PTSD FAKTY, MITY, REALIA DIAGNOSTYCZNE Radosław Tworus Klinika Psychiatrii i Stresu Bojowego Wojskowego Instytutu Medycznego w Warszawie Łódź, 7 kwietnia 2014 r.
STRES LĘK NERWICA DEPRESJA PTSD
PTSD stres bojowy
Stres bojowy to termin określający szereg niespecyficznych reakcji psychofizycznych organizmu występujących w zbieżności czasowej z udziałem w działaniach wojennych. Obszar czasowy w którym jednostka jest objęta działaniem czynników określanych jako stres bojowy jest znacznie dłuższy niż sam pobyt w strefie działań wojennych.
Wpływ stresorów bojowych na organizm człowieka można podzielić na trzy okresy: Pierwszy rozpoczyna się w chwili otrzymania i zaakceptowania informacji o wyjeździe w strefę działań bojowych. Drugi trwa poprzez cały okres przebywania w strefie wojny. Trzeci rozpoczyna się bezpośrednio po powrocie do kraju i kończy po ok. 2 latach od powrotu ze strefy wojny.
Nie jest sztuką rozpoznać zaburzenia psychiczne, ale wielką sztuką jest rozpoznać je właściwie. W procesie diagnostycznym podążaj od szczegółu do ogółu, skup się na objawach, a rozpoznanie pozostaw na koniec procesu diagnostycznego.
MYŚL PATRZ SŁUCHAJ MYŚL PYTAJ MYŚL
PTSD obalamy mity
PTSD to następstwo stresu. Każde nagłe zdarzenie stresowe skutkuje PTSD. Zdarzenie traumatyczne zawsze po pewnym czasie wywołuje objawy PTSD. Nie leczone PTSD rozwija się i może przechodzić w inne zaburzenia psychiczne. Aby uchronić się przed PTSD po zdarzeniu traumatycznym trzeba jak najszybciej poddać się terapii nastawionej na odreagowanie np. debriefing.
PTSD to rodzaj nerwicy zwanej kiedyś pourazową albo roszczeniową. Psychoterapia to podstawowa forma pomocy osobom z PTSD. PTSD to nagła reakcja np. szoku jaki występuje np. po wypadku samochodowym. Żałoba po stracie kilku bliskich osób to specyficzna forma PTSD. Jak ktoś jest silny psychicznie to na pewno nie będzie miał PTSD, to choroba ludzi słabych. Ostra reakcja na stres (ASD) przechodzi w PTSD.
PTSD rys historyczny
Zaburzenia stresowe pourazowe (PTSD, post traumatic stress disorders) w klasyfikacjach diagnostycznych zostały po raz pierwszy uwzględnione w 1980 r. - DSM III Odyseja Homera VIII w. p.n.e. - Odyseusz weteran wojny trojańskiej przeżywający reminiscencje traumy wojennej. Da Costa 1871 r. syndrom serca żołnierskiego Opisy z okresu II wojny światowej dotyczące niepokoju, drażliwości, agresji, zaburzeń snu, koszmarów sennych, zaburzeń uwagi u lotników alianckich i niemieckich.
Zaburzenia u więźniów niemieckich obozów koncentracyjnych. Wojna w Wietnamie Syndrom ofiary gwałtu lata 70-te
Fakty i diagnostyka
Trauma (uraz) to stan psychiczny lub fizyczny wywołany działaniem realnie zagrażających życiu i zdrowiu czynników zewnętrznych (przyroda, ludzie), prowadzący do głębokich i długo utrzymujących się zmian w funkcjonowaniu człowieka, które wyrażają się w zaburzeniach somatycznych i psychicznych. (B. Zawadzki, J Strelau)
Podstawowym czynnikiem powodującym pourazowe zaburzenia psychiczne jest stopień zagrożenia życia i zdrowia, spowodowany przez dane zdarzenie oraz towarzyszące mu silne emocje negatywne ekstremalny strach, przerażenie, poczucie bezradności, doznania dysocjacyjne.
Kategorie zdarzeń traumatycznych Katastrofy mające charakter naturalny: 1. huragany, 2. trzęsienia ziemi, 3. powodzie Zdarzenia spowodowane przez człowieka: 1. wypadki lotnicze, kolejowe, drogowe i w pracy, 2. pożary
sytuacje związane z przemocą: Przemoc kryminalna w rodzinie - przemoc fizyczna i nadużycia seksualne Przemoc kryminalna inna - bezpośrednia przemoc fizyczna, gwałty, napady, rozboje Związana z próbami unieszkodliwienia lub zastraszenia przeciwnika przez uprowadzenia i zabójstwa Przemoc strukturalnie zorganizowaną, która przyjmuje formę wojny, torturowania więźniów, zorganizowanych działań terrorystycznych.
Badania National Comorbidity Survey (NCS) dotyczące rozpowszechnienia PTSD w USA Narażenie na wydarzenia traumatyczne spełniające kryterium stresora w ciągu całego życia wynosi 60,7% wśród mężczyzn 51,2% wśród kobiet.
Najczęstsze zdarzenia traumatyczne wśród mężczyzn z PTSD: ekspozycja na walkę zbrojną i bycie świadkiem poważnego zranienia lub śmierci 28,8%.
Najczęstsze zdarzenia traumatyczne wśród kobiet z PTSD: gwałt 29,9% seksualne molestowanie 19,1% Łącznie gwałt i molestowanie były zdarzeniami wskazanymi jako najbardziej przykre przez 49% kobiet z PTSD.
Rozpowszechnienie zaburzenia????
Czynniki predysponujące do wystąpienia PTSD
Predysponujące czynniki przedtraumatyczne: płeć żeńska wiek (40 60 lat) wykształcenie (niższe) wcześniejsze zdarzenia traumatyczne problemy zdrowia psychicznego reaktywność emocjonalna i zdolność radzenia sobie z emocjami
Predysponujące czynniki okołotraumatyczne: dysocjacja emocje zagrożenie życia następstwa somatyczne straty materialne
Predysponujące czynniki potraumatyczne: wsparcie rodzinne problemy egzystencjalne (zawodowe, finansowe, zdrowotne)
Czynniki zakłócające rozpoznanie
Współchorobowość: depresja u ponad 50 % uzależnienie od alkoholu u ok. 50 % i ok. 30 % zaburzenia zachowania u ok. 40 % i 15 % objawy psychotyczne u ok. 30 40 % inne uzależnienia u ok. 35% i 25% Zaburzenia lękowe, fobie u ponad 25 % Dystymia u ponad 20 %
Neuropsychologiczne i neurobiologiczne objawy PTSD
Problemy pamięciowe są najczęściej diagnozowanymi neuropsychologicznymi objawami w PTSD. Zmniejszenie objętości hipokampa jest najczęściej stwierdzanym wynikiem badań z użyciem metod neuroobrazowania (MRI, TK).
Zaburzenia hormonalne osi podwzgórze-przysadkanadnercza jest typowe dla wszelkich reakcji na stres wzrost poziomu katecholamin oraz kortyzolu. W PTSD występuje zmniejszenie poziomu kortyzolu w płynie mózgowo-rdzeniowym, przy paradoksalnie podwyższonym poziomie kortykotropiny (CRF) co świadczy o zaburzeniach w osi przysadka podwzgórze- nadnercza. W PTSD występuje ponadto podwyższone stężenie endogennych opioidów, hormonów tarczycy, testosteronu, oraz zaburzenia w wydzielaniu serotoniny zbliżone do depresji.
Zaburzenia funkcjonowania w obrębie różnych obszarów układu limbicznego, jak i okolicach korowych funkcjonalnie i anatomicznie powiązanych z tymi obszarami. Wzrost aktywności tych części mózgu, które odpowiedzialne są za regulację i generowanie emocji oraz pamięci.
Przebieg
Wyróżnia się PTSD ostre: kiedy czas trwania objawów jest krótszy niż trzy miesiące. Przewlekłe: jeśli czas trwania objawów wynosi trzy miesiące lub dłużej. Z początkiem opóźnionym: jeżeli początek objawów następuje co najmniej sześć miesięcy po zadziałaniu stresora.
Objawy (PTSD) mogą pojawić się nagle, stopniowo lub pojawiają się i znikają w czasie. Czasami pojawią się objawy pozornie znikąd (w tzw. pełnym zdrowiu). W innych przypadkach są one wywołane przez coś, co przypomina oryginalne wydarzenie traumatyczne, takie jak hałas, obraz, pewne słowa, czy zapachy. Pomimo różnych doświadczeń traumatycznych istnieją trzy główne grupy objawów typowe dla PTSD.
Ponowne przeżywanie traumatycznego wydarzenia Intruzywne (inwazyjne) myśli, przywracające wspomnienia zdarzeń traumatycznych. Retrospekcje. Koszmary senne ( dotyczące albo zdarzenia lub innych przerażających rzeczy) Uczucie intensywnego cierpienia, gdy przypomina się uraz. Intensywne reakcje fizyczne na wspomnienie zdarzenia (np. bicie serca, przyspieszony oddech, nudności, napięcie mięśni, pocenie się).
Unikanie i paraliż emocjonalny Unikanie czynności, miejsca, myśli i uczuć, które przypominają uraz. Niezdolność do zapamiętania ważnych aspektów traumy. Utrata zainteresowań i celów życiowych. Uczucie w oderwaniu od innych i emocjonalnej pustki. Poczucie ograniczonego funkcjonowania w przyszłości (zdrowia, długości życia, wyjść za mąż, rozwoju zawodowego).
Zwiększone pobudzenie Trudność w zaśnięciu i utrzymaniu snu. Drażliwość lub wybuchy gniewu Zaburzenia koncentracji. Stała gotowość do działania Stałe uczucie zdenerwowania i łatwość irytowania się drobnymi sprawami.
Co to jest to PTSD? - Analiza przypadków Szef podłożył mi świnię i zwolnił dyscyplinarnie z pracy. Ja i moja rodzina zostaliśmy bez środków do życia. Nie mamy co jeść, chcą nas eksmitować z mieszkania. Nie mogę spać, mam koszmary, boję się o życie swoje i rodziny.
Dwa tygodnie temu dowiedziałam się, że mam raka piersi. Duży guz tak powiedział lekarz. Jestem po operacji, tydzień temu amputowali mi pierś. Jutro mam zostać przyjęta na oddział onkologiczny, mówią,że będzie chemia. Mam paraliżujący lęk przed śmiercią, nie śpię, nie jem, nie wychodzę z domu.
To było jakieś 2 miesiące temu. Jak wróciłam ze sklepu dowiedziałam się, że mój mąż miał wypadek. Pracował za stodołą i piła tarczowa ucięła mu rękę. Pamiętam, że jak tam wtedy pobiegłam to wszędzie było jeszcze dużo świeżej krwi, męża zabrało już pogotowie. Mąż żyje i jest już prawie samodzielny. Ręki nie ma, ale daje sobie radę. Mnie ciągle się śni ten wypadek chociaż go nie widziałam. Mam takie lęki, boję się wychodzić z domu, unikam ludzi, bo wszyscy pytają o męża, a właściwie jak doszło do tego wypadku.
To był chłodny letni poranek, wracałam do domu z pracy, wiem, że szedł za mną młody chłopak. Bezpośrednio po zdarzeniu nic z niego nie pamiętałam, czułam tylko ból całego ciała. Później to wszystko zaczęło do mnie wracać. Przypominałam sobie szczegóły, pamiętam smak i zapach jego rąk na mojej twarzy, słyszę jak sapie, czuję na plecach jego oddech, czuję zapach tego oddechu, zapach alkoholu i cebuli, czuję jak mnie ciągnie w kierunku sosnowego zagajnika, słyszę trzask zrywanego ze mnie ubrania i bielizny, nie pamiętam czy krzyczałam, czy wołałam pomocy, pamiętam jak uciekam w kierunku budynków, słyszę jak mnie goni.
Strzelałem do ludzi z takiej odległości jak pan teraz siedzi, przez biurko, prosto w głowę, wszystko było we krwi i mózgu. Decydowało kto pierwszy. Pan jako lekarz zapewne zna zapach ciepłej ludzkiej krwi, ja dzisiaj czuję go nawet w snach, smak też. Czy się bałem? Ja żołnierz, wtedy i później myślałem, że nie. Teraz wiem że bardzo. Wtedy gdy zabijałem nie myślałem o nich jak o ludziach to były obiekty, byłem skuteczny w pierwszym miesiącu 25 obiektów. Dopiero teraz widzę tych ludzi, widzę ich twarze, analizuję ponownie tamte sytuacje.
cd. Przez długi czas myślałem, że jestem ciągle takim samym człowiekiem, wszyscy mówili, że się zmieniłem, ale ja tego nie widziałem, zacząłem unikać zwykłych ludzi, nudzili mnie i drażnili. Teraz wiem dlaczego bałem się sprowokowania, ja naprawdę mogę zabić gołymi rękami. Przestałem się bać śmierci, trasę 250 300 km po polskich drogach potrafiłem przejechać samochodem w czasie 1,5 2 godz. Tak, tak nie było dla mnie przepisów i rzadko kiedy jechałem poniżej 150 km/h
Dziękuję za uwagę