ZAMÓWIENIA PUBLICZNE ORGANIZACJI NARODÓW ZJEDNOCZONYCH
Program informacyjny pn. Zamówienia Publiczne Organizacji Narodów Zjednoczonych jest realizowany przez Inicjatywę Sekretarza Generalnego ONZ Global Compact w Polsce (Global Compact Poland) we współpracy z Ministerstwem Gospodarki, innymi resortami oraz urzędami marszałkowskimi. Program jest adresowany do przedsiębiorstw prywatnych oraz instytucji otoczenia biznesu zainteresowanych włączeniem się do systemu zamówień publicznych Narodów Zjednoczonych (NZ). Celem Programu jest zwiększenie ilości polskich firm biorących udział w systemie zamówień publicznych NZ oraz zwiększenie wartości zamawianych przez nie towarów i usług. Dla UN Global Compact istotne znaczenie ma dostęp do systemu zamówień publicznych NZ firm respektujących prawo i standardy międzynarodowe. Wymaga tego dokument UN Supplier Code of Conduct, który został przyjęty przez Organizację Narodów Zjednoczonych, w oparciu o 10 zasad UN Global Compact, wspierających i umożliwiających partnerstwo pomiędzy Systemem NZ a sektorem prywatnym. Zgodnie z zaleceniem Sekretarza Generalnego ONZ, jedynie etyczne firmy, najlepiej będące członkiem UN Global Compact, mogą ubiegać się o włączenie do systemu zamówień publicznych NZ. Rola polskiego biznesu i wartość wygrywanych kontraktów w ramach systemu zamówień publicznych NZ powinna systematycznie rosnąć. Tymczasem trend jest niestety malejący. W roku 2013 udział polskiego biznesu w całkowitej wartości rynku zamówień publicznych NZ wyniósł zaledwie 0,02%. W roku 2014 wartość procentowa spadła do 0,01%. Global Compact Poland stawia sobie za cel odwrócenie tego trendu inaugurując w roku 2015 program Zamówienia Publiczne ONZ. Uważamy, że polskie firmy mogą skutecznie konkurować nie tylko ceną ale przede wszystkim jakością dostarczanych produktów i usług. To, co oceniamy jako barierę, to niewystarczająca wiedza praktyczna o systemie zamówień publicznych NZ oraz niewielka wiedza o krokach formalno-prawnych, które firma powinna podjąć aby skutecznie konkurować na wzrastającym rynku zamówień publicznych NZ. Agencje 1 Systemu Narodów Zjednoczonych nabywają rocznie towary i usługi o wartości przekraczającej 17 mld USD 2. Ponad 30 Agencji Systemu NZ nabywa towary i usługi ze 194 krajów. Rynek zamówień publicznych NZ wzrósł o 11 mld USD od roku 2003 do roku 2013. 43,21 % 3 z tej sumy przypadło dziesięciu krajom, najbardziej zaangażowanym w dostarczanie towarów i usług. Rynek systemu zamówień publicznych NZ wynosi ponad 17 mld USD rocznie i systematycznie rośnie. Jest to rynek bardzo zróżnicowany i dynamiczny, obejmujący wszystkie kraje świata. Wartość zamówień publicznych systemu NZ w latach 2009-2014 (w oraz %) Zamówienia Systemu Narodów Zjednoczonych w 2014 r. (towary i usługi) 20,000 18,000 16,000 14,000 12,000 10,000 8,000 13,797 7,403 (53.7%) 14,544 14,276 7,469 7,210 (51.4%) (50.5%) 15,372 8,564 (55.7%) 16,083 8,449 (52.5%) 17,237 8,713 (50.5%) towary usługi 27% 4% 11% 21% 11% 16% Zdrowie Transport Żywność i rolnictwo Budownictwo i inżynieria Usługi zarządzania i administracji Paliwa i domieszki do paliw Pozostałe towary i usługi 6,000 4,000 2,000 6,394 (46.3%) 7,075 7,066 6,808 (48.6%) (49.5%) (44.3%) 7,634 (47.5%) 8,525 (49.5%) 0 2009 2010 2011 2012 2013 2014 źródło: 2014 Annual Statistical Report on United Nations Procurement - www.unops.org/asr 1 Przez Agencje należy rozumieć organizacje takie jak wyspecjalizowane agencje, programy, fundusze, banki i inne organizacje formalnie i nieformalnie zrzeszone w ramach systemu NZ 2 Według danych z raportu "2014 Annual Statistical Report on United Nations Procurement" - www.unops.org/asr 3 Ibidem
Agencje zamawiają różnorodne towary i usługi, zależnie od implementowanych i realizowanych przez nie programów i projektów. Towary i usługi zamawiane są zarówno przez siedziby Agencji, jak i ich biura regionalne. Dostawcami tychże towarów i usług mogą być MŚP, duże przedsiębiorstwa, jak i konsorcja przedsiębiorców. Poniższe zestawienie przedstawia najczęściej zamawiane towary i usługi według sektorów. Całkowita wartość zamówionych w poszczególnych krajach dóbr i usług (w ) 4900 do 95855.12 199 do 1766 3333 do 4900 1766 do 3333-1.19 do 199 brak danych
Procurement Division wartość zakupionych dóbr i usług w 2013 (w ) 8,4% 8% 5,1% 4,2% 4% 3,5% Każdy z zaprezentowanych powyżej sektorów ma swoją specyfikę, którą trzeba przeanalizować. Przykładowo w sektorze żywność i rolnictwo w 2014 roku Światowy Program Żywnościowy (World Food Programme - WFP) zamówił produkty żywnościowe i napoje o łącznej wartości przekraczającej 1,25 mld USD oraz usługi transportowe, magazynowe i kurierskie o łącznej wartości 886. Żywność zakupiona w Europie 3% 18,3% 2,9% 2,2% 1,8% 1,6% 1,5% z a k u p i o n e p r o d u k t y Wysokowartościowa przetworzona żywność Towar Ilość (tony) Wartość (w USD) 75 989 93 943 421 Suche nasiona 46 374 24 382 783 Mąka pszenna 22 893 17 936 174 22,3% 13% Cukier 31 266 16 983 204 Ryż 13 628 10 729 580 Usługi transportu lotniczego 670 Produkty chemiczne i ropopochodne 549 Racje żywnościowe i usługi cateringowe 252 Usługi powiązane z architekturą, inżynierią i budownictwem 239 Leasing i wynajem 153 Usługi zarządcze 127 Konserwacja, usługi serwisowe i naprawy 120 Usługi spedycyjne i dostawcze 106 1,2% 1,2% 0,8% 0,7% 1,3% 0,7% 7,1% Inne 1 652 7 986 683 Olej roślinny 4 988 7 266 600 Pszenica 5 752 2 266 895 Kaszka kukurydziana 5 076 2 111 193 Całość 207 618 183 566 534 W ramach polityki zrównoważonego i odpowiedzialnego zaopatrzenia system NZ stara się zmniejszać wszelkie ryzyko środowiskowe i społeczne występujące w trakcie dostawy towarów i usług. Stąd do systemu zamówień publicznych NZ są zapraszane firmy o najwyższych standardach etycznych oraz pełnej transparentności, gdzie łańcuch dostaw nie budzi wątpliwości. Dla Systemu NZ firmy, które są członkiem UN Global Compact i zobowiązały się formalnie do przestrzegania 10 zasad UN Global Compact, są preferowane przy ocenie składanych ofert. Udział procentowy firm skupionych w UN Global Compact w systemie zamówień publicznych NZ systematycznie rośnie. W roku 2009 było to 16%, zaś w roku 2014 25,3 %. Urządzenia i usługi telekomunikacyjne 89 Urządzenia do elektronicznego przetwarzania danych (EPD) oraz usługi w zakresie ich konserwacji 87 Pojazdy mechaniczne/części do nich oraz urządzenia transportowe 66 Usługi związane z komputerami i technologia informacyjną 54 Podróże i związane z tym usługi 49 Prefabrykowane budynki 45 Inne 214 Serwis sprzątający oraz utylizacja odpadów 39 Urządzenia ochronne i bezpieczeństwa oraz usług w tym zakresie 37 Zarządzanie i konserwacja budynków 37 Operacje lotniskowe 23 Bankowość i inwestycje 21 Urządzenia elektryczne, podzespoły elektroniczne 20M
Rozmieszczenie zakupionych towarów pod względem ich wartości w Trendy w zakupach żywności / Zmiany dostaw żywności 1990-2013 Wartość (w ) Ilości (w mln ton) 1 600 4 1 400 3,5 1 200 3 1 000 2,5 800 2 600 1,5 400 1 200 0,5 0 0 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2003 r. uwzględnia 518,000 ton żywności za 182 mln dol. dla Iraku 2004 r. uwzglęnia 1.562,000 ton żywności za 540 mln. dol. dla Iraku Wartość (w ) Wartość - bez Iraku (w ) Wartość (w ) Ilość bez Iraku (w mln ton) Polskie produkty rolne, mogą konkurować tutaj nie tylko ceną ale również jakością. Także bliskość Polski z obszarami dotkniętymi kryzysami humanitarnymi (Ukraina, Syria, Irak, Jordania, Turcja) jest istotnym czynnikiem pozwalającym na synergię cenową związaną z kosztami logistyki. 1-1 2-6 6-15 15-30 powyżej 30 brak zakupów Według danych prezentowanych przez raport roczny przygotowany na zlecenie UNOPS 4, polscy przedsiębiorcy w roku 2014 najczęściej dostarczali materiały budowlane, środki farmaceutyczne i sprzęt IT oraz świadczyli usługi administracyjno - biznesowe, gdzie konkurencja jest relatywnie wysoka. Łącznie dostarczyli towary i usługi o wartości 1,8, co stanowi 0,01% całkowitej wartości rynku zamówień systemu NZ w roku 2014. Oczywiście warto utrzymać obecność polskich firm w sektorze środków farmaceutycznych oraz materiałów budowlanych, ale to co rekomendujemy to większą dywersyfikację i skierowanie uwagi polskiego biznesu na sektory gdzie wolumen środków jest największy. Światowy Program Żywnościowy dostarcza produkty żywnościowe do 91 krajów, w tym 72 rozwijających się. 4 Ibidem
Polska 196 companies from Poland are registered on UNGM as potential suppliers for the UN. 196 firm z Polski zarejestrowanych jest na UNGM jako potencjalni dostawcy ONZ POLAND Procurement value: $1.8 million Growth over previous year: -26.1% % of total UN procurement: 0.01% Wartość zakupów: $1.8 milliona wzrost od poprzedniego roku: -26.1% % całego wolumenu zakupów ONZ UN: 0.01% 2014 16 different UN organizations procured goods and services from Poland in 2014. 16 różnych organizacji ONZ zakupiło dobra i usługi z Polski w 2014 Polska była na 171-ym miejscu wśród dostawców na rzecz ONZ w roku 2014 1 Dystrybucja produktów i usług 2 Liczba dostawców w milionach dolarów 5 4 4.4 Całkowita liczba dostawców z Polski: 66 Całkowita liczba dostarczających pow. > $1 million: 0 0.0% 3 2 1 0 3.0 3.0 3.6 2.4 1.4 2.1 1.8 2.6 1.6 2.0 1.2 1.5 0.4 0.4 0.8 0.4 0.6 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Produkty Usługi 13.5% 86.5% dostawcy> $1 million dostawcy < $1 million nieokreślone 3 Rozkład obszarowy 4 Zakupy przez organizacje ONZ 3.3% 8.1% 10.0% 19.6% 2.7% 56.2% budownictwo farmacja sprzęt IT produkty chemiczne wyposażenie BHP i Inne Produkty UNDP UNPD WHO IAEA UNICEF UNHCR 0.05 0.23 0.22 0.22 0.44 0.56 6.9% 3.8% biznesowe i zarządzania UNRWA WIPO 0.04 0.01 8.1% 13.9% 14.1% 53.2% inżynieryjne podróżne zdrowotne sieciowe inne Usługi UNFCCC 0.01 ITU 0.01 OPCW 0.01 w milionach dolarów Other 0.01 źródło: 2014 Annual Statistical Report on United Nations Procurement - www.unops.org/asr
Rejestracja Każdy potencjalny dostawca powinien zarejestrować się przy pomocy platformy zamówień systemu NZ - United Nations Global Marketplace (UNGM - www.ungm.org) Rejestracja umożliwia dostawcom wprowadzenie swoich produktów i usług do wielu Agencji, Programów i Funduszy systemu NZ z różnych krajów i regionów, wypełniając przy tym tylko jeden formularz rejestracyjny. Z platformy UNGM korzysta 26 organizacji systemu Narodów Zjednoczonych, w tym UN/PD, UNOPS, UNICEF, UNESCO, WHO, PAHO, WFP, UNDP, UNIDO, ILO, UNRWA, WMO, ADB. W kontekście działań planowanych w Polsce, będziemy zachęcać do jak najszerszego włączania się polskich firm do UN Global Compact oraz do pełnego wdrożenia 10 zasad, w oparciu o które zostaną przygotowane do walki konkurencyjnej w ramach systemu zamówień publicznych NZ. głównych zasad, na których opiera się system zamówień Narodów Zjednoczonych najlepsza jakość do ceny uczciwość, rzetelność, transparentność efektywna konkurencja oszczędność i efektywność uwzględnienie celów Organizacji Narodów Zjednoczonych Rejestracja jest wolna od opłat. Niektóre Agencje udostępniają swoje platformy zamówień publicznych. Rejestracja na takiej platformie jest konieczna jeśli Agencja nie korzysta z UNGM. W trakcie rejestracji przedsiębiorca po-winien zapoznać się z United Nations Supplier Code of Conduct w celu jego akceptacji i wdrożenia. UN Supplier Code of Conduct określa standardy i podstawowe zasady dla dostawców, którymi powinni kierować się w swojej codziennej działalności wobec pracowników, kontrahentów oraz wszelkich innych podmiotów, z którymi współpracują. UN Supplier Code of Conduct powinien być wdrożony przez każdego dostawcę zgodnie z zasadami przyjętymi przez UN Global Compact. Po prawidłowo przeprowadzonym procesie rejestracji przedsiębiorca uzyskuje status dostawcy. Niektóre Agencje przeprowadzają wstępną weryfikację polegającą na ocenie spełnienia przez potencjalnego dostawcę określonych kryteriów, w szczególności kryterium doświadczenia i etyki, transparentności, kondycji finansowej, stabilności czy referencji. UNGM posiada trzy poziomy rejestracji, umożliwiające rejestrację wszystkim przedsiębiorcom. Każdy poziom charakteryzuje się odrębnymi kryteriami i zasadami dostępu. Poziom podstawowy szacunkowa wartość zamówienia wynosi mniej niż 40 000 USD; Poziom 1 szacunkowa wartość zamówienia wynosi do 500 000 USD; Poziom 2 szacunkowa wartość zamówienia wynosi powyżej 500 000 USD. Poziom 1 jest najczęściej wybierany przez potencjalnych dostawców, przy czym wymagane jest, aby przedsiębiorca prowadził działalność min. 3 lata. Przedsiębiorca nie spełniający tego kryterium może zarejestrować się na poziomie podstawowym.
Zamówienia członków UN Global Compact wyrażone % i w roku 2014 (zamówienia powyżej 30,000 USD) Tryby zamówień publicznych w systemie Narodów Zjednoczonych Forma Rodzaje Wartość Przedmiot Warunki podania Konkurencja zamówień kontraktu zamówienia rynkowe o przyznanie publicznych 6,000 5,000 Mikrotransakcje Poniżej 5,000 USD Dobra (towarowe lub dostępne od ręki) Roboty (proste) publiczne Rynek Usługi (zestandaryzowane) konkurencyjny Podanie Regionalna lub lokalna 4,000 3,000 2,000 1,000-3,470 1,594 (31%) 1,104 720 (39%) 5,563 3,405 595 (10%) 256 (7%) 1,190 24 (2%) Europe North America Asia Africa Central/South America wielkość zamówień członków UN Global Compact wielkość zamówień podmiotów niezrzeszonych w UN Global Compact 159 1 (1%) Oceania źródło: 2014 Annual Statistical Report on United Nations Procurement - www.unops.org/asr Zapytanie przetargowe (RFQ) Zaproszenie do składania ofert (ITB) Zapytanie ofertowe (RFP) Kontrakty bezpośrednie 2,500-100,000 USD Powyżej 100,000 USD Powyżej 100,000 USD Każda kwota uzasadniona przez FRR 121.05 Dobra (towarowe) Roboty publiczne (proste) Dobra Usługi Roboty publiczne Usługi Dobra (towarowe) Roboty (proste) publiczne Usługi (zestandaryzowane) Rynek konkurencyjny Rynek konkurencyjny Rynek konkurencyjny Warunki zdefiniowane przez FRR 121.05 Usługi (zestandaryzowane) Oficjalne zaproszenie (pisemne) Reklama Reklama Bezpośrednie zaproszenie Międzynarodowa lub krajowa Międzynarodowa Międzynarodowa Brak konkurencji Sytuacje wyższej konieczności Zależy od zasad zdefiniowanychprzez procedury przyśpieszone Dobra Usługi Roboty publiczne Klęski żywiołowe, epidemie, sytuacje kryzysowe Bezpośrednie zaproszenie lub negocjacje Brak konkurencji Kody UNSPSC Wszystkie towary i usługi zamawiane w ramach systemu NZ usystematyzowane są według klasyfikacji objętej the United Nations Standard Product and Services Code (UNSPSC). Kody UNSPSC stanowią ośmiocyfrowe oznaczenie dla ponad 50 000 kategorii towarów i usług. Towary oznaczone są oznaczone są kodami UNSPSC od 10000000-69000000 oraz 95000000, zaś usługi kodami UNSPSC od 70000000-94000000. Poszczególne Agencje wyszukują potencjalnych do-stawców używając kodów UNSPSC. Dlatego istotne jest, aby kody UNSPSC były wybrane odpowiednio do usług i towarów oferowanych przez dostawcę. Dostawca może prenumerować newsletter o zbliżających się przetargach (TENDER ALERT SERVICE). Newsletter wysyłany jest każdorazowo na adres e-mail wskazany przez dostawcę. Rodzaje przetargów prowadzonych przez Agencje systemu NZ oraz wskazane wartości zamówień mogą się różnić w zależności od Agencji.
Zapytanie przetargowe (RFQ) Wartość zamówienia do 100,000 USD 5. Nieformalne zaproszenie do składania ofert. Dotyczy towarów i usług dostępnych na rynku w chwili złożenia zaproszenia. Co do zasady dostawca powinien złożyć ofertę obejmującą wycenę i warunki dostawy towaru lub warunki świadczenia usług będących przedmiotem zamówienia. Zaproszenie do składania ofert (ITB) - Wartość zamówienia ponad 100,000 USD 6. Formalna procedura przetargowa. ITB zasadniczo dotyczy towarów szczegółowo określonych w specyfikacji załączonej do dokumentacji przetargowej. Zasadą jest udzielenie zamówienia dostawcy, który spełnia wszystkie warunki zamówienia (w tym warunek zgodności z techniczną specyfikacją) oraz proponuje najniższą cenę. Zapytanie ofertowe (RFP) - Wartość zamówienia ponad 100,000 USD 7. Formalna procedura przetargowa stosowana przy zamówieniach usług lub usług wraz z towarami. Zamówienie udzielane jest dostawcy, którego oferta najbardziej odpowiada wymaganiom określonym w dokumentacji przetargowej. Zasadniczo cena nie stanowi warunku determinującego wybór oferty. Zaproszenie do wyrażenia zainteresowania (EOI) Stanowi zaproszenie do wyrażenia przez dostawców zainteresowania udziałem w konkretnym przetargu. W odpowiedzi na zaproszenie przedsiębiorcy powinni w szczególności wskazać towary lub usługi, które zamierzają dostarczyć lub świadczyć, posiadane przez nich kwalifikacje i doświadczenie. Agencja wysyłając zaproszenie może określić inne wymagania konieczne do spełnienia przez potencjalnych dostawców. Deklaracje zainteresowania przedstawione przez przedsiębiorców oceniane są przez Agencje pod kątem spełnienia określonych warunków. W trakcie EOI Agencja, co do zasady, dokonuje selekcji zgłoszonych zainteresowań oraz zaprasza wybranych przedsiębiorców do etapu II. Przetargi w ramach systemu NZ organizowane są jako międzynarodowe, krajowe lub regionalne w formule otwartej lub zamkniętej. Ich rodzaj zależy od projektu realizowanego przez Agencję lub Program, przy czym preferowane są otwarte przetargi międzynarodowe. Waluta Oferty powinny być wycenione w dolarach amerykańskich (USD). Niektóre Agencje stosują inne waluty, takie jak franki szwajcarskie (CHF). Dostawcy z krajów Unii Europejskiej mogą stosować ceny w Euro, jak również w innej wymienialnej walucie. Oferty opiewające na walutę inną niż USD, zasadniczo zostaną każdorazowo przeliczone na USD według kursu wymiany Organizacji Narodów Zjednoczonych na dzień otwarcia ofert. 5 Wartości mogą się różnić się w zależności od Agencji, np. UNOPS przyjmuje wartość zamówienia do 50.000 USD, zaś UNESCO do 30.000 USD. 6 Ibidem 7 Ibidem
Agencje, Programy i Fundusze Systemu Narodów Zjednoczonych, które nabywają rocznie towary i usługi za więcej niż 100 000 dol., w większości poprzez platformę United Nations Global Marketplace: Program jest objęty honorowym patronatem Ministra Gospodarki Emilii Plater 25 / 64, 00-688 Warszawa 22 646 52 58; www.ungc.org.pl