Opracowanie. na zlecenie WOJEWÓDZKIEGO URZ DU PRACY W KRAKOWIE

BADANIE STRATEGICZNYCH BRAN W MA OPOLSCE - RAPORT KO COWY Z BADA - Opracowanie na zlecenie WOJEWÓDZKIEGO URZ DU PRACY W KRAKOWIE Kraków, listopad 2007

Publikacja powsta a na zlecenie Wojewódzkiego Urz du Pracy w Krakowie w ramach projektu Ma opolskie Obserwatorium Rynku Pracy i Edukacji. Projekt wspó finansowany przez Uni Europejsk z Europejskiego Funduszu Spo ecznego oraz bud et pa stwa w ramach Dzia ania 2.1 Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego Copyright Wojewódzki Urz d Pracy w Krakowie, Kraków 2007 Wszelkie prawa zastrze one. ISBN 978-83-904936-7-1 Druk: Drukarnia Cyfrowa Kserkop, ul. Mazowiecka 60, 30-019 Kraków

Spis treści Wstęp 5 Metodologia badań 6 Dobór próby 6 Słownik pojęć 9 Wnioski 11 1. Charakterystyka badanych podmiotów 23 1.1. Szczegółowe charakterystyki działów 24 2.1 Nastroje przedsiębiorców: typologia pesymizm vs optymizm 29 2. Ocena sytuacji ekonomicznej 29 2.2. Szczegółowe wyniki według działów 31 2.3. Zróżnicowania pomiędzy działami ilościowa analiza porównawcza 42 3.1. Ogólne wyniki i korelacje ilościowe 49 3. Działania inwestycyjne 49 3.2. Szczegółowe wyniki według sekcji i działów 50 3.3. Zróżnicowania pomiędzy działami (w ramach sekcji) ilościowa analiza porównawcza 57 4.1. Struktura zatrudnienia 63 4. Szczegółowa charakterystyka sekcji h: hotele i restauracje 63 4.2. Zmiany w poziomie zatrudnienia 70 4.3. Plany dotyczące zatrudnienia 77 4.4. Podnoszenie kwalifikacji zawodowych pracowników 87 4.5. Korzystanie z funduszy unii europejskiej 91 5. Szczegółowa charakterystyka sekcji k: obsługa nieruchomości, wynajem i usługi związane z prowadzeniem działalności gospodarczej 95 5.1. Struktura zatrudnienia 95 5.2. Zmiany w strukturze zatrudnienia 107 5.3. Podnoszenie kwalifikacji zawodowych pracowników 140 5.4. Korzystanie z funduszy unii europejskiej 145 6.1. Struktura zatrudnienia 151 6. Szczegółowa charakterystyka sekcji o: działalność usługowa, komunalna, społeczna i indywidualna, pozostała 151 6.2. Zmiany w strukturze zatrudnienia 160 6.3. Podnoszenie kwalifikacji zawodowych pracowników 189 6.4. Korzystanie z funduszy unii europejskiej 194 Spis tabel i wykresów 199

WSTĘP Prezentowane w raporcie Badanie strategicznych branż w Małopolsce przeprowadzono na zlecenie Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Krakowie w ramach projektu Małopolskie Obserwatorium Rynku Pracy i Edukacji, współfinansowanego ze środków Unii Europejskiej z Europejskiego Funduszu Społecznego i budżetu państwa w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego Działanie 2.1. Rozwój umiejętności powiązany z potrzebami regionalnego rynku pracy i możliwości kształcenia ustawicznego w regionie. Zgodnie z założeniami badaniem objęte zostały największe podmioty gospodarcze z terenu Małopolski działające w następujących uznanych za strategiczne dla małopolskiego rynku pracy branżach: hotele i restauracje, obsługa nieruchomości, wynajem i usługi związane z prowadzeniem działalności gospodarczej oraz działalność usługowa komunalna, społeczna i indywidualna, pozostała (odpowiednio: sekcje H, K i O Polskiej klasyfikacji działalności). Diagnoza sytuacji strategicznych branż zawiera informacje w oparciu o następujący materiał empiryczny: Etap I: Badania ilościowe (1202 podmioty); Etap II: Badania jakościowe realizowane techniką FGI (8 wywiadów FGI). Badania zostały zrealizowane od sierpnia do listopada 2007 roku na terenie województwa małopolskiego. Głównym celem badania było uzyskanie kompleksowej informacji na temat sytuacji przedsiębiorstw oraz zapotrzebowania na kadry wśród podmiotów gospodarczych działających w wybranych branżach uznanych jako strategiczne dla małopolskiego rynku pracy. W szczególności problematyka obejmowała następujące obszary badawcze: Strukturę zatrudnienia pracowników (liczba zatrudnionych pracowników, wiek, poziom wykształcenia, staż pracy); Zawody typowe dla poszczególnych branż (wg sekcji PKD); Ruchy zatrudnieniowe (przyjęcia i odejścia z pracy w ramach wymiany pracowników, w ramach tworzenia nowych miejsc pracy);

Wstęp Zmiany zapotrzebowania na pracowników wg zawodów; Prognozy dotyczące przyszłości danego zakładu; Nastroje pracodawców (optymizm - pesymizm), tj. skłonność do rozszerzania działalności zmiana wielkości eksportu, skłonność do inwestowania, badania i rozwój, potrzeby rozbudowy zakładu pracy; Deficyt kwalifikacji i potrzeby szkoleniowe pracowników; Występujące problemy z rekrutacją pracowników tj. czas, w którym pozostają nieobsadzone wakaty, przyczyny takiej sytuacji oraz sposoby radzenia sobie z nimi; Zapotrzebowanie na pracę absolwentów; Poziom poinformowania o możliwości skorzystania ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego. Niezwykle ważnym aspektem realizowanego projektu badawczego była weryfikacja uzyskanego materiału empirycznego na etapie badań ilościowych w oparciu o badanie jakościowe zrealizowane techniką FGI. Uzyskany materiał jakościowy dał możliwość pogłębionego i rozszerzonego spojrzenia na analizowane procesy, a otrzymane w ten sposób dane stanowią niezwykle cenny obraz rynku pracy, wzbogacający i dopełniający materiał statystyczny uzyskany w trakcie badań ilościowych. Przedstawiciele poszczególnych branż zostali postawieni w roli ekspertów oraz poproszeni o komentarz do wyników z badań ilościowych. Łącznie przeprowadzono 8 grupowych wywiadów eksperckich. METODOLOGIA BADAŃ W pierwszym etapie badań zastosowana została metoda badań ilościowych w oparciu o technikę wywiadów bezpośrednich bezpośredniej rozmowy (face to face) z respondentem przy użyciu ustrukturalizowanego kwestionariusza zawierającego zarówno wystandaryzowane pytania zamknięte, jak i pytania otwarte. Zastosowanie zestandaryzowanego kwestionariusza wywiadu pozwoliło na porównanie zebranych danych, a opracowanie zebranego materiału polegało na wielowymiarowej analizie statystycznej w programie SPSS. Zgodnie z założeniami projektu w drugim etapie przeprowadzone zostały badania w oparciu o metodę badań jakościowych, w której zastosowana została technika zogniskowanych wywiadów grupowych. W badaniach tych skoncentrowaliśmy się na jakościowym opisie rzeczywistości, zwracając uwagę na różnorodność zjawisk, a nie na częstotliwość ich występowania. Badania te w głównej mierze pomogły odpowiedzieć na pytania: Jak? i Dlaczego?. DOBÓR PRÓBY a) Badania ilościowe W ramach badań ilościowych przebadane zostały 1202 podmioty w trzech branżach, według wskazanego poniżej rozkładu, gdzie próba obejmowała największą liczbę pracowników w danej branży. Dane zawarte w poniższej tabeli prezentują strukturę próby. Prowadząc wywiady, staraliśmy się dotrzeć do osób zajmujących w firmach jak najwyższą pozycję, aby móc uzyskać rzetelne informacje dotyczące firm, którymi zarządzają, dzięki czemu zdecydowaną większość respondentów stanowili szefowie i wiceszefowie firm, a także osoby odpowiedzialne za politykę personalną firmy z kadrowymi oraz specjalistami ds. personalnych na czele.

Wstęp Sekcja PKD Dział Struktura doboru próby Nazwa Liczba wywiadów ilościowych Liczba wywiadów FGI Liczba uczestników FGI H 55 Hotele i restauracje 400 1+1 19 K 70 Obsługa nieruchomości 100 1 7 71 Wynajem maszyn i urządzeń bez obsługi oraz wypożyczanie artykułów użytku 0 0 osobistego i domowego 70 72 Informatyka 73 Działalność badawczo-rozwojowa 1 6 74 Działalność gospodarcza pozostała 330 2 12 O 90 Odprowadzanie i oczyszczanie ścieków, gospodarowanie odpadami, pozostałe 32 0 0 usługi sanitarne i pokrewne 91 Działalność organizacji członkowskich, gdzie indziej niesklasyfikowana 120 1 9 92 Działalność związana z kulturą, rekreacją i sportem 120 1 11 93 Działalność usługowa pozostała 30 0 0 Ogółem 1202 8 64 Struktura operatu Podstawę do opracowania operatu stanowiła baza podmiotów gospodarki narodowej w rejestrze REGON wg objętych badaniem sekcji PKD z podziałem na wielkość zatrudnienia (podmioty duże zatrudniające powyżej 249 pracowników; podmioty średnie zatrudniające od 50 do 249 pracowników; podmioty małe zatrudniające od 10 do 49 pracowników), uzyskana z Urzędu Statystycznego w Krakowie. Operat został podzielony na warstwy ze względu na sekcje PKD (H, K, O), gdzie w ramach każdej sekcji była wskazana liczba zarejestrowanych podmiotów gospodarczych reprezentująca poszczególne działy z podziałem na wielkość zatrudnienia: podmioty duże, średnie i ewentualnie małe (w zależności od liczby podmiotów dużych i średnich). Badania zostały przeprowadzane według hierarchii: od firm, które zatrudniają najwięcej osób, aż do wyczerpania limitu w branży. W pierwszej kolejności podjęta została próba realizacji badań pełnych wśród firm największych, zatrudniających powyżej 249 pracowników z danej branży (wg sekcji PKD), a następnie zrealizowane zostały badania w podmiotach mniejszych. Mechanizmy zwiększające dobór próby 1. Ankieterzy zobligowani zostali do co najmniej trzykrotnej próby dotarcia do respondenta. 2. W wypadku odmowy udzielenia wywiadu posłana została druga osoba dobrana spośród najbardziej doświadczonych pracowników, która ponownie zachęcała respondentów do udziału w badaniach. b) Badania jakościowe Zgodnie z założeniami, badaniem jakościowym objęte zostały największe podmioty gospodarcze z terenu Małopolski, działające w następujących, uznanych za strategiczne dla małopolskiego

Wstęp rynku pracy, branżach: hotele i restauracje, obsługa nieruchomości, wynajem i usługi związane z prowadzeniem działalności gospodarczej oraz działalność usługowa komunalna, społeczna i indywidualna, pozostała (odpowiednio: sekcje H, K i O Polskiej Klasyfikacji Działalności). Niemalże wszystkie spotkania z przedstawicielami poszczególnych branż zostały przeprowadzone w Krakowie, tylko jedna, z przedstawicielami branży H w Zakopanem. W grupie podmiotów związanych usługami hotelowo-restauracyjnymi, przeprowadzono dwie sesje fokusowe: w Krakowie oraz w Zakopane, gdzie w badaniu wzięło udział 8 restauratorów oraz 11 osób zwianych z usługami hotelarskimi. Wśród podmiotów gospodarczych związanych z sekcją K, badaniu poddano przedsiębiorców związanych obsługą nieruchomości (dział 70), gdzie przeprowadzono 1 sesję fokusową, w ramach której o problemach tego działu rozmawiali przedstawiciele spółdzielni mieszkaniowych oraz zarządcy nieruchomości. Kolejną grupę dyskusyjną stanowili respondenci reprezentujący instytucje badawczo-rozwojowe (dział 73) oraz firmy związane z rynkiem informatycznym. (dział 72). Ze względu na zakładany innowacyjny charakter obu grup przedsiębiorstw, respondenci mieli okazję wspólnie dyskutować nad problemami dotyczącymi ich branż. Ponadto, przeprowadzono dwa niezależne spotkania eksperckie z przedstawicielami działu 74 działalność gospodarcza pozostała. Przy doborze respondentów staraliśmy się odzwierciedlić zróżnicowanie tej dziedziny działalności, dzięki czemu udział w dyskusji zabrały osoby zarządzające przedsiębiorstwami związanymi z usługami ochrony, sprzątaniem różnego typu obiektów, firmy związane z usługami geodezyjnymi czy kartograficznymi oraz rekrutacją pracowników, a także państwowy zakład regulujący brzegi rzeki i budująca wały przeciwpowodziowe. Kolejne, dwa spotkania eksperckie przeprowadziliśmy z reprezentantami sekcji O Działalność usługowa, komunalna, społeczna i indywidualna, pozostała. Do grupy podmiotów związanych z działalnością organizacji członkowskich, gdzie indziej niesklasyfikowanej zaprosiliśmy reprezentantów III sektora gospodarki, wśród których znajdowały się organizacje non profit (fundacje i stowarzyszenie) o świeckim charakterze, które zajmują się szeroko pojętą pomocą społeczną. Natomiast do dyskusji grupowej instytucji reprezentujących działalność związaną z kulturą, rekreacją i sportem (dział 92) zaproszono przedstawicieli następujących instytucji: biblioteki, organizacji sportowych, ośrodków kultury, kina studyjnego, galerii sztuki oraz przedstawiciela muzeum.

SŁOWNIK POJĘĆ Wstęp W celu ujednolicenia sposobu interpretacji zaprezentowanych w raporcie danych zdefiniujemy kluczowe pojęcia, którymi posługujemy się w niniejszym opracowaniu. Sektor państwowy 1, tzw. pierwszy sektor, zgodnie z definicją Głównego Urzędu Statystycznego, to: ogół podmiotów gospodarki narodowej grupujących własność państwową (Skarbu Państwa i państwowych osób prawnych), własność jednostek samorządu terytorialnego oraz własność mieszaną z przewagą kapitału (mienia) podmiotów sektora publicznego. Sektor prywatny, tzw. drugi sektor, to: ogół podmiotów gospodarki narodowej grupujący własność prywatną krajową (osób prywatnych i pozostałych jednostek prywatnych), własność zagraniczną (osób zagranicznych) oraz własność mieszaną z przewagą kapitału (mienia) podmiotów sektora prywatnego. Sektor ten obejmuje szeroko rozumianą sferę biznesu, czyli wszelkie instytucje i organizacje, których działalność jest nastawiona na zysk. Trzeci sektor to ogół prywatnych organizacji działających społecznie i nie dla zysku, czyli organizacje pozarządowe o charakterze non profit. Branża oznacza ogół podmiotów gospodarki narodowej podobnych pod względem głównego profilu wytwarzanych produktów czy usług, zaklasyfikowanych zgodnie z Polską Klasyfikacją Działalności do jednej z 17 sekcji PKD. Zatem w naszym ujęciu zakres terminu branża będzie identyczny z zakresem pojęciowym terminu sekcja i będzie stosowany zamiennie. Dział oznacza wewnętrzne grupy w obrębie danej sekcji, sklasyfikowane na podstawie podobieństwa oraz wzajemnych powiązań występujących w gospodarce narodowej. W badaniach posługujemy się Polską klasyfikacją działalności, gdzie interesuje nas charakterystyka następujących sekcji/branż działających na terenie Małopolski: Sekcja H: Hotele i restauracje Sekcja K: Obsługa nieruchomości, wynajem i usługi związane z prowadzeniem działalności gospodarczej Sekcja O: Działalność usługowa komunalna, społeczna i indywidualna, pozostała Struktura zatrudnienia oraz cała problematyka badawcza analizowana będzie w kontekście branży (PKD), w której działa dana firma. Zastosowane w prezentowanych badaniach kategorie zawodów zostały zestawione zgodnie z Klasyfikacją zawodów i specjalności (wg rozporządzenia z 8.12.2004, Dz.U. nr 265, poz. 2644) na poziomie grup elementarnych, a przypadku charakterystyki najbardziej typowych zawodów dla danego działu gospodarki na poziomie grup wielkich. Klasyfikacja Zawodów i Specjalności to pięciopoziomowy, hierarchicznie usystematyzowany zbiór zawodów i specjalności. Jest on wynikiem grupowania zawodów na podstawie podobieństwa kwalifikacji zawodowych wymaganych dla realizacji zadań w ramach zawodu, z uwzględnieniem poziomu wymaganej wiedzy oraz zakresu niezbędnych umiejętności. Wymienione kryteria posłużyły grupowaniu poszczególnych zawodów i specjalności w grupy elementarne, a te z kolei w bardziej zagregowane grupy średnie, duże i wielkie. 1 Źródło: Główny Urząd Statystyczny, Słownik pojęć, w: www.stat.gov.pl

10 Wstęp Tak skonstruowana struktura klasyfikacji obejmuje: 10 grup wielkich, 30 grup dużych (jako wewnętrzny podział grup wielkich), 116 grup średnich (jako wewnętrzny podział grup dużych) i 329 grupy elementarne (jako wewnętrzny podział grup średnich), natomiast grupy elementarne obejmują 1707 zawodów i specjalności. Tak skontrowana klasyfikacja stanowi podstawowe narzędzie w zakresie polityki zatrudniania, poradnictwa zawodowego i pośrednictwa pracy. Czas trwania wywiadów Czas trwania wywiadu uzależniony był w znacznej mierze od charakterystyki danego przedsiębiorstwa, w tym zwłaszcza od intensywności ruchów kadrowych (liczba stanowisk, na których zatrudnieni zostali nowi pracownicy). Średni czas realizacji wywiadu wahał się od 15 do 20 minut. Dobór i szkolenie ankieterów Realizacją badań terenowych zajmowała się grupa 15 doświadczonych ankieterów pracujących pod bieżącą kontrolą koordynatora stale współpracującego z naszą firmą. Wszystkie osoby zostały przeszkolone zarówno pod względem prawidłowości przeprowadzania wywiadów, jak i w sposobach dotarcia do respondentów. Wszyscy ankieterzy otrzymali imienne pełnomocnictwo wraz z listem przewodnim do respondentów, prezentującym główne cele badań i zapraszającym do wzięcia udziału w badaniu. Ponadto mieli oni także możliwość, w przypadku wątpliwości ze strony respondenta, skorzystania ze wsparcia naszego biura (rozmowa telefoniczna z koordynatorem projektu, wysyłka dodatkowych faksów, e-maili itp.). Niniejszy raport składać się będzie z dwóch zasadniczych części, w których zaprezentowany zostanie materiał empiryczny zarówno z badań ilościowych, jak i jakościowych. W części pierwszej przedstawiona zostanie problematyka dla ogółu podmiotów objętych badaniem: Charakterystyka badanych podmiotów (rozdział 1); Ocena sytuacji ekonomicznej (rozdział 2); Plany inwestycyjne (rozdział 3). W drugiej części (obejmującej rozdziały 4 6) zawarta została szczegółowa charakterystyka każdej z objętych badaniem sekcji, gdzie zaprezentowano: Charakterystykę struktury zatrudnienia; Zmiany w poziomie zatrudnienia (w ciągu ostatnich 12 miesięcy); Plany dotyczące zatrudnienia (w ciągu najbliższych 12 miesięcy); Gotowość do podnoszenia kwalifikacji zawodowych pracowników; Korzystanie z funduszów Unii Europejskiej. * * * Autorzy raportu serdecznie dziękują Dyrekcji i Pracownikom Wojewódzkiego Urzędu Pracy w Krakowie za pomoc w realizacji badań i zapraszają do lektury prezentowanych wyników z nadzieją, że będą one pomocne przy opracowaniu optymalnej strategii działania na rzecz stabilizacji i rozwoju regionalnego rynku pracy.

WNIOSKI Podstawę empiryczną zawartych poniżej wniosków, skierowanych do poszczególnych adresatów, stanowią badania ilościowe oraz jakościowe, przeprowadzone nad - z założenia - strategicznymi podmiotami branżami małopolskimi. Kryterium doboru próby była wielkość jednostki gospodarczej wyznaczona przez ilość zatrudnionych w niej pracowników. W toku analiz rozważano problem główny badań, który został sformułowany następująco: Czy największe podmioty gospodarcze funkcjonujące na terenie Małopolski rzeczywiście są strategiczne z punktu widzenia lokalnego rynku pracy? Termin strategiczne został zoperacjonalizowany, czyli przełożony na pytania wskaźnikowe zawarte w narzędziach badawczych (kwestionariusz wywiadu oraz scenariusz badań FGI). Pozycja strategiczna oznacza możliwość czynnego wpływania na kształt rynku pracy poprzez aktualną politykę zatrudnienia. Miało tu znaczenie zarówno tworzenie nowych miejsc pracy, jak i poziom redukcji kadr odnotowany przez ostatnie dwanaście miesięcy, a także wolne miejsca w strukturze zatrudnienia. Charakteryzując strategiczne branże badano także poziom planowanych inwestycji, włączając w ten zakres doskonalenie zasobów kadrowych badanych firm i instytucji, chociażby w ramach szkoleń pracowniczych. Ponadto analizie poddano dotychczasowe korzystanie oraz gotowość do ubiegania się o dofinansowanie działalności gospodarczej w ramach funduszy unijnych. Badaniem objęte zostały największe podmioty gospodarcze z terenu Małopolski działające w następujących uznanych za strategiczne dla małopolskiego rynku pracy branżach: sekcja H Hotele i restauracje (dział 55.), sekcja K: Obsługa nieruchomości, wynajem i usługi związane z prowadzeniem działalności gospodarczej (działy: 70., 71., 72., 73., i 74.) oraz sekcja O: Działalność usługowa komunalna, społeczna i indywidualna, pozostała (działy: 90., 91., 92. i 93.). Ogólne wyniki badań oraz analizy szczegółowe poczynione wewnątrz każdego badanego działu w powyższy sekcjach skłaniają do wysnucia wniosku, iż lokalny rynek pracy przeobraża się z rynku pracodawcy w kierunku rynku pracownika. Proces ten polega na tym, iż zarządzający największymi firmami i instytucjami tracą możliwość dyktowania warunków pracy (szczególnie odnośnie proponowanych zarobków). Tak więc to pracownicy wybierają pracodawców. Obserwowana na całym badanym obszarze rynku pracy fluktuacja kadr powoduje, iż kadry zarzą-

12 Wnioski dzające odnotowują trudne do uzupełnienia deficyty swych załóg. Na tę sytuację główny wpływ ma spadek podaży pracowników, wywołany emigracją zagraniczną, a także niesatysfakcjonującymi warunkami pracy. Odnotowano różnice pomiędzy sekcjami i działami. W badanej próbie zdecydowanie wyróżniają się jako strategiczne, posiadające wpływ na lokalny rynek pracy rozwijające się firmy informatyczne (z działu 72.), które mają charakter międzynarodowy i tym samym są mniej zależne od lokalnej i ogólnokrajowej sytuacji gospodarczej, chociaż i te podmioty gospodarcze dotyka powszechny problem fluktuacji w ramach struktur pracowniczych oraz niedoborów kadrowych. Adresatami wniosków zawartych w niniejszym raporcie są: Poszukujący pracy znajdą tu informacje, w jakich działach w poszczególnych sekcjach branży nastąpi wzrost zatrudnień oraz jacy kandydaci będą ewentualnie poszukiwani. Ponadto odnajdą tutaj informacje na temat branż i działów szczególnie zagrożonych redukcją bądź fluktuacją kadr. Powiatowe urzędy pracy z terenu Małopolski odnajdą wskazówki na temat tego, czy i w jakich działach występują aktualnie największe deficyty kadrowe, a także jakie kadry wymagać będą uzupełnienia w ciągu następnych dwunastu miesięcy. Dzięki temu działalność tychże instytucji będzie miała bardziej ukierunkowany charakter. Pracownicy prywatnych służb zatrudnienia wnioski zawarte w raporcie mogą ułatwić świadczenie wsparcia osób bezrobotnych w uzyskaniu etatu i pozwalają ukierunkować aktywność osób poszukujących pracy. Dane szczegółowe zawarte w raporcie dostarczają informacji na temat charakterystyk preferowanych kandydatów do pracy. Placówki edukacyjne, szkoleniowe: znajdą informacje odnośnie zapotrzebowania na szkolenia pracownicze oraz przeznaczone dla samych pracodawców z największych firm i instytucji w regionie. Dzięki temu oferta szkoleniowa może zostać dostosowana do faktycznych bieżących potrzeb. Wojewódzki Urząd Pracy w Krakowie uzyska dane odnośnie najistotniejszych tendencji oraz problemów występujących na lokalnym rynku pracy. Ponadto zaprezentowane wyniki pozwalają przewidywać przyszłe tendencje w zakresie popytu na poszczególne grupy zawodowe w największych firmach i instytucjach objętych badaniem. Przedsiębiorcy uzyskają informacje dotyczące generalnej sytuacji branży, w obrębie której działają. Będą mogli stwierdzić czy problemy, z którymi spotyka się ich przedsiębiorstwo mają charakter uniwersalny, czy też specyficzny dla danego podmiotu. Poniżej zaprezentowano najważniejsze dane empiryczne i wnioski na niższym poziomie ogólności.

Wnioski 13 Wnioski Adresaci Kondycja ekonomiczna a nastroje pracodawców Poziom optymizmu (połączony z kalkulacją obiektywnych danych ekonomicznych) sprzyja tworzeniu nowych miejsc pracy. Natomiast pesymistyczne nastawienia mogą hamować zwiększanie ilości etatów, nawet przy odnotowywanym aktualnym wzroście obrotów, kiedy to przedsiębiorcy prognozują spadek prosperity w swej branży czy pogorszenie się sytuacji gospodarczej kraju. Zaobserwowaliśmy w całej próbie: 33% optymistów, 30% sceptyków oraz 37% pesymistów. Ta ostatnia kategoria ma tendencję do spowalniania rozwoju lokalnego rynku pracy. (Więcej informacji: Rozdział 2.) Powiatowe urzędy pracy z terenu Małopolski Wojewódzki Urząd Pracy w Krakowie Przedsiębiorcy Najwyższy poziom optymizmu odnośnie prognoz sytuacji we własnej branży wykazywali przede wszystkim działający w zakresie informatyki (dział 72.) oraz działalności badawczo-rozwojowej (dział 73.). Najbardziej stabilnej sytuacji spodziewają się pracodawcy zajmujący się wynajmem maszyn i urządzeń (dział 71.) oraz pozostałą działalnością usługową (dział 93.). Najbardziej niepewna sytuacja charakteryzuje podmioty aktywne w odprowadzaniu i oczyszczaniu ścieków (dział 90.), jak również organizacje członkowskie (dział 91.), a także podmioty podejmujące działalność w zakresie kultury, sportu i rekreacji (dział 92.). (Więcej informacji: Rozdział 2.) W czteroczynnikowym indeksie pomiaru nastrojów pesymizm najczęściej występuje wśród reprezentantów podmiotów aktywnych w kulturze, rekreacji i sporcie (dział 92). Optymizmowi najbardziej sprzyja działalność w zakresie wynajmu maszyn i urządzeń (dział 71.), informatyki (dział 72.) oraz w działalności badawczo-rozwojowej (dział 73.). Można wnioskować, iż jeśli wzrośnie zatrudnienie na lokalnym rynku pracy, to taka poprawa nastąpi właśnie w tych trzech branżach. (s.20-38). (Więcej informacji: Rozdział 2.) Inwestycje Prognozy kondycji ekonomicznej badanych przedsiębiorstw przekładane są bezpośrednio na ewentualne działania inwestycyjne; w przypadku pesymistycznych nastrojów mogą hamować decyzje o nakładach na rozwój przedsiębiorstwa lub instytucji. Strategie inwestycyjne będą dotyczyć niespełna siedmiu na dziesięć podmiotów. Taka część badanego obszaru lokalnego rynku pracy może być uznana zatem za potencjalnie strategiczną. Umiarkowane nastroje stabilnych finansowo przedsiębiorców w jeszcze mniejszym stopniu sprzyjają planom inwestycyjnym aniżeli nastawienie pesymistyczne. (Więcej informacji: Rozdział 3.) Powiatowe urzędy pracy z terenu Małopolski Wojewódzki Urząd Pracy w Krakowie Przedsiębiorcy Najmniej rozwojową dziedziną działalności okazuje się być wynajem maszyn i urządzeń (dział 71. sekcji K), a także działalność organizacji pozarządowych (dział 91. z sekcji O), gdzie tylko około połowy naj-

14 Wnioski większych podmiotów przeznaczy środki na własny rozwój. Zamiary inwestycyjne ujawniły największe odsetki reprezentantów firm zajmujących się oczyszczaniem i odprowadzaniem ścieków (dział 90., sekcja O), informatyką i działalnością badawczo-rozwojową (działy 72. i 73. z sekcji K) oraz hotelarze i restauratorzy (dział 55. sekcja H). (Więcej informacji: Rozdział 3.) Zakładane inwestycje są zróżnicowane ilościowo oraz jakościowo zarówno między sekcjami, jak i działami działalności. Kształtujące rynek pracy inwestycje w wiedzę i umiejętności pracowników, czyli w zasoby kadrowe, będą najczęstsze w sekcji O i sekcji K, a dokładnie: w firmach informatycznych (dział 72.) i zajmujących się odprowadzaniem i oczyszczaniem ścieków (dział 90.) oraz placówkach badawczo-rozwojowych (dział 73.) czy też związanych z działalnością kulturalną, sportową i rekreacyjną (do ok.40% w tych działach). (Więcej informacji: Rozdział 3.) Struktura zatrudnienia W wyniku analiz wyników badań stwierdzono wyraźne zróżnicowanie struktury zatrudnienia w branży w poszczególnych działach pod względem wykształcenia, wieku, płci, stażu zatrudnienia. Warto podkreślić, iż struktura zatrudnienia w poszczególnych działach bardzo znacząco różni się ze względu na udział grup zawodowych. Programy mające na celu zwiększenie zatrudnienia powinny uwzględnić wskazywane zróżnicowanie. (Więcej informacji: Rozdziały 4, 5, 6.) W sekcji H (dział 55.) co czwarte typowe stanowisko pracy w branży zajmowane jest przez kelnerów i pokrewnych i nieco mniejsze odsetki odnotowano wśród pomocy i sprzątaczek biurowych, hotelowych oraz kucharzy. (Więcej informacji: Rozdział 4.1.) W sekcji K, co piąty typowy pracownik działu 70. ( obsługa nieruchomości ) należy do kategorii pracowników obsługi biurowej, zaś co dziesiąty do pracowników administracyjnych, sekretarzy i pokrewnych lub pomocy i sprzątaczek biurowych, hotelowych. Jest to zatem przede wszystkim załoga biurowa różnych szczebli. W dziale 71, do najbardziej typowych etatów należą spawacze i pokrewni oraz robotnicy przygotowujący i wznoszący konstrukcje metalowe. Nie zaskakuje fakt, iż najliczniejszą kategorię zawodową w firmach informatycznych (dział 72.) stanowią specjaliści związani z tą dziedziną wiedzy: programiści, projektanci i analitycy systemów komputerowych oraz informatycy. W dziale 73. działalność badawczorozwojowa blisko połowę typowej kadry stanowią nauczyciele szkół wyższych. Inne kategorie zawodowe liczą sobie co najwyżej ok. 4 5%. W kadrach tych dominują specjaliści z różnych dziedzin nauki oraz pracownicy pomocniczych zawodów technicznych. W dziale 74. przeszło co czwarty typowy pracownik zalicza się do grupy pracownicy usług ochrony zapewne są to pracownicy firm zajmujących się ochroną osób i mienia. O połowę rzadziej występują nauczyciele Poszukujący pracy Powiatowe urzędy pracy z terenu Małopolski Pracownicy prywatnych służb zatrudnienia Placówki edukacyjne, szkoleniowe Wojewódzki Urząd Pracy w Krakowie

gimnazjów i szkół ponadgimnazjalnych oraz pomoce i sprzątaczki biurowe, hotelowe. Zatem wysokokwalifikowani specjaliści są najliczniejszą grupą pracowniczą w działalności badawczo-rozwojowej oraz w dziale informatycznym - w dziedzinach gospodarki opartych na wiedzy oraz w usługach związanych z jej zdobywaniem i przetwarzaniem. (Więcej informacji: Rozdział 5.1.) Wnioski 15 Biorąc pod uwagę dane z sekcji O, w firmach odprowadzających i oczyszczających ścieki (dział 90.) najliczniej zatrudnia się pracowników fizycznych: operatorów pomp, sprężarek, urządzeń do uzdatniania wody, oczyszczania ścieków, a także ładowaczy nieczystości i kierowców pojazdów ciężarowych. Pracownicy biurowi czy administracyjni stanowią niespełna 6% najbardziej typowych stanowisk. W organizacjach pozarządowych (dział 91.) najliczniej reprezentowani są duchowni chrześcijańscy czy zakonnicy, kadra administracyjno-biurowa, ale też nauczyciele gimnazjów, szkół podstawowych i ponadgimnazjalnych. Pośrednio dane te wskazują na zróżnicowaną aktywność poszczególnych grup zawodowych w analizowanej części sektora pozarządowego. Z kolei instytucje działające w ramach kultury, rekreacji i sportu (dział 92.) najczęściej zawierają umowy o pracę z nauczycielami praktycznej nauki zawodu i instruktorami oraz z bibliotekoznawcami i innymi specjalistami informacji naukowej. W działalności usługowej pozostałej (dział 93.), wśród typowych stanowisk, zarejestrowano najsilniejszą reprezentację fryzjerów, kosmetyczek, praczek ręcznych i prasowaczy. W całości badanych podmiotów usługowych w sekcji O dominują kadry zakładów fryzjerskich, pralni oraz zakłady krawieckie. (Więcej informacji: Rozdział 6.1.) Zmiany w poziomie zatrudnienia (w ciągu ostatnich 12 miesięcy) W zdecydowanej większości omawianych podmiotów gospodarczych i instytucji liczba zatrudnionych nie uległa zmianie wciągu ostatnich dwunastu miesięcy. Natomiast w pozostałej części ponad dwukrotnie więcej zakładów zwiększyło stan zatrudnienia w stosunku do tych, które go zmniejszyły. (Więcej informacji: Rozdziały: 4, 5, 6) W lokalnej sekcji H: w ciągu ostatnich 12 miesięcy pojawiło się faktycznie jedynie 2,4% nowych posad. W zdecydowanej większości omawianych podmiotów gospodarczych i instytucji (ok. 66%) liczba zatrudnionych nie uległa zmianie, bowiem przy 10,4% zredukowanych stanowisk powstało równolegle 12,8% nowych stanowisk. Zwalniano przede wszystkim kelnerów i pokrewnych pomoce i sprzątaczki biurowe, hotelowe i podobne i kucharzy etaty uznane za najbardziej typowe i najczęściej zaliczane przez respondentów do pozycji sezonowych w strukturze zatrudnienia. Z drugiej strony, pracodawcy zatrudniali przede wszystkim kelnerów pomoce i sprzątaczki i kucharzy. Potwierdza się zatem bardzo wyraźnie teza, iż rotacje kadr w największym stopniu dotyczą grup zawodowych stanowiących trzon w strukturze zatrudnienia analizowanej branży. (Więcej informacji: Rozdział 4.2.) Poszukujący pracy Powiatowe urzędy pracy z terenu Małopolski Pracownicy prywatnych służb zatrudnienia Wojewódzki Urząd Pracy w Krakowie Przedsiębiorcy

16 Wnioski Również i w sekcji K występuje rotacja kadr. Przewagę zredukowanych etatów nad nowo utworzonymi odnotowano w placówkach badawczo-rozwojowych (dział 73.). Jeśli jednak weźmiemy pod uwagę odsetek osób zwalnianych i zatrudnianych, okaże się, iż w tej branży bilans jest bliski zeru. Sytuacja jest zróżnicowana w poszczególnych działach sekcji. W dziale 74. działalność gospodarcza pozostała pomimo zwiększenia przez pracodawców liczby zatrudnianych nie nastąpił wzrost zatrudnienia w całości kadry. Do wzrostu doszło w firmach informatycznych dla działu 72. bilans wynosi 3,95%. Wyniki ujemne zarejestrowano w działach: 70. ( obsługa nieruchomości : 1,83%), 71. ( wynajem maszyn i urządzeń : 0,50%) oraz w 73. ( działalność badawczo-rozwojowa : 0,41%). Analiza ruchów kadrowych jakie nastąpiły w branży w ostatnich 12 miesiącach wykazała, że zatrudniano nowych pracowników na najczęściej redukowane stanowiska pracy. W sekcji K redukowano głównie etaty z niższego szczebla struktury zatrudnienia: pomoce i sprzątaczki biurowe, hotelowe, portierów i woźnych oraz pracowników ochrony, z drugiej strony najczęściej zatrudniano te same grupy zawodowe. Można zatem stwierdzić, iż rotacja kadr w sekcji K dotknęła szczególnie te trzy grupy zawodowe. (Więcej informacji: Rozdział 5.2.) Jeśli chodzi o udział grup zawodowych w dziale 70. ( obsługa nieruchomości ) największy odsetek nowych kadr stanowią pomoce i sprzątaczki biurowe, pracownicy obsługi biurowej oraz pracownicy administracyjni, sekretarze i pokrewni. W podmiotach zajmujących się wynajmem maszyn i urządzeń (dział 71.) najczęściej zatrudniani byli robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy, a na drugim miejscu spawacze i pokrewni. W firmach informatycznych (dział 72.) na nowe etaty mogli liczyć przede wszystkim programiści; specjaliści od ekonomii i do spraw zarządzania (drugie miejsce pod względem liczby ofert) oraz informatycy (trzecia kategoria pod względem liczby nowych etatów). Natomiast w instytucjach badawczych (dział 73.) najczęściej zatrudniano nauczycieli akademickich, a co dziesiąty etat adresowany był do agentów biur pomagających w prowadzeniu działalności gospodarczej. Oznacza to, że zatrudniano na najczęściej redukowane stanowiska pracy. W pozostałej działalności gospodarczej (dział 74.) największy odsetek nowo zatrudnionych stanowią pomoce biurowe i sprzątaczki oraz pracownicy ochrony, czyli - znów - zawody należące do najczęściej zwalnianej kadry w ostatnich dwunastu miesiącach w tymże dziale. (Więcej informacji: Rozdział 5.2.) W całej próbie z branży O tylko przeciętnie co czwarta firma i instytucja w ostatnich 12 miesiącach zwiększyła liczbę pracowników. W stosunku do stanu zatrudnienia przybyło jedynie 1,7% etatów - pozostaje więc nieuzasadnioną teza, iż sektor O można nazwać strategicznym z punktu widzenia lokalnego rynku pracy. Relatywnie największy przyrost kadry odnotowano w organizacjach członkowskich oraz w firmach odprowadzających i oczyszczających ścieki (po 2,41% dla działu 91. i działu 90.). Najmniej korzystny wynik odnotowały in-

stytucje kulturalne, rekreacyjne i sportowe (tylko 1,12% dla działu 92.). (Więcej informacji: Rozdział 6.2.) Wnioski 17 W sekcji O na zwolnienia czy też właśnie zjawisko rotacji w ciągu ostatnich dwunastu miesięcy najbardziej narażeni byli robotnicy przy pracach prostych, kompozytorzy, artyści, muzycy śpiewacy, technicy oraz pielęgniarki. W grupach elementarnych pierwsze miejsca hierarchii zwalnianych są zajmowane przez pracowników niższego i średniego szczebla. Jeśli zaś chodzi o udział grup zawodowych w dziale 90. odprowadzanie i oczyszczanie ścieków - najczęściej zatrudniano kierowców samochodów ciężarowych, operatorów pomp, sprężarek, urządzeń uzdatniania wody oraz gospodarzy budynków. Rzadziej posada przewidziana była dla pracowników administracyjnych. W organizacjach pozarządowych (dział 91.) najwięcej nowych etatów przeznaczono dla nauczycieli szkół podstawowych, gimnazjalnych czy ponadgimnazjalnych, pielęgniarek, robotników pomocniczych w budownictwie ogólnym, a także pracowników administracyjnobiurowych. Z kolei placówki kulturalne, rekreacyjne i sportowe (dział 92.) były zasilane kadrowo głównie przez kompozytorów, artystów muzyków i śpiewaków, a rzadziej przez pracowników ochrony czy też przedstawicieli zawodów technicznych. Firmy usługowe (dział 93.) najbardziej skłonne były do zawierania umów o pracę z praczkami ręcznymi i prasowaczami oraz zatrudniały w charakterze fryzjerów, kosmetyczek i pokrewnych. (Więcej informacji: Rozdział 6.2.) Planowane zatrudnienie nowych pracowników (w ciągu najbliższych 12 miesięcy) W sekcji H, dział 55., przeważająca część firm i instytucji (64%) w ciągu najbliższego roku nie zamierza zatrudnić pracowników. Zakładając, że zatrudnienie w ramach rotacji będzie polegało na bieżącym uzupełnianiu braków kadrowych, w ciągu najbliższych 12 miesięcy możemy spodziewać się wzrostu poziomu zatrudnienia o około 3,11% (o 0,71% więcej niż w ciągu ostatnich 12 miesięcy). Grupę zawodową najbardziej narażoną na utratę zatrudnienia stanowią kelnerzy i pokrewni - osoby pracujące na etatach stanowiących podstawę piramidy zatrudnienia w branży. Z drugiej strony będą to pracownicy najbardziej poszukiwani, gdyż najczęściej zapotrzebowanie w tejże branży będzie skierowane do kelnerów i pokrewnych i kucharzy. Należy podkreślić, iż są to typowe, najbardziej liczne stanowiska, które jednocześnie stanowią podatną na wahania sezonowe i ruchomą część struktury zatrudnienia. (Więcej informacji: Rozdział 4.2.) Poszukujący pracy Powiatowe urzędy pracy z terenu Małopolski Pracownicy prywatnych służb zatrudnienia Wojewódzki Urząd Pracy w Krakowie Przedsiębiorcy W sekcji K tylko co trzeci pracodawca zadeklarował zatrudnienie nowej kadry w najbliższych 12 miesiącach (32%). Plany zatrudnienia dotyczą przede wszystkim działu 72. ( informatyka ). Na drugim miejscu potencjalnych pracodawców nowych kadr znalazła się działalność badawczorozwojowa (dział 73.). Najmniej skłonni do zatrudniania pracodawcy występują w dziale obsługa nieruchomości (dział 70.). Strategicznym działem w prognozowanym zatrudnieniu okazują się firmy informa-

18 Wnioski tyczne (dział 72.), gdzie nowe miejsca pracy obejmą niemal całość zmian zatrudnienia (98%). Typowa instytucja/firma, która zwiększy zatrudnienie w sekcji K prowadzi prywatną działalność gospodarczą w dziale 72. informatyka ; jest podmiotem zlokalizowanym w Krakowie, a jej optymistyczne kierownictwo zarządza ponad 249-osobową kadrą. (Więcej informacji: Rozdział 5.2.) Co dziesiąty nowy pracownik działu 70. obsługa nieruchomości zalicza się do kategorii kowali, ślusarzy i pokrewnych, pracowników obsługi biurowej oraz cieśli, stolarzy budowlanych. Poszukiwani będą więc pracownicy zarówno fizyczni, jak i kadra biurowa. Pracodawcy z działu 71. wynajem maszyn i urządzeń zadeklarowali przyjęcie na stanowiska fizyczne: spawaczy i robotników przygotowujących i wznoszących konstrukcje metalowe (po połowie nowych kadr). W firmach informatycznych (dział 72.) planuje się przyjęcie przede wszystkim specjalistów programistów, a znacznie rzadziej kadry pomocniczej handlowców. Instytucje badawczo-rozwojowe (dział 73.) będą tworzyć nowe etaty głównie dla nauczycieli szkół wyższych. Zatrudnienie znajdą tu również następujący specjaliści: chemicy, informatycy i programiści i inni. Podmioty funkcjonujące w zakresie innej działalności gospodarczej (dział 74.) prognozują zatrudnienia głównie na niższe pozycje w hierarchii zatrudnienia, tj.: pracowników usług ochrony oraz pomocy biurowych i sprzątaczek. (Więcej informacji: Rozdział 5.2.) W sekcji O zwiększania zasobów kadrowych można spodziewać się przede wszystkim w firmach odprowadzających i oczyszczających ścieki (dwie trzecie działu 90.). Najmniejsza skala zatrudnień najprawdopodobniej wystąpi w organizacjach członkowskich, gdzie takie plany ujawnia 19% badanych podmiotów (dział 91.). Typowa instytucja/ firma, która zwiększy zatrudnienie: prowadzi prywatną działalnością usługową (dział 90.); jest zarządzana przez optymistyczne kierownictwo; liczy ponad 250 zatrudnionych osób; jest podmiotem zlokalizowanym poza Krakowem. (Więcej informacji: Rozdział 6.2.) Skład nowych załóg ze względu na strukturę zawodową będzie się różnił w poszczególnych dziedzinach gospodarki w sekcji O. Odmienności te wynikają z charakteru działalności podmiotów i aktualnego składu zawodowego kadr. W dziale 90. odprowadzanie i oczyszczanie ścieków pracodawcy będą zatrudniać przede wszystkim operatorów pomp, sprężarek, urządzeń uzdatniania wody oraz ogrodników zieleni, robotników pomocniczych w budownictwie drogowym czy kierowców samochodów ciężarowych. Kierownicy organizacji pozarządowych (dział 91.) najczęściej zatrudnią w ciągu najbliższych dwunastu miesięcy: pomoce i sprzątaczki biurowe oraz pielęgniarki, a więc personel niższego i średniego szczebla. W instytucjach kulturalnych, rekreacyjnych i sportowych (dział 92.) kadry zasilą przede wszystkim profesjonaliści - kompozytorzy, artyści muzycy i śpiewacy, ale też pracownicy ochrony. Zwiększanie zasobów kadrowych w dziale 93. działalność usługowa pozostała

będzie dotyczyło ponad czterokrotnie częściej praczek ręcznych i prasowaczy aniżeli operatorów i monterów maszyn i urządzeń. (Więcej informacji: Rozdział 6.2.) Wnioski 19 Podnoszenie kwalifikacji zawodowych pracowników Tylko co trzecia firma z badanej części sekcji H jest rzeczywiście zainteresowana szkoleniami pracowniczymi. Do najczęściej typowanych do szkoleń pracowników w największych podmiotach należeć będą kolejno: kelnerzy, kucharze a także recepcjoniści i rejestratorzy. Pracodawcy najchętniej skierowaliby swoich pracowników na kursy języków obcych oraz gastronomiczne. (Więcej informacji: Rozdział 4.3.) W całej próbie z sekcji K również tylko co trzeci reprezentant największych firm i instytucji zamierza doszkalać swe kadry. Zainteresowanie szkoleniami we wszystkich działach sekcji K oscyluje wokół średniej z próby. W poszczególnych działach branży najczęściej wskazywano na poniższe grupy zawodowe wymagające dokształcania: w dziale 70. obsługa nieruchomości : technicy i średni personel; w dziale 71. wynajem maszyn i urządzeń : robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy; operatorzy i monterzy maszyn i urządzeń; w dziale 72. informatyka : technicy i średni personel; w dziale 73. działalność badawczo-rozwojowa : technicy i średni personel; w dziale 74. działalność gospodarcza pozostała : specjaliści oraz technicy; robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy i średni personel. (Więcej informacji: Rozdział 5.3.) Poszukujący pracy Powiatowe urzędy pracy z terenu Małopolski Pracownicy prywatnych służb zatrudnienia Placówki edukacyjne, szkoleniowe Wojewódzki Urząd Pracy w Krakowie Przedsiębiorcy W działach Sekcji K najczęściej wskazywano na szkolenia w następujących zakresach: w dziale 70. obsługa nieruchomości : księgowość i podatki; nieruchomości; w dziale 71. wynajem maszyn i urządzeń : operator maszyn ciężkich; w dziale 72. informatyka : handel, negocjacje handlowe, informatyka; w dziale 73. działalność badawczo-rozwojowa : prawo zamówień publicznych; w dziale 74. działalność gospodarcza pozostała : księgowość i podatki; kadry, płace i ZUS. (Więcej informacji: Rozdział 5.3.) Podobnie jak w powyższych sekcjach, nieco ponad co trzeci respondent z sekcji O wyraził zainteresowanie szkoleniami swoich pracowników. 52% pracodawców w tej branży w ogóle nie zamierza

20 Wnioski szkolić pracowników. Największe zainteresowanie szkoleniami wykazali pracodawcy z działu 90. odprowadzanie i oczyszczanie ścieków (połowa działu 90.) i nieco mniejsza proporcja placówek kulturalnych, rekreacyjnych i sportowych (46% dla działu 92.). Podobne zamiary zgłosiło 28% badanych organizacji pozarządowych (dział 91.) i tylko niespełna co czwarty (23%) ankietowany z działu 93. działalność usługowa pozostała. W całej tej branży największą grupą zawodową kierowaną na szkolenia mogą być technicy i inny personel (80%), o połowę rzadziej specjaliści (40%); na trzecim miejscu - kadra biurowa (36%). (Więcej informacji: Rozdział 6.3.) W zanalizowanych działach sekcji O wykazano zainteresowanie następującą tematyką szkoleń: w dziale 90. Odprowadzenie i oczyszczanie ścieków, gospodarowanie odpadami, pozostałe usługi sanitarne i pokrewne : kadry, płace, ZUS, prawo zamówień publicznych oraz księgowość i podatki; w dziale 91. Działalność organizacji członkowskich, gdzie indziej niesklasyfikowana : terapia zajęciowa, kadry, płace, ZUS, pozyskiwanie środków z UE; w dziale 92. Działalność związana z kulturą, rekreacją i sportem : księgowość i podatki, pozyskiwanie środków z UE, kadry, płace, ZUS; w dziale 93. Działalność usługowa pozostała : fryzjerstwo, obsługa komputera. Hierarchia tematyki form dokształcania w ostatnim z działów odróżnia się wyraźnie na tle całej próby. (Więcej informacji: Rozdział 6.3.) Korzystanie z funduszy z Unii Europejskiej Korzystanie z funduszy pochodzących z Unii Europejskiej jest wciąż mało popularne wśród małopolskich firm. Wskaźnik ten pozwala określić stan gotowości do korzystania z tego typu dotacji i wskazuje na ewentualny wzrost potencjału finansowego analizowanej części lokalnego rynku pracy. Określa także poziom ewentualnego zainteresowania pracodawców szkoleniami w tym zakresie. Pomimo niskiego dotychczas zainteresowania tego typu dotacjami, należy spodziewać się jego wzrostu w największych podmiotach, aczkolwiek w poszczególnych działach wyrażany poziom zainteresowania jest zróżnicowany. (Więcej informacji: Rozdziały: 4, 5, 6) Wojewódzki Urząd Pracy w Krakowie Przedsiębiorcy W branży hotele i restauracje (dział 55.) tylko 15% lokalnych firm i instytucji korzystała z dotacji unijnych. Zdecydowana większość podmiotów z tej branży nie była i nie jest wspierana funduszami unijnymi. Pomimo prognozowanego wzrostu zainteresowania należy się spodziewać przeważającej niechęci do sięgania po dotacje z tego źródła (54%). Potencjalny wzrost zainteresowania środkami unijnymi przy jednoczesnym braku doświadczenia, wiedzy i fachowców może skutkować zapotrze-

bowaniem na wsparcie merytoryczne tychże podmiotów przez instytucje zewnętrzne. (Więcej informacji: Rozdział 4.4.) Wnioski 21 W toku badań oszacowano, iż tylko nieco ponad czwarta część sekcji K kiedykolwiek korzystała z funduszy unijnych. Aktualnie co piąta organizacja gospodarcza jest zasilana ze środków unijnych (22%). Przewiduje się znaczący (dwukrotny) wzrost odsetka aplikantów w przyszłości: z 26% już doświadczonych w pozyskiwaniu środków do 56% w sekcji. To istotna informacja dla instytucji planujących szkolenia dla pracodawców w omawianym zakresie, gdyż są to niedoświadczone podmioty i mogą oczekiwać wsparcia. (Więcej informacji: Rozdział 5.4.) Omawiana forma zasilania budżetów była najczęściej stosowana w działalności badawczo-rozwojowej (aż 61% dział 73.). Po dotacje unijne nie sięgnęła ani jedna firma z działu 71. wynajem maszyn i urządzeń. Dotowanych było 45% firm informatycznych i nieco ponad czwarta część pozostałej działalności gospodarczej (28% dział 74.). W obsłudze nieruchomości (dział 70.) jedynie 8 na 100 firm i instytucji było beneficjentami unijnymi. W obsłudze nieruchomości (dział 70.) połowa ankietowanych jako przyczynę nieubiegania się o środki unijne podała brak zainteresowania. Ten sam powód powstrzymał od działań większość z firm wynajmujących maszyny i urządzenia (dz. 71) oraz działających w obszarze informatyki (dział 72.), a także przeszło połowę kierowników z innej działalności gospodarczej (dział 74.). Właśnie brak zainteresowania pozyskiwaniem środków finansowych ze źródeł unijnych był wskazywany najczęściej w całej sekcji K (56%). Inaczej kształtuje się hierarchia powodów jedynie w placówkach badawczo-rozwojowych, w których równie często występował brak zainteresowania i poczucie niedostatecznej wiedzy o dostępnych możliwościach. (Więcej informacji: Rozdział 5.4.) W ramach sekcji O większość podmiotów aktualnie nie jest beneficjentami instytucji unijnych, lecz prognozuje się wzrost aplikantów w badanej próbie z 21% w chwili obecnej do 56%. Największe odsetki dotychczasowych beneficjentów odnotowano w dziale 90. odprowadzanie i oczyszczanie ścieków, gdzie przeszło co trzeci podmiot otrzymywał już dotacje. Niższy odsetek przypada na placówki kulturalne, rekreacyjne i sportowe (30% w dziale 92.). Najmniej takich podmiotów jest aktywnych w ramach działu 93. działalność usługowa pozostała tylko 7%. Proporcja aplikantów wśród organizacji pozarządowych jest zbliżona do poziomu średniej w całej próbie (26% w dziale 91.). (Więcej informacji: Rozdział 6.4.) W całej sekcji najpowszechniejszym powodem nieubiegania się o środki UE był brak zainteresowania dofinansowaniem (60%), a już czterokrotnie rzadziej wymieniano niedoinformowanie w tym zakresie (15%) i nieco rzadziej - fakt niespełniania warunków do ubiegania się o wsparcie. Po około połowie nie korzystających z funduszy unijnych podmiotów z działów: 93. działalność usługowa pozostała, 90. odprowadzanie i oczyszczanie ścieków oraz 92. działalność związania z kulturą, rekreacją i sportem. (Więcej informacji: Rozdział 6.4.)

1. CHARAKTERYSTYKA BADANYCH PODMIOTÓW W pierwszej części raportu przybliżamy podstawową charakterystykę badanych instytucji, która stanowić będzie podstawowy kontekst dla kolejnych analiz prezentowanych w opracowaniu. Badaniem objęte zostały największe podmioty gospodarcze z terenu Małopolski działające w następujących, uznanych za strategiczne dla małopolskiego rynku pracy, branżach: hotele i restauracje (sekcja H), obsługa nieruchomości, wynajem i usługi związane z prowadzeniem działalności gospodarczej (sekcja K) oraz działalność usługowa komunalna, społeczna i indywidualna, pozostała (sekcja O Polskiej klasyfikacji działalności). Charakterystyka badanych podmiotów gospodarczych oraz instytucji publicznych i pozarządowych obejmuje przede wszystkim skład próby według sekcji PKD oraz według poszczególnych działów. Pozostałe zmienne zostały zaprezentowane w niniejszym rozdziale w następującej kolejności: Poszczególne działy gospodarki; Liczba zatrudnionych pracowników; Sektor działalności; Forma prawna firmy/instytucji; Rok powstania firmy/instytucji; Lokalizacja firmy/instytucji; Zasięg działania firmy/instytucji. Zgodnie z założeniami projektu w ramach badań ilościowych przebadane zostały 1202 podmioty w trzech branżach według wskazanego poniżej rozkładu. Badaniem zostało objętych 400 podmiotów z sekcji H, do której zaliczane są hotele i restauracje (33% próby); 500 firm zaliczonych do sekcji K obsługa nieruchomości, wynajem i usługi związane z prowadzeniem działalności gospodarczej (42% próby); a także 302 przedsiębiorstwa z sekcji O, które zajmują się działalnością usługową, komunalną, społeczną, indywidualną i pozostałą (25% próby). Na pierwszym miejscu pod względem liczby badanych podmiotów znalazły się hotele i restauracje (dział 55. 33%), zaś na drugim działalność gospodarcza pozostała (dział 74. 28%); odnotowaliśmy też znacznie mniejsze odsetki w działalności organizacji członkowskich, gdzie in-