Encyklopedia prawa Prawo oświatowe System edukacji Dr hab. prof. AWF Jolanta Żyśko www.zysko.pl
Istota prawa Zgodnie z założeniami funkcjonalizmu prawniczego prawo jest tożsame ze zbiorem przepisów prawnych zawartych w tekstach prawnych lub ze zbiorem decyzji faktycznie podejmowanych przez sędziów i pracowników organów administracyjnych (prawo w działaniu). Według poglądu teoretyków państwa i prawa, nie ma prawa bez państwa. Psychologiczna teoria prawa Leona Petrażyckiego sprowadza prawo do pewnych przeżyć psychicznych, emocjonalnych człowieka. Dość szeroko rozpowszechniło się także uznawanie za prawo norm słusznych, które mają wynikać z różnorodnie rozumianej natury człowieka, świata, przyrody. Jest to tak zwane prawo natury.
Prawo - podstawowe definicje Prawo zespół norm (reguł postępowania) ustanowionych lub uznanych przez państwo, popartych przymusem ze strony państwa. System prawa danego państwa oznacza całokształt obowiązujących w określonym czasie przepisów prawnych tego państwa, uporządkowanych wg przyjętych kryteriów. Bardziej ogólnie można system prawny określić też jako uporządkowany zbiór norm prawnych.
Prawo - podstawowe definicje Norma prawna = hipoteza + dyspozycja + sankcja
Podział przepisów prawa Istnieje też podział na przepisy: nakazujące, zakazujące, uprawniające.
Obowiązywanie prawa Wyróżnia się trzy zakresy (aspekty) obowiązywania prawa: czasowy (temporalny), terytorialny, osobowy (personalny).
Podmioty prawa Wyróżnia się dwa rodzaje podmiotów prawa: osoby fizyczne, osoby prawne.
Osoba fizyczna jako podmiot prawa Osobą fizyczną jest każdy człowiek bez względu na wiek, płeć, stan zdrowia psychicznego czy fizycznego i tak dalej. Podmiotowość prawna ludzi rozpoczyna się w chwili urodzenia, czyli odłączenia od ciała matki, i trwa aż do śmierci. Każdej osobie fizycznej przysługuje zdolność prawna, czyli możliwość posiadania praw lub obowiązków w dziedzinie prawa cywilnego. Czynność prawna to taka czynność osoby fizycznej (lub prawnej), która zmierza do ustanowienia, zmiany lub zniesienia stosunku cywilnoprawnego przez złożenie odpowiedniego oświadczenia woli. Osoby fizyczne mogą: mieć pełną zdolność do czynności prawnych, mieć ograniczoną zdolność do czynności prawnych.
Osoby prawne Osobą prawną jest każda jednostka organizacyjna, której przepisy prawne przyznają zdolność prawną (art. 33-34 k.c.). Posiada ona własny majątek, nabywa prawa i obowiązki we własnym imieniu i na własną odpowiedzialność niezależnie od osób fizycznych, które wchodzą w jej skład. W systemie oświaty nie mają osobowości prawnej przedszkola, szkoły i placówki publiczne zakładane i prowadzone przez ministrów i jednostki samorządu terytorialnego, gdyż są one jednostkami lub zakładami budżetowymi (art. 70 ust. 1 u.s.o.).
Miejsce prawa oświatowego w systemie prawa Prawo oświatowe nie jest oddzielną gałęzią prawa, należy bowiem do prawa administracyjnego, a zasadnicza większość norm ma charakter publiczny.
Miejsce prawa oświatowego w systemie prawa Prawo administracyjne jest zespołem norm regulujących administracyjną działalność państwa. Prawo oświatowe obejmuje przepisy prawne różnej rangi regulujące działalność organów państwa i organów innych podmiotów prowadzących szkoły i placówki oświatowe, w dziedzinie oświaty, kształcenia i wychowania, a także stosunki prawne w tym zakresie. Prawo szkolne jest rozumiane jako całokształt przepisów prawnych regulujących działalność państwa w dziedzinie oświaty i wychowania, odnoszący się przede wszystkim do systemu szkolnictwa, czyli do szkół i innych zakładów oświatowo-wychowawczych oraz do całego nadzoru nad nim.
Źródła prawa Źródła powstania prawa: teoretyczne (prawo precedensowe, stanowione, naturalne) formalne materialne instytucjonalne decyzyjne Źródła poznania prawa: oficjalne
Formalne źródła prawa Do konstytucyjnych źródeł prawa powszechnie obowiązującego zaliczyć można: Konstytucję Rzeczypospolitej Polskie, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe, rozporządzenia, akty prawa miejscowego /Art. 87
Formalne źródła prawa a także: rozporządzenia Prezydenta RP z mocą ustawy wydawane zgodnie z art. 234 konstytucji tylko w sytuacjach nadzwyczajnych, przepisy stanowione przez organizację międzynarodową, do której należy Polska, jeżeli umowa międzynarodowa konstytuująca tę organizację przewiduje taką skuteczność prawną tych przepisów w prawie wewnętrznym /art. 91 ust. 3
Konstytucja Konstytucja to: ustawa zasadnicza wyposażona w najwyższą moc prawną, regulująca podstawy ustroju państwowego, określająca zasady organizacji i powoływania najwyższych ogniw aparatu państwowego oraz normująca podstawowe prawa i obowiązki obywatela.
Ustawa Ustawa jest najwyższym po konstytucji aktem prawnym. To akt normatywny uchwalony przez Sejm z udziałem Senatu. Żaden inny organ nie może wydać ustawy, co jest konsekwencją przyjętej od Monteskiusza zasady trójpodziału władzy.
Ratyfikowane umowy międzynarodowe Rzeczypospolita Polska przestrzega wiążącego ja prawa międzynarodowego (art. 9 konstytucji). Jeżeli chodzi o zasadnicze źródła prawa międzynarodowego, czyli umowy międzynarodowe, to podstawowe znaczenie ma ich podział na umowy ratyfikowane i nieratyfikowane. Ratyfikacja umów międzynarodowych należy do prezydenta jako głowy państwa. Wyjątkowa regulacja konstytucyjna dotyczy stosowania na terytorium naszego państwa prawa europejskiego (wspólnotowego). Zgodnie z art. 91 ust. 3 konstytucji, gdy wynika to z ratyfikowanej umowy międzynarodowej powołującą do życia organizację międzynarodową, prawo przez nią stanowione jest stosowane bezpośrednio i ma w przypadku kolizji pierwszeństwo przed ustawami. Należy wówczas stosować prawo wspólnotowe, a nie ustawodawstwo polskie.
Rozporządzenia Rozporządzenia są to akty wykonawcze do ustaw (art. 92 ust. 1 konstytucji) oraz normatywne wydawane na podstawie szczegółowych upoważnień ustawowych przez organy władzy wykonawczej. Konstytucja RP wskazuje enumeratywnie organy upoważnione do wydawania rozporządzeń. Są to: Prezydent RP, Rada Ministrów, Prezes Rady Ministrów, ministrowie kierujący działami administracji rządowej, Krajowa Rada Radiofonii i Telewizji.
Źródła prawa miejscowego Zgodnie z postanowieniami art. 87 ust. 2 konstytucji akty prawa miejscowego są źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej na obszarze działania organów, które je ustanowiły. Organy samorządu terytorialnego i terenowe organy administracji rządowej na podstawie i w granicach upoważnień zawartych w ustawach ustanawiają akty prawa miejscowego (art. 94 konstytucji). Warunkiem wejścia w życie aktów prawa miejscowego jest ich ogłoszenie (art. 88 konstytucji).
Prawo miejscowe Można wyróżnić trzy główne rodzaje aktów prawa miejscowego stanowionych przez terenowe organy administracji rządowej i jednostki samorządu terytorialnego: akty zawierające statuty, akty zawierające przepisy wykonawcze, przepisy porządkowe Statuty mogą mieć dwojaki charakter: albo aktów o charakterze wewnętrznym (np. statuty szkół i publicznych placówek oświatowych) przyjmowanych w formie uchwał odpowiednich organów prowadzących, albo aktów powszechnie obowiązujących na danym terenie (np. statuty gmin, powiatów i samorządowych województw).
Prawo wewnętrzne Źródła prawa wewnętrznego odgrywają szczególnie dużą rolę w faktycznym funkcjonowaniu organów administracji, w tym administracji oświatowej, gdyż są to przepisy prawne obowiązujące tylko jednostki organizacyjne podległe organowi wydającemu te akty. Akty prawa wewnętrznego są skierowane do jednostek organizacyjnych, podporządkowanych organowi wydającemu akt, oraz do pracowników tej jednostki albo w przypadku zakładów administracyjnych do ich użytkowników (np. uczniów, studentów, czytelników w bibliotece). Akty prawa wewnętrznego stanowią najbardziej zróżnicowaną kategorię źródeł prawa. krąg organów stanowiących przepisy wewnętrzne nie został ściśle określony.
Prawo wewnętrzne Akty wewnętrzne noszą różne nazwy. Należą tu regulaminy, instrukcje, okólniki, pisma okólne, statuty i tym podobne. Te źródła prawa mogą mieć różny charakter. O zaliczeniu statutów do aktów prawa wewnętrznego lub zewnętrznego decyduje treść i sposób oznaczenia adresata. Tak na przykład statut gminy jest aktem prawa powszechnie obowiązującego, a statut placówki oświatowej aktem prawa wewnętrznego.
Źródła prawa w sporcie wg W. Cajsela Konstytucja Regulaminy organizacji sportowych Ustawy Rozporządzenia Rozporządzenia Ustawy Regulaminy organizacji sportowych Konstytucja Ujęcie pozytywistyczne Perspektywa socjologicznej szkoły prawa
System edukacji narodowej podstawa prawna Ustawa o systemie oświaty z dnia 7 września 1991 r. (Dz. U. Nr 95, poz. 425)
Akty okołoustawowe Akty zmieniające - 59 Akty wykonawcze - 415 Akty uchylone, nieobowiązujące 243
Preabuła Oświata w Rzeczypospolitej Polskiej stanowi wspólne dobro całego społeczeństwa; kieruje się zasadami zawartymi w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, a także wskazaniami zawartymi w Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, Międzynarodowym Pakcie Praw Obywatelskich i Politycznych oraz Konwencji o Prawach Dziecka. Nauczanie i wychowanie - respektując chrześcijański system wartości za podstawę przyjmuje uniwersalne zasady etyki. Kształcenie i wychowanie służy rozwijaniu u młodzieży poczucia odpowiedzialności, miłości ojczyzny oraz poszanowania dla polskiego dziedzictwa kulturowego, przy jednoczesnym otwarciu się na wartości kultur Europy i świata. Szkoła winna zapewnić każdemu uczniowi warunki niezbędne do jego rozwoju, przygotować go do wypełniania obowiązków rodzinnych i obywatelskich w oparciu o zasady solidarności, demokracji, tolerancji, sprawiedliwości i wolności.
System edukacji w Polsce
System oświaty Przedszkola, w tym z oddziałami integracyjnymi i specjalne, Szkoły: Podstawowe, w tym: specjalne, integracyjne z oddziałami integracyjnymi i sportowymi, sportowe i mistrzostwa sportowego, Gimnazja, w tym: specjalne, integracyjne, z oddziałami integracyjnymi, dwujęzycznymi, sportowymi i przysposabiającymi do pracy, sportowe i mistrzostwa sportowego, Szkoły ponadgimnazjalne, w tym: specjalne, integracyjne, z oddziałami integracyjnymi, dujęzycznymi i sportowymi, sportowe i mistrzostwa sportowego,
System oświaty Placówki oświatowo-wychowawcze, wychowawcze, w tym szkolne schroniska młodzieżowe umożliwiające rozwijanie zainteresowań i uzdolnień oraz korzystanie z różnych form wypoczynku i organizacji czasu wolnego, Placówki kształcenia ustawicznego, placówki kształcenia praktycznego oraz ośrodki dokształcania i doskonalenia zawodowego, umożliwiające uzyskanie i uzupełnianie wiedzy ogólnej, umiejętności i kwalifikacji zawodowych, Placówki artystyczne ogniska artystyczne umożliwiające rozwijanie zainteresowań i uzdolnień artystycznych,
System oświaty Poradnie psychologiczno pedagogiczne, w tym poradnie specjalistyczne, udzielające dzieciom, młodzieży, rodzicom i nauczycielom pomocy psychologiczno-pedagogicznej, pedagogicznej, a także pomocy uczniom w wyborze kierunku kształcenia i zawodu, Młodzieżowe ośrodki wychowawcze, młodzieżowe ośrodki socjoterapii, specjalne ośrodki szkolno- wychowawcze oraz specjalne ośrodki wychowawcze dla dzieci i młodzieży wymagających stosowania specjalnej organizacji nauki, metod pracy i wychowania, a także ośrodki umożliwiające dzieciom i młodzieży upośledzonym umysłowo i niepełnosprawnym realizację odpowiednio obowiązku szkolnego i obowiązku nauki,
System edukacji Placówki zapewniające opiekę i wychowanie uczniom w okresie pobierania nauki poza miejscem stałego zamieszkania, Ochotnicze Hufce Pracy w zakresie kształcenia i wychowania ich uczestników, Zakłady kształcenia i doskonalenia nauczycieli, Biblioteki pedagogiczne Kolegia pracowników służb społecznych
System oświaty Obszar funkcjonowania Orany prowadzące Regulacje statutu szkoły Rekrutacja uczniów i koszty nauki Szkoła / placówka/ publiczna Państwo, jednostki samorządu terytorialnego (JST), Osoby prawne inne niż JST, osoby fizyczne Musi uwzględniać regulacje USO i regulacje ramowego statutu szkoły publicznej Przeprowadza rekrutację uczniów na zasadzie powszechnej dostępności (podstawowa i gimnazjum muszą przyjąć uczniów z obwodu szkoły), Zapewnia bezpłatne nauczanie w zakresie ramowych planów nauczania Szkoła / placówka/ niepubliczana Osoby prawne inne niż państwo i JST, Osoby fizyczne Musi uwzględniać regulacje USO Nie ma takiego obowiązku Może wyznaczyć czesne na pokrycie kosztów działalności
System oświaty Obszar funkcjonowania Skreślenie ucznia z listy Nadzorowanie obowiązku szkolnego Świadectwa i dyplomy Szkoła publiczna Dyrektor szkoły może jedynie wnioskować do kuratora o przeniesienie ucznia podlegającego obowiązkowi szkolnemu do innej szkoły, Dyrektor szkoły nadzoruje wypełnianie obowiązku szkolnego dla uczniów zamieszkałych w obwodzie szkoły, Możliwe uzyskanie świadectw i dyplomów państwowych Szkoła niepubliczna Dyrektor może dokonać skreślenia takiego ucznia na podstawie statutu szkoły Dyrektor szkoły powiadamia dyrektora szkoły publicznej o wypełnianiu tego obowiązku Może mieć uprawnienia szkoły publicznej do wydawania świadectw i dyplomów państwowych jeśli spełnia warunki (szkoły podstawowe i gimnazja muszą)
Obowiązek nauki Art.. 14.3 Dziecko w wieku 5 lat jest obowiązane odbyć roczne przygotowanie przedszkolne w przedszkolu, oddziale przedszkolnym zorganizowanym w szkole podstawowej lub innej formie wychowania przedszkolnego.
Obowiązek szkolny Art. 15. 1. Nauka jest obowiązkowa do ukończenia 18 roku życia. 2. Obowiązek szkolny dziecka rozpoczyna się z początkiem roku szkolnego w tym roku kalendarzowym, w którym dziecko kończy 6 lat oraz trwa do ukończenia gimnazjum, nie dłużej jednak niż do ukończenia 18 roku życia.
Dziękuję za uwagę