu: szyi, pleców, dolegliwości oczu oraz niewygodę siedzenia. Ponadto 27% przyznało, Ŝe cierpi na bóle głowy i nadmierne obciąŝenia psychiczne. Niestety choroby wywołane przez komputer są często mylnie diagnozowane. Prawidłowa postawa Porady praktyczne: 1. Biurko powinno mieć odpowiednią wysokość dopasowaną do wzrostu uŝytkownika. 2. Fotel powinien mieć regulację wysokości i opacie dla przedramion. 3. Trzymaj głowę prosto, tak by szyja nie była wygięta i nie powodowało to zniekształceń w odcinku szyjnym kręgosłupa. 4. Opieraj się plecami o oparcie fotela, aby nie powodować zmęczenia kręgosłupa. 5. Łokcie powinny być zgięte pod kątem 90, oparte o poręcze fotela, aby nie obciąŝać dodatkowo pleców. 6. Ustaw klawiaturę nisko, tak by nie powodować zgięcia rąk w nadgarstkach. JeŜeli nie jest to moŝliwe zastosuj szufladę na klawiaturę. 7. Reguluj wysokość fotela pamiętając, aby stopy swobodnie opierały się o podłogę. Nogi powinny być zgięte w kolanach pod kątem prostym. 8. Stopy trzymaj ustawione swobodnie i płasko na podłodze. Zaleca się stosowanie podnóŝków. 9. JeŜeli w zajętej pozycji uda uciskają o krawędź krzesła, zastosowanie podnóŝka jest konieczne. Ucisk na tętnice udowe moŝe być przyczyną powaŝnych zaburzeń krąŝenia. 2

10. Klawiatura powinna być ustawiona na nieślizgającej się powierzchni, warto wyposaŝyć ją w Ŝelowe podkładki pod nadgarstki. Przeciętny pracownik zatrudniony przy komputerze eksploatuje ten sam komplet mebli przez 80 000 godzin (8 lat!). JeŜeli nie masz moŝliwości zajęcia odpowiedniej postawy zgodnie z powyŝszymi zaleceniami problem pomogą rozwiązać produkty Fellowes. Oczy Z przeprowadzonych w Polsce badań wiadomo, Ŝe wśród osób pracujących przy komputerze 96% ma problemy ze wzrokiem. Nie wszyscy zdają sobie z tego sprawę, Ŝe podczas ośmiu godzin pracy polegającej na wpatrywaniu się w szczegóły na ekranie nasze oczy wykonują około 30 000 ruchów. To olbrzymie obciąŝenie. Dodatkowo sprawę pogarszają: brak ostrości, nadmierna jaskrawość i migotanie ekranu monitora. Dochodzi do zmniejszenia częstotliwości mrugania powiekami, co powoduje rzadsze zwilŝanie powierzchni oka, zwane syndromem Sicca. Objawami są wysychanie i zmętnienie rogówki a w rezultacie stopniowa utrata wzroku. Porady praktyczne 1. JeŜeli korzystasz ze starszego typu monitora koniecznie stosuj filtr ograniczający promieniowanie. 2. Monitor powinien być tak ustawiony, aby nie odbijało się w nim światło naturalne ani sztuczne. JeŜeli nie jest to moŝliwe zastosuj filtr ograniczający refleksy oraz poprawiający kontrast i ostrość. 3. Monitor powinien być ustawiony bokiem do okna w odległości co najmniej 1 m i w odległości min. 50 cm od uŝytkownika. 5. Górny brzeg ekranu powinien być nieco poniŝej poziomu oczu. JeŜeli ekran jest za nisko zastosuj podstawę pod monitor. 6. Wprowadzając dane stosuj uchwyt na dokumenty, umoŝliwiający odczytanie tekstu bez ciągłego pochylania głowy. 7. Utrzymuj ekran w czystości stosując specjalistyczne środki, które nie pozostawiają smug oraz likwidują kurz. Pyłki kurzu w połączeniu z polaryzacją napięcia elektrostatycznego pomiędzy człowiekiem a ekranem wywołują reakcje alergiczne i podraŝnienia oczu. 8. Nie uŝywaj czcionek mniejszych niŝ siedmiopunktowe.regularnie czyść swoje stanowisko pracy środkami przeznaczonymi do tego celu. Nadgarstki Podaje się, Ŝe po sześciu godzinach pracy poziom aktywności lewego palca wskazującego i związanych z tym obciąŝeń jest porównywalny z pracą nóg podczas 40-to kilometrowego marszu. Organizm człowieka nie jest w stanie sprostać tego rodzaju obciąŝeniom. W związku z tym dochodzi do usztywnienia mięśni karku, rąk i pleców. Większość z tych objawów pozostaje utajona, ze względu na duŝy poziom koncentracji oraz stresu, jaki towarzyszy pracy z komputerem. 3

Porady praktyczne 1. Kąt między ramieniem a opartym na podłokietniku przedramieniem powinien wynosić 90 o 2. Klawiatura powinna być nisko, na wysokości łokci. WyŜsze umieszczenie klawiatury będzie powodowało bóle ramion. 3. Ręce podczas pisania na klawiaturze powinny być swobodne. 4. Niedopuszczalnym jest, aby nadgarstki opierały się o kant stołu. 5. Istotne jest prawidłowe ułoŝenie dłoni na klawiaturze. 6. NaleŜy stosować podkładki zarówno pod mysz, jak i przed klawiaturę. Najlepsze rezultaty gwarantuje stosowanie podkładek Ŝelowych. 7. Pisząc na klawiaturze nie uderzaj mocno w klawisze naciskaj je delikatnie. Regulacje prawne ROZPORZĄDZENIE MINISTRA PRACY I POLITYKI SOCJALNEJ z dnia 1 grudnia 1998 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy na stanowiskach wyposaŝonych w monitory ekranowe. (Dz. U. z dnia 10 grudnia 1998 r.) Rozporządzenie określa wymagania bezpieczeństwa i higieny pracy oraz ergonomii dotyczące organizacji pracy dla stanowisk pracy wyposaŝonych w monitory ekranowe. Rozporządzenie to teŝ nakłada na pracodawcę obowiązek zapewnienia pracownikom zatrudnionym na stanowiskach z monitorami ekranowymi profilaktyczną opiekę zdrowotną oraz odpowiednie wyposaŝenie stanowiska. MINIMALNE WYMAGANIA BEZPIECZEŃSTWA I HIGIENY PRACY ORAZ ERGONOMII, JAKIE POWINNY SPEŁNIAĆ STANOWISKA PRACY WYPOSAśONE W MONITORY EKRANOWE - wybrane zagadnienia 1. WyposaŜenie stanowiska pracy oraz sposób rozmieszczenia elementów tego wyposaŝenia nie moŝe powodować podczas pracy nadmiernego obciąŝenia układu mięśniowoszkieletowego i (lub) wzroku oraz być źródłem zagroŝeń dla pracownika. 2. 1. Monitor ekranowy powinien spełniać następujące wymagania:... e) ekran monitora powinien być pokryty warstwą antyodbiciową lub wyposaŝony w odpowiedni filtr. 2. 2. W razie potrzeby wynikającej z indywidualnych cech antropometrycznych pracownika, powinna być uŝyta oddzielna podstawa monitora lub regulowany stół. 2. 3. Ustawienie ekranu monitora względem źródeł światła powinno ograniczać olśnienie i odbicia światła.... 4

4. 1. Konstrukcja stołu powinna umoŝliwiać dogodne ustawienie elementów wyposaŝenia stanowiska pracy, w tym zróŝnicowaną wysokość ustawienia monitora ekranowego i klawiatury. 4. 2. Szerokość i głębokość stołu powinna zapewniać: a) wystarczającą powierzchnię do łatwego posługiwania się elementami wyposaŝenia stanowiska i wykonywania czynności związanych z rodzajem pracy, b) ustawienie klawiatury z zachowaniem odległości nie mniejszej niŝ 100 mm między klawiaturą a przednią krawędzią stołu, c) ustawienie elementów wyposaŝenia w odpowiedniej odległości od pracownika, to jest w zasięgu jego kończyn górnych, bez konieczności przyjmowania wymuszonych pozycji. 4. 3. Wysokość stołu oraz siedziska krzesła powinna być taka, aby zapewniała: a) naturalne połoŝenie kończyn górnych przy obsłudze klawiatury, z zachowaniem co najmniej kąta prostego między ramieniem i przedramieniem, b) odpowiedni kąt obserwacji ekranu monitora w zakresie 20-50 w dół (licząc od linii poziomej na wysokości oczu pracownika do linii poprowadzonej od jego oczu do środka ekranu), przy czym górna krawędź ekranu monitora nie powinna znajdować się powyŝej oczu pracownika, c) odpowiednią przestrzeń do umieszczenia nóg pod blatem stołu.... 6. 1. Jeśli przy pracy istnieje konieczność korzystania z dokumentów, stanowisko pracy naleŝy wyposaŝyć w uchwyt na dokument, posiadający regulację ustawienia wysokości, pochylenia oraz odległości od pracownika. 6. 2. Uchwyt na dokument powinien znajdować się przed pracownikiem - między ekranem monitora i klawiaturą - lub w innym miejscu - w pozycji minimalizującej uciąŝliwe ruchy głowy i oczu. 7. 1. Na Ŝyczenie pracownika, a takŝe gdy wysokość krzesła uniemoŝliwia pracownikowi płaskie, spoczynkowe ustawienie stóp na podłodze, stanowisko pracy naleŝy wyposaŝyć w podnóŝek. 7. 2. PodnóŜek powinien mieć kąt pochylenia w zakresie 0-15, a jego wysokość powinna być dostosowana do potrzeb wynikających z cech antropometrycznych pracownika. 7. 3. Powierzchnia podnóŝka nie powinna być śliska, a sam podnóŝek nie powinien przesuwać się po podłodze podczas uŝywania. 8. 1. Stanowisko pracy powinno być tak zaprojektowane, aby pracownik miał zapewnioną dostateczną przestrzeń pracy, pozwalającą na umieszczenie wszystkich elementów obsługiwanych ręcznie w zasięgu kończyn górnych. 8. 2. Stanowisko pracy wyposaŝone w monitor ekranowy powinno być tak usytuowane w pomieszczeniu, aby zapewniało pracownikowi swobodny dostęp do tego stanowiska. Odległości między sąsiednimi monitorami powinny wynosić co najmniej 0,6 m, a między pracownikiem i tyłem sąsiedniego monitora - co najmniej 0,8 m. 8. 3. Odległość oczu pracownika od ekranu monitora powinna wynosić 400-750 mm. 5

UWAGA: W TWOIM WŁASNYM INTERESIE LEśY, ABY TWOJE MIEJSCE PRACY BYŁO WYGODNE I BEZPIECZNE. ZAUWAś, śe JEŚLI NIE URZĄDZISZ MIEJSCA PRACY ERGONOMICZNIE, MOśESZ NARAZIĆ SIĘ NA PROBLEMY ZDROWOTNE A NAWET POWAśNE KALECTWO. 6

NajwaŜniejsze z punktu widzenia pracy przy komputerze są proporcje pomiędzy wysokością siedzenia i biurka (patrz rys.) oraz kąt nachylenia monitora. Monitor powinien być pochylony na podstawie tak, aby jego powierzchnia znajdowała się pod kątem prostym do osi spojrzenia skierowanego około 30 w dół. Wysokość regulowanego blatu biurka powinna zaleŝeć od wzrostu uŝytkownika (patrz tabela poniŝej). Wymiary podane w tabeli są przeciętnymi dla osoby średniego wzrostu (około 175 cm). Krzesło powinno mieć wysokość około 42-53 cm. Oczywiście zaleŝy to od wzrostu uŝytkownika. Odległość pomiędzy dolną krawędzią stołu a siedzeniem krzesła powinna wynosić około 25 cm. Najlepiej nadaje się do tego krzesło biurowe z regulowaną wysokością, które moŝna dostosować do wzrostu uŝytkownika. Krzesło powinno mieć takŝe regulowane oparcie i podłokietniki. Podczas pracy dłonie powinny spoczywać wygodnie na biurku. Przedramiona powinny tworzyć z osią ciała kąt 90. Monitor powinien być ustawiony tak, aby znajdował około 50 cm od oczu. W czasie ustawiania monitora trzeba zwrócić uwagę na fakt, Ŝe odbicia światła sztucznego lub słonecznego będą powodować bóle oczu. ZauwaŜ, Ŝe światło padające z okna spowoduje, Ŝe uŝytkownik będzie stale musiał przyzwyczajać wzrok do róŝnych jasności monitora, papieru, klawiatury i światła dziennego. Wybierz starannie miejsce, w którym ustawisz komputer: Komputera moŝna uŝywać wszędzie, gdzie temperatura jest odpowiednia dla człowieka. Nie są jednakŝe odpowiednie takie pomieszczenia, w których występuje wilgotność powyŝej 70%, znaczne zabrudzenia lub zapylenie. Ponadto nie naleŝy wystawiać komputera na działanie temperatur wyŝszych, niŝ +45 C lub niŝszych, niŝ +10 C. Upewnij się, Ŝe kable połączeniowe łączące komputer z innymi urządzeniami nie będą napręŝone. Zadbaj o to, aby wszystkie kable zasilające i połączeniowe były ułoŝone tak, aby nie przeszkadzały w poruszaniu się. Kiedy zapisujesz dane na dysku twardym Twojego komputera lub na dyskietkach, są one zapisywane jako informacja magnetyczna. Upewnij się, Ŝe nie ulegną one uszkodzeniu przez silne zewnętrzne pola magnetyczne lub elektryczne. PoniewaŜ układy elektroniczne Twojego komputera mogą zostać uszkodzone przez drgania, nie powinno się ustawiać Ŝadnych mechanicznych urządzeń na tej samej płaszczyśnie, na której stoi komputer. Jest to szczególnie waŝne w przypadku drukarek igłowych, których wibracje mogą uszkodzić twardy dysk. Na tylnej ścianie komputera znajduje się wentylator, który zapewnia właściwą temperaturę wewnątrz obudowy. Aby mógł on pracować poprawnie, otwory wentylacyjne nie mogą być zasłaniane. 7

Spowodowałoby to uszkodzenie elementów wewnętrznych komputera przez wysoką temperaturę. Dlatego teŝ nie jest wskazane ustawianie komputera np. na półce lub w zamkniętym regale. Ergonomia miejsca pracy z monitorem Ergonomia miejsca pracy wyposaŝonego w ekran to wymóg prawny Większą część swojego Ŝycia spędzamy w pozycji siedzącej. Siedzimy w pociągu, samochodzie, podczas oglądania telewizji, w kinie i w pracy. Ta ostatnia pochłania najwięcej z naszego siedzącego trybu Ŝycia. Od dawna znane są wyniki badań dowodzące, Ŝe wiąŝe się to ze zwiększonym ryzykiem dla naszego zdrowia. Sytuacja staje się powaŝna gdy do braku ruchu dochodzi nieergonomiczne miejsce pracy. Wiedzą o tym prawodawcy, którzy w odpowiedni sposób zatroszczyli się o nasze zdrowie. Negatywne skutki dla zdrowia moŝe mieć nie tylko samo miejsce pracy, ale teŝ wiele innych czynników, których łączny wpływ jest bardzo znaczący. Wśród najwaŝniejszych składowych znajdują się ekran, klawiatura i inne urządzenia wejściowe, biurko, powierzchnia obszaru pracy, krzesło, natęŝenie hałasu, dopływ świeŝego powietrza, refleksy świetlne i poziom promieniowania, jak i emisja niebezpiecznych dla zdrowia plastików. Statystycznie wykazano równieŝ, Ŝe znacznie zwiększone ryzyko ponoszą ludzie z zapaleniami stawów (lub innymi stanami zapalnymi), diabetycy, osoby z nadwagą lub podwyŝszonym ciśnieniem krwi, jak i osoby pracujące w warunkach stresu. W podobnej sytuacji znajdują się palacze, kobiety w ciąŝy oraz osoby przechodzące menopauzę. Jednak nawet dla osób całkowicie zdrowych obciąŝenie związane z sumą negatywnych czynników oddziałujących w miejscu pracy moŝe być zbyt wysokie. Wyniki licznych badań pokazują, Ŝe wśród następstw nieergonomicznego stanowiska pracy znajdują się zespół urazowy nadgarstka, zapalenie ścięgien i pochewek ścięgnistych, bóle mięśni dłoni, nadgarstka, ramion i szyi, bóle głowy, mdłości i wiele drobnych dolegliwości. Wielu niemieckich okulistów wciąŝ zaprzecza jakoby wśród następstw znajdowało się osłabienie wzroku, jednak badania przeprowadzane przez instytuty i uniwersytety pokazują, Ŝe oczom wpatrzonym w monitor zdarzają się uszkodzenia. Regulacja mebli moŝliwość uzyskania idealnej pozycji siedzącej Sedno sprawy to przede wszystkim odpowiednia ilość miejsca na stanowisku pracy. Powierzchnia ta powinna być wystarczająca by swobodnie pomieścić komputer, monitor, urządzenia wejściowe i peryferia. Niestety, często dostępna przestrzeń jest niewystarczająca, gdyŝ większość miejsca pochłaniają z reguły inne przedmioty lub teŝ biurko jest zbyt małe. Niezbędna jest teŝ przestrzeń dla myszy dokładnie obok klawiatury. Myszka i klawiatura muszą być umieszczone na tej samej wysokości. Aby uniknąć nienaturalnej pozycji, urządzenia wejściowe powinny znajdować się na tej samej wysokości co nadgarstki i przedramiona (ułoŝone równolegle do podłogi). Odpowiednia ilość miejsca przed klawiaturą pozwoli uŝytkownikowi oprzeć dłonie i odpocząć. Jednak podczas pisania na klawiaturze dłonie muszą mieć pełną swobodę. Ideałem jest sytuacja w której ramiona odpoczywają i opadają pionowo w dół. Zminimalizowanie obciąŝeń jest moŝliwe gdy dłonie i przedramiona znajdują się w naturalnej linii prostej. Dłonie nie powinny być odchylone na boki ani opadać w dół. Wygodna praca z ekranem dla wysokich i niskich Do uzyskania właściwej pozycji siedzącej przed ekranem niezbędne są meble biurowe z moŝliwością regulacji. Koniecznością jest nieograniczona regulacja wysokości siedziska. Regulowane oparcie zapewnia właściwy kąt ułoŝenia ramion podczas pracy i podparcie dla dolnej części pleców. Aby przygotować stanowisko pracy dla osób szczególnie wysokich lub bardzo niskich, moŝna takŝe zastosować biurko o regulowanej wysokości. Minimalna wysokość biurka powinna być taka, by w pozycji ergonomicznej osoba średniego wzrostu mogła w podobnym zakresie podwyŝszać i obniŝać regulację siedziska. Jeśli meble komputerowe są zbyt niskie, pozwalają uzyskać ergonomiczną postawę podczas pracy tylko ludziom niewielkiego wzrostu. Gdy są zbyt wysokie, tylko osoby średniego lub duŝego wzrostu mogą przy nich ergonomicznie pracować. Najbardziej cierpią na tym nogi. Naciągnięcie mięśni spowodowane siedzeniem na krześle brzmi jak zły Ŝart, jednak jest częścią biurowej codzienności w miejscach, gdzie uŝywane są nieergonomiczne meble. 8

Jeśli wysokość biurka nie jest regulowana, jako alternatywę moŝna zastosować podnóŝek, który zrekompensuje siedzenie na zbyt wysokim krześle. Ludziom o krótkich nogach podnóŝek moŝe przynieść sporą ulgę. Dobry podnóŝek powinien mieć regulację wysokości i kąta nachylenia. Ta druga moŝliwość pozwala na uzyskanie komfortowej pozycji stopy m.in. osobom noszącym wysokie obcasy. Solidne, stabilne podnóŝki wykonane z metalu (oferowane np. przez firmę 3M) są bezpieczniejsze od prowizorycznych konstrukcji i tanich rozwiązań oferowanych w katalogach wysyłkowych. Klawiatury ergonomiczne Zły design - zwyczajne klawiatury są nieergonomiczne Przy stosowaniu standardowych klawiatur, pozycja w jakiej pracują dłonie nie jest komfortowa. Po zaledwie kilku godzinach odczuwają to nadgarstki. Dlatego ciekawą propozycją są reklamowane m.in. przez firmy Microsoft, Cherry i Peacock odchylone klawiatury ergonomiczne. UmoŜliwiają one dłoniom przyjęcie naturalnej pozycji, w której tworzą one z przedramieniem linię prostą. Korzystając z klawiatur ergonomicznych moŝna uniknąć odchylania nadgarstków na boki, niezbędnego przy pracy ze zwykłą klawiaturą. Większość problemów z przegubami i ścięgnami dłoni jest spowodowanych niewłaściwym kątem ułoŝenia nadgarstków wymuszonym przez klawiaturę. NaleŜy jednak pamiętać, Ŝe oswojenie się z profilowaną klawiaturą ergonomiczną moŝe zająć 2-3 tygodnie. Na początku uŝytkownik ma trudności ze zmianą ułoŝenia rąk i prędkość pisania w okresie przejściowym spada. Jednak wkrótce potem uŝytkownik dostrzega ergonomiczne zalety nowego rozwiązania. Po zmianie przyzwyczajeń praca z klawiaturą ergonomiczną staje się zdecydowanie mniej męcząca. 9

10

Klawiatura ergonomiczna to taka, która została specjalnie zaprojektowana w sposób umoŝliwiający jak najwygodniejsze wprowadzanie znaków. Długotrwałe cykliczne napięcie mięśni i ucisk na nerwy mogą powodować dolegliwości spowodowane powtarzającym się napręŝeniem (RSI). Dlatego teŝ producenci zadbali, aby niektóre klawiatury były budowane w sposób bardziej ergonomiczny od przeciętnych. Typowymi elementami takiej klawiatury są zwykle podkładki pod nadgarstki i odpowiednio wyprofilowana (często łamana w kształcie litery V) do kształtu dłoni powierzchnia. Długa praca na klawiaturach o tradycyjnym płaskim ułoŝeniu klawiszy sprzyja szybkiemu pojawianiu się bólów w okolicy ramion i karku. Klawiatury dzielone na dwie części odciąŝają okolice ramion i karku, uwalniając uŝytkownika od niewygodnej pozycji siedzenia przy biurku ze ściągniętymi ramionami. Tym nie mniej rzeczywista funkcjonalność tego typu klawiatur jest wciąŝ dyskusyjna gdyŝ przy szybkim pisaniu kaŝda z rąk musi często przechodzić na pole przeznaczone dla ręki przeciwnej co wynika z pisanej treści i spręŝenia między sterowaniem z mózgu i predyspozycjami piszącego. Stosując się bowiem do metody sprawiedliwego podziału obciąŝeń między prawą i lewą ręką na klawiaturze ergonomicznej, nie da się zmusić ręki, aby ta trzymała się tylko swego pola w czasie wprowadzania określonych terminów (np. słowa "pilnik") gdyŝ mózg automatycznie stara się rozdzielić to obciąŝenie na obie ręce a klawiatura ergonomiczna zdecydowanie to wówczas utrudnia, dlatego teŝ kaŝdy musi osobiście zdecydować (najlepiej po próbie) czy tego typu klawiatura będzie mu odpowiadać. Zasady zdrowej i wygodnej pracy - Siedźmy prosto wykorzystując całą powierzchnię fotela a ręce i nogi powinniśmy utrzymywać zgięte pod kątem prostym. W wypadku dłuŝszych sesji przed komputerem wskazane jest stosowanie oparć 11

pod stopy oraz podkładek pod nadgarstki. - JeŜeli klawiatura ma z tyłu nóŝki, nie naleŝy ustawiać ich pod zbyt ostrym kątem. Silne ugięcie nadgarstków zwęŝa Ŝyły i powoduje napręŝenie ścięgien oraz nerwów dłoni. Zalecany kąt nachylenia klawiatury wynosi przeciętnie od 5 do 11 stopni. - Istotne jest odpowiednie ułoŝenie nadgarstków przed klawiaturą. Powinno być przynajmniej 5 cm. wolnego miejsca między krawędzią stołu a brzegiem klawiatury. - Klawiatura powinna być ustawiona na stabilnym podłoŝu, nie powinna się ślizgać ani chybotać. - Pisząc naleŝy starać się wykorzystywać wszystkie dziesięć palców i robić co jakiś czas regularne przerwy. Alternatywne rozwiązaniem są miękkie, wypełnione Ŝelem podpórki pod nadgarstki dla klawiatury, myszki czy trackballa są ustawione pod urządzeniem wejściowym i dostarczają stałego punktu odpoczynku dla przegubów i nadgarstków. Palce i nadgarstki nie muszą być ułoŝone pod kątem jak ma to miejsce w przypadku podpórek ułoŝonych na biurku, gdyŝ dzięki niewielkiemu uniesieniu punktu podparcia znajdują się w wygodnej pozycji. Eksperci uwaŝają, Ŝe najlepszym rozwiązaniem jest połączenie poduszki Ŝelowej z ergonomiczną klawiaturą. Poduszki umiejscowione tam, gdzie znajdują się dłonie podczas pracy - delikatny Ŝel równomiernie rozkłada nacisk nadgarstków - oddzielna, prawa poduszka przeznaczona dla dłoni pracującej z klawiaturą numeryczną 12

Mysz ergonomiczna Dyskusja na forum A Szukam myszy, ale chciałbym, Ŝeby była ergonomiczna. Czy ktoś moŝe mi coś polecić? B Co to znaczy 'ergonomiczna'? A no jak to co - chodzi o to Ŝeby kształt był jak najlepiej dopasowany do dłoni. W zwykłych myszkach tył masz dość wąski przez co w nienaturalny sposób łapiesz mysz. Ergonomiczna ma szerszy tył. Wg mnie ideał to Logitech wymieniony przeze mnie w pierwszym poście. Z tym ze nie chcę kupować w ciemno, stąd ten topik... C znalazłem coś takiego 13

W naturze, najbardziej ergonomiczną pozycją dłoni jest taka, jaką przyjmujemy podczas powitalnego uścisku. Potwierdza to opinia fachowców, którzy wolą grać za pomocą joysticków, gdyŝ ich reakcje są szybsze długa partia rozgrywki nie kończy się bólem nadgarstka. NaleŜy połączyć joystick z tak popularną w PCtach myszą. Jak to zrobić? To proste... Wystarczy połoŝyć ją na boku. Na takiej koncepcji oparto urządzenie, nazwane Vertical Mouse 2. Takie rozwiązanie ma zapobiegać zwyrodnieniu nadgarstka (RSI), które jest plagą wśród pracowników, którzy spędzają po wiele godzin przed komputerami. 14

Mysz komputerowa HandshoeMouse, idealnie dopasowuje się do dłoni i jest bardzo wygodna w uŝyciu - ma zapewnić uŝytkownikom niespotykany dotąd komfort pracy. 15

Przy projektowaniu myszy wykorzystano wiedzę naukowców z uniwersytetu w Rotterdamie i Maastricht, którzy przez cztery lata prowadzili badania nad mierzeniem i analizą napięć mięśni rąk i ramion. Dzięki temu powstała idealna mysz dopasowana do dłoni, która wymaga minimalnych napięć mięśni. 16

Mysz dostępna jest w dwóch wersjach, dla osób prawo- i leworęcznych, w trzech rozmiarach i czterech wersjach kolorystycznych: białej, czerwonej, czarnej i przezroczystej. Myszka posiada równieŝ sensor optyczny o rozdzielczości 800 dpi oraz standardowo dwa przyciski i rolkę. HandshoeMouse działa w systemach Microsoft Windows, MAC OS oraz Linux i nie wymaga instalacji Ŝadnych dodatkowych sterowników. Oko w oko - jakość obrazu najwaŝniejszym aspektem ergonomii Temat uwolnienia uŝytkownika od emitowanego przez monitory promieniowania był pierwszą próbą poprawy ergonomii komputerowego stanowiska pracy. Nie ma w tym nic dziwnego od samego początku ekrany komputerowe charakteryzowały się wysokim poziomem radiacji zagraŝającej zdrowiu uŝytkownika. Problem radiacji stał się mniej palący odkąd niemal wszystkie nowe monitory CRT spełniają normę MPR2 i najnowsze standardy TCO oraz odkąd na rynek trafiły monitory TFT-LCD, całkowicie pozbawione szkodliwego promieniowania. Nawet ci, którzy niechętnie myślą o rozstaniu się ze swoim starym monitorem spełniającym jedynie nieaktualne regulacje poziomu radiacji, mogą skorzystać ze specjalnych filtrów oferowanych przez firmy takie jak Mas Plast, BASF czy Profiline. Montowane na ekranie filtry zapewniają dodatkową ochronę przed polem statycznym i elektrycznym a takŝe niejako przy okazji od męczących wzrok refleksów świetlnych. Jednak Ŝaden filtr nie jest w stanie zapewnić ochrony przed szczególnie szkodliwym promieniowaniem elektromagnetycznym, uwzględnionym w aktualnych zaleceniach TCO. Ruchome monitory - optymalne ustawienie Nawet przy tworzeniu najmniejszych stanowisk pracy nie moŝna zapominać o podstawce monitora z regulacją wysokości i moŝliwością odchylania ekranu. Dzięki niej moŝliwe jest takie ustawienie powierzchni ekranu, by znajdowała się ona idealnie naprzeciwko twarzy uŝytkownika, w odległości 50-60 cm. Zapobiega to niepoŝądanym bocznym odbiciom światła. Górna krawędź ekranu powinna się znajdować na wysokości linii wzroku uŝytkownika. Niestety, trudno uzyskać taki efekt w przypadku monitorów większych niŝ 17 cali, jeśli są one ustawione na obudowie komputera. Dlatego godne polecenia jest korzystanie z komputerów umieszczonych w obudowie typu tower i ustawianie ich obok biurka. Dodatkowo uwalnia to uŝytkownika od promieniowania emitowanego przez procesory taktowane wysokimi częstotliwościami. Przekątna ekranu o długości 17 cali: ergonomiczne minimum To oczywiste, Ŝe rozmiar i jakość prezentowanego przez monitor obrazu mają decydujące znaczenie dla obciąŝeń jakim podlegają oczy uŝytkowników. Dlatego Komisja Europejska umieściła w swoich dyrektywach specjalny zapis chroniący osoby pracujące przy ekranach. Wymagane jest np. zapewnienie obrazu bez Ŝadnych zakłóceń. Wyszczególniono teŝ odpowiedni kontrast i rozdzielczość obrazu. Kolejne czynniki, które gwarantują wystarczającą ostrość obrazu nawet w naroŝnikach ekranu to dynamiczna ostrość i kontrola zbieŝności kolorów. RównieŜ rozmiar czcionek musi być odpowiednio duŝy, aby uniknąć nadmiernego obciąŝenia wzroku przy długich okresach pracy z monitorem. Co ciekawe, na to równieŝ kładą nacisk Dyrektywy Unii Europejskiej. DuŜe ekrany pozwalają na wyświetlanie duŝego fragmentu obrazu przy równoczesnej prezentacji odpowiedniej wielkości czcionek. Z tego względu do pracy z tekstem sugeruje się stosowanie monitorów 17- calowych, monitory 14- i 15-calowe uznając za przestarzałe i nieergonomiczne. Jednak jeśli duŝe monitory są uŝywane z kartami graficznymi zapewniającymi zbyt małą rozdzielczość (np. 640x480 pikseli), rozdzielczość na centymetr kwadratowy obrazu jest niewystarczająca. Wtedy nawet przy uŝyciu monitora o dobrej jakości obrazu i z odpowiednio duŝymi znakami, wzrok mogą męczyć gruboziarniste czcionki z widocznymi pojedynczymi pikselami. Menu ekranowe jako kryterium ergonomiczne Nowoczesne monitory, zwłaszcza te z wyŝszej półki, oferują pełną gamę mechanizmów 17

ułatwiających konfigurację parametrów pracy. Oprócz szczegółowych moŝliwości korekty geometrycznej, kontroli zbieŝności, rozmagnesowania czy zapamiętywania ustawień, w monitorach często moŝna znaleźć teŝ moŝliwość regulacji kolorów. Komisja Unii Europejskiej przywiązuje duŝą wagę do ergonomicznej kompozycji menu ekranowego lub programów słuŝących do zmiany ustawień parametrów monitora ich moŝliwości muszą być rozległe a obsługa prosta. Z tego powodu dostęp do coraz bardziej rozbudowanych menu ekranowych jest najczęściej uzyskiwany za pośrednictwem przycisków kierunkowych umieszczonych poniŝej dolnej krawędzi ekranu. Pozwala to na szybkie i wygodne poruszanie się wśród funkcji, których wybór jest zatwierdzany osobnym klawiszem. W idealnej sytuacji do regulacji najczęściej uŝywanych funkcji (jasność, kontrast, itp.) powinny być przeznaczone oddzielne przyciski, pozwalające na szybki, bezpośredni dostęp, gdy np.: warunki oświetleniowe w pomieszczeniu ulegną zmianie. Ukryte zagroŝenia pracy z ekranem Wśród tych aspektów pracy z ekranem, którym poświęca się mało uwagi znajduje się charakterystyka odbić światła od ekranu. Ekran powinien być ustawiony tak, by uniknąć na ile to tylko moŝliwe powstawania refleksów światła naturalnego oraz sztucznego. Monitor zawsze musi być ustawiany z boku okna. Dodatkową ochronę zapewniają powłoki antyodblaskowe chroniące ekran. Najbardziej efektywna jest powłoka Lambda. Niemal całkowicie eliminuje refleksy dzięki przesunięciu fazy światła zewnętrznego o 180 stopni (nie ingerując w światło emitowane przez monitor). Odpoczynek oczom moŝe zapewnić takŝe właściwie ustawiona temperatura kolorów. Przy zimnym świetle (np. lampy neonowej) zaleca się ocieplenie kolorów na ekranie, co daje odpręŝający kontrast. Ciepłe oświetlenie (np. słaba lampa o rozproszonym świetle, światło słoneczne) moŝna skompensować odwrotnym zabiegiem. Ciągłe przesuwanie wzroku z ekranu na papierowe dokumenty i odwrotnie równieŝ bardzo męczy wzrok. Zakłóca to pracę oczu, ale jest takŝe uciąŝliwe ze względu na konieczność kaŝdorazowego szukania odpowiedniego fragmentu tekstu. Dlatego zaleca się stosowanie przytwierdzanych do ekranu uchwytów na dokumenty. Dzięki temu odległość oczu od ekranu i dokumentu jest taka sama. Oczy nie muszą teŝ kaŝdorazowo dostosowywać pola widzenia do dokumentu. Skutkuje to spokojniejszą pracą i sprzyja koncentracji. Bóle głowy spowodowane stałym szumem tła Osoby pracujące przy monitorze rzadko kojarzą bóle głowy z szumem tła na stanowisku. Hałas emitowany przez wirujące wentylatory, nośniki danych i sygnały sprzętu sieciowego, często powoduje bóle głowy, uszkodzenia słuchu i zwiększa stres. Ten rodzaj monotonnego szumu w niebezpiecznym zakresie częstotliwości jest absolutnie niedopuszczalny na ergonomicznym stanowisku pracy nawet jeśli jego natęŝenie jest niskie. Negatywny wpływ na zdrowie powoduje bowiem nie wysokie natęŝenie dźwięku, lecz wystawianie naszych zmysłów na długotrwały atak dźwięku w tym samym zakresie częstotliwości. Podsumowanie: Dyskomfort na stanowisku pracy tylko w niewielkiej części jest powodowany przez sam monitor. Za problemy zdrowotne odpowiedzialna jest równieŝ konfiguracja sprzętu towarzyszącego ekranowi. Jeśli te zagroŝenia zostaną rozpoznane a monitor spełnia odpowiednie wymagania, ryzyko ponoszone na stanowisku pracy ulega znacznemu zmniejszeniu. Prawo wymusza tworzenie zdrowego środowiska pracy Po serii projektów, Unia Europejska podjęła wreszcie powaŝne kroki. Nakazano przestrzeganie surowych wytycznych dotyczących ergonomii stanowiska pracy a zwłaszcza tam, gdzie przetwarzane są dane elektroniczne. Przepisy mają na celu wzrost bezpieczeństwa w miejscu pracy i minimalizowanie ryzyka po stronie personelu. Unia Europejska daje krajom członkowskim cztery lata na wdroŝenie Dyrektywy Minimalnych Regulacji (90/270/EEC) w prawodawstwie narodowym. W Niemczech te minimalne regulacje obowiązują od 31 grudnia 1996 roku. Na ich mocy wszyscy pracodawcy, nawet małe firmy i 18

przedsiębiorstwa państwowe, są zobligowani do aktualizowania swojej wiedzy w dziedzinie ergonomii stanowiska pracy i ich bieŝącego stosowania. ChociaŜ niektóre sformułowania są dość ogólne i zostawiają szerokie pole do interpretacji, w wypadku wątpliwości prawodawca stosuje normy wyznaczone przez odpowiednie instytucje, jak niemieckie TÜV czy szwedzkie TCO. Podstawowe warunki ergonomicznej pracy: - wystarczająca przestrzeń - optymalna postawa uzyskana dzięki stosowaniu ergonomicznych mebli z moŝliwością regulacji - optymalna pozycja kontrolerów i przede wszystkim monitora - ergonomiczna klawiatura - ergonomiczne menu ekranowe monitora i ergonomiczna kontrola nad pozostałymi urządzeniami peryferyjnymi - komputery, monitory i peryferia o niskiej lub zerowej emisji promieniowania - dobra jakość obrazu z moŝliwością regulacji (dynamiczna ostrość, brak migotania, kontrola zbieŝności, temperatury kolorów itd.) - zachowanie przynajmniej 50-60 cm odległości od minimum 17-calowego monitora - odpowiednia, zapewniająca wygodne czytanie wielkość czcionek i rozdzielczość obrazu - moŝliwie największe ograniczenie refleksów światła przy równoczesnym dobrym oświetleniu pomieszczenia najlepiej światłem naturalnym (dziennym lub oświetleniem sztucznym zbliŝonym do dziennego) - brak hałasu tła generowanego przez urządzenia elektroniczne - ergonomiczne akcesoria: podnóŝki, Ŝelowe podkładki pod nadgarstki, filtry na monitor, ergonomiczne klawiatury, uchwyty do dokumentów i inne - naklejki świadczące o zgodności z aktualnymi normami na monitorach, komputerach i urządzeniach peryferyjnych - krótkie, ale regularne przerwy (obowiązkowe na kaŝdym stanowisku pracy z ekranem) Ergonomiczne urządzenia do multimediów Jeśli praca z tekstem zajmuje większą część czasu, jaki spędzasz przed komputerem, moŝesz się zdecydować na klawiaturę z tzw. ergonomicznym układem klawiszy. Rzędy klawiszy są w takim urządzeniu wygięte w łuk (w kierunku uŝytkownika) lub podzielone na dwa bloki ułoŝone pod kątem. Niestety, czasem w takich klawiaturach tradycyjny układ klawiszy nie jest zachowany klawisze połoŝone na środku są dłuŝsze od skrajnych. Większość klawiatur ergonomicznych to urządzenia w pełni multimedialne, które mają dodatkowe bloki klawiszy funkcyjnych u góry lub z boku urządzenia. Przykładem jest bezprzewodowa klawiatura Wave desktop, w której klawisze ułoŝono na kształt fali są wyŝsze w środku urządzenia i niŝsze na bokach. U góry urządzenia znajdują się klawisze sterujące aplikacjami multimedialnymi, a z lewej strony ułatwiające pracę z plikami. Oprócz dodatkowych klawiszy w niektórych klawiaturach znajdziesz takŝe kółka lub rolki, które mogą słuŝyć do przewijania zawartości okna, np. zawierającego stronę internetową, w pionie i poziomie. Czasem kółko pozwala w płynny sposób regulować dźwięk w odtwarzaczu multimedialnym. Aby wszystkie klawisze działały poprawnie, konieczne jest zainstalowanie sterowników do klawiatur. W przeciwnym wypadku mogą działać tylko niektóre przyciski funkcyjne, a pozostałe będą nieaktywne. Przydatnym elementem jest hub USB wbudowany w niektóre przewodowe urządzenia, np. SlimStar Pro firmy Genius. Pozwala on podłączyć do klawiatury kilka (zazwyczaj maksymalnie 3) urządzeń USB. Musisz jednak pamiętać, Ŝe hub jest zgodny ze standardem USB 1.1, a nie znacznie szybszym 2.0, Przyjemnym dodatkiem jest podkładka pod nagarstki, która podnosi komfort pracy, ale powięsza wymiary klawiatury. RównieŜ myszkę moŝesz wybrać o ergonomicznym kształcie z podparciem pod kciuk oraz palec mały i serdeczny. To bardzo wygodne i godne polecenia urządzenie, które jednak warto przed zakupem ująć w dłoń i sprawdzić, czy rzeczywiście dobrze w niej leŝą. 19

Pamiętaj, Ŝe wszelkie elementy ergonomiczne w obudowie myszki są zazwyczaj dostosowane do potrzeb osób prawo- lub leworęcznych. PoniewaŜ osób leworęcznych jest znacznie mniej niŝ praworęcznych, takŝe myszek zaprojektowanych pod ich kątem jest niewiele. Urządzenia przeznaczone równocześnie dla osób prawo- i leworęcznych są zazwyczaj mało ergonomiczne. Bywa, Ŝe mają klawisze umieszczone w miejscach, które naraŝają je na przypadkowe wciśnięcie. Trzy podstawowe klawisze myszki to często zbyt mało. Myszki multimedialne mogą mieć nawet do 5 6 dodatkowych przycisków oraz wychylane na boki rolki. Niektóre mają fabrycznie przypisane funkcje, jak np. otwieranie poprzedniej strony w przeglądarce internetowej, ale częściej dzięki dołączonemu do urządzenia oprogramowaniu moŝna im przypisać dowolną funkcję. MoŜe to być otwieranie arkusza kalkulacyjnego lub zamykanie bieŝącego okna. 20