Instrumenty Finansowe Programów Ramowych UE w Polsce przed 2014 r. Podsumowanie. Arkadiusz Lewicki Dyrektor Krajowy Punkt Kontaktowy ds. Instrumentów Finansowych Programów Unii Europejskiej Związek Banków Polskich 1
Bariery w dostępie MŚP do finansowania MŚP szczególnie w pierwszych latach działalności są szczególnie wrażliwe na problem niedostępności finansowania. Mają krótką historię kredytową, mogą zaoferować niewielkie zabezpieczenie, ich przeżywalność jest niska. W przypadku kredytów i pożyczek (inwestycyjnych i obrotowych) dla mikro i MŚP główną przyczyną odmowy bywa brak zdolności kredytowej lub brak zabezpieczeń. Przyczyny odmowy przyznania finansowania zwrotnego, IBS na podstawie GUS, 2013 2
Europejski Fundusz Inwestycyjny - EFI Unijna instytucja finansowa z siedzibą w Luksemburgu, powołana przez UE w 1992 r. w ramach grupy Europejskiego Banku Inwestycyjnego. Nadrzędnym celem EFI jest pobudzanie inwestycji i wzrostu gospodarczego poprzez udzielanie wsparcia długoterminowego dla projektów inwestycyjnych, zarówno prywatnych, jak i publicznych. Obszarami głównego działania EFI jest: rozwój małych i średnich przedsiębiorstw oraz wsparcie innowacji. Pomoc dla MŚP odbywa się poprzez: dostarczenie kapitału podwyższonego ryzyka, zwłaszcza zakładom młodym i ukierunkowanym na nowe technologie. Oprócz tego EFI udziela gwarancji kredytowych dla MŚP. Z EFI współpracuje wiele rodzajów instytucji finansowych z całej Europy: banki (w tym spółdzielcze), fundusze poręczeniowe, firmy leasingowe, fundusze vc, sieci aniołów biznesu, fundusze pożyczkowe, etc. EFI zajmuje się wdrożeniem instrumentów zwrotnych UE. Będzie też główną instytucją wdrażającą instrumenty zwrotne programów ramowych w latach 2014-2020. 5 Formy wsparcia przedsiębiorców w ramach instrumentów zwrotnych programów ramowych przed 2014 r. INSTRUMENTY UDZIAŁOWE (inwestycje vc) INSTRUMENTY DŁUŻNE (gwarancje/regwarancje dla pożyczek, kredytów, leasingu, sekurytyzacji, vcoraz pożyczki, w tym podporządkowane) 0 PLN 5 060 000 000PLN 3
Formy wsparcia przedsiębiorców w ramach instrumentów zwrotnych programów ramowych przed 2014 r. INSTRUMENTY UDZIAŁOWE (inwestycje vc) Instrumenty kapitałowe EFI (CIP) przyczyny braku inwestycji w Polsce 1. Konkurencyjny instrument w postaci Krajowego Funduszu Kapitałowego SA bardziej dostosowany (a przez to bardziej atrakcyjny) do specyfiki dopiero rozwijającego się polskiego rynku funduszy i inwestycji typu Venture Capital, przez: Preferencje dla inwestorów prywatnych: kapitał oferowany przez KFK funduszom VC ma charakter podporządkowany w stosunku do kapitału inwestorów prywatnych (w momencie wychodzenia funduszu z inwestycji w spółki portfelowe, redystrybucja środków następuje w pierwszej kolejności do inwestorów prywatnych ryzyko utraty kapitału prywatnego jest więc znacznie niższe); Zwiększoną ekonomikę funkcjonowania funduszy: kapitał oferowany przez KFK funduszom VC ma charakter zwrotny, natomiast KFK zapewnia również przekazanie do 10% kwoty zaangażowania kapitałowego w postaci bezzwrotnej na pokrycie kosztów zarządzania funduszem (fundusze inwestujące w firmy na wczesnym etapie rozwoju charakteryzują się zazwyczaj niewielką kapitalizacją, co powoduje, iż pokrywanie kosztów zarządzania z aktywów funduszu w rynkowej proporcji nie zapewnia wystarczającej kwoty środków bezzwrotne świadczenia niwelują tę nieefektywność). 4
Instrumenty kapitałowe EFI (CIP) przyczyny braku inwestycji w Polsce 2. EFI oceniał fundusze VC (zespoły zarządzające) stosując benchmarki z rynków rozwiniętych Rynek inwestycji VC w Polsce dopiero się rozwija praktycznie nie występują podmioty zarządzające, które zaliczyły pełny cykl inwestycyjny w ramach danego funduszu (od zbudowania portfela, poprzez wyjścia z inwestycji i rozliczenie funduszu z inwestorami) i mogą pochwalić się całościowym wynikiem zwrotami dla inwestorów; cykl taki może trwać nawet 10-12 lat; Fundusze są oceniane właśnie pod tym kątem - co jest zrozumiałe, jakkolwiek zastosowanie tych samych kryteriów ilościowych do funduszy/zespołów działających na rynkach rozwiniętych i rozwijających się (co stosuje EFI) powoduje, że te drugie zawsze będą w gorszej pozycji, gdyż nie miały wystarczająco dużo czasu na wypracowanie wyników. Formy wsparcia przedsiębiorców w ramach instrumentów zwrotnych programów ramowych przed 2014 r. INSTRUMENTY DŁUŻNE (gwarancje/regwarancjedla pożyczek, kredytów, leasingu, sekurytyzacji, vcoraz pożyczki, w tym podporządkowane) 5
Dostęp MŚP do finansowania Banki od czasu kryzysu utrzymują wyższe wymogi w zakresie oczekiwanych zabezpieczeń spłaty kredytu. Banki, które zaostrzyły politykę kredytową uzasadniały to podwyższonym ryzykiem przyszłej sytuacji gospodarczej oraz ryzykiem poszczególnych branż. Większych ograniczeń w dostępie do kredytu doznają MŚP niż duże przedsiębiorstwa. Źródło: NBP, 2014 W czym może pomóc gwarancja UE? Źródło: NBP, 2014 6
PRZYKŁAD: gwarancja CIP Warunki brzegowe gwarancji UE dla portfela kredytów i portfela mikrokredytów Parametr Typ gwarancji i rodzaj pośrednika Wolumen portfela obejmowany gwarancją UE Gwarancja kredytów Gwarancja mikrokredytów Portfelowa gwarancja EFI dla banku/ funduszu pożyczkowego/ firmy leasingowej/ funduszu poręczeniowego Bez limitu Wartość kredytu/ pożyczki (kapitał) Bez limitu Do 25 000 EUR Okres kredytowania Wysokość gwarancji (pojedynczy kredyt/leasing) minimum 12 miesięcy priorytetowo 18 miesięcy minimum 6 miesięcy priorytetowo 12 miesięcy do 50% do 75% Okres trwania gwarancji do10 lat do 5 lat Opłata za gwarancję brak brak Pomoc publiczna brak brak 7
Korzyści dla przedsiębiorców gwarancje UE są bezpłatne (CIP, PROGRESS) lub bardzo tanie (RSI) brak statusu i obciążeń pomocy publicznej brak lub niższe zabezpieczenia od kredytobiorcy brak lub niższy wkład własny kredytobiorcy obniżenie marży (RSI) wydłużony okres kredytowania uproszczone procedury ułatwiona dostępność (dostępne w całej Polsce) w ponad 3 tys. placówek duży wybór, szeroka gama uruchomionych instrumentów, w tym finansowanie obrotowe- praca z instrumentami i instytucjami, które staną się podstawą systemu wsparcia unijnego od 2014 r. Instrumenty Finansowe: formy wsparcia przedsiębiorców kredyty inwestycyjne kredyty obrotowe kredyty na zakup środków transportu kredyty i pożyczki dla firm rozpoczynających działalność kredyty i pożyczki hipoteczne kredyty Europejskiego Banku Inwestycyjnego kredyty na finansowanie kontraktów poręczenia kredytowe poręczenia dla mikro i start up poręczenia dla innowacji leasing dla firm rozpoczynających działalność leasing dla innowacyjnych 8
WYNIKI W POLSCE Instrumenty Finansowe: formy wsparcia przedsiębiorców Stan wdrożenia w PL: największy i najbardziej wdrożony: CIP (>6 tys. umów); od 2011r. Progress (<3,5 umów); od 2013/2014: RSI (<100 umów). 13 polskich pośredników IF PUE. łączna suma strumienia preferencyjnego finansowania dla polskich MŚP zakontraktowanegoprzez pośredników finansowych CIP, Progress, 7PR: 5,1 mld PLN. liczba uruchomionych instrumentów finansowych w PL: 22, w tym wszystkie rodzaje narzędzi finansowych: kredyty, pożyczki, leasing, preferencyjne poręczenia kredytowe, montaże lini EBI z gwarancjami EFI, etc. Przedsiębiorca ma z czego wybierać, wg potrzeb (tailor made). Otoczenie rynkowe: trzy istotne przewagi: 1) bezpłatność 2) brak reżimu (i obciążeń) pomocy publicznej, 3) to gwarancja a nie poręczenie. WYNIKI W POLSCE Instrumenty Finansowe: formy wsparcia przedsiębiorców liczba obsłużonych MŚP: prawie 10.000 tys. liczba udzielonych pożyczek: ponad 8 tys. szt. kwota udzielonego finansowania: prawie 2,1 mld PLN główne obsługiwane branże: wytwórczość, handel, usługi. struktura obsłużonych beneficjentów: <40% to MŚP start up. aktualnie aktywną ofertę posiada 8 pośredników finansowych (+ 9-y pośrednik uruchomi produkt w tym roku): 5 bankowych, 2 leasingowych i 1 poręczeniowy. oferta aktywna różnie w czasie - wg terminów umów, najdłuższa do kwietnia 2017r. lub do wyczerpaniaśrodków. 9
Determinanty przebiegu akcji finansowej w ramach instrumentów finansowych programów UE w Polsce bardzo słaby punkt wyjściowy (rok 2007)- programy ramowe praktycznie nieznane na polskim rynku finansowym zakaz łączenia instrumentów finansowych (np. pożyczek z RPO i gwarancji z CIP). pogorszenie warunków makroekonomicznych w l. 2009-2010 i 2012 (echo kryzysu światowego, spadek popytu inwestycyjnego u przedsiębiorców); problem pomocy publicznej- paraliż programu w PL w r. 2010; uruchomienie w 2013 r. konkurencyjnych produktów krajowych do wdrażanych instrumentów unijnych (programy ramowe oraz polityka spójności 2007-2013); brak jednolitej marki instrumentów finansowych programów ramowych UE - utrudnienia w promocji i budowaniu efektu skali oraz popytu u adresatów programów. POŚREDNICY FINANSOWI W POLSCE (ponad 3 tys. placówek) 20 10
Programy ramowe w PL: Narodowi Pośrednicy Finansowi - aktualna oferta: 1. Kredyt inwestycyjny 2. Prosty kredyt inwestycyjny SIL 3. Prosty kredyt inwestycyjny AutoSIL 4. Kredyt obrotowy w rachunku kredytowym dla firm rozpoczynających działalność 5. Kredyt inwestycyjny- standard 6. Auto Sezam kredyt na zakup samochodów 7. Poręczenie na START (dla przedsiębiorców działających nie dłużej niż 3 lata) 8. Poręczenie Biznes Ekspres 9. Poręczenie Micro Invest 2 10. Kredyt Biznes Start- obrotowy i inwestycyjny 11. kredyty inwestycyjne na innowacje 12. kredyty obrotowe na innowacje 13. program leasing na innowacje 14. Pożyczka Na Start 15. Kredyt BIZ dla Profesjonalistów 16. Kredyt BIZ na start Dla kogo gwarancje UE? Beneficjenci kredytów z gwarancją CIP wg rodzaju działalności: 11
Doświadczenia tych którzy już skorzystali? Czy nadal prowadziłbyś działalność albo uruchamiał projekt sfinansowany kredytem gwarantowanym z CIP, gdyby gwarancja nie była dostępna? Ponad 2/3 badanych przedsiębiorców beneficjentów CIP zaniechałoby rozwoju gdyby nie otrzymało unijnej gwarancji. 31% w ogóle zaniechałoby działalności. Źródło: Komisja Europejska Doświadczenia tych którzy już skorzystali? Jacy mikroprzedsiębiorcy korzystają z wsparcia Progress? Źródło: Komisja Europejska, 2013 12
Krajowy Punkt Kontaktowy ds. Instrumentów Finansowych Programów Unii Europejskiej Zapraszamy do współpracy: instytucje finansowe, przedsiębiorców, instytucje otoczenia biznesu, przedstawicieli administracji gospodarczej, dziennikarzy, wszystkich zainteresowanych instrumentami finansowymi programów UE: programy@zbp.pl 13
Dziękuję za uwagę Krajowy Punkt Kontaktowy ds. Instrumentów Finansowych Programów Unii Europejskiej Związek Banków Polskich ul. Kruczkowskiego 8 00 380 Warszawa tel/fax +48 22 696 64 95 kontakt: programy@zbp.pl więcej na: www.instrumentyfinansoweue.gov.pl Prezentacja służy wyłącznie celom informacyjnym. KPK nie ponosi odpowiedzialności za wykorzystywanie informacji zawartych w niniejszym dokumencie w celach prowadzonej działalności gospodarczej przez osoby trzecie. Ponadto, dokument ten nie może stanowić podstawy do zgłaszania roszczeń wobec KPK. 14