Wystêpowanie alergii na lateks w grupie 100 pracowników oddzia³ów zabiegowych szpitali bydgoskich

148 Alergia Astma Immunologia, 2005, 10(3), Alergia 148-153Astma Immunologia, 2005, 10(3), 148-153 Wystêpowanie alergii na lateks w grupie 100 pracowników oddzia³ów zabiegowych szpitali bydgoskich The prevalence of occupational latex allergy among 100 healthcare workers of surgical departments in two hospitals in Bydgoszcz KRYSTYNA ROMAÑSKA-GOCKA 1/, JACEK GOCKI 2/, MAGDALENA BIKOWSKA-GOTZ 2/, WALDEMAR PLACEK 1/, ANDRZEJ DZIEDZICZKO 2/ 1/ Katedra i Klinika Dermatologii, Bydgoszcz, 85-096, ul. Kurpiñskiego 5, CM im. Rydygiera, UMK w Toruniu 2/ Katedra i Klinika Alergologii i Chorób Wewnêtrznych, Bydgoszcz, ul. Ujejskiego 75, CM im. Rydygiera, UMK w Toruniu Wprowadzenie. Wœród pracowników szpitali uczulenie na lateks dotyczy przede wszystkim personelu oddzia³ów zabiegowych. Alergia na lateks mo e rozwijaæ siê przez wiele lat od chwili rozpoczêcia pracy w rêkawiczkach, a objawy kliniczne wyst¹pi¹ nieuchronnie u znacz¹cego odsetka osób eksponowanych. Powinno siê zatem rozpoznawaæ alergiê na lateks u osób z grup ryzyka mo liwie wczeœnie i umo liwiæ im podjêcie dzia³añ profilaktycznych dla bezpiecznego kontynuowania pracy zawodowej. Cel pracy. Celem pracy by³a ocena wystêpowania i objawów klinicznych alergii na lateks wœród personelu oddzia³ów zabiegowych szpitali bydgoskich. Przebadano 100 pracowników, 20 mê czyzn i 80 kobiet. U wszystkich badanych przeprowadzono szczegó³owy wywiad, wykonano punktowy test skórny ze standaryzowanym alergenem lateksu oraz oznaczono sige w surowicy krwi. U 14 osób ze zmianami skórnymi o charakterze ostrego wyprysku kontaktowego wykonano testy p³atkowe z 5 sk³adowymi gumy. Materia³ i metody. Spoœród 100 badanych osób u 60% wystêpowa³y objawy wymagaj¹ce diagnostyki w kierunku alergii IgE zale nej, takie jak: napadowy kaszel i/lub astma (12%), nie yt nosa (53%), nie yt spojówek (38%), pokrzywka i/lub uogólniony œwi¹d skóry (17%). Wyniki. Alergiê IgE zale n¹ na lateks rozpoznano u 13 osób (13%), u 5 z nich wystêpowa³y ponadto inne choroby atopowe. U 60% osób wystêpowa³y objawy kontaktowe nietolerancji rêkawiczek lateksowych. Wyprysk kontaktowy alergiczny na sk³adowe gumy rozpoznano u 4 spoœród 14 osób poddanych testom p³atkowym. Wnioski. Z badañ wynika, e zarówno alergia IgE zale na na lateks (typu I), jak uczulenie kontaktowe na sk³adowe gumy (typu IV), a zw³aszcza nietolerancja rêkawic gumowych, jest powa nym problemem wœród pracowników oddzia³ów zabiegowych, a objawy znacz¹co obni aj¹ komfort pracy i wymagaj¹ przewlek³ego leczenia. Alergia Astma Immunologia, 2005, 10(3), 148-153 Introduction. Occupational allergy to latex is particularly frequent among the surgical department workers. Moreover, the latex allergy will develop in the large percentage of employees after several years of exposure. That is why the early diagnosis of latex allergy is so important. Aim of the study. The aim of the study was to assess the frequency of latex allergy in the group of 100 surgical department workers, 20 men and 80 women. Questionnaire survey and prick tests with standard latex allergen were performed and blood serum latex sige were determined in all subjects. In 14 subjects with cutaneous lesions in the form of acute contact eczema, patch tests with 5 rubber allergens were performed. Results. In the studied group of 100 subjects, 60 patients (60%) showed symptoms requiring testing for IgE mediated latex allergy, such as: paroxysmal cough or/and asthma (12%), rhinitis (53%), conjunctivitis (38%), urticaria and/or generalised skin itch (17%). The test revealed IgE mediated latex allergy in 13 subjects. Five out of 13 these subject showed other atopy symptoms. Latex gloves intolerance contact symptoms appeared in 60% of the subjects. Conclusions. The research data shows that both latex allergy and contact sensitisation to rubber components and especially non-specific intolerance to rubber gloves is a serious problem among the workers of surgical departments of hospitals in Bydgoszcz, and the symptoms adversely affect the comfort of working and require long-term treatment. Alergia Astma Immunologia, 2005, 10(3), 148-153 Key words: latex allergy, health care workers S³owa kluczowe: alergia na lateks, pracownicy oddzia³ów zabiegowych

Romañska-Gocka K., Gocki J., bikowska-gotz M. i wsp. Wystêpowanie alergii na lateks w grupie 149 Czêstoœæ wystêpowania alergii na lateks oceniana jest na mniej ni 1% w ogólnej populacji, jest natomiast wy- sza w grupach ryzyka [1,2]. Dane mog¹ siê ró niæ w zale noœci od badanej populacji, np. u dzieci z alergi¹ na pokarmy dodatnie odczyny skórne na lateks wystêpuj¹ wg badañ Liebke go a w 20,8% przypadków [3]. Z kolei Novembre i wsp. wykryli u 3% dzieci z atopi¹ pozytywne odczyny na lateks, z czego po³owa by³a klinicznie objawowa [4]. Gwa³towny wzrost czêstoœci alergii na lateks zanotowano w latach 1980-1990. Alergia na lateks typu I jest obserwowana przede wszystkim w grupach ryzyka, które stanowi¹ pracownicy s³u by zdrowia, szczególnie zatrudnieni na salach operacyjnych, pracownicy zak³adów wytwarzaj¹cych gumê i zatrudnieni przy zbieraniu mleczka, pacjenci poddawani wielokrotnie operacjom z powodu wrodzonych anomalii, jak spina bifida, po urazach rdzenia krêgowego, z wadami uk³adu moczowo-p³ciowego oraz atopicy [5,6,7]. Objawy alergii na lateks zale ¹ dodatkowo od reakcji krzy owych z innymi alergenami, przede wszystkim owoców. Wszystko wskazuje na to, e podstawowym ryzykiem wyst¹pienia objawów alergii na lateks jest ekspozycja na ten alergen i e ryzyko wzrasta równolegle do czêstoœci ekspozycji, nie zale y natomiast od p³ci i wieku [7]. Wykazano, e pracownicy s³u by zdrowia na pocz¹tku swojej pracy zawodowej maj¹ ryzyko wyst¹pienia alergii na lateks takie, jak populacja ogólna i e wzrasta ono z up³ywem lat [7]. Tarlo i wsp. przebadali grupê studentów stomatologii i nie stwierdzili alergii na lateks u adnego z nich na 1 i 2 roku studiów, podczas gdy czêstoœæ alergii na lateks na 3 roku wynosi³a ju 6%, a na 4 roku wzros³a do 10% [8]. Wg Turjanmaa pracownicy s³u by zdrowia stanowi¹ wprawdzie najwiêksz¹ grupê ryzyka alergii na lateks, jednak wiêkszoœæ przypadków uczuleñ obserwuje siê u osób nie zatrudnionych z s³u bie zdrowia [9]. Charous i wsp. podkreœlaj¹, e ryzyko rozwoju alergii na lateks dotyczy tych pracowników s³u by zdrowia, którzy u ywaj¹ rêkawiczek pudrowanych [2]. Reunala i wsp. przeprowadzili badania, w których wykazali gwa³towny spadek rozpoznawania alergii na lateks wœród pracowników s³u by zdrowia w Finlandii, w latach 1997-2001, w zwi¹zku z rozpowszechnieniem u ywania rêkawiczek hipoalergicznych w tym kraju [10]. Dane te potwierdzaj¹ tak e autorzy niemieccy, którzy podaj¹, e w Niemczech w ci¹gu kilku ostatnich lat znacz¹co spad³a czêstoœæ rozpoznawania pokrzywki kontaktowej wywo³anej alergi¹ na lateks i e zjawisko to jest zwi¹zane z wycofaniem z u ycia pudrowanych rêkawiczek [11]. Objawy kliniczne alergii na lateks mog¹ byæ miejscowe i/lub uogólnione. Wed³ug Rudzkiego alergia na rêkawice chirurgiczne posiada charakterystyczne cechy, poniewa mamy w niej do czynienia zarówno z reakcj¹ opóÿnion¹ (typu IV), spowodowan¹ przez sk³adowe gumy, a tak e z reakcj¹ natychmiastow¹ (typu I), bêd¹c¹ wynikiem nadwra liwoœci na lateks. Oba mechanizmy nierzadko wspó³istniej¹ u jednego chorego [12]. Podstawê rozpoznania alergii na lateks stanowi: 1. Wywiad, szczególnie istotna jest zbie noœæ pomiêdzy ekspozycj¹ na lateks a objawami chorobowymi i niewystêpowanie tych objawów w czasie wolnym od kontaktu z lateksem [13,14]. 2. Wykrywanie swoistych IgE w skórze i/lub krwi. Dwa rodzaje testów s¹ u ywane do potwierdzenia alergii na lateks, s¹ to testy punktowe oraz wykrycie sige w surowicy. W przypadku gdy oba testy wypadn¹ negatywnie, rozstrzygn¹æ mo e próba prowokacyjna in vivo. Jest to aktualnie obowi¹zuj¹cy algorytm postêpowania w diagnostyce alergii na lateks [13,14]. Istniej¹ ponadto doniesienia o skutecznoœci testu aktywacji bazofilów do diagnostyki alergii na lateks [15]. Celem pracy by³o zbadanie czêstoœci wystêpowania alergii na lateks u pracowników oddzia³ów zabiegowych i stwierdzenie objawów tego uczulenia. MATERIA I METODY Pacjenci Badania przeprowadzono w latach 2003-2004. Na udzia³ w badaniu wyrazi³o zgodê 100 pracowników oddzia³ów zabiegowych Szpitala Klinicznego im. dra Jurasza i Szpitala Wojewódzkiego im. dra Biziela w Bydgoszczy, takich jak: ortopedia, neurochirurgia, anestezjologia, laryngologia, okulistyka, blok operacyjny, urologia i chirurgia. Przebadano 20 mê czyzn (18 chirurgów, 2 pielêgniarzy) w wieku 27-60 lat (œr. 42,2) oraz 80 kobiet (60 pielêgniarek oddzia³ów zabiegowych, 1 chirurg, 11 instrumentariuszek, 8 sanitariuszek) w wieku 22-53 lata (œr. 33,6). U wszystkich badanych wykonano: Szczegó³owy wywiad. Pytania dotyczy³y czasu pracy i dziennego czasu pracy w rêkawiczkach, rodzinnego wystêpowania chorób atopowych, osobniczego wywiadu w kierunku chorób atopowych, wystêpowania objawów ze strony uk³adu oddechowego (kaszel, dusznoœæ sta³a lub napadowa), objawów nosowych i ocznych, objawów skórnych w pracy i/lub poza prac¹. Pytano ponadto o wystêpowanie niepo ¹danych objawów po spo yciu pokarmów, w szczególnoœci owoców, o reakcjê na inne ni rêkawiczki lateksowe wyroby (rêkawice do prac domowych, prezerwatywy), ewentualne objawy alergiczne po wizycie u stomatologa i/lub ginekologa. Badanie przedmiotowe ze szczególnym uwzglêdnieniem stanu skóry. Test punktowy ze standaryzowanym alergenem lateksu (Allergopharma, Niemcy). Jako kryterium reakcji dodatniej przyjêto œrednicê b¹bla > 3mm. Pobranie 5 ml krwi do badañ immunologicznych celem oznaczenia sige (Hytec). U 14 chorych z ostrymi zmianami wypryskowymi na

150 Alergia Astma Immunologia, 2005, 10(3), 148-153 skórze r¹k wykonano testy p³atkowe ze sk³adowymi gumy: 1% Merkaptobenzotiazol, 1% Tiuram, 1% Przyspieszacz DM, 2% Tioheksam, 0,25% IPPD, pos³uguj¹c siê gotowymi zestawami do wykrywania alergii kontaktowej. Kaszel napadowy i/lub astma Pokrzywka i/lub œwi¹d skóry Nie yt nosa i spojówek Nie yt spojówek Nie yt nosa Zmiany na skórze r¹k 12,00% 17,00% 31,00% 38,00% 53,00% 60,00% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% Ryc. 1. Objawy kliniczne zg³aszane przez badanych WYNIKI Charakterystyka pacjentów Na podstawie wywiadu uzyskano nastêpuj¹ce dane. D³ugoœæ czasu pracy w rêkawiczkach lateksowych by³a bardzo zró nicowana w badanej grupie i wynosi³a od 1 roku do 35 lat (œrednio 11,8 lat). Dzienny czas pracy w rêkawiczkach zale a³ od charakteru wykonywanej pracy i wynosi³ od 2 do 12 godzin (œrednio 6,5 godz.). W badanej grupie 19 osób (19%) podawa³o rodzinne wystêpowanie chorób atopowych, a wystêpowanie choroby atopowej w badanej populacji dotyczy³o a 26 osób (26%). By³y to: py³kowica (9 osób), AZS (6 osób), uczulenie na jad owadów (1 osoba), OAS (1 osoba), astma i py³kowica (1 osoba), alergia na pokarmy (8 osób). Na rycinie 1 przedstawiono charakter objawów klinicznych zg³aszanych przez badanych, które sugerowa³y wystêpowanie nadwra liwoœci na lateks i/lub inne alergeny. Objawy skórne stanowi³y najczêœciej podawan¹ dolegliwoœæ po kontakcie z rêkawicami lateksowymi. Z wywiadu wynika³o, e a 60 osób (60%) doœwiadcza³o wystêpowania u nich zmian skórnych o ró nym stopniu nasilenia, z czego u 17 osób wystêpowa³a pokrzywka i/lub uogólniony œwi¹d skóry w miejscu pracy. Najczêœciej podawanymi objawami nadwra liwoœci na rêkawice lateksowe by³y zmiany zlokalizowane na skórze r¹k: suchoœæ skóry, zaczerwienienie, pieczenie, œci¹ganie, pêkniêcia, wykwity wypryskowe, œwi¹d. Objawy po kontakcie z innymi ni rêkawice wyrobami gumowymi podawa³y 3 badane osoby. U 3 ankietowanych wystêpowa³ œwi¹d i obrzêk okolic p³ciowych po kontakcie z prezerwatyw¹, a u jednej z nich dodatkowo tak e po badaniu ginekologicznym. Objawy ze strony uk³adu oddechowego zg³asza³o 12 osób. By³y to napady kaszlu (3 osoby), napady dusznoœci (4 osoby), œwiszcz¹cy oddech (4 osoby), a u 1 osoby dusznoœæ napadowa nocna. Jedna osoba kojarzy³a napady kaszlu z pobytem w wilgotnym mieszkaniu, a u pozosta- ³ych objawy wystêpowa³y zarówno w pracy, jak i poza ni¹. Spoœród wymienionych 12 osób 3 by³y atopikami. Tabela I. Charakterystyka grupy osób z alergi¹ IgE zale n¹ na lateks Lp. P³eæ Wiek Stanowisko Objawy Nie yt Nie yt Lata Dzienny Atopia Atopia Lateks sige skórne nosa spojówek pracy czas pracy w rodzinie osobnicza /PRICK/ 1 M 34 Chirurg Œwi¹d skóry + + 9 4 h - - + - 2 K 25 Pielêgniarka Obrzêk r¹k _ + 5 12 + + + + 3 K 24 Pielêgniarka Œwi¹d skóry + + 4 9 + + - + 4 K 43 Pielêgniarka - + + 23 9 - - + - 5 K 27 Instrumentar. - + + 6 5 - - + - 6 K 26 Instrumentar. - - 6 6 + + + - 7 K 22 Instrumentar. Œwi¹d skóry + - 3 7 + - + - 8 K 42 Pielêgniarka - + - 21 12 - - + - 9 K 27 Pielêgniarka + - 9 10 - - + - 10 M 53 Sanitariusz Œwi¹d skóry - + 9 8 - - + - 11 K 44 Pielêgniarka Œwi¹d skóry + + 24 2 + + + - 12 K 45 Pielêgniarka + - 11 5 - - + - 13 K 40 Pielêgniarka - - 20 5 - + + -

Romañska-Gocka K., Gocki J., bikowska-gotz M. i wsp. Wystêpowanie alergii na lateks w grupie Objawy nosowe zg³asza³y a 53 osoby (53%). By³ to katar napadowy i/lub wyciek z nosa w miejscu pracy, katar sezonowy lub katar ca³oroczny. W tej grupie na atopiê cierpia³o 7 osób. Objawy oczne (œwi¹d spojówek, ³zawienie) podawa- ³o 38%, a wspó³istnienie objawów nosowych i ocznych wystêpowa³o u 31% badanych. Potwierdzenie IgE zale nego charakteru objawów Test punktowy z alergenem lateksu by³ dodatni u 12 osób (12% badanych). Swoiste IgE wykryto u 2 osób, u jednej osoby w klasie 4 (48,30 IU/ml), a u jednej w klasie 2 (1,78 IU/ml). U tej drugiej osoby test punktowy z lateksem wypad³ ujemnie. Na podstawie wymienionych dwóch badañ alergiê rozpoznano u 13 osób (13%). Byli to: 1 chirurg pracuj¹cy od 9 lat, 8 pielêgniarek pracuj¹cych od 4 do 24 lat w zawodzie, 1 sanitariusz pracuj¹cy 5 lat i 3 instrumentariuszki pracuj¹ce od 3 do 6 lat. Charakterystykê grupy osób uczulonych na lateks przedstawiono w tabeli I, a objawy na rycinie 2. Objawy ze strony narz¹dów p³ciowych Kaszel napadowy Zaostrzenie ZAZS Obrzêk r¹k Œwi¹d skóry Nie yt spojówek Nie yt nosa 7,60% 7,60% 15,30% 23,00% 53,80% 61,50% 69,20% 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% Ryc. 2. Objawy kliniczne wystêpuj¹ce u osób z alergi¹ IgE zale - n¹ na lateks Testy naskórkowe z 5 alergenami gumy wykonano u 14 osób z objawami ostrego wyprysku. Alergiê kontaktow¹ na sk³adowe gumy wykryto tylko u 4 osób (u 1 na tiuram, a u 4 na wszystkie sk³adowe badane). DYSKUSJA Podczas minionych 15 lat reakcja nadwra liwoœci typu I na lateks sta³a siê najwa niejszym nara eniem zawodowym u pracowników s³u by zdrowia [16,17]. Zgodnie z aktualn¹ nomenklatur¹ EAACI i WAO (World Allergy Organisation) alergia na lateks jest immunologicznie uwarunkowan¹ nieprawid³ow¹ reakcj¹ o charakterze nadwra liwoœci przy kontakcie z wyrobami lateksowymi. Nale y j¹ odró niaæ od stanu nadwra liwoœci definiowanego powstaniem nieprawid³owej reakcji na czynnik œrodowiskowy, w tym przypadku wyroby lateksowe, w dawkach tolerowanych przez osoby oceniane jako zdrowe [18,19]. 151 Na podstawie wywiadu i badania klinicznego stwierdzono, e a 60% badanych zg³asza³o wystêpowanie objawów klinicznych o mo liwym zwi¹zku z nadwra - liwoœci¹ na lateks i wymagaj¹cych dalszej diagnostyki w tym kierunku. By³ to du y odsetek badanych, w porównaniu z badaniami epidemiologicznymi Reduty i wsp. [20], w których tylko 22% pracowników bloku operacyjnego podawa³o wystêpowanie objawów klinicznych po kontakcie z rêkawicami. Z kolei w badaniach ankietowych lekarzy i pielêgniarek przeprowadzonych przez Kowalskiego i wsp. [21] tylko 16% osób zg³asza³o takie objawy. W badaniach Pa³czyñskiego i wsp. objawy alergiczne w miejscu pracy zg³asza³o 39,8% badanych chirurgów i by³y to objawy bardzo zbli one do stwierdzanych w badanych w³asnych, a mianowicie: b¹ble pokrzywkowe (22%), nie yt nosa (20%), wyprysk (11%), zapalenie spojówek (16%), trudnoœci w oddychaniu (3,3%) [22]. Z przeprowadzonego wywiadu i analizy zg³aszanych objawów chorobowych w miejscu pracy wynika, e wywiad ma tylko pomocnicze znaczenie w rozpoznawaniu alergii na lateks. Wykonuj¹c u ka dej badanej osoby punktowy test skórny i test serologiczny wykazano, e odsetek uczulonych w lateks w losowo wybranej grupie 100 pracowników oddzia³ów zabiegowych wynosi³ 13%. Wynik ten jest zgodny z badaniami innych autorów, którzy analizowali alergiê na lateks w tej grupie pracowników, uzyskuj¹c liczbê uczulonych w granicach 5,8-22% [22,23,24]. W badaniach Reduty i wsp. [20] nie wykonywano testów punktowych u pracowników podejrzanych o alergiê na lateks, a uczulenie rozpoznano na podstawie oznaczenia sige, które by³y dodatnie a u 22,7% badanych. Pa³czyñski i wsp. przebadali 241 chirurgów i wykryli alergiê na lateks na podstawie dodatniego skórnego testu punktowego u 5,8% badanych, a u 2% z nich wykryli sige w surowicy [22]. W badaniach Grzybowskiej i wsp. przeprowadzonych na bardzo du ej populacji 741 amerykañskich pielêgniarek alergiê na lateks wykryto na podstawie testów immunologicznych u 8,9% badanych [25]. W badaniach w³asnych, najczêstszym objawem uczulenia na lateks by³ nie yt nosa. Z wysok¹ czêstoœci¹ wystêpowa³ tak e nie yt spojówek oraz uogólniony œwi¹d skóry. Podobne wyniki podaj¹ Reduta i wsp. [20], w badanej przez nich grupie najczêstszym objawem nietolerancji rêkawic lateksowych by³y ³¹cznie objawy ze strony skóry, dróg oddechowych oraz spojówek (64,3% badanych). Z kolei w badanej przez Pa³czyñskiego i wsp. populacji chirurgów najczêstszym objawem uczulenia by³a pokrzywka (7,7%) [22]. Uznanym czynnikiem ryzyka alergii na lateks jest atopia [9]. W badaniach w³asnych nie stwierdzono wyraÿnie czêstszego wystêpowania alergii na lateks u osób z rozpoznan¹ wczeœniej chorob¹ atopow¹. Osoby te nale ¹ jednak do grupy zwiêkszonego ryzyka ujawnienia siê nadwra liwoœci w przysz³oœci.

152 Alergia Astma Immunologia, 2005, 10(3), 148-153 Drugim uznanym czynnikiem ryzyka jest d³ugotrwa³a ekspozycja na lateks. W przeprowadzonych badaniach stwierdzono, e najkrótszy czas pracy u osoby uczulonej na lateks wynosi³ 3 lata, a œrednia d³ugoœæ sta u pracy osób uczulonych wynosi³a 11,1 lat, podczas gdy w ca³ej badanej grupie wynosi³a 11,8 lat. Wed³ug badañ Chodynickiej i wsp. natomiast œredni czas pracy, jaki up³yn¹³ od rozpoczêcia pracy w rêkawiczkach do wyst¹pienia nadwra liwoœci, wynosi³ 16,8 lat [26]. W przeprowadzonych badaniach wykazano zwi¹zek z charakterem wykonywanej pracy a wystêpowaniem uczulenia. Czêœciej wystêpowa³o uczulenie wœród pielêgniarek, które wiêcej godzin dziennie pracuj¹ w rêkawiczkach. Podobne spostrze enia poczynili Kowalski i wsp. [21]. Tak e Rudzki zauwa y³, e z³e znoszenie rêkawic gumowych dotyczy przede wszystkim pielêgniarek i stomatologów [27]. W badaniach w³asnych alergiê na lateks wykryto tylko u jednego chirurga, w pozosta- ³ych przypadkach by³y to natomiast pielêgniarki oddzia- ³ów zabiegowych, instrumentariuszki i sanitariusz pracuj¹cy w rêkawicach œrednio 7,8 godzin dziennie, podczas gdy œredni czas pracy chirurgów w badanej grupie wynosi³ 4,5 godziny. Wed³ug obserwacji Rudzkiego i wsp. [27] wzrasta liczba pracowników s³u by zdrowia zg³aszaj¹cych siê do dermatologa z powodu z³ego znoszenia rêkawic. Obserwacje polskich autorów nie s¹ jednak zbie ne z badaniami w krajach Europy Zachodniej, w których zakaz stosowania rêkawiczek pudrowanych spowodowa³ gwa³towny spadek czêstoœci wystêpowania uczulenia na lateks. Jak wspomniano powy ej, a 60% osób z badanej grupy zg³asza³o ró nego stopnia dyskomfort po za³o eniu rêkawiczek Wydaje siê, e u znacz¹cego odsetka pracowników s³u by zdrowia objawy zale ¹ od dra ni¹cego dzia- ³ania talku, wysuszenia r¹k i podra nienia przez czêsto u ywane przez te osoby œrodki czyszcz¹ce i dezynfekuj¹ce. Na podstawie badañ w³asnych mo na stwierdziæ, e wszyscy badani pracownicy kojarzyli wystêpuj¹ce u nich zmiany na skórze r¹k z alergi¹ na lateks, aden natomiast nie zdawa³ sobie sprawy ze znaczenia innych objawów, a tak e ewentualnego zagro enia, jakie niesie ze sob¹ wieloletnia ekspozycja na lateks, zw³aszcza u osób uczulonych i/lub obci¹ onych atopi¹. Ponadto, brak zainteresowania proponowanymi badaniami w dwóch du ych szpitalach, zw³aszcza wœród lekarzy, potwierdza wci¹ powszechny brak œwiadomoœci zagro enia, jakie stwarza uczulenie na lateks. Na podstawie przeprowadzonych badañ stwierdzono, e alergia IgE zale na na lateks jest znacz¹cym problemem wœród pracowników oddzia³ów zabiegowych, w badanej grupie 100 osób dotyczy³a 13% badanych. Alergia na lateks wystêpowa³a czêœciej wœród pielêgniarek i instrumentariuszek ni w grupie chirurgów, co wi¹za³o siê z d³u sz¹ dzienn¹ ekspozycj¹ na rêkawice lateksowe. Najczêstszym objawem uczulenia na lateks w przebadanej grupie by³ nie yt nosa. Warto podkreœliæ, e a 60% pracowników oddzia³ów zabiegowych zg³asza³o objawy nadwra liwoœci po kontakcie z rêkawicami lateksowymi, która u wiêkszoœci osób mia³a charakter wyprysku niealergicznego. Piœmiennictwo 1. Yip E, Cacioli P. The manufacture of gloves from natural rubber latex. J Allergy Clin Immunol 2002; suppl 10, 110, 2: 3-14. 2. Charous BL, Blanco C, Tarlo S i wsp. Natural rubber latex allergy after 12 years: Recommendations and perspectives. J Allergy Clin Immunol 2002; 109,1: 31-34. 3. Liebke C, Niggemann B, Wahn U. Sensitivity and allergy to latex in atopic and non atopic children. Pediatr All Immunol 1996; 7: 103-7. 4. Novembre E, Bernardini R, Brizzi I i wsp. The prevalence of latex allergy in children seen in a universitary hospital allergy. Allergy 1997; 52: 101-5. 5. Bernardini R, Novembre E, Lombardini E i wsp. Prevalence and risk factors for latex sensitization in patients with spina bifida. J Urolog 1998; 100: 1775-8. 6. Lieberman P. Anaphylactic reactions during surgical and medical procedures. J Allergy Clin Immunol 2002; suppl 10, 110, 2: 64-69. 7. Poley GE, Slater JE. Latex allergy. J Allergy Clin Immunol 2000; 105: 1054-62. 8. Tarlo SM, Susdsman GL, Holness DL. Latex sensitivity in dental studies and staff: a cross sectional study. J Allergy Clin Immunol 1997; 99: 396-401. 9. Turjanmaa K, Makinen-Kiljunen S, Reunala T i wsp. Natural latex rubber allergy: The European Experience. Immunol Allergy Clin North Am 2000; 15: 71-78. 10. Reunala T, Turjanmaa K, Alenius H i wsp. A significant decrease in the incidence of latex-allergic health care workers parallels with a decreasing percentage of highly allergenic latex gloves in the market in Finland. J Allergy Clin Immunol 2004; 113,2. 11. Schmengler J, Swen MalteJ. Decreasing incidence of occupational contact urticaria caused by natural rubber latex allergy in German health care workers. J Allergy Clin Immunol 2004; 114,2: 347-51. 12. Rudzki E, Parapura K. Alergia na rêkawice chirurgiczne. Alergia Astma Immunologia 2000; 5(4): 215-219. 13. Kelly KJ, Kurup VP, Reijula KA i wsp. The diagnosis of natural rubber latex allergy. J Allergy Clin Immunol 1994; 93: 813. 14. Hamilton RG, Peterson EL, Ownby DR. Clinical and laboratory based methods in the diagnosis of natural rubber latex allergy. J Allergy Clin Immunol 2002; suppl 10, 110: 47-56. 15. Hemery M, Rongier M, Dhivert-Donnadieu H i wsp. Diagnosis of natural latex allergy by the basotest method. J Allergy Clin Immunol 2004; suppl 113,2. 16. Editorial, Occupational latex allergy: the magnitude of the problem and its prevention. Clin Exp All 2000; 30: 458-60. 17. Turjanmaa K. Incidence of immediate allergy to latex gloves in hospital personel. Contact Dermatitis 1987;17: 270-5. 18. Johansson SGO, Bieber T, Danl R i wsp. Revised nomenclature for allergy for global use: Report of the Nomenclature Review Committee of the World Allergy Organisation, October 2003.J Allergy Clin Immunol 2004; 113: 832-6.

Romañska-Gocka K., Gocki J., bikowska-gotz M. i wsp. Wystêpowanie alergii na lateks w grupie 153 19. Johansson SGO, Hourihane JOB, Bousquet J i wsp. Zmodyfikowana terminologia alergologiczna. Stanowisko Europejskiej Akademii Alergologii i Immunologii Klinicznej. Alergia Astma Immunologia 2002; 7(1): 1-12. 20. Reduta T, Laudañska H, Chodynicka B. Reakcje na rêkawice lateksowe wœród pracowników bloku operacyjnego. Przegl Dermatol 1999; 86, 2: 137-141. 21. Kowalski ML, ucka D, Kowalewski M. Objawy alergii na wyroby lateksowe wœród lekarzy i pielêgniarek oddzia³ów zabiegowych. Medycyna 2000; 1995: 45-48. 22. Pa³czyñski C, Walusiak J, Hanke W i wsp. Natural rubber-latex immediate hypersensitivity in surgeaons. A cross-sectional study. Int Rev Allergol Clin Immunol 2000; 6,1: 15-19. 23. Kaczmarek RG, Silvermay BG, Gross TP i wsp. Prevalence of latex specific IgE antibodies in hospital personnel. Am All Asthma Immunol 1996; 76: 51-6. 24. Safadi GS, Corey EC, Taylor JS i wsp. Latex hypersensitivity in emergency medical revice providers. Am All Asthma Immunol 1996; 83: 17-23. 25. Grzybowski M, Ownby DR, Peyser PA i wsp. The prevalence of anti latex IgE antibodies among registered nurses. J Allergy Clin Immunol 1996; 98: 535-44. 26. Chodynicka B, Reduta T, Laudañska H i wsp. Badania nad uczuleniem na lateks wœród pracowników opieki zdrowotnej. Przegl Dermatol 1997; 84,3: 209-218. 27. Rudzki E, Rebandel P, Grzywa Z i wsp. Alergia na rêkawice gumowe. Przegl Dermatol 1996; 83,1: 17-22.