Systemy Logistyczne Wojsk nr 40/2014 IDENTYFIKACJA SYSTEMU LOGISTYCZNEGO NA PRZYKŁADZIE PRZEDSIĘBIORSTWA PRODUKUJĄCEGO MEBLE Monika KULISZ Katedra Organizacji Przedsiębiorstwa, Wydział Zarządzania Politechnika Lubelska Streszczenie. W artykule zaprezentowano identyfikację systemu logistycznego na przykładzie firmy produkującej meble. Przedstawiono i dokonano analizy podsystemów przedsiębiorstwa: magazynowania, transportu, produkcji. Zaproponowano usprawnienia systemu logistycznego. Słowa kluczowe: system logistyczny, system produkcyjny, produkcja mebli. Wprowadzenie System logistyczny jest celowo zorganizowanym, połączonym zespołem elementów (podsystemów), takich jak: produkcja, magazynowanie, transport, odbiorcy wraz z relacjami pomiędzy nimi oraz ich właściwościami, które wpływają na przepływ towarów i usług, środków finansowych i informacji 1. Dobrze funkcjonujący i zintegrowany system logistyczny zapewnia prawidłowe działanie firmy 2. Identyfikacja wyżej wymienionego systemu logistycznego zostanie przedstawiona na przykładzie przedsiębiorstwa z branży stolarskiej, które zajmuje się produkcją mebli kuchennych i ma swoją siedzibę na terenie Lublina. 1 I. Pisz, T. Sęk, W. Zielecki, Logistyka w przedsiębiorstwie, Zarządzanie i inżynieria produkcji, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2013, s. 59. 2 E. Gołębska, Logistyka jako zarządzanie łańcuchem dostaw, AE, Poznań 2001, s. 6.
M. Kulisz Rys. 1. Schemat procesu produkcyjnego produkcji szafek kuchennych Źródło: G. Kłosowski, Zastosowanie symulacji komputerowej w sterowaniu przepływem produkcji mebli, Zarządzanie przedsiębiorstwem, nr 2/2011, s. 33 168
Identyfikacja systemu logistycznego na przykładzie przedsiębiorstwa Asortyment wyrobów jest stały i ograniczony. Wynika to z faktu, że firma produkuje meble kuchenne dla dużej sieci hipermarketów. W ich ofercie znajduje się ok. 46 modeli szafek. Występują one w 6 kolorach z podziałem na prawe i lewe, w związku z powyższym w asortymencie występuje ponad 500 typów i wariantów produkowanych szafek meblowych. Przedsiębiorstwo produkuje ok. 2,5-4,5 tys. szafek na miesiąc. Szafki produkowane są z laminowanych płyt wiórowych o wymiarach 2800 2070 18 (mm). Schemat procesu produkcyjnego przedstawiony jest na rysunku 1. Pierwszym etapem jest cięcie płyt pobieranych z magazynu materiałów, na pile panelowej. Następnie pocięte elementy trafiają na stanowisko okleinowania, gdzie w zależności od ich rodzaju są oklejane. Zabieg ten może dotyczyć jednej strony elementu wyciętego z płyty lub wielu, np. półka będzie wymagała oklejenia tylko z jednej strony, zaś blat z czterech stron. Oklejone elementy dalej trafiają na inne obrabiarki, gdzie przeprowadzane są zabiegi frezowania lub nawiercania otworów np. pod kołki, uchwyty lub zawiasy. Tak przygotowane elementy szafek kuchennych składowane są w magazynie półfabrykatów. Kolejnym etapem produkcji jest operacja kompletowania i pakowania. Pracownik na tym stanowisku ma za zadanie pobranie z magazynu półfabrykatów elementów szafek oraz z magazynu materiałów pudełek do pakowania, akcesoriów meblowych, np. zawiasów, śrub, uchwytów, szyb. Po skompletowaniu następuje spakowanie szafek w pudełka i naklejenie odpowiedniej etykiety. Szafki są wysyłane w postaci kompletów do samodzielnego montażu przez klienta. 1. Identyfikacja systemu logistycznego W systemie logistycznym przedsiębiorstwa można zdefiniować poziomy logistyczne. Przykładowy podział przedstawiony został na rysunku 2. Wyodrębnione w nim zostały następujące poziomy: I Logistyka produkcji, II Podsystemy przedsiębiorstwa logistyczne i pozostałe, które na nie wpływają oraz III Otoczenie systemu logistycznego 3. Poziomy logistyczne: a) I poziom Logistyka produkcji System produkcyjny Przedsiębiorstwo wyposażone jest w nowoczesne maszyny i urządzenia: piła HOLZMA HP250 okleiniarka wąskich płaszczyzn BRAND Ambition 1650 centrum CNC WEEKE Venture 1M, BHX 050. 3 J. Bendkowicz, M. Kramarz, Logistyka stosowana. Metody, Techniki, Analizy, Wydawnictwo Politechniki Śląskiej, Gliwice 2011. 169
M. Kulisz Rys. 2. Poziomy systemu logistycznego Źródło: Opracowanie własne na podstawie: J. Bendkowicz, M. Kramarz, Logistyka stosowana. Metody, Techniki, Analizy, Wydawnictwo Politechniki Śląskiej, Gliwice 2011 Stanowi to zestaw wydajnych maszyn technologicznych. Jednak produkcja nie jest do końca zautomatyzowana, a rola pracowników nie ogranicza się tylko do sprawnej obsługi urządzeń i kontroli ich działania. W związku z powyższym firma musi zatrudniać doświadczonych pracowników, na przykład do operacji rozkroju laminowanych płyt wiórowych na pile panelowej. Maszyna ta ma możliwość cięcia od 1 do 3 płyt jednocześnie. W celu skrócenia czasu pracy można by było dokonywać cięcia w trójpakietach. Sytuację tę komplikuje jednak fakt, że zlecenia spływające do produkcji składają się z różnych szafek i chcąc produkować pod konkretne zamówienie, nie można ciąć 3 płyt wg jednego programu rozkroju. Kolejnym problemem jest kwestia odpadów. Gdy tnie się płyty pod konkretne zamówienia, ilość odpadu jest większa niż w przypadku, gdy zlecenia produkcyjne uwzględniają optymalizację odpadu. Taka optymalizacja ma jednak też wady, ponieważ rozkrój uzupełniany jest elementami, które nie zostały zamówione. Te następnie trafiają do magazynu i czekają aż przyjdą kolejne zlecenia, w których będą uwzględnione. Nie wiadomo jednak, kiedy to nastąpi. Powstaje zatem dylemat, czy utrzymywać mniejsze zapasy kosztem zwiększonych odpadów, czy też optymalizować rozkrój kosztem większych zapasów. Obecnie problem ten rozwiązywany jest intuicyjnie przez pracownika z dużym doświadczeniem, który opiera się na danych historycznych i stanie magazynu. 170
Identyfikacja systemu logistycznego na przykładzie przedsiębiorstwa b) II poziom Podsystemy przedsiębiorstwa logistyczne i pozostałe, które na nie wpływają Zaopatrzenie Sprawność działania systemu zaopatrzenia wpływa na przebieg procesu produkcji oraz jakość produktu determinuje to chęć zakupu wyrobu przez klienta. Dobór dostawców oferujących surowce i materiały potrzebne do produkcji jest określony przez hipermarket. Firma ma już w umowie podanych dostawców, od których może zamawiać. Dla hipermarketów klienta jest to zapewnienie wysokiej jakości materiałów do produkcji. Ponieważ przedsiębiorca także dba o wysoką jakość produkowanych mebli, stale prowadzi system oceny dostawców, spośród tych zawartych w umowie, negocjując cenę i warunki zakupu. W związku z tym, że firma stara się bazować na stałych dostawach, możliwe jest nawiązanie współpracy partnerskiej, a to wiąże się ze sposobnością uzyskiwania rabatów czy wydłużenia terminu zapłaty. Dystrybucja Poszczególne hipermarkety codziennie składają zamówienia na poszczególne szafki. Termin realizacji to 14 dni. Wysyłki są kompletowane i wysyłane codziennie przed południem. Przedsiębiorstwo nie dysponuje własnym transportem zewnętrznym. Przewóz towaru następuje samochodami ciężarowymi firm spedycyjnych. Odbierają one szafki skompletowane na paletach zamówione 2 tygodnie wcześniej. Marketing Firma nie posiada własnego działu marketingu, jest jednak osoba, która odpowiedzialna jest za reklamę i promocję wyrobów. Przy takiej współpracy z hipermarketami nie jest potrzebny cały dział, wystarczy wykwalifikowany pracownik. Firma zamierza w przyszłości rozszerzyć asortyment i rozpocząć sprzedaż internetową. Kwalifikacje osoby pracującej na takim stanowisku pozwoliły na przedostanie się wyrobów małej lubelskiej firmy na rynek ogólnopolski i utrzymanie takiej pozycji, mimo dużej konkurencji na rynku. c) III poziom Otoczenie systemu logistycznego Poziom techniki Przedsiębiorstwo posiada nowoczesne, wysokiej klasy maszyny i urządzenia. Jednak ich potencjał nie jest do końca wykorzystany. Konkurencja Rynek produkcji mebli jest ogromny i zróżnicowany. W samym Lublinie jest ponad 30 firm w tej branży. W związku z tym firma musi się ciągle rozwijać w celu uzyskania przewagi konkurencyjnej. Środowisko naturalne Przedsiębiorstwo zajmuje teren położony na obrzeżach Lublina, w bliskiej odległości do 5 km przebiega jedna z głównych tras komunikacyjnych. Infrastruktura systemu logistycznego przedsiębiorstwa składa się z ogniw przedstawionych na rysunku 3. 171
M. Kulisz Rys. 3. Wewnętrzny system logistyczny przedsiębiorstwa Źródło: Opracowanie własne W analizowanym przedsiębiorstwie stosowane są następujące techniki składowania produktów: regałowe składowane są na nich materiały mniejsze gabarytowo, np. poszczególne elementy szafek kuchennych, wszystkie akcesoria meblowe: zawiasy, śruby, uchwyty, siłowniki, które zapakowane są w pudełka; maksymalny udźwig półek to 100 kg. paletowe służące do magazynowania większych gabarytowo elementów szafek, np. blatów, frontów, stosowane są europalety o wym. 1200 800 144 (mm) o max. obciążeniu 1000 kg. Do transportu wewnętrznego w przedsiębiorstwie stosowane są wózki paletowe ręczne oraz wózki widłowe. Te drugie stosowane są również do zastosowań zewnętrznych. Firma posiada dużą przestrzeń magazynową, podzieloną na 4 części. Pierwsza z nich to magazyn surowców. W tej części wydzielone jest miejsce do składowania laminowanych płyt wiórowych o wymiarach 2800 2070 18 (mm), są to największe gabarytowo materiały przechowywane w tym magazynie. Magazyn przystosowany jest do przechowania jednorazowo 6 stosów palet, na każdym stosie po 6 palet, które składają się z 30 sztuk płyt, co daje 1080 płyt. W magazynie surowców znajdują się również regały, na których przechowywane są w pudełkach akcesoria meblowe: zawiasy, śruby, uchwyty, siłowniki oraz obrzeża i szyby. Druga część magazynu to magazyn półproduktów, gdzie na paletach przechowywane są gotowe elementy szafek: fronty, blaty, półki. Trzecia część to magazyn wyrobów gotowych. Na paletach w pudełkach są składowane już skompletowane szafki. Ostatnia część to magazyn wysyłek, gdzie na paletach są skompletowane szafki pod dane zamówienie. Minimalna ilość szafek na 172
Identyfikacja systemu logistycznego na przykładzie przedsiębiorstwa pojedynczą paletę wynosi 20 szt., zaś maksymalna 32 szt. zależy to od gabarytów poszczególnych szafek. W przedsiębiorstwie zatrudnionych jest około 30 pracowników. Hala produkcyjna jest połączona z magazynem, w związku z tym skrócony jest czas transportu poszczególnych elementów pomiędzy magazynem a halą. Proces transportu przebiega następująco: 1. Do magazynu materiały dostarczane są przez transport zewnętrzny. Następnie z ciężarówki materiały rozładowywane są za pomocą wózków transportowych i składowane w magazynie surowców. 2. Na halę produkcyjną materiały są przewożone na wózkach widłowych. Na początku za pomocą ww. wózka pobiera się odpowiedni pakiet palet z magazynu materiałów i przewozi na pole odkładcze znajdujące się przy pile. 3. Po obróbce na pile elementy są sprawdzane pod względem jakości wymiaru i składowane na kolejnym polu odkładczym, a następnie przenoszone na stanowisko oklejania. 4. Po tej operacji analogicznie elementy przenoszone są na kolejne obrabiarki, gdzie przeprowadzane są zabiegi frezowania czy nawiercania otworów. 5. Następnie elementy przewożone są wózkiem widłowym do magazynu półfabrykatów. 6. Kolejny etap to kompletowanie i pakowanie. Pakowacz pobiera z magazynu półfabrykatów wszystkie elementy potrzebne do skompletowania ustalonej ilości w planie dnia zadań do wykonania na ręcznym wózku paletowym. Po skompletowaniu wszystkich elementów na wózku przemieszcza go na stanowisko pakowacza, gdzie sortuje i pakuje poszczególne elementy szafek w pudełka. W przedsiębiorstwie jest komórka, w skład której wchodzą 3 osoby, które zajmują się rozwiązywaniem zagadnień logistycznych. Zajmują się one optymalizacją magazynowania i dystrybucją produktów, zakupem materiałów do produkcji. Ich zadania można podzielić na systemy: system magazynowania: przygotowanie powierzchni magazynowej, ewidencja magazynowa, kontrola i korygowanie stanów magazynowych, koordynowanie dostaw materiałów, remanenty, system zaopatrzenia: planowanie i nadzorowanie zakupów, magazynowania i eksploatacji maszyn i urządzeń, weryfikacja jakościowa i ilościowa przyjętych dostaw, zarządzanie transportem wewnętrznym, system transportu: utrzymanie ciągłości i koordynacja transportu od dostawcy do odbiorcy oraz transportu wewnętrznego, gospodarowanie odpadami, system obsługi klienta: przyjmowanie i realizacja zamówień od klientów, fakturowanie i rozliczanie dostaw, utrzymywanie kontaktów z dostawcami, przygotowywanie umów, czuwanie nad terminowością dostaw zarówno od dostawców, jak i do klientów, obsługa reklamacyjna. 173
M. Kulisz 2. Usprawnienia systemu logistycznego W wyniku analizy funkcjonalności opisanych podsystemów logistycznych zaproponowano wdrożenie przedstawionych poniżej usprawnień. Produkcja nie jest do końca zautomatyzowana, przez co mały stopień wyszkolenia i kompetencji pracowników produkcyjnych ma znaczący wpływ na przebieg procesu wytwarzania. Rozkrój laminowanych płyt wiórowych opiera się na intuicji pracownika z dużym doświadczeniem, który bazuje na danych historycznych i stanie magazynu. Wyeliminowanie działań intuicyjnych pracownika oraz unikanie możliwości przerw w produkcji lub wzrostu kosztów może być osiągnięte przez zastosowanie systemu eksperckiego. System taki pozwoli na określenie przy danych zamówieniach oraz na podstawie danych historycznych, optymalnego rozkroju laminowanych płyt wiórowych. Ponadto istniejące w firmie oprogramowanie, wspomagające zarządzanie, nie jest w pełni wykorzystywane. Przedsiębiorstwo zakupiło je z myślą o stałej konieczności wdrażania postępu technicznego w zarządzaniu. Oprogramowanie to zawiera moduł, który umożliwia np. elektroniczną wymianę dokumentów. Do tej pory wiele operacji, np. złożenie zamówienia, powiadomienie magazyniera o nowej dostawie czy przekazywanie faktur, odbywało się ręcznie. Należy uruchomić w firmie ww. moduł i przeszkolić pracowników ze wszystkich komórek, które obejmują funkcje programu. Zaadaptowanie ww. modułu będzie możliwe przy pomocy wykwalifikowanego w tej dziedzinie specjalisty. Dzięki zastosowaniu tego narzędzia nastąpi zautomatyzowanie czynności związanych z przepływem informacji, a co za tym idzie zostanie wyeliminowany możliwy błąd czynnika ludzkiego i skrócony czas poszczególnych operacji. Przedsiębiorstwo chce się rozwijać, w związku z tym zamierza w przyszłości rozszerzyć asortyment i rozpocząć sprzedaż internetową. Będzie się to wiązało z koniecznością zmiany sposobu magazynowania zarówno materiałów, półfabrykatów, jak i wyrobów gotowych. Aktualnie w magazynie stosowane są regały, na których przechowywane są w pudełkach akcesoria meblowe: zawiasy, śruby, uchwyty, siłowniki oraz obrzeża i szyby. Taka organizacja magazynu nie zapewnia wykorzystania dysponowanej objętości magazynów, które mają 13 m wysokości składowania. Lepszym rozwiązaniem będzie wprowadzenie regałów wysokiego składowania z odpowiednim systemem informatycznym do zarządzania takim magazynem. Wnioski W wyniku analizy problemów z obszaru zarządzania produkcją i logistyki w przedsiębiorstwie produkcji mebli, zaproponowano wiele usprawnień mających na celu poprawę stabilności technologicznej oraz minimalizację kosztów działalności. Wprawdzie analizowane przedsiębiorstwo ma komórkę, która zajmuje się rozwiązywaniem zagadnień logistycznych, jednakże jej działania ograniczały się do rozwiązywania bieżących problemów na poziomie operacyjnym. Problemy strategiczne 174
Identyfikacja systemu logistycznego na przykładzie przedsiębiorstwa można zdiagnozować w następujących obszarach: zaopatrzenie, magazynowanie, transport, obsługa klienta. Rozwiązanie tych problemów powinno przynieść znaczne efekty ekonomiczne oraz lepsze wykorzystanie zasobów materialnych i ludzkich firmy. Firma ta wyposażona jest w nowoczesne maszyny i urządzenia, które wykorzystywane są przy produkcji mebli kuchennych. Proces produkcji nie jest jednak do końca zautomatyzowany. Firma musi zatrudniać doświadczonych pracowników o unikatowej wiedzy, których rola nie ogranicza się tylko do sprawnej obsługi urządzeń i kontroli ich działania. W celu wyeliminowania problemu wpływu intuicyjności i doświadczenia pracowników na koszty działalności, należy zaprojektować i wdrożyć system ekspercki do optymalnego rozkroju laminowanych płyt wiórowych. Dodatkowo należy również wdrożyć moduł elektronicznej wymiany dokumentów oraz oprogramowanie zarządzające magazynem. Ponieważ przedsiębiorstwo zamierza również poszerzyć asortyment i rozpocząć sprzedaż internetową, należy zakupić i wdrożyć oprogramowanie sklepu internetowego sprzężone z oprogramowaniem magazynu oraz modułem CRM. Opisany w artykule proces identyfikacji słabych elementów w organizacji oraz wskazanie, po dogłębnej analizie, metod naprawczych stanowi dobry przykład współpracy ośrodka naukowego (Katedry Organizacji Przedsiębiorstwa Politechniki Lubelskiej) z podmiotem gospodarczym. Zaproponowane rozwiązania mają charakter innowacyjny i są już na etapie wdrażania w opisywanym przedsiębiorstwie. Literatura [1] Bendkowicz J., Kramarz M., Logistyka stosowana. Metody, Techniki, Analizy, Wydawnictwo Politechniki Śląskiej, Gliwice 2011. [2] Gołębska E., Logistyka jako zarządzanie łańcuchem dostaw, AE, Poznań 2001. [3] Kłosowski G., Zastosowanie symulacji komputerowej w sterowaniu przepływem produkcji mebli, Zarządzanie przedsiębiorstwem, nr 2/2011. [4] Pisz I., Sęk T., Zielecki W., Logistyka w przedsiębiorstwie, Zarządzanie i inżynieria produkcji, Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2013. IDENTIFICATION OF THE LOGISTICS SYSTEM IN THE EXAMPLE OF FURNITURE PRODUCTION COMPANY Abstract. The article presents the identification of the logistics system on the example of furniture production company. Presented and the analysis of company subsystems: storage, transportation, production. Proposed to improve the logistics system. Keywords: logistics system, production system, production of furniture. 175