Comperia.pl to pierwsza w Polsce internetowa, kompleksowa porównywarka produktów finansowych, zawierająca między innymi:

strona 1- Numer 1-III kwartał

Comperia.pl to pierwsza w Polsce internetowa, kompleksowa porównywarka produktów finansowych, zawierająca między innymi: Unikalną sekcję narzędziową: porównywarki kredytów hipotecznych, gotówkowych, samochodowych, kart kredytowych, lokat bankowych, kont osobistych, oszczędnościowych i funduszy inwestycyjnych, produktów strukturyzowanych; Rozbudowaną sekcję merytoryczną, w tym dział Raportów i Rankingów oraz Nowości Finansowych; Profesjonalną redakcję, składającą się z osób związanych z rynkiem finansowym od kilkunastu lat; Treści skierowane zarówno do osób, które miały juŝ do czynienia z produktami finansowymi, jak i osób poszukujących podstawowych informacji. Analizy, komentarze, porady przygotowane przez Comperia.pl są szeroko cytowane i publikowane w mediach (m. in. Dziennik Gazeta Prawna, Gazeta Wyborcza, Rzeczpospolita, Polska The Times, Parkiet, Puls Biznesu, Super Express, Metro, Fakt, Echo Miasta, Program Pierwszy Polskiego Radia czy Program Trzeci Polskiego Radia ). Nasi eksperci regularnie pojawiają się równieŝ w programach telewizyjnych (TVN, TV Biznes, TVN24, TVN CNBC, TVP, Polsat). Zespół analityków Comperia.pl przygotowuje wiele publikacji z zakresu finansów osobistych, w tym między innymi unikalny, cykliczny raport Hipotrendy, Obserwator Procentowy, Portfele Comperii, Market Flash, Kredytometr Comperii, Barometr Comperii, Kontometr czy Indeks ZadłuŜenia. Współpracujemy z szeregiem instytucji finansowych, w szczególności z bankami (Bank BGś, Bank Zachodni WBK, Credit Agricole, BNP Paribas, Millennium, mbank, MultiBank, Pekao, Polbank EFG, Santander Consumer Bank, Toyota Bank) i największymi firmami doradztwa finansowego (Open Finance, Expander, Golden EGG, Notus). W gronie naszych partnerów znajdują się takŝe portale internetowe GazetaDom.pl, Wyborcza.biz, PB.pl, rp.pl. Comperia.pl stale rozszerza bazę partnerów, tym samym zwiększając moŝliwość zakupu produktów finansowych on-line. Comperia.pl S.A. z siedzibą w Warszawie, ul. Domaniewska 47, zarejestrowana w Sądzie Rejonowym dla Miasta Stołecznego Warszawy, Wydziale XIII Gospodarczym - rejestrowym pod numerem 0000390656, NIP: 951 220 9854, o opłaconym w całości kapitale zakładowym wynoszącym 133.595,00 złotych. W grupie Comperia znajduje się kilka portali o tematyce finansowej: comperia.pl, banki.pl, autoa.pl, kontoteka.pl, comperialead.pl. strona 2- Numer 1-III kwartał

O Raporcie Raport Hipotrendy składa się z dwóch części. Pierwsza część Raportu to analiza struktury popytu na produkty hipoteczne, a więc zapotrzebowania w zakresie celów finansowania, okresów spłaty, waluty kredytu itd. Dane wykorzystane do stworzenia tej części Raportu pochodzą od uŝytkowników wyszukiwarki, a więc klientów indywidualnych, doradców finansowych, doradców bankowych. Druga część Raportu skupia się na prezentacji tendencji związanych z elementami cenowymi oferty bankowej. Chodzi o zobrazowanie jak na przestrzeni ostatnich miesięcy kształtował się koszt obsługi zobowiązań hipotecznych ze wskazaniem na moŝliwe przyczyny zaobserwowanych zjawisk. Dane wykorzystane do stworzenia tej części Raportu w duŝej mierze mają charakter ogólnodostępny (stopy procentowe, kursy walutowe) lub pochodzą z banków kredytodawców. Metodologia Comperia.pl Analiza struktury popytu Raport Hipotrendy powstał w oparciu o zapytania zgłaszane przez uŝytkowników wyszukiwarki, a więc klientów indywidualnych, pracowników banków, a takŝe firm doradztwa finansowego. KaŜde zgłoszenie jest zapisywane w stworzonej specjalnie w tym celu bazie. Prowadzone wewnętrznie statystyki obrazują charakterystykę zapotrzebowania klientów w zakresie wszelkich parametrów oferty, a więc: celów kredytowania, formy zabezpieczenia, okresu kredytowania, waluty itd. Obecnie miesięcznie zgłaszanych jest juŝ ponad 150 tys. zapytań dotyczących kredytu hipotecznego, pochodzących z całego kraju, co wynika ze specyfiki funkcjonowania medium jakim jest Internet. Wyszukiwanie produktów finansowych przez Internet z roku na rok staje się coraz bardziej popularne. strona 3- Numer 1-III kwartał

Analiza kosztów kredytu Prezentowany raport Hipotrendy ukazuje zmiany wysokości rat kredytowych (Kredytometr Comperia.pl) oraz całkowitych kosztów kredytu hipotecznego (Barometr Comperia.pl) w czasie w ujęciu tygodniowym oraz miesięcznym. Kredytometr Comperia.pl Obliczenia, analizy, wykresy zawarte w Kredytometrze Comperia.pl zostały przygotowane na bazie danych dla modelowego kredytu wysokości 200 tys. zł zaciągniętego 10 września 2007 r. (okres spłaty 30 lat) oddzielnie dla czterech walut: PLN, CHF, EUR i USD. Raport przedstawia zmiany rat kredytowych w oparciu o zmiany stawek WIBOR 3-miesięczny (kredyty w PLN) oraz LIBOR 3-miesięczny (kredyty w CHF, EUR i USD). W podanych ratach kredytowych uwzględniony jest równieŝ kurs wypłaty z dnia 10 września 2007 r. oraz kurs spłaty w kolejnych dniach kalkulacji Kredytometru, co umoŝliwia uwzględnienie spread u walutowego dla kaŝdego kredytu denominowanego w walucie obcej. Raty, stawki WIBOR / LIBOR oraz kursy spłaty wykorzystane w Kredytometrze Comperia.pl aktualizowane są co tydzień, począwszy od 10 września 2007 r. Oprocentowanie dla naszego modelowego kredytu zostało wyliczone na podstawie stawek WIBOR 3-miesięczny / LIBOR 3-miesięczny (dla EUR, CHF oraz USD) oraz średnich poziomów marŝ dla ofert wg Comperia.pl. Przedstawione na wykresach kursy (które są równieŝ wykorzystywane do obliczania rat dla kredytów denominowanych w walutach obcych) są średnimi kursami wykorzystywanymi przez banki do wyliczania wysokości rat kredytów walutowych. Kursy obliczane są na podstawie tabel kursowych z ponad 20 banków publikowanych w kolejnych dniach wyliczania rat na potrzeby Kredytometru Comperia.pl. Kredytometr Comperia.pl ukazuje zmiany w kosztach miesięcznych rat kredytowych dla czterech walut, w których zaciągane są kredyty hipoteczne. Analiza Kredytometru wskazuje na skalę oraz przyczyny wahań rat kredytowych. Wskazuje równieŝ na róŝnice w wysokości rat w zaleŝności od wybranej waluty kredytu. strona 4- Numer 1-III kwartał

Barometr Comperia.pl Wskaźnik obejmuje wszystkie elementy oferty kredytowej składające się na koszt dla klienta, a więc: prowizję wszelkiego rodzaju ubezpieczenia (niskiego wkładu, na Ŝycie, inne wymagane przez bank) odsetki spread (w przypadku kredytów walutowych) wycenę nieruchomości Wskaźnik odnosi się do kosztu kredytu w dniu publikacji wskaźnika. W przypadku kredytów walutowych wskaźnik uwzględnia miesięczną zmianę kursów walutowych oraz spread walutowy. Barometr Hipoteczny jest wyliczany zawsze dla kredytu o tej samej wysokości (250 tys. zł) i dla tego samego okresu spłaty (30 lat).wskaźnik stanowi średni poziom kosztu kredytu dla 10 najtańszych ofert bankowych. Komentując zmiany barometru moŝemy wskazywać na przyczyny tego zjawiska (zmiana oprocentowania, kosztów przyznania, wysokości spread u itd.). Historia publikacji wskaźnika będzie czytelnie pokazywać procesy dokonujące się na rynku kredytów. Wskaźnik przyjmuje wartości w punktach. KaŜde 1 tys. zł kosztu to jeden punkt dla wskaźnika. Dla przykładu, jeŝeli wyliczony całkowity koszt kredytu wynosi 300 tys. zł, to wysokość wskaźnika wyniesie 300 pkt. strona 5- Numer 1-III kwartał

Prawa autorskie. ZastrzeŜenia. Wszelkie szacunki, prognozy i wnioski zawarte w raporcie oparte są na wiedzy i doświadczeniu Comperia.pl S.A. (COMPERIA) w zakresie analizy rynku kredytów hipotecznych. COMPERIA zastrzega sobie prawo zmiany opinii wyraŝanych w raporcie w sytuacji pozyskania informacji, które nie były dostępne w momencie jego powstawania. Raport zawiera opinie COMPERIA i nie moŝe być podstawą do jakichkolwiek roszczeń względem COMPERIA zgłaszanych przez jego Czytelników w związku z podjętymi na jego podstawie czynnościami lub działaniami lub ich zaniechaniem. Wszelkie prawa do niniejszego raportu przysługują COMPERIA. Zwielokrotnianie oraz publikowanie raportu w części lub w całości wymaga wcześniejszej zgody COMPERIA lub podania źródła: PORÓWNYWARKA FINANSOWA COMPERIA.PL. Raport został opracowany przez analityków Comperia.pl: Jacka Kasperczyka i Marcina Zienkiewicza. strona 6- Numer 1-III kwartał

Część 1 Analiza struktury popytu strona 7- Numer 1-III kwartał

Cele kredytowania W ostatnich dwóch kwartałach na rynku regularnie pojawiały się promocyjne oferty na zakup mieszkania. Mimo to, w porównaniu do drugiego półrocza ubiegłego roku procentowy udział zainteresowania kredytem hipotecznym na zakup mieszkania w ogólnej liczbie zapytań znacząco zmalał. Udział zapytań o taki kredyt zmalał o 5 pkt. proc. w porównaniu z analogicznym okresem roku. Tabela 1: Cele kredytowania Cele kredytowania IV kw. I kw. II kw. Zmiana kw./kw. Zakup 82,70% 83% 79,40% 77,67% 77,63% 0,04 p.p. Refinansowa nie 1,43% 1,93% 3,07% 3,65% 3,78% 0,13 p.p. PoŜyczka 2,60% 3,80% 5,87% 7,34% 7,25% 0,09 p.p. Budowa domu 12,65% 10,70% 11,04% 10,58% 10,44% 0,14 p.p. Konsolidacja 0,62% 0,58% 0,63% 0,76% 0,90% 0,14 p.p. Źródło: Porównywarka finansowa Comperia.pl W porównaniu z III kwartałem roku nastąpił znaczący wzrost udziału zapytań o poŝyczkę hipoteczną oraz refinansowanie nieruchomości. Pozytywnym zjawiskiem jest relatywnie niskie zainteresowanie konsolidacją kredytów. Oznacza to, Ŝe Polacy nie mają większych problemów z obsługą zaciąganych kredytów. strona 8- Numer 1-III kwartał

Przedmiot kredytowania Ponad 97 proc. zapytań na przestrzeni ubiegłego roku dotyczyła kredytu hipotecznego na mieszkanie lub dom. Sfinansowanie zakupu działki kredytem hipotecznym wydaje się rozwiązaniem rzadkim- takiego rozwiązania dotyczyło mniej niŝ 3 proc. zapytań. Tabela 2: Przedmiot kredytowania Przedmiot kredytowania IV kw. I kw. II kw. Zmiana kw./kw. Mieszkanie lub dom 96,72% 97,28% 97,67% 97,17% 97,39% 0,22 p.p. Działka 3,28% 2,72% 2,33% 2,83% 2,61% 0,22 p.p. Źródło: Porównywarka finansowa Comperia.pl W przypadku kredytu hipotecznego, Polacy znacznie bardziej preferują zakup mieszkania lub domu. Niskie zainteresowanie zakupem ziemii wynika z faktu, Ŝe większość zapytań dotyczy kredytu na zakup mieszkania a nie budowę domu. Zainteresowanie kredytami na działkę jest więc równieŝ niewielkie. Wysokość kredytu W porównaniu z poprzednim kwartałem, rozkład popularności poszczególnych kwot kredytu nie uległ znaczącym wahaniom. Dla większości zakresów zmiana kwartał do kwartału nie przekroczyła 0,35 pkt. proc. strona 9- Numer 1-III kwartał

Tabela 3: Wysokość kredytu Wysokość kredytu IV kw. I kw. II kw. Zmiana kw./kw. 10-50 tys. 3,03% 2,90% 3,12% 3,53% 3,61% 0,08 p.p. 50-100 tys. 9,10% 7,90% 8,10% 8,57% 8,90% 0,33 p.p. 100-150 tys. 9,58% 8,93% 11,13% 12,64% 12,46% 150-200 tys. 25,22% 16,79% 14,53% 13,06% 16,89% 200-250 tys. 28,58% 35,35% 35,85% 35,93% 31,99% 250-300 tys. 9,48% 10,14% 9,49% 8,76% 8,77% 300-350 tys. 3,55% 3,83% 4,20% 4,35% 4,19% 350-400 tys. 3,34% 3,47% 3,78% 3,83% 3,94% 400-450 tys. 1,44% 1,77% 2,31% 2,36% 2,23% 450-500 tys. 1,74% 2,02% 1,85% 2,00% 1,86% 500-550 tys. 0,62% 0,97% 0,82% 0,79% 0,81% 550-600 tys. 0,85% 0,97% 1,03% 0,94% 1,02% 600 tys. - 2 mln 2,94% 4,22% 3,24% 2,81% 2,87% 0,18 p.p. 3,83 p.p. 3,94 p.p. 0,01 p.p. 0,16 p.p. 0,11 p.p. 0,13 p.p. 0,14 p.p. 0,02 p.p. 0,08 p.p. 0,06 p.p. Źródło: Porównywarka finansowa Comperia.pl Największą popularnością odznaczają się produkty hipoteczne na kwotę 50-300 tys. Blisko 80 proc. zapytań dotyczyło tego zakresu kwot. Prawie połowa zapytań odnosi się natomiast do produktów hipotecznych na kwotę 150-250 tys. zł. Na podstawie średnich strona 10- Numer 1-III kwartał

cen transakcyjnych metra kwadratowego mieszkania w wybranych miastach Polski opublikowanych w raporcie AMRON-SARFiN 2/ przygotowanego na zlecenie Związku Banków Polskich kwota kredytu w wysokości 200 tys. zł wystarczy na zakup mieszkania o powierzchni 25,5 metra kwadratowego w Warszawie oraz 58 metrów kwadratowych w aglomeracji katowickiej. Cena metra kwadratowego w Warszawie była najwyŝszą z wymienionych, natomiast w aglomeracji katowickiej najniŝszą spośród badanych miast Polski. Wykres 1: Udział zapytań o kredyt w poszczególnych przedziałach jego wysokości Źródło: porównywarka finansowa Comperia.pl Okres kredytowania strona 11- Numer 1-III kwartał

PoniŜsza tabela wskazuje wyraźnie, Ŝe największy jest popyt na produkty hipoteczne z okresem kredytowania 25-30 lat. Wynika to z faktu, iŝ jest to najdłuŝszy moŝliwy okres kredytowania u większości banków na rynku. Wprawdzie niektóre instytucje finansowe pozwolą na spłatę zaciągniętych zobowiązań w okresie nawet 50 lat, lecz aby móc zaciągnąć kredyt z tak długim okresem kredytowania trzeba być w wieku 25 lat, kiedy niewiele osób posiada zdolność kredytową. Warto pamiętać, Ŝe w większości banków, kredytobiorca w momencie spłaty ostatniej raty moŝe mieć najwyŝej 75 lat. Tabela 4: Okres kredytowania Okres kredytowania IV kw. I kw. II kw. Zmiana kw./kw. 3-5 lat 5-10 lat 10-15 lat 15-20 lat 20-25 lat 25-30 lat 30-50 lat 1,46% 1,31% 1,48% 1,69% 1,84% 5,53% 4,80% 4,77% 5,43% 5,68% 4,75% 4,29% 4,39% 4,66% 4,79% 8,26% 8,21% 11,23% 12,90% 12,77% 4,31% 4,04% 4,48% 4,40% 4,35% 70,42% 72,12% 68,60% 66,28% 65,59% 5,05% 5,00% 4,86% 4,39% 4,79% 0,15 p.p. 0,25 p.p. 0,13 p.p. 0,13 p.p. 0,05 p.p. 0,69 p.p. 0,40 p.p. Źródło: Porównywarka finansowa Comperia.pl Wymienione powyŝej warunki oraz zapisy rekomendacji Komisji Nadzoru Finansowego dotyczące liczenia zdolności kredytowej sprawiają, Ŝe w praktyce najdłuŝszym okresem na jaki zaciągany jest kredyt to właśnie 25-30 lat. Z drugiej strony, krótszy okres kredytowania oznacza duŝo wyŝsze miesięczne raty, co równieŝ hamuje zainteresowanie kredytami o niŝszym okresie kredytowania. strona 12- Numer 1-III kwartał

Wykres 2: Udział zapytań o kredyt w poszczególnych przedziałach długości jego spłaty Źródło: porównywarka finansowa Comperia.pl Wysokość kredytu w stosunku do wartości zabezpieczenia W III kwartale roku najwięcej zapytań dotyczyło kredytów hipotecznych ze wskaźnikiem LTV (Loan to Value) z przedziału 50-80 proc. Oznacza to, Ŝe uŝytkownicy porównywarki finansowej Comperia.pl planują wniesienie wkładu własnego na poziomie 30-50 proc. wartości nieruchomości. Tabela 5: Wysokość kredytu w stosunku do wartości zabezpieczenia strona 13- Numer 1-III kwartał

Wartość LTV IV kw. I kw. II kw. Zmiana kw./kw. 1-30% 30-50% 50-80% 4,42% 4,09% 4,80% 5,39% 5,32% 9,60% 9,55% 10,76% 10,66% 13,79% 54,61% 53,21% 53,01% 54,27% 50,24% 0,07 p.p. 3,13 p.p. 4,03 p.p. 80-100% 29,25% 31,27% 29,75% 27,90% 29,05% 100-130% 1,52% 1,34% 1,18% 1,26% 1,08% 1,15 p.p. 0,18 p.p. Źródło: Porównywarka finansowa Comperia.pl Prawie co trzecie zapytanie dotyczyło przedziału LTV 80-100 proc. Jeszcze przed 2-3 latami, kredytami z niskim wkładem własnym lub bez wkładu własnego interesowało się ponad 60 proc. uŝytkowników. Warto jednak przypomnieć, Ŝe w tamtym okresie dominowały kredyty we franku szwajcarskim i moŝna było je zaciągać nawet bez wkładu własnego. Dziś z powodu ograniczeń rekomendacji Komisji Nadzoru Finansowego trudno o zaciągnięcie kredytu hipotecznego w walucie obcej z tak niskim wkładem własnym. Wykres 3: Udział zapytań o kredyt w poszczególnych przedziałach LTV Źródło: porównywarka finansowa Comperia.pl Waluta kredytu strona 14- Numer 1-III kwartał

Największą popularnością na przestrzeni ostatniego roku cieszą się kredyty hipoteczne w polskich złotych. KaŜdego kwartału około 75 proc. zapytań dotyczy finansowania rodzimą walutą. Tabela 6: Udział zapytań o kredyt w zaleŝności od jego waluty Waluta kredytu IV kw. I kw. II kw. Zmiana kw./kw. PLN EUR CHF USD 75,44% 76,13% 75,55% 74,21% 73,77% 15,83% 15,30% 15,42% 14,69% 14,41% 7,50% 7,06% 7,62% 9,65% 10,39% 1,23% 1,51% 1,41% 1,46% 1,43% 0,44 p.p. 0,28 p.p. 0,74 p.p. 0,03 p.p. Źródło: Porównywarka finansowa Comperia.pl Wzrost zainteresowania kredytami we frankach szwajcarskich moŝe wynikać z wysokiego kursu tej waluty. Zaciągnięcie kredytu w walucie obcej po wysokim kursie moŝe pozwolić na przewalutowanie go na złotego w późniejszym okresie i znaczne zmniejszenie salda zadłuŝenia. Dodatkowo, w ostatnim kwartale weszła w Ŝycie ustawa antyspreadowa, która zmniejsza miesięczne obciąŝenie z tytułu tego kredytu. Te dwa czynniki mogły zwiększyć zainteresowanie kredytem hipotecznym w szwajcarskiej walucie. W ostatnich miesiącach banki zaczęły wycofywać ze swojej oferty kredyty hipoteczne we frankach szwajcarskich, więc w przyszłych kwartałach zainteresowanię tą walutą powinno znów się osłabić. strona 15- Numer 1-III kwartał

Wykres 4: Udział zapytań o kredyt w poszczególnych walutach Źródło: porównywarka finansowa Comperia.pl Podsumowanie Polityka banków i regulatorów rynku kredytów hipotecznych stała się bardziej restrykcyjna po kryzysie finansowym w ostatnich latach. Trzy lata temu dominujące były kredyty we frankach szwajcarskich z niskim wkładem własnym. W III kwartale roku dominują kredyty hipoteczne w polskim złotym, a klient jest skłonny wnieść większy wkład własny. Wprawdzie z powodu znacznych wahań kursu walutowego CHF/PLN nastąpiło zwiększone zainteresowanie kredytem hipotecznym w tej walucie, to jednak z powodu ograniczonej podaŝy tego typu kredytów na rynku, w kolejnych kwartałach zainteresowanie klientów tą walutą spadnie. strona 16- Numer 1-III kwartał

Część 2 Analiza kosztów kredytu strona 17- Numer 1-III kwartał

Kredytometr Comperia.pl PoniŜsze wykresy i tabele obrazują wysokość miesięcznych kosztów obsługi przykładowego kredytu hipotecznego oraz ich zmianę na przestrzeni ostatnich 3 miesięcy. Dodatkowo przedstawiono zmiany w/w kosztów w ostatnich czterech kwartałach przyjmując do obliczeń wartości średnie z danego kwartału. Szczegółowe informacje na temat metodologii uŝytej do stworzenia Kredytometru są dostępne we wstępie do niniejszego opracowania. Raty kredytowe Wykres 5: Miesięczna zmiana wysokości rat kredytowych strona 18- Numer 1-III kwartał

Tabela 7: Miesięczna zmiana wysokości rat kredytowych Miesięczna zmiana wysokości rat kredytu w okresie lipiec-wrzesień r. (wartości średniomiesięczne) Waluta Lipiec Sierpień Wrzesień Zmiana w zł Zmiana % PLN 1160,80 1162,58 1165,56 4,76 0,41% CHF 1064,77 1147,53 1104,82 40,05 3,76% EUR 929,06 954,68 991,06 62,00 6,67% USD 783,11 807,58 870,57 87,46 11,17% Źródło: porównywarka finansowa Comperia.pl Wykres 6: Kwartalna zmiana wysokości rat kredytowych strona 19- Numer 1-III kwartał

Tabela 8: Kwartalna zmiana wysokości rat kredytowych Kwartalna zmiana wysokości rat kredytowych w okresie IV kw. - r. (wartości średniokwartalne) Waluta IV kw. I kw. II kw. Zmiana w zł Zmiana % PLN 1057,07 1084,79 1124,97 1162,95 105,88 10,02% CHF 948,78 974,53 1002,23 1108,92 160,14 16,88% EUR 858,52 862,51 902,43 957,99 99,47 11,59% USD 822,46 816,61 772,12 819,43-3,03-0,37% Źródło: porównywarka finansowa Comperia.pl Kredyt w PLN Raty kredytów w złotych w minionych trzech miesiącach zachowywały się bardzo stabilnie. RóŜnica w wysokości raty wrześniowej względem raty płaconej w lipcu br. jest tylko kosmetyczna i wynosi poniŝej 5 złotych. Sytuację taką moŝna wytłumaczyć w miarę stabilną sytuacją gospodarczą w naszym kraju oraz brakiem decyzji Narodowego Banku Polskiego dotyczących zmian stóp procentowych w analizowanym okresie. Nieco inaczej przedstawia się sytuacja, gdy porównamy zmiany wysokości rat w ostatnich czterech kwartałach. W tym wypadku widać doskonale, Ŝe poziom średniej raty w r. jest o blisko 106 złotych wyŝszy aniŝeli w IV kw. r. Zmiana na poziomie 10 proc. wynikła przede wszystkim z podwyŝek stóp procentowych dokonanych przez polski bank centralny, które miały miejsce w styczniu, kwietniu, maju i czerwcu br. Jak doskonale wiadomo zmiana stóp procentowych dokonywana przez bank centralny wpływa na kształtowanie się rynkowych stóp procentowych będących jednocześnie częścią składową oprocentowania kredytów. WyŜsze oprocentowanie kredytów to z kolei wyŝsza wysokość rat. strona 20- Numer 1-III kwartał

Kredyt w CHF Ostatnie trzy miesiące nie były dobre dla osób posiadających zobowiązanie we franku szwajcarskim. Wysokość raty naszego modelowego kredytu we wrześniu br. była wyŝsza od lipcowej o ponad 40 złotych. Przyczyn takiego stanu rzeczy naleŝy upatrywać w mocnym osłabieniu polskiego złotego wobec szwajcarskiej waluty. Jeszcze gorzej sytuacja wygląda jeśli spojrzymy na zmiany wysokości rat w minionych kwartałach. Jeszcze w IV kw. roku średnia wysokość płaconych rat kredytowych wynosiła niespełna 950 złotych, a w r. była juŝ o ponad 160 złotych wyŝsza i wyniosła niemal 1110 zł. Nie jest to dobra informacja zwaŝywszy na fakt, Ŝe obecne stopy procentowe w Szwajcarii są na poziomie bliskim zeru. Całą winę za taką a nie inną wysokość płaconych rat ponosi więc silna aprecjacja CHF względem polskiego złotego. Kredyt w EUR Słabnący złoty był główną przyczyną wzrostu rat kredytów udzielonych w euro. Wrześniowa wysokość raty takiego zobowiązania była wyŝsza od tej z lipca br. o 62 złote. Równie dotkliwą zmianę odnotowano w ujęciu kwartalnym. Wysokość raty kredytu eurowego w minionym kwartale była o prawie 100 złotych wyŝsza niŝ wysokość tego samego zobowiązania w IV kw. roku. Przyczyn słabości naleŝy upatrywać w kłopotach z zadłuŝeniem w wybranych krajach Strefy Euro. Polski złoty jest mocno powiązany z walutą europejską i jakiekolwiek zawirowania w Europie przekładają się na mocny spadek jego wartości. Kredyt w USD Rata kredytów zaciągniętych w dolarze amerykańskim odnotowała najwyŝszą trzymiesięczną zmianę. RóŜnica w wysokości raty pomiędzy wrześniem a lipcem br. wyniosła prawie 90 złotych. Stało się tak dlatego, Ŝe polski złoty, podobnie jak do wymienionych powyŝej walut, bardzo mocno stracił na wartości takŝe wobec dolara amerykańskiego. Warto jednak zwrócić uwagę na fakt, Ŝe w ujęciu kwartalnym średnia wysokość raty naszego modelowego kredytu była niŝsza w r. od tej jaką odnotowano w IV kw. r. Wynika to po części z utrzymywania przez FED (amerykański odpowiednik Narodowego Banku Polskiego) wysokości stóp procentowych na bardzo niskim poziomie oraz osiągnięcia przez kurs USD/PLN poziomu z końca roku. Oprocentowanie strona 21- Numer 1-III kwartał

Wykres 7: Miesięczna zmiana oprocentowania kredytów Tabela 9: Miesięczna zmiana oprocentowania kredytów Miesięczna zmiana oprocentowania kredytów w okresie lipiecwrzesień r. (wartości średniomiesięczne) Waluta Lipiec Sierpień Wrzesień Zmiana w p.p. Zmiana % PLN 5,70% 5,71% 5,74% 0,04 0,70% CHF 1,55% 1,44% 1,38% -0,17-10,97% EUR 3,07% 3,05% 3,02% -0,05-1,63% USD 1,97% 2,01% 2,07% 0,10 5,08% Źródło: porównywarka finansowa Comperia.pl JeŜeli chodzi o oprocentowanie kredytów hipotecznych wyraŝonych w polskim złotym oraz euro, to miniony kwartał moŝna uznać za względnie stabilny. Wahania jakie dało się zauwaŝyć nie przekroczyły bowiem 0,05 punktu procentowego. Zdecydowanie inaczej strona 22- Numer 1-III kwartał

sprawa wygląda w przypadku zobowiązań udzielonych w CHF i dolarze amerykańskim. W przypadku tego pierwszego mamy blisko 11 proc. spadek oprocentowania. Wynika to przede wszystkim z przeprowadzonej interwencji przez Szwajcarski Bank Centralny, który to w sierpniu r. zobowiązał się do utrzymywania stóp procentowych na poziomie bliskim zeru. Analizując oprocentowanie w dolarze amerykańskim to doskonale dało się zauwaŝyć nieznaczny wzrost jego wartości z poziomu 1,97 proc. w lipcu do 2,07 proc. we wrześniu br. Zmiana ta nie wynika jednak z decyzji tamtejszego banku centralnego (FED), a tylko i wyłącznie z zachowania rynku, który najwyraźniej powoli zaczyna oczekiwać zmiany w dotychczas stosowanej polityce pienięŝnej w Stanach Zjednoczonych. Wykres 8: Kwartalna zmiana oprocentowania kredytów Tabela 10: Kwartalna zmiana oprocentowania kredytów strona 23- Numer 1-III kwartał

Kwartalna zmiana oprocentowania kredytów w okresie IV kw. - r. (wartości średniokwartalne) Waluta IV kw. I kw. II kw. Zmiana w p.p. Zmiana % PLN 4,86% 5,09% 5,41% 5,72% 0,86 17,70% CHF 1,54% 1,54% 1,55% 1,46% -0,08-5,19% EUR 2,49% 2,57% 2,89% 3,05% 0,56 22,49% USD 2,01% 2,03% 1,99% 2,01% 0,00 0,00% Źródło: porównywarka finansowa Comperia.pl WIBOR/LIBOR Wykres 9: Miesięczna zmiana stawek WIBOR/LIBOR Tabela 11: Miesięczna zmiana stawek WIBOR/LIBOR strona 24- Numer 1-III kwartał

Miesięczna zmiana stawek WIBOR/LIBOR w okresie lipiec-wrzesień r. (wartości średniomiesięczne) Waluta Lipiec Sierpień Wrzesień Zmiana w p.p. Zmiana % PLN 4,70% 4,71% 4,74% 0,04 0,85% CHF 0,18% 0,07% 0,01% -0,17-94,44% EUR 1,53% 1,51% 1,48% -0,05-3,27% USD 0,25% 0,29% 0,35% 0,10 40,00% Źródło: porównywarka finansowa Comperia.pl Zachowanie rynkowych stóp procentowych WIBOR/LIBOR było analogiczne do zachowania opisywanego juŝ wyŝej oprocentowania. Najmniejsze zmiany dotyczyły stawki WIBOR 3M i LIBOR 3M EUR, a największe wahania dotyczyły LIBOR 3M CHF i LIBOR 3M USD. Innymi słowy najstabilniej zachowywały się stopy rynkowe dotyczące polskiego złotego i euro, a znaczne wahania dotknęły franka szwajcarskiego i dolara amerykańskiego. Wykres 10: Kwartalna zmiana stawek WIBOR/LIBOR strona 25- Numer 1-III kwartał

Tabela 12: Kwartalna zmiana stawek WIBOR/LIBOR Kwartalna zmiana stawek WIBOR/LIBOR w okresie IV kw. - r. (wartości średniokwartalne) Waluta IV kw. I kw. II kw. Zmiana w p.p. Zmiana % PLN 3,85% 4,09% 4,41% 4,72% 0,87 22,60% CHF 0,17% 0,17% 0,18% 0,09% -0,08-47,06% EUR 0,92% 1,03% 1,35% 1,51% 0,59 64,13% USD 0,29% 0,31% 0,27% 0,29% 0,00 0,00% Źródło: porównywarka finansowa Comperia.pl Kursy walut Wykres 11: Miesięczna zmiana kursów walutowych strona 26- Numer 1-III kwartał

Tabela 13: Miesięczna zmiana kursów walutowych Miesięczna zmiana kursów walutowych (kurs spłaty kredytu) w okresie lipiec-wrzesień r. (wartości średniomiesięczne) Waluta Lipiec Sierpień Wrzesień Zmiana w zł Zmiana % CHF 3,48 3,80 3,69 0,21 6,03% EUR 4,10 4,22 4,39 0,29 7,07% USD 2,88 2,96 3,16 0,28 9,72% Źródło: porównywarka finansowa Comperia.pl Przyglądając się parom walutowym CHF/PLN; EUR/PLN; USD/PLN w ostatnich trzech miesiącach doskonale widać, Ŝe we wszystkich przypadkach polski złoty stracił na wartości. Największa deprecjacja polskiej waluty nastąpiła względem dolara amerykańskiego (prawie 10 proc.), potem względem euro (ponad 7 proc.) a na końcu wobec franka szwajcarskiego (ponad 6 proc.). Sytuacje taką naleŝy tłumaczyć rosnącą awersją do ryzyka inwestorów globalnych wobec aktywów powszechnie uwaŝanych za ryzykowne. Na nasze nieszczęście za takie właśnie uwaŝane są waluty krajów z regionu Europy Środkowo-Wschodniej, a zatem równieŝ polski złoty. strona 27- Numer 1-III kwartał

Wykres 12: Kwartalna zmiana kursów walutowych Tabela 14: Kwartalna zmiana kursów walutowych Kwartalna zmiana kursów walutowych (kurs spłaty kredytu) w okresie IV kw. - r. (wartości średniokwartalne) Waluta IV kw. I kw. II kw. Zmiana w zł Zmiana % CHF 3,10 3,19 3,27 3,67 0,57 18,39% EUR 4,08 4,06 4,07 4,23 0,15 3,68% USD 3,01 2,98 2,84 3,00-0,01-0,33% Źródło: porównywarka finansowa Comperia.pl Barometr Comperia.pl strona 28- Numer 1-III kwartał

Barometr Comperia.pl prezentuje wysokość i zmiany w czasie całkowitego kosztu modelowego kredytu hipotecznego. Szczegółowy opis metodologii uŝytej do stworzenia wskaźnika jest zawarty we wstępie do tego opracowania. Analizując całkowite koszty kredytów hipotecznych udzielanych w róŝnych walutach moŝna zauwaŝyć, Ŝe w minionym kwartale najbardziej stabilnie zachowywały się koszty zobowiązań udzielanych w polskim złotym. Zmiana w okresie lipiec-wrzesień r. wyniosła tylko 9 punktów (9 tys. złotych). Drugie miejsce zajęły zobowiązania denominowane w euro, których całkowity koszt w tym samym okresie wzrósł o 30 punktów. Na pozostałych dwóch parach walutowych wahania były juŝ znacznie większe i wyniosły odpowiednio: dla franka szwajcarskiego -91 punktów, a dla dolara amerykańskiego +148 punktów. Same wahania jednak nie oddają prawdziwej sytuacji jaka panuje na rynku kredytów hipotecznych. Warto bowiem dokładniej przyjrzeć się wartościom prezentowanym przy poszczególnych walutach. Wykres 13: Miesięczne zmiany poziomu całkowitego kosztu kredytu Tabela 15: Miesięczne zmiany poziomu całkowitego kosztu kredytu strona 29- Numer 1-III kwartał

Miesięczne zmiany poziomu całkowitego kosztu kredytu dla poszczególnych walut w okresie lipiec-wrzesień r. (wartości średniomiesięczne) Waluta Lipiec Sierpień Wrzesień Zmiana w punktach Zmiana % PLN 569 569 578 9 1,58% CHF 578 432 487-91 -15,74% EUR 467 480 497 30 6,42% USD 585 604 733 148 25,30% Źródło: porównywarka finansowa Comperia.pl W minionym kwartale najniŝsze całkowite koszty kredytowe poniosła osoba, która zdecydowała się zaciągnąć zobowiązanie we franku szwajcarskim. Dzięki interwencji tamtejszego banku centralnego, który zamroził kurs wymiany swojej waluty względem euro na poziomie 1,2 oraz obniŝył stopy procentowe do poziomu bliskiego zeru, całkowity koszt takiego kredytu wyniósł 487 tys. złotych. Niestety osoba, która chciałaby zaciągnąć takie zobowiązanie w chwili obecnej nie ma takiej moŝliwości. Ostatnie zawirowania na rynku walutowym i w światowej gospodarce spowodowały, Ŝe praktycznie wszystkie banki w Polsce zdecydowały się zawiesić udzielania kredytów wyraŝonych właśnie w CHF. Kolejna pozycja przypadła kredytom udzielanym w euro z kosztem całkowitym na poziomie 497 tys. złotych, następne w zestawieniu znalazły się zobowiązania zaciągane w polskim złotym-578 tys. złotych. Niechlubne miano lidera pod względem całkowitych kosztów kredytu przypadło zobowiązaniom denominowanym w dolarze amerykańskim. W przypadku tej waluty całkowite koszty udzielonego kredytu we wrześniu roku przekroczyły poziom ponad 730 punktów. Sytuacja taka wynika po części z nagłego osłabienia polskiego złotego wobec dolara amerykańskiego oraz ograniczonej ilości instytucji oferujących takie kredyty. Wykres 14: Kwartalne zmiany poziomu całkowitego kosztu kredytu strona 30- Numer 1-III kwartał

Tabela 16: Kwartalne zmiany poziomu całkowitego kosztu kredytu Kwartalne zmiany poziomu całkowitego kosztu kredytu dla poszczególnych walut w okresie IV kw. - r. (wartości średniokwartalne) Waluta IV kw. I kw. II kw. Zmiana w punktach Zmiana % PLN 536 548 553 572 36 6,72% CHF 556 568 577 499-57 -10,25% EUR 467 473 482 481 14 3,00% USD 610 621 603 641 31 5,08% Źródło: porównywarka finansowa Comperia.pl Podsumowanie: strona 31- Numer 1-III kwartał

W minionym kwartale najbardziej korzystną formą finansowania hipotecznego były kredyty we franku szwajcarskim, a najmniej w dolarze amerykańskim (niestety z uwagi na zawieszenie przez polskie banki udzielania zobowiązań wyraŝonych w CHF, kredyty w tej walucie są praktycznie niedostępne). W miarę atrakcyjnie prezentują się kredyty udzielane w euro, ich całkowity koszt tylko nieznacznie przekraczał zobowiązania udzielane we franku szwajcarskim, a dość wysoka podaŝ tych produktów pozwala znaleźć atrakcyjną ofertę. Stabilnie zachowywały się kredyty udzielone w polskim złotym. W ostatnim kwartale z uwagi na brak podwyŝek stóp procentowych w Polsce i uniezaleŝnienie od ryzyka kursowego, zmiana całkowitego kosztu tych zobowiązań wyniosła tylko 9 pkt. Co dalej? Stopy procentowe Obecnie panująca koniunktura gospodarcza i ciągle nie rozwiązane problemy z zadłuŝeniem wybranych krajów strefy euro nie pozwalają dokładnie określić w jakim kierunku podąŝy światowa gospodarka, a tym samym jak będą się kształtowały kursy walut obcych względem polskiego złotego. MoŜna jedynie przypuszczać, Ŝe jeśli rzeczywiście na świecie nastąpi spowolnienie gospodarcze to stopy procentowe w Europie, w Szwajcarii czy w Stanach Zjednoczonych powinny zostać utrzymane na dotychczasowych poziomach z tendencją nawet do ich obniŝania. Kursy walut Kolejną sprawą są kursy walut obcych względem PLN. Tutaj sytuacja równieŝ jest uzaleŝniona od czynników zewnętrznych, a tak naprawdę od panującej atmosfery na rynkach finansowych. Jeśli problemy z zadłuŝeniem Grecji przełoŝą się na kłopoty w pozostałych krajach Unii Europejskiej to będziemy mieli do czynienia z ucieczką kapitału globalnego od ryzykownych aktywów. Inwestorzy zagraniczni będą wycofywali środki z krajów naszego regionu, a to w konsekwencji przełoŝy się na dalsze osłabienie złotego wobec najwaŝniejszych walut obcych. strona 32- Numer 1-III kwartał

NajbliŜsze 3 miesiące Pomimo ciągle panującej niepewności na rynkach finansowych i braku konkretnego rozwiązania problemów fiskalnych w Strefie Euro w najbliŝszych trzech miesiącach spodziewałbym się pewnej stabilizacji jeśli chodzi o zmiany stóp procentowych i wahania kursów walut. Wynika to przede wszystkim z obaw o moŝliwość wystąpienia spowolnienia gospodarczego na świecie, co w bezpośredni sposób przełoŝy się na konieczność utrzymywania stóp procentowych na dotychczasowych poziomach lub nawet moŝliwość ich obniŝenia w miarę eskalacji powyŝszego problemu. Dodatkowo wielce prawdopodobne wydaje się, Ŝe unijni decydenci w końcu znajdą sposób na rozwiązanie problemów z olbrzymim zadłuŝeniem Grecji i innych krajów południowej Europy. Powinno to korzystnie wpłynąć na zachowanie polskiego złotego względem najwaŝniejszych walut obcych. Mówiąc dosłownie nasza waluta powinna się umacniać wobec innych. Jacek Kasperczyk, Marcin Zienkiewicz Porównywarka Finansowa Comperia.pl strona 33- Numer 1-III kwartał