Społeczeństwo średniowiecza - max 46 p. Część pierwsza 1. Lokacją nazywamy A. zwolnienie z podatków. B. system uprawy roli. C. nadawanie lenna. D. zakładanie nowych osad. 2. Najbiedniejszą, nieposiadającą praw miejskich grupę społeczną w średniowiecznym mieście stanowili A. przedstawiciele pospólstwa. B. plebejusze. C. asceci. D. patrycjusze. 3. Zakonem żebraczym głoszącym ubóstwo byli A. cystersi. B. franciszkanie. C. templariusze. D. benedyktyni. 4. Wstaw znak x w kratkę obok zdania prawdziwego. [ ] Trójpolówka była mniej skuteczną metodą uprawy ziemi niż dwupolówka. [ ] Kolonizacja na ziemiach polskich odbywała się na prawie niemieckim. [ ] W radzie miejskiej mieli prawo zasiadać wyłącznie członkowie pospólstwa. [ ] W średniowiecznym mieście rzemieślnicy zakładali cechy, czyli organizacje skupiające ludzi pochodzących z tej samej okolicy. 5. Inicjał to A. ilustracja przedstawiająca sceny biblijne lub postacie władców i świętych. B. scena ze Starego lub Nowego Testamentu. C. ozdobnie napisana pierwsza litera rozdziału, często udekorowana motywami roślinnymi. D. skórzana okładka średniowiecznej książki. 6. Wolnizna oznaczała A. zmniejszenie danin chłopów na rzecz księcia. B. okres kilku lat bez opłat i danin na rzecz właściciela wsi. C. zwolnienie z podatku od uzyskanego dochodu. D. prawo do wolnego wyboru sołtysa. 7. Członkami ruchu heretyckiego krytykującego bogactwo Kościoła w XII w. byli A. protestanci. B. albigensi. C. cystersi. D. benedyktyni. 8. Wstaw znak x w kratkę obok zdania fałszywego. [ ] Wzorem dla zakładanych w średniowieczu uniwersytetów były uczelnie w Paryżu i Bolonii. [ ] Studentów średniowiecznych uniwersytetów nazywano żakami. 1
[ ] Po opanowaniu sztuk wyzwolonych i uzyskaniu tytułu bakałarza, każdy z żaków mógł wstąpić na wydział prawa, medycyny lub teologii. [ ] Nauka na średniowiecznych uniwersytetach odbywała się wyłącznie w językach narodowych. 9. Połącz terminy z odpowiednimi wyjaśnieniami. (0 3 p.) lenno suzeren wasal osoba otrzymująca dobra ziemskie w systemie lennym majątek ziemski oddawany przez seniora do użytkowania wasalowi władca, najwyższy senior w systemie feudalnym 10. Wymień dwa wzorce osobowe średniowiecza. (0 2 p.) Na podstawie zamieszczonej ilustracji wykonaj zadania 11. i 12. 11. Podaj dwie cechy charakterystyczne dla architektury romańskiej. (0 2 p.) 12. Wyjaśnij, skąd pochodzi określenie styl romański. 13. Przyporządkuj postaciom historycznym informacje na ich temat. (0 3 p.) Tomasz z Akwinu Dominik Guzman Karol Wielki król Franków, ideał władcy w średniowieczu twórca zakonu dominikanów średniowieczny filozof, łączył elementy myśli antycznej z założeniami religii chrześcijańskiej Na podstawie zamieszczonego tekstu źródłowego wykonaj zadania 14. i 15. Lenistwo jest wrogiem duszy. Dlatego też bracia powinni w pewnych godzinach zajmować się pracą ręczną, w innych Bożym czytaniem. Sądzimy, że obie te rzeczy unormujemy następującym zarządzeniem: od Wielkanocy do czternastego września bracia wyjdą z rana i będą wykonywali potrzebne prace od godziny pierwszej aż prawie do czwartej. Od godziny czwartej prawie aż do szóstej zajmą się czytaniem. Po szóstej, powstawszy od stołu, będą odpoczywali w swoich łóżkach w zupełnym milczeniu. Jeżeli kto chce czytać, może to robić, byle nie przeszkadzał innemu. [ ] 2
Jeśli konieczność miejscowa lub ubóstwo wymagają, aby bracia sami pracowali przy żniwach, niech się tym nie martwią. Wtedy bowiem są naprawdę mnichami, gdy żyją z pracy rąk własnych jak Ojcowie nasi i Apostołowie. Reguła św. Benedykta z Nursji, [w:] Wiek V XV w źródłach, oprac. M. Sobańska-Bondaruk, S.B. Lenard, Warszawa 2001, s. 117. 14. Według św. Benedykta wrogiem duszy jest A. głoszenie kazań. B. lenistwo. C. prowadzenie dyskusji filozoficznych. D. czytanie ksiąg. 15. Zdaniem św. Benedykta mnisi najbardziej zbliżają się do ideału sługi bożego, gdy żyją z A. darowizn na rzecz zakonu. B. podatków płaconych przez okoliczną ludność. C. pracy własnych rąk. D. dochodów ze sprzedaży ksiąg. 16. Wyjaśnij, dlaczego średniowieczną kulturę określa się mianem uniwersalnej. (0 4 p.) Część Druga 1. Kolonizacja na prawie niemieckim to A. nadanie lenna przez księcia. B. akcja osadnicza prowadzona na ziemiach polskich w XIII XIV w. C. zwolnienie z podatków i opłat czynszowych. D. nowy sposób uprawy roli. 2. Najbogatszą, mającą władzę w średniowiecznym mieście grupą byli A. przedstawiciele pospólstwa. B. plebejusze. C. chłopi. D. patrycjusze. 3. Zgodnie z zasadą módl się i pracuj żyli mnisi należący do zakonu A. albigensów. B. dominikanów. C. franciszkanów. D. benedyktynów. 4. Wstaw znak x w kratkę obok zdania prawdziwego. [ ] Zasadźcą nazywano osobę, która otrzymywała wieś od seniora. [ ] Burmistrz stał na czele ławy, czyli sądu funkcjonującego we wsiach lokowanych na prawie niemieckim. [ ] W radzie miejskiej zasiadali wyłącznie członkowie patrycjatu. [ ] Pospólstwo było najbiedniejszą warstwą w mieście, a tworzyli ją żebracy, zbiegli chłopi i służba najemna. 5. Biblia pauperum to A. kazanie głoszone przez kaznodziejów. 3
B. scena ze Starego lub z Nowego Testamentu, namalowana na ścianie świątyni. C. księga zawierająca portrety władców. D. pierwsze drukowane wydanie Pisma Świętego. 6. Scholastyką, czyli filozofią szkolną, nazywamy A. kurs przygotowujący żaków do studiów uniwersyteckich. B. rozumowe dowodzenie prawd wiary chrześcijańskiej. C. poglądy głoszone przez św. Franciszka z Asyżu. D. kulturę średniowiecza. 7. Członkami ruchu heretyckiego, powstałego w XII w. i odrzucającego władzę papieża, byli A. dominikanie. B. cystersi. C. Krzyżacy. D. waldensi. 8. Wstaw znak x w kratkę obok zdania fałszywego. [ ] Najstarsze uniwersytety powstały w XI i XII w. w Paryżu i Bolonii. [ ] Na czele szkoły wyższej stał rektor wybierany przez profesorów lub studentów. [ ] W średniowieczu działały w Europie tylko dwie uczelnie wyższe. [ ] Sztuki wyzwolone dzieliły się na trivium (gramatyka, dialektyka, retoryka) i quadrivium (muzyka, arytmetyka, geometria i astronomia). 9. Połącz terminy z odpowiednimi wyjaśnieniami. (0 3 p.) lenno senior system feudalny układ zależności między lennikami seniorami w średniowiecznym społeczeństwie majątek ziemski oddawany przez seniora do użytkowania poddanemu osoba nadająca wasalowi dobra ziemskie 10. Wymień dwa sposoby uprawy roli w średniowieczu. (0 2 p.) Na podstawie zamieszczonej ilustracji wykonaj zadania 11. i 12. 4
11. Podaj dwie cechy charakterystyczne dla architektury gotyckiej. (0 2 p.) 12. Wyjaśnij, skąd pochodzi określenie styl gotycki. 13. Przyporządkuj postaciom historycznym informacje na ich temat. (0 3 p.) Szymon Słupnik św. Franciszek z Asyżu Roland założyciel zakonu żebraczego średniowieczny rycerz Karola Wielkiego, bohater pieśni i poematów pustelnik i asceta żyjący na przełomie IV i V w. Na podstawie zamieszczonego tekstu źródłowego wykonaj zadania 14. i 15. Nakazuję stanowczo wszystkim braciom, aby żadnym sposobem nie przyjmowali pieniędzy lub rzeczy mających wartość pieniężną osobiście lub przez zastępcę. Jednak o potrzeby chorych i odzież innych braci powinni się starać [ ] zawsze z tym zastrzeżeniem, aby jak powiedziano nie przyjmowali pieniędzy lub rzeczy mających wartość pieniężną. [ ] Upominam również i zachęcam tych braci, aby ich słowa w kazaniach, jakie głoszą, były wypróbowane i czyste [...] na pożytek i zbudowanie ludu. Niech mówią mu o wadach i cnotach, o karze i chwale słowami zwięzłymi. Reguła św. Franciszka z Asyżu, [w:] Wiek V XV w źródłach, oprac. M. Sobańska-Bondaruk, S.B. Lenard, Warszawa 2001, s. 117. 14. Św. Franciszek nakazywał członkom zakonu A. głoszenie kazań zrozumiałych dla ludu. B. prowadzenie dyskusji filozoficznych. C. czytanie ksiąg. D. przyjmowanie dóbr za pośrednictwem zastępcy. 15. Franciszkanom nie wolno było A. spotykać się z osobami spoza klasztoru. B. pracować fizycznie. C. utrzymywać się z uprawy ziemi. D. przyjmować od ludu pieniędzy ani darów. 5