Zespół nadpobudliwości psychoruchowej..... Jak pracować z dzieckiem z ADHD? opracowała Beata Osial
Zespół nadpobudliwości psychoruchowej ( ADHD ) to schorzenie w większości przypadków przekazywane dziedzicznie. Częściej dotyczy chłopców niż dziewcząt. Objawy zespołu nadpobudliwości psychoruchowej układają się w 3 grupy: 1. kłopoty z kontrolą własnej impulsywności 2. nadmierna aktywność ruchowa. 3. zaburzenia koncentracji uwagi Ad. 1.Wyobraźmy sobie sytuację. Dwoje dzieci idzie wzdłuż drogi, nagle dostrzega kolorowy przedmiot leżący po drugiej stronie drogi. Jedno z nich przebiega natychmiast, drugie przed wejściem na jezdnię uważnie rozgląda się, czy nie nadjeżdża samochód. Każde dziecko dążyło do tego samego celu. Jedno z nich zadziałało pod wpływem impulsu nie zastanawiając się, jakie mogą być konsekwencje jego działania. Drugie, rozglądając się, czy nie ma zagrożenia na drodze, przewidziało, jakie mogą być skutki jego działania i zaplanowało, co musi zrobić, aby uniknąć niebezpieczeństwa.pierwsze dziecko zadziałało pod wpływem impulsu, którego nie był w stanie kontrolować. Tak właśnie postępują dzieci z ADHD. Dzieci nadpobudliwe najczęściej wiedzą, co powinny zrobić, jednak zazwyczaj tego nie robią. Znają reguły, ale mają kłopoty z ich zastosowaniem. Dziecko zapytane, co powinno zrobić przed wejściem na jezdnię, odpowie prawidłowo. Za pięć minut znowu przebiegnie przez drogę bez oglądania się. Dobrym przykładem braku kontroli własnych impulsów u dzieci z ADHD są wyniki badań: pomimo tego, że nauczyciele częściej skarżą się na agresywne zachowania dzieci nadpobudliwych w porównaniu do ich rówieśników okazało się,że w rzeczywistości nie biją one częściej niż ich koledzy.po prostu dzieci bez zaburzonej kontroli impulsów rozglądają się, czy w pobliżu nie ma nauczyciela, dzieci nadpobudliwe natomiast biją w momencie, gdy taka myśl przychodzi im do głowy. Z problemem nadmiernej impulsywności wiąże się fakt, że dzieci nadpobudliwe nie potrafią czekać na nagrodę. Wymagają, aby ich praca została oceniona i pochwalona natychmiast. Ad.2. O nadruchliwości mówimy wtedy, kiedy dziecko cechuje nadmierna, niczym nie uzasadniona aktywność ruchowa, oczywiście w porównaniu z innymi dziećmi w jego wieku lub na tym samym poziomie rozwoju. Całość objawów zespołu nadpobudliwości psychoruchowej przypomina konstrukcję zbudowaną z 3 klocków, które u każdego dziecka mogą mieć różną wielkość. Jednak nadruchliwość zwykle występuje z nadmierną impulsywnością. Dziecko nadpobudliwe psychoruchowo zwykle nie przewiduje konsekwencji swojego postępowania - najpierw zrobi, a potem pomyśli." Dlatego biegając po domu, co chwilę będzie
wpadać na rodziców, w szkole będzie chodzić po klasie lub stale wiercić się w ławce, a biegając na przerwach potrąci większość uczniów na korytarzu. Dzieci z ADHD mają dużą potrzebę ruchu, nie potrafią przez dłuższą chwilę pozostać w miejscu. Nie można powstrzymać ruchliwości dziecka. Można jedynie spróbować tak pokierować nadmierną energią dziecka, aby jak najmniej przeszkadzało wszystkim w życiu Ad.3Zaburzenia uwagi są trzecim klockiem w modelu objawów ADHD Jest to po prostu słabsza zdolność koncentrowania się na każdym zadaniu. Dzieci nadpobudliwe mogą dobrze koncentrować się na interesującej ich i pasjonującej czynności( telewizor,komputer) Nie mają jednak zdolności ukierunkowania uwagi, a więc skoncentrowania się siłą woli" na czymś mniej interesującym. Dzieci nadpobudliwe nie potrafią z dochodzących do ich bodźców wybrać najważniejszego.dla nich śpiew ptaków, autobus przejeżdżający za oknem, pies leżący w kącie oraz zeszyt z matematyki są równorzędnymi bodźcami.każdy z nich jest tak samo ważny. Aby dotrzeć do dziecka nadpobudliwego konieczne jest: ograniczenie ilości dochodzących do niego bodźców, dostosowanie tempa pracy do możliwości dziecka, zastosowanie metod, które skupiającego uwagę na tym co w danej chwili jest najważniejsze. PRACA Z DZIECKIEM NADPOBUDLIWYM Nadmierna ruchliwość, zaburzenia uwagi i impulsywność, a także często towarzyszące kłopoty z zapamiętywaniem i skłonność do nadmiernie żywych reakcji emocjonalnych, powodują, że dzieci z ADHD nie radzą sobie nie tylko z nauką, ale także ze szkołą jako instytucją.dziecko nie może usiedzieć w miejscu, wierci się lub chodzi po klasie.nie kończy nawet najprostszych zadań, zaczepia inne dzieci, przeszkadza w nauce.kiedy nauczyciel nie zwraca na nie uwagi, zaczyna błaznować np. wchodzi pod ławkę i szczeka, skarcone wybucha płaczem lub dostaje ataku wściekłości. Po kilku minutach robi dokładnie to samo, za co zostało ukarane. Optymalnym miejscem dziecka z ADHD jest mało liczna ( 1 0-15) osobowa klasa o charakterze integracyjnym, najlepiej z dwójką nauczycieli. Ponieważ szkoła nie jest tylko miejscem przyswajania informacji, ale także miejscem uczenia zasad współżycia z innymi ludźmi, współdziałania, podporządkowywania się zasadom, dlatego też nauczanie indywidualne powinno być wprowadzane w ostateczności. W szkole nauczyciel powinien przede wszystkim zaakceptować, że dziecko nadpobudliwe psychoruchowo jest dzieckiem odmiennym, ma inne możliwości niż jego rówieśnicy i wymaga odmiennego traktowania.karanie dziecka nadpobudliwego za niezależne od niego objawy,
spowoduje, że zacznie się bać szkoły, jako miejsca w których spotykają go niezrozumiałe i niesprawiedliwe przykrości. Ważna jest też ścisła współpraca rodziców i nauczyciela, częste spotkania poświęcone omówieniu bieżących spraw. Dla każdego dziecka zajęcie się nim przez nauczyciela jest wyróżnieniem. Oczywiście w klasie nie sposób zajmować się każdym dzieckiem z osobna. Zwykle uwaga nauczyciela koncentruje się na dzieciach, które sprawiają problemy. Stąd prosta droga do wzmacniania zachowań, których wcale nie chcielibyśmy wzmacniać. Dziecko nadpobudliwe ma poważne kłopoty z doczekaniem do momentu, kiedy przyjdzie jego kolej, by zajął się nim nauczyciel.stąd nawet skarcenie może okazać się lepsze niż nuda lekcji. Każdy z nas łatwiej zwraca uwagę na dziecko, które robi samolociki z kartek zeszytu niż na to,które grzecznie w skupieniu pracuje. Praca z dzieckiem nadpobudliwym wymagać będzie zauważenia tych rzadkich chwil, kiedy spokojnie pracuje i zachęcenia go do dalszego wysiłku. Nie należy się bać, że się go rozproszy. Pochwała doda mu sił do spokojnego siedzenia i skupiania na zadaniach. Jeśli nauczycielom wydaje się, że nie ma za co pochwalić dziecka, warto zastanowić się, czy nie przykłada do wszystkich swoich uczniów jednakowej miary, która może nie pasować do dziecka nadpobudliwego. Jeśli nie jest ono w stanie usiedzieć przez 15 minut spokojnie, można spróbować dać mu szansę na osiągnięcie sukcesu ustawiając poprzeczkę niżej- masz siedzieć w ławce spokojnie przez 7 minut " Dziecko nadpobudliwe w swoim życiu słyszy głównie czego mu nie wolno.czasem może mieć problemy z ustaleniem, co w takim razie wolno. Ważne jest, aby jasno określać, co ma w danej chwili wykonać.powinno lepiej zareagować na dwa proste polecenia:,, otwórz zeszyt i zapisz temat ", niż na komunikat:,, przestań się kręcić i przeszkadzać". Dziecko skarcone po raz kolejny, odbierze od nauczyciela informację, że jest złe i niegrzeczne, a szkoła jest miejscem, w którym nigdy nic mu się nie udaje. Ze względu na zaburzenia uwagi nadpobudliwy uczeń ma kłopoty ze zrozumieniem złożonych poleceń, gdyż część ich nie usłyszy, a w części zapomni. Uczniowi z ADHD trzeba udzielać krótkiego prostego komunikatu,a dopiero, gdy wykona to zadanie podać kolejne polecenia. Dziecko nadpobudliwe bardzo łatwo przechodzi od działalności nieuporządkowanej i bezsensownej, a trudno przechodzi drogę odwrotną. Początek każdej uporządkowanej działalności powinien być więc jasno i wyraźnie zaakceptowany. Zanim wyda się uczniowi polecenie, zawsze warto się upewnić, że nas słucha. Można ułatwić życie obu stronom ustalając z nim, że ponieważ jego problemem jest łatwe rozpraszanie się, to
nauczyciel i uczeń wspólnie ustalają sygnał przywołujący go do pracy. Sygnał taki nie jest karą, a dodatkową pomocą. Dziecko z zaburzeniami uwagi może pracować krótko warto zaobserwować na jak długo samo się skupia i w jego naturalnym rytmie pozwolić mu na oderwanie się od pracy pytając go o coś lub wydając dodatkowe polecenie. Pochodną zaburzeń uwagi jest zapominanie. Można pomóc dziecku pytając go przed wyjściem z klasy, co ma zrobić w domu i jakie pomoce przynieść jutro ze sobą. Sprawdzanie jest często zbyt wielkim wysiłkiem dla dziecka z ADHD stąd te wszystkie tzw. głupie błędy" w pracach klasowych wynikające wyłącznie z nieuwagi, nie zaś z braku wiedzy.pomóc tu może zachęcanie do sprawdzania:,, zobacz, czy zrobiłeś wszystkie zadania, przeczytaj jeszcze raz" Ponieważ naturalnym żywiołem dziecka nadpobudliwego jest chaos, można mu pomóc stwarzając uporządkowane i jasne środowisko.poczynając od spraw czysto organizacyjnych, dziecko nadpobudliwe powinno znać nie tylko plan lekcji, ale też plan poszczególnych godzin lekcyjnych, by móc przewidzieć, co za chwilę nastąpi.musi bardzo wyraźnie wiedzieć, jakie zachowania są niedopuszczalne i jakie za to grożą konsekwencje. Pomocne lub przeszkadzające może być już samo miejsce w klasie.uczeń z ADHD powinien zawsze siedzieć w pierwszej ławce, jak najbliżej nauczyciela, albo sam albo posadzony z najspokojniejszym dzieckiem w klasie. Dziecko nadpobudliwe może nie poradzić sobie z nową, nieoczekiwaną sytuacją np. wyjściem do kina. Można mu pomóc omawiając krótko jak będzie wyglądała nowa sytuacja i ustalając zestaw nieprzekraczalnych zasad. Ponieważ dla dziecka z ADHD każda okazja do ruchu jest dobra, można to wykorzystać z pożytkiem dla siebie i klasy prosząc, aby rozdało lub zebrało pomoce szkolne, starło tablicę itd..nie tylko zmniejszamy w ten sposób niepożądaną nadruchliwość ucznia, ale pozwalamy mu poczuć się ważnym i akceptowanym. W roku 2005 przeprowadziłam radę szkoleniową na temat: Zespół nadpobudliwości psychoruchowej... jak pracować z dzieckiem z ADHD". W maju 2005 roku ukończyłam kurs organizowany przez Niepubliczną Placówkę Doskonalenia Nauczycieli- Studio edukacyjne Eko - Tur w porozumieniu z Poradnią Psychologiczno - Pedagogiczną w Sokołowie Podlaskim: Praca z dzieckiem nadpobudliwym psychoruchowo". Kurs poszerzył moją wiedzę na temat objawów zespołu nadpobudliwości psychoruchowej. Obejmował zagadnienia związane z modyfikacją sposobu pracy i metod wychowawczych stosowanych wobec dziecka z ADHD, specyficzne metody pracy z dzieckiem nadpobudliwym
oraz poziom skutecznej współpracy rodziców ze szkołą. Dzięki temu kursowi opracowałam referat i zapoznałam z nim radę pedagogiczną naszego przedszkola. Referat poruszał zagadnienia: - jak rozpoznać- czy dziecko ma ADHD (kto? Gdzie? Jak?. Kiedy?), - charakterystykę dziecka z ADHD, - najnowsze badania, - ile jest dzieci z ADHD? - Objawy, czyli, co nas u nich denerwuje 1, 2, 3 1) kłopoty z kontrolą własnej impulsywności 2) nadruchliwość3) - czyli niczym nie uzasadniona aktywność4) ruchowa (najpierw zrobi, potem myśli), 5) zaburzenia uwagi. - jak pomóc dziecku z ADHD w domu i w szkole, przedszkolu, - 10 próśb nadpobudliwego dziecka - dobra diagnoza (rokowania) - etapy skutecznego wydawania polecenia - zamiast karania - zasady pochwały terapeutycznej - zakazane słowa. Efekty podjętego działania: Dzięki referatowi zapoznałam koleżanki z bardzo ważnymi zagadnieniami dotyczącymi dziedzicznego schorzenia - ADHD (czyli: zespołu nadpobudliwości psychoruchowej), które jest przyczyną wielu niepowodzeń wśród dzieci. Nauczyciele poznali charakterystykę dziecka z ADHD oraz niepokojące objawy, oraz w jaki sposób można pomóc dziecku z zespołem nadpobudliwości ruchowej.