1. Wprowadzenie Przegląd komunikatu w sprawie krótkoterminowego ubezpieczenia kredytów eksportowych Dokument do dyskusji W niektórych państwach członkowskich urzędowe agencje kredytów eksportowych ubezpieczają przed krótkoterminowym ryzykiem eksportowym w imieniu lub z gwarancją państwa, finansując transakcje w Unii Europejskiej oraz transakcje zawierane z dużą liczbą państw trzecich. Pod względem konkurencji fakt, że te agencje ubezpieczeń kredytów korzystają z pewnych korzyści finansowych przyznawanych przez państwo, umożliwia im oferowanie lepszych warunków ubezpieczeń kredytów, co może zakłócać konkurencję w stosunku do ubezpieczycieli prywatnych. Aby usunąć zakłócenia konkurencji związane z pomocą państwa w sektorze ubezpieczeń kredytów eksportowych, Komisja w 1997 r. przyjęła Komunikat do państw członkowskich zgodnie z art. 93 ust. 1 Traktatu WE dotyczący stosowania art. 92 i 93 Traktatu do krótkoterminowego ubezpieczenia kredytów eksportowych 1 (zwany dalej Komunikatem ). Następnie w latach 2001 2, 2004 3, 2005 4 i 2010 5 Komunikat zmieniano i przedłużano okres jego obowiązywania, a jego ważność ma upłynąć w dniu 31 grudnia 2012 r. W grudniu 2008 r., w związku z kryzysem finansowym, Komisja przyjęła Komunikat Komisji Tymczasowe wspólnotowe ramy prawne w zakresie pomocy państwa ułatwiające dostęp do finansowania w dobie kryzysu finansowego i gospodarczego (zwane dalej Tymczasowymi ramami ) 6, który wprowadził tymczasowe uproszczenie procedur, o których mowa w pkt. 4.4 komunikatu z 1997 r., dotyczących wykazywania braku dostępu do pokrycia ryzyka związanego z krótkoterminowymi kredytami eksportowymi. To uproszczenie proceduralne będzie obowiązywać do dnia 31 grudnia 2011 r. Komunikat stanowi, że ubezpieczenia kredytów eksportowych wspierane przez państwa członkowskie nie mogą obejmować ryzyka rynkowego. Ryzyko rynkowe to ryzyko handlowe i polityczne związane z publicznymi i niepublicznymi dłużnikami mającymi siedziby w krajach wymienionych w załączniku do Komunikatu, gdzie maksymalny okres ryzyka nie przekracza dwóch lat. Punkt 4.4 Komunikatu przewiduje jednak, że w pewnych warunkach to ryzyko rynkowe może być tymczasowo przyjęte na rachunek publicznego lub wspieranego ze środków publicznych ubezpieczyciela kredytów eksportowych. Komunikat nie dotyczy ubezpieczenia średnio- i długoterminowego ryzyka kredytów eksportowych, które obecnie uznaje się przeważnie za nierynkowe. W związku z tym, że Komunikat traci moc z końcem 2012 r., służby Komisji rozpoczęły ocenę wyników jego stosowania, aby ustalić, czy Komisja powinna nadal stosować Komunikat, zmienić go, czy też pozwolić na jego wygaśnięcie w 2012 r. Komisja gromadzi 1 2 3 4 5 6 Dz.U. C 281 z 17.9.1997, s. 4. Dz.U. C 217 z 2.8.2001, s. 2. Dz.U. C 307 z 11.12.2004, s. 12. Dz.U. C 325 z 22.12.2005, s. 22. Dz.U. C 6 z 11.1.2011, s. 5. Dz.U. C 16 z 22.1.2009, s. 1.
również informacje na temat kredytów eksportowych udzielonych w innych formach niż ubezpieczenie, a także na temat sytuacji rynkowej w segmencie średnio- i długoterminowych kredytów eksportowych. Celem niniejszych konsultacji jest zatem zaproszenie państw członkowskich i zainteresowanych stron do wyrażenia swoich opinii na temat stosowania Komunikatu oraz ogólnie na temat finansowania eksportu. Niniejsze konsultacje są jednocześnie częścią oceny skutków dotyczącej przyszłości Komunikatu, którą służby Komisji przeprowadzą zgodnie z odpowiednimi wytycznymi 7. 2. Jak wziąć udział w konsultacjach? Państwa członkowskie i inne zainteresowane strony są proszone o udzielenie odpowiedzi na pytania zawarte w niniejszym kwestionariuszu. Odpowiedzi można udzielać we wszystkich językach urzędowych UE. Z uwagi na możliwość opóźnień w tłumaczeniu odpowiedzi udzielonych w niektórych językach, mile widziane jest załączenie tłumaczenia w jednym z języków roboczych Komisji (angielskim, francuskim lub niemieckim). Mile widziane będą także wszelkie dodatkowe uwagi, wykraczające poza kwestie poruszone w kwestionariuszu. Niektóre pytania są skierowane specjalnie do władz publicznych lub określonych zainteresowanych stron, w związku z tym respondenci nie są zobligowani do udzielenia odpowiedzi na wszystkie pytania. Jeśli dane pytanie Państwa nie dotyczy, proszę odpowiedzieć nie dotyczy. Termin przesyłania odpowiedzi upływa dnia 23 września 2011 r. Odpowiedzi należy przesyłać do Kancelarii ds. Pomocy Państwa w Dyrekcji Generalnej ds. Konkurencji Komisji Europejskiej na następujący adres: European Commission, DG COMP, State aid registry, 1049 Brussels, "HT 352", a najlepiej pocztą elektroniczną na adres Stateaidgreffe@ec.europa.eu. Służby Komisji zamierzają opublikować nadesłane odpowiedzi na swojej stronie internetowej http://ec.europa.eu/competition/consultations/open.html. W związku z tym, jeśli nie chcą Państwo ujawniać swojej tożsamości lub części swoich odpowiedzi, należy to wyraźnie zaznaczyć oraz załączyć jawną wersję swoich odpowiedzi. Jeśli nie wskażą Państwo żadnych treści poufnych, DG ds. Konkurencji uzna, że odpowiedź nie zawiera takich treści i może być opublikowana w całości. 7 Zob. wytyczne Komisji w sprawie oceny skutków: http://ec.europa.eu/governance/impact/commission_guidelines/commission_guidelines_en.htm 2
KWESTIONARIUSZ INFORMACJE O RESPONDENCIE Przepisy dotyczące ochrony danych osobowych na stronie internetowej EUROPA znajdują się pod adresem: http://ec.europa.eu/geninfo/legal_notices_pl.htm#personaldata Oświadczenie o ochronie prywatności: otrzymane uwagi oraz tożsamość respondenta są publikowane w Internecie, chyba że respondent sprzeciwi się publikacji swoich danych osobowych, powołując się na konieczność ochrony swoich uzasadnionych interesów. W takim przypadku odpowiedzi mogą zostać opublikowane anonimowo. W innym przypadku uwagi nie zostaną opublikowane, a ich treść, zasadniczo, nie zostanie uwzględniona. Proszę podać poniżej swoje dane do kontaktu. Nazwa Reprezentowana organizacja Miejsce (kraj) E-mail: Proszę opisać główny zakres działalności swojego przedsiębiorstwa/ organizacji/ stowarzyszenia. SEKCJA A: PYTANIA OGÓLNE A.1. Podaż instrumentów finansowania handlu oraz ubezpieczeń kredytów 8 a) ze strony wspieranych ze środków publicznych ubezpieczycieli/agencji kredytów eksportowych w perspektywie krótkoterminowej (okres ryzyka do dwóch lat) Proszę podać informacje o interwencjach państwa na przedmiotowym rynku w latach 2005-2010 (z uwzględnieniem stałych programów obejmujących ryzyko uznawane w Komunikacie za nierynkowe), dotyczące kwestii takich jak: o rodzaj zastosowanych instrumentów (np. ubezpieczenie, reasekuracja, gwarancja, finansowanie bezpośrednie, faktoring) oraz wielkość działalności dla poszczególnych instrumentów; o struktura geograficzna (wielkość tej części działalności według państwa ubezpieczającego i państwa nabywcy); o metody ustalania cen i wysokość składek dla każdego instrumentu; o podział według warunków kwalifikowalności (np. wielkości uprawnionego przedsiębiorstwa, sektorów itp.); 8 Finansowanie handlu i ubezpieczenia kredytów mogą obejmować gwarancję kredytu eksportowego lub jego ubezpieczenie, kredyt bezpośredni lub finansowanie i refinansowanie, dopłaty do oprocentowania lub kombinacje wymienionych instrumentów. 3
o potencjalna rola ubezpieczycieli prywatnych w funkcjonowaniu programu, w tym w wyborze beneficjentów; o wielkość programów wspieranych przez państwo (roczny budżet, roczne wykorzystanie); o w zakresie, w jakim wspierani ze środków publicznych ubezpieczyciele/agencje kredytów eksportowych oferują krótkoterminowe ubezpieczenie lub reasekurację przed ryzykiem rynkowym (tj. w ramach konkurencji z prywatnymi ubezpieczycielami/reasekuratorami kredytów eksportowych), proszę podać informacje dotyczące tego, w jaki sposób zapewniona jest osobna administracja i osobna rachunkowość dla ryzyka rynkowego i działalności wspieranej ze środków publicznych; o informacje o finansowaniu handlu krajowego i ubezpieczeniach kredytów (obejmujące transakcje w ramach jednego państwa członkowskiego), w tym w szczególności dotyczące wielkości tej części działalności, udziału w ogólnej działalności oraz warunków umownych. b) ze strony wspieranych ze środków publicznych ubezpieczycieli/agencji kredytów eksportowych w perspektywie średnio- i długoterminowej (okres ryzyka przekraczający dwa lata) Proszę podać informacje o interwencjach państwa na rynku w latach 2005-2010, dotyczące kwestii takich jak: o rodzaj zastosowanych instrumentów (np. ubezpieczenie, reasekuracja, gwarancja, finansowanie bezpośrednie, faktoring) oraz wielkość działalności dla poszczególnych instrumentów; o struktura geograficzna (wielkość tej części działalności według państwa ubezpieczającego i państwa nabywcy); o metody ustalania cen i wysokość składek dla każdego instrumentu; o podział według warunków kwalifikowalności (np. wielkości uprawnionego przedsiębiorstwa, sektorów itp.); o potencjalna rola ubezpieczycieli prywatnych w funkcjonowaniu programu, w tym w wyborze beneficjentów; o wielkość programów wspieranych przez państwo (roczny budżet, roczne wykorzystanie); o informacje o finansowaniu handlu krajowego i ubezpieczeniach kredytów (obejmujące transakcje w ramach jednego państwa członkowskiego), w tym w szczególności dotyczące wielkości tej części działalności, udziału w ogólnej działalności oraz warunków umownych. c) ze strony ubezpieczycieli i kredytodawców prywatnych Proszę podać informacje na temat struktury obecnego portfela (z rozróżnieniem na działalność krótkoterminową oraz średnio- i długoterminową) prywatnych ubezpieczycieli kredytów i innych kredytodawców w latach 2005-2010, takie jak: o rodzaj zastosowanych instrumentów (np. ubezpieczenie, reasekuracja, gwarancja, finansowanie bezpośrednie, faktoring) oraz wielkość działalności dla poszczególnych instrumentów; o struktura geograficzna (wielkość tej części działalności według państwa ubezpieczającego i państwa nabywcy); o metody ustalania cen i wysokość składek dla każdego instrumentu; 4
o podział według warunków kwalifikowalności (np. wielkości uprawnionego przedsiębiorstwa, sektorów itp.); o struktura według długości okresu kredytowania; o potencjalna rola państwa w funkcjonowaniu programu, w tym w wyborze beneficjenta i wielkości działalności objętej jakąkolwiek formą pomocy państwa (np. gwarancjami dla długoterminowych kredytów eksportowych); o ogólna wielkość działalności krótkoterminowej oraz działalności średnio- i długoterminowej; o informacje o finansowaniu handlu krajowego i ubezpieczeniach kredytów (obejmujące transakcje w ramach jednego państwa członkowskiego), w tym w szczególności dotyczące wielkości tej części działalności, udziału w ogólnej działalności oraz warunków umownych. A. 2. Skutki programów wspieranych ze środków publicznych a) ramy prawne regulujące funkcjonowanie wspieranych ze środków publicznych agencji kredytów eksportowych o Czy wspierane ze środków publicznych agencje kredytów eksportowych podlegają tym samym przepisom (np. dotyczącym wymogów kapitałowych, opodatkowania, upadłości) co ubezpieczyciele i kredytodawcy prywatni? o Jeśli nie, proszę wyjaśnić wszelkie różnice oraz ich potencjalny wpływ na rynek i panującą na nim konkurencję. b) funkcjonowanie wspieranych ze środków publicznych agencji kredytów eksportowych Proszę podać informacje faktyczne o wszelkich ewentualnych różnicach między działalnością publicznych agencji ubezpieczeń kredytów (w segmentach ubezpieczeń krótko- oraz średnioi długoterminowych, krajowych i eksportowych) a analogiczną działalnością potencjalnie konkurujących z nimi ubezpieczycieli i kredytodawców prywatnych, w szczególności takie jak: o różnice w poziomach cen; o różnice pod względem rodzaju pokrycia ubezpieczeniowego; o różnice dotyczące innych warunków (wymaganego minimum / średniego wskaźnika zatrzymania, ostrożności w ocenie ryzyka, świadczonych usług np. w odniesieniu do długości stosowania i rozpatrywania roszczenia itp.). Proszę wyjaśnić, w jaki sposób Państwa zdaniem różnice te mogą wywierać ewentualny wpływ na odnośny rynek i konkurencję na nim; w wyjaśnieniach proszę w stosownych przypadkach uwzględnić podział na segmenty krótko- oraz średnio- i długoterminowe, a także na segmenty krajowe i eksportowe. A. 3. Sytuacja na rynku 5
o Proszę podać informacje faktyczne dotyczące najnowszych tendencji rynkowych w segmentach krótko- oraz średnio- i długoterminowym, obejmujące różne formy finansowania (ubezpieczenie, gwarancja, finansowanie bezpośrednie itp.). o Jakie były skutki ogólnoświatowego kryzysu gospodarczego, jeśli chodzi o dostępność prywatnych instrumentów finansowania handlu i ubezpieczeń kredytów? Czy zmieniła się konieczność lub forma interwencji państwa? Czy kryzys trwale wpłynął na zakres ryzyka podejmowanego przez rynek (tj. ryzyka uznawanego za rynkowe )? o Jakie są prognozy na kolejne lata? Czy tendencje te dotyczą w równym stopniu wszystkich rodzajów instrumentów finansowania handlu i ubezpieczeń kredytów? Czy w równym stopniu dotyczą wszystkich sektorów? Proszę wyjaśnić ewentualne różnice. o Czy występują jakieś specyficzne cechy charakterystyczne, jeśli chodzi o krajowe instrumenty finansowania handlu i ubezpieczeń kredytów (dotyczące transakcji w ramach jednego państwa członkowskiego), zarówno pod względem najnowszych tendencji rynkowych, jak i wpływu kryzysu oraz prognoz na kolejne lata? A. 4. Uzasadnienie interwencji państwa o W jakich okolicznościach uznaliby Państwo, że istnieje potencjalna potrzeba interwencji państwa w dziedzinie krótko- oraz średnio- i długoterminowych instrumentów finansowania handlu i ubezpieczeń kredytów? Innymi słowy, czy występują sytuacje szczególne (np. rodzaj instrumentu, czas trwania, sektor itp.), w których rynek nie jest w stanie zapewnić finansowania handlu lub ubezpieczenia kredytów? Proszę wyjaśnić, jakie byłyby to sytuacje. o Czy, Państwa zdaniem, pod względem potrzeby interwencji państwa występują wymagające rozważenia zasadnicze różnice między krótko- a średnio- i długoterminowymi instrumentami finansowania handlu i ubezpieczeń kredytów oraz między tego rodzaju instrumentami krajowymi a eksportowymi? Proszę uzasadnić. SEKCJA B: KOMUNIKAT B.1. Zakres Obecny komunikat dotyczy wyłącznie jednego instrumentu, tj. krótkoterminowych ubezpieczeń kredytów eksportowych. 6
o Czy widzą Państwo potrzebę rozszerzenia tego zakresu w celu uwzględnienia innych rodzajów interwencji państwa? Proszę opisać, jakie instrumenty i dlaczego. o Czy widzą Państwo potrzebę rozszerzenia tego zakresu w celu uwzględnienia finansowania średnio- i długoterminowego? Proszę wyjaśnić, dlaczego. B.2. Ryzyko rynkowe i nierynkowe W obecnym komunikacie występuje wyraźne rozróżnienie między ryzykiem rynkowym i nierynkowym. Ryzyko rynkowe to ryzyko związane z krótkoterminowymi kredytami eksportowymi dotyczącymi nabywców w UE i niektórych państwach OECD. W takich przypadkach państwa członkowskie zasadniczo nie powinny podejmować interwencji. Wszystkie pozostałe państwa uznawane są za objęte ryzykiem nierynkowym, a zatem interwencja państwa polegająca na zapewnieniu pokrycia ubezpieczeniowego przed ryzykiem dotyczącym tych państw nie wymaga zgłoszenia Komisji i zatwierdzenia przez nią. o Czy Państwa zdaniem definicja państw rynkowych i ryzyka rynkowego jest właściwa? Proszę uzasadnić. o Czy zakres ryzyka rynkowego jest różny w przypadku różnych rodzajów instrumentów lub ubezpieczających (w szczególności pod względem czasu trwania, państw, sektorów, rodzajów przedsiębiorstw)? o Proszę wyjaśnić, jakie elementy Państwa zdaniem decydują o zakwalifikowaniu ryzyka jako rynkowego lub nierynkowego. B.3 Klauzula zwalniająca od odpowiedzialności Zgodnie z przepisami Komunikatu klauzula zwalniająca od odpowiedzialności umożliwia podjęcie przez państwo interwencji pod pewnymi warunkami, w przypadku gdy ryzyko rynkowe staje się tymczasowym ryzykiem nierynkowym ze względu na brak możliwości ubezpieczenia i reasekuracji na rynku prywatnym (pkt 4.4). W Tymczasowe ramach wprowadzono tymczasowe uproszczenie proceduralne dotyczące wykazania braku możliwości uzyskania pokrycia ubezpieczeniowego dla krótkoterminowego kredytu eksportowego. o Czy Państwa zdaniem warunek określający wymóg wykazania braku dostępu do pokrycia ubezpieczeniowego, określony w pkt 4.4 Komunikatu (przedstawiając dowód tego na przykładzie dwóch dużych znanych międzynarodowych prywatnych ubezpieczycieli kredytów eksportowych oraz krajowego ubezpieczyciela kredytów) jest właściwy? Proszę uzasadnić. o Czy Państwa zdaniem określone w Tymczasowych ramach uproszczenie proceduralne dotyczące wykazania braku dostępu do pokrycia ubezpieczeniowego może być również uzasadnione po okresie kryzysu, na który przyjęto Tymczasowe ramy? Proszę uzasadnić. o Proszę również wyjaśnić, jaki byłby Państwa zdaniem najbardziej właściwy dowód w celu wykazania, że ryzyko jest tymczasowo nierynkowe (proszę uzasadnić swoją odpowiedź, zarówno pod względem źródła dowodu, jak i 7
rodzaju informacji, np. danych statystycznych, sprawozdań rynkowych, pism itp.). o Czy Państwa zdaniem określony w pkt 4.4 Komunikatu warunek zastosowania klauzuli zwalniającej od odpowiedzialności, jeśli chodzi o zbliżenie przez ubezpieczyciela swoich stawek składek dotyczących tego ryzyka do składek pobieranych przez innych prywatnych ubezpieczycieli kredytów eksportowych w odniesieniu do tego ryzyka, jest właściwy, tzn. umożliwia interwencje państwa korygujące nieprawidłowości w funkcjonowaniu rynku, a jednocześnie minimalizujące zakłócenia konkurencji? Jakie inne warunki mogłyby być właściwe? Proszę uzasadnić swoje zdanie. o Czy Państwa zdaniem podobna klauzula zwalniająca byłaby właściwa również w stosunku do innych instrumentów finansowania handlu lub ubezpieczeń kredytów? Proszę uzasadnić. W przypadku odpowiedzi twierdzącej, jaki byłby Państwa zdaniem najbardziej właściwy dowód w celu wykazania, że ryzyko jest tymczasowo nierynkowe? o Czy Państwa zdaniem interwencje państwa na mocy klauzuli zwalniającej od odpowiedzialności prowadzą do zakłóceń konkurencji na poziomie przedsiębiorstw uzyskujących ubezpieczenie? Proszę wyjaśnić, dlaczego oraz jak można by zminimalizować tego rodzaju zakłócenia. o Punkt 2.5 Komunikatu określa specjalną klauzulę zwalniającą dla MŚP o ograniczonych obrotach eksportowych (tj. rocznych obrotach nieprzekraczających 2 mln EUR). Czy Państwa zdaniem konieczne są specjalne warunki wykazania braku dostępu do pokrycia ubezpieczeniowego przed ryzykiem ponoszonym przez MŚP, z limitem obrotów eksportowych lub bez tego limitu? Proszę uzasadnić swoją odpowiedź. SEKCJA C: PRZYSZŁOŚĆ KOMUNIKATU W SPRAWIE KRÓTKOTERMINOWEGO UBEZPIECZENIA KREDYTÓW EKSPORTOWYCH ORAZ INNE KWESTIE o Czy mają Państwo jakiekolwiek inne uwagi dotyczące stosowania Komunikatu lub wnioski dotyczące jego zmiany w kwestiach innych niż poruszone w powyższych pytaniach? o Czy w oparciu o udzielone odpowiedzi Państwa zdaniem Komunikat powinien: a) zostać utrzymany, b) zostać zmieniony, c) wygasnąć w grudniu 2012 r.? Proszę uzasadnić odpowiedź. o Proszę załączyć kopie wszystkich dokumentów lub opracowań, które mogą mieć znaczenie dla niniejszego przeglądu. Proszę zaznaczyć, czy służby Komisji mogą skontaktować się z Państwem, jeśli będą miały dodatkowe pytania w związku z podanymi informacjami. Tak Nie DZIĘKUJEMY ZA WYPEŁNIENIE KWESTIONARIUSZA 8