Możliwości udziału instytucji finansowych w programach ramowych UE

Transkrypt

1 Jak aplikować po nowe gwarancje unijne? Możliwości udziału instytucji finansowych w programach ramowych UE Maciej Małek Działające w Polsce instytucje finansowe w tym banki spółdzielcze mogą ubiegać się o gwarancje portfelowe oferowane przez Europejski Fundusz Inwestycyjny w ramach programów Komisji Europejskiej. Przedstawiamy dostępne gwarancje, procedury aplikowania oraz warunki, które muszą spełnić potencjalni pośrednicy. Czym są programy UE i ich instrumenty finansowe? Programy UE to tzw. programy ramowe Komisji Europejskiej, realizowane we wszystkich krajach Unii. W programach tych zazwyczaj nie występują alokacje narodowe, a wykorzystanie wsparcia przez odbiorców z poszczególnych krajów zależy przede wszystkim od jakości składanych przez nich aplikacji. W programach ramowych przewidziano tzw. instrumenty finansowe, czyli narzędzia wspierające dostęp do finansowania zwrotnego dla beneficjentów (zazwyczaj przedsiębiorców). Najczęściej stosowanym instrumentem są gwarancje portfelowe. Gwarancje te udzielane są przez Europejski Fundusz Inwestycyjny lub Europejski Bank Inwestycyjny, działające na zlecenie Komisji Europejskiej. Gwarancje są udzielane pośrednikom finansowym funkcjonującym na poszczególnych rynkach instytucjom oferującym produkty finansowe dla przedsiębiorców, które przejdą proces aplikacyjny i pod- RYS. 1. SCHEMAT FUNKCJONOWANIA INSTRUMENTÓW GWARANCYJNYCH PROGRAMÓW UE 46

2 Zagranica piszą stosowną umowę. Pośrednikami mogą być banki, firmy leasingowe, fundusze pożyczkowe, poręczeniowe itp. Gwarancje pokrywają część (w zależności od programu: do 50 80%) potencjalnej straty poniesionej przez pośrednika z tytułu niespłacenia kredytu (pożyczki, leasingu itp.) przez przedsiębiorcę. Celem instrumentów finansowych programów UE jest zapewnienie dostępu do finansowania tym przedsiębiorcom, którzy mają problemy z uzyskaniem kredytu (leasingu, pożyczki itp.) na warunkach rynkowych np. ze względu na brak wymaganych przez instytucje finansowe zabezpieczeń, wkładu własnego, historii kredytowej, ze względu na podwyższony poziom ryzyka, związany z krótkim okresem działalności, angażowaniem się w projekty badawczo-innowacyjne itp. Dzięki gwarancjom pośrednicy oferują finansowanie dla przedsiębiorców na warunkach preferencyjnych, bardziej korzystnych niż rynkowe. Dostępne instrumenty gwarancyjne Od sierpnia 2014 r. Europejski Fundusz Inwestycyjny uruchamia instrumenty gwarancyjne programów UE na lata : COSME, Horyzont 2020 oraz EaSI. W roku 2016 zostanie ogłoszony instrument gwarancyjny programu Kreatywna Europa, w przygotowaniu są także nowe instrumenty w ramach Planu Inwestycyjnego dla Europy (tzw. Planu Junckera). Obecnie banki spółdzielcze mogą aplikować po następujące gwarancje portfelowe: W ramach Instrumentu Gwarancji Kredytowych (Loan Guarantee Facility, LGF) Programu ramowego na rzecz konkurencyjności przedsiębiorstw oraz małych i średnich przedsiębiorstw COSME, Europejski Fundusz Inwestycyjny udostępnia RYS. 2. SCHEMAT OGRANICZONEJ GWARANCJI PORTFELOWEJ LGF COSME gwarancje portfelowe dla instytucji finansowych oferujących finansowanie dłużne dla MŚP. Gwarancja pokrywa do 50% straty pośrednika z tytułu poszczególnych transakcji, z ograniczeniem (stopa gwarancji na portfelu, cap rate) wynoszącym maksymalnie 20% wartości portfela. Gwarancje są bezpłatne. Preferencje dla przedsiębiorców polegają np. na obniżeniu (bądź zniesieniu) wymogów dotyczących zabezpieczeń, wkładu własnego itp. Finansowanie może dotyczyć inwestycji (środki rzeczowe, wartości Poszukiwanie nowych instrumentów wsparcia dla MŚP jest szczególnie ważne dla banków działających w skali lokalnej. Instrumenty proponowane przez EFI mogą stać się atrakcyjne dla banków spółdzielczych, które powinny zabiegać o możliwość pozyskania nowych narzędzi wsparcia dla MŚP powiedziała Elżbieta Nowakowska-Akkermans, prezes Banku Spółdzielczego w Dzierżoniowie, przewodnicząca Rady Zrzeszenia SGB. Fot. SGB niematerialne i prawne) oraz kapitału obrotowego, ale muszą to być nowe umowy (bez refinansowania istniejących zobowiązań). Gwarancją można objąć m.in. produkty finansowe dla start-up i mikroprzedsiębiorstw. Wartość preferencyjnego finansowania dla MŚP objętego gwarancją wynosi do 150 tys. euro, pod pewnymi warunkami możliwe są wyższe kwoty. W ramach instrumentu dostępne są także regwarancje (tzn. gwarancje EFI dla instytucji oferujących gwarancje portfelowe dla finansowania MŚP, 12/

3 RYS. 3. SCHEMAT NIEOGRANICZONEJ GWARANCJI PORTFELOWEJ INNOVFIN SME GUARANTEE na polskim rynku gwarancje wsparte regwarancją COSME oferuje Bank Gospodarstwa Krajowego) oraz gwarancje dla sekurytyzacji. W programie ramowym na rzecz badań naukowych i innowacji Horyzont 2020 uruchomiono m.in. InnovFin SME Guarantee: instrument gwarancyjny dla finansowania innowacyjnych bądź szybko rosnących przedsiębiorstw do 500 zatrudnionych. Gwarancja pokrywa do 50% potencjalnej straty, jest nieograniczona (tzn. bez cap) i zabezpiecza finansowanie dla przedsiębiorców w zakresie 25 tys. 7,5 mln euro przeznaczone na inwestycje, kapitał obrotowy bądź przeniesienie zorganizowanej części przedsiębiorstwa. Gwarancja jest płatna, a korzystający z niej pośrednik jest zobowiązany m.in. do obniżenia ceny finansowania. Przedsiębiorcy korzystający z finansowania z gwarancją EFI muszą spełnić przynajmniej jedno z kilkunastu kryteriów kwalifikowalności (np. szybki wzrost, posiadanie patentów, udział w programach wsparcia innowacyjności, inwestycje w działalność badawczą). W ramach instrumentu dostępne są także regwarancje. W ramach Programu na rzecz zatrudnienia i innowacji społecznych (EaSI) EFI oferuje m.in. gwarancje dla mikrofinansowania, przeznaczone dla instytucji finansowych oferujących produkty dla mikroprzedsiębiorców (zatrudniających poniżej 10 pracowników, w tym dla samozatrudnionych) oraz dla osób planujących rozpoczęcie działalności gospodarczej. Schemat gwarancji jest analogiczny do gwarancji programu COSME, lecz inne są parametry instrumentu. Gwarancja EaSI obejmuje do 80% straty poniesionej przez pośrednika finansowego z tytułu niespłacenia zobowiązania przez klienta i jest ograniczona (tzn. występuje cap rate) do maksymalnie 30% wartości objętego nią portfela. Finansowanie dla klienta objęte gwarancją nie może przekroczyć 25 tys. euro i może zostać przyznane na inwestycje, kapitał obrotowy (w tym finansowanie odnawialne) i inne koszty związane z tworzeniem lub rozwojem mikroprzedsiębiorstwa. Instrumenty gwarancyjne programu EaSI są bezpłatne i obejmują także gwarancje dla finansowania przedsiębiorstw społecznych oraz regwarancje. Wsparcie w postaci gwarancji EFI nie stanowi pomocy publicznej dla przedsiębiorców korzystających z finansowania objętego taką gwarancją. Jak aplikować? Ścieżka aplikowania po gwarancje EFI zostanie opisana na przykładzie gwarancji dla mikrofinansowania w programie EaSI jako (przypuszczalnie) najbardziej odpowiadającej specyfice działalności banków spółdzielczych, a jednocześnie najłatwiej dla nich dostępnej. Pierwszym krokiem powinno być zapoznanie się z Zaproszeniem do zgłoszenia zainteresowania (Call for Expression of Interest), opublikowanym przez Eu- 48

4 Zagranica Charakter programów ramowych UE wskazuje na potrzebę wspierania MŚP, które w warunkach rynkowych miałyby utrudniony dostęp do finansowania. Programy te stają się szczególnie bliskie bankom spółdzielczym, bo dotyczą w głównej mierze ich klientów powiedział Adam Dudek, prezes Banku Spółdzielczego w Limanowej, przewodniczący Rady Nadzorczej Banku BPS. ropejski Fundusz Inwestycyjny. Dokumenty takie są przygotowywane dla każdego programu ramowego uwzględniającego instrumenty gwarancyjne i ogłaszane na stronie www. eif.org 1. Struktura Zaproszenia jest zazwyczaj standardowa i obejmuje: dokument główny, opisujący cele danego instrumentu oraz warunki i procedurę ubiegania się o gwarancję, załącznik zawierający formularz aplikacyjny oraz spis informacji, jakie powinien dostarczyć kandydat na pośrednika, załączniki z term sheets szczegółowymi opisami poszczególnych instrumentów dostępnych w ramach danego programu, zawierające m.in. kryteria kwalifikowalności pośredników, klientów korzystających z finansowania oraz samych transakcji obejmowanych gwarancją. O gwarancje programu EaSI mogą ubiegać się wszelkie instytucje upoważnione (na podstawie polskiego prawa) do oferowania przedsiębiorcom produktów finansowych lub instrumentów podziału ryzyka. Mogą to Fot. BPS być podmioty publiczne i prywatne, działające w skali krajowej, regionalnej lub lokalnej. W aplikacji kandydat powinien zaprezentować swoją instytucję i działalność, opisać produkt, jaki miałby zostać objęty gwarancją EFI oraz wykazać korzyści, jakie odniosą przedsiębiorcy w efekcie przyznania gwarancji. Na etapie składania aplikacji wymagane są informacje dotyczące m.in.: charakterystyki instytucji i prowadzonej przez nią działalności finansowej, usług niefinansowych oferowanych klientom, wyników finansowych, zasad działalności, w tym polityki kredytowej i zarządzania ryzykiem, oferowanych produktów mikrofinansowych oraz ich wyników, produktu proponowanego do objęcia gwarancją oraz korzyści dla klientów wynikających z gwarancji. W swojej aplikacji pośrednik musi zobowiązać się do oferowania finansowania objętego gwarancją na bardziej korzystnych warunkach niż w ramach oferty komercyjnej. W szczególności gwarancja EaSI powinna umożliwić wydłużenie okresu finansowania, obniżenie stopy procentowej bądź też redukcję wymogów dotyczących zabezpieczeń. Jeżeli nie da się wykazać żadnego z powyższych (np. przez brak danych porównawczych), należy zaoferować finansowanie tym klientom, których finansowanie było do tej pory niemożliwe (np. ze względu na poziom ryzyka), rozszerzyć zakres 1 EFI publikuje dokumenty aplikacyjne wyłącznie w języku angielskim. Staraniem Krajowego Punktu Kontaktowego ds. Instrumentów Finansowych Programów UE przygotowane zostały polskie tłumaczenia dokumentów EFI, udostępniane nieodpłatnie zainteresowanym instytucjom finansowym. Kontakt z KPK IF PUE: programy@zbp.pl Fot. 12/

5 geograficzny działalności lub uruchomić nowe rodzaje finansowania dłużnego. Wymagania te mają zapewnić spełnienie podstawowego celu instrumentu gwarancyjnego, tzn. zwiększenie dostępności oraz łatwości uzyskania finansowania dla mikroprzedsiębiorców. Ponadto w ramach gwarancji dla mikrofinansowania EaSI pośrednik ma obowiązek zaoferowania klientom usług doradczych i szkoleniowych, które mogą być dostarczane odpłatnie, również przez stronę trzecią, ale ich cena musi być proporcjonalna do wysokości transakcji oraz dostosowana do możliwości klientów korzystających z finansowania. Przesłane do EFI aplikacje w pierwszej kolejności poddawane są preselekcji, podczas której przeprowadzana jest ocena zgodności z kryteriami formalnymi (kompletność, poprawność itp.) oraz ocena merytoryczna, na którą składa się ocena jakości aplikacji oraz ocena wpływu. Ocena jakości aplikacji zależy od zdolności kandydata do realizacji założonej wartości sprzedaży produktów objętych gwarancją, przy czym badane są m.in.: sytuacja finansowa kandydata, procedury oceny i zarządzania ryzykiem, procedury sprawozdawczości czy też zgodność z Europejskim kodeksem dobrego postępowania w zakresie udzielania mikrokredytów. Ocena wpływu polega na oszacowaniu wpływu gwarancji na poprawę dostępności finansowania dla poszczególnych grup beneficjentów programu. W efekcie preselekcji aplikacja zostaje zakwalifikowana do udzielenia gwarancji, umieszczana na liście rezerwowej bądź odrzucana. Kandydaci, których aplikacje zostały zakwalifikowane, są następnie poddawani badaniu due diligence. Badanie jest przeprowadzane na koszt EFI w siedzibie kandydata, a jego celem jest potwierdzenie informacji przedstawionych w aplikacji i ewentualnie uzyskanie bardziej szczegółowych danych. Efektem badania jest zatwierdzenie (lub korekta) oceny wpływu i oceny jakości aplikacji. Ostatnim etapem procesu aplikowania o gwarancję są negocjacje z Europejskim Funduszem Inwestycyjnym, podczas których określane są m.in. ostateczne parametry gwarancji oraz zobowiązania pośrednika dotyczące korzyści oferowanych klientom. Po podpisaniu umowy gwarancji pośrednik ma kilka miesięcy (w przypadku EaSI standardowo 3 miesiące) na przygotowanie produktu, po czym przez ustalony w umowie okres (w EaSI standardowo 5 lat) oferuje finansowanie objęte gwarancją. Gwarancja EaSI dla poszczególnych transakcji obowiązuje przez 6 lat od zawarcia umowy o finansowanie z klientem, przy czym sam okres finansowania może być dłuższy. Od chwili uruchomienia finansowania głównym zadaniem pośrednika jest realizacja założonego w umowie poziomu sprzedaży produktów objętych gwarancją EFI. Obowiązki sprawozdawcze ograniczają się do przesyłania co pół roku informacji dotyczących efektów sprzedaży, wyników portfela objętego gwarancją oraz poniesionych strat, które są pokrywane przez EFI zgodnie z ustaloną w umowie stopą gwarancji. Źródła informacji Szczegółowe informacje na temat unijnych instrumentów finansowych, procedur aplikowania oraz innych form wsparcia w programach UE dostępne są w Krajowym Punkcie Kontaktowym ds. Instrumentów Finansowych Programów UE (KPK IF PUE), działającym przy Związku Banków Polskich. KPK prowadzi działalność informacyjną, promocyjną oraz doradczą. Punkt wspiera instytucje finansowe, zainteresowane udziałem w systemie wdrażania instrumentów finansowych programów UE, instytucje pełniące rolę regulatorów oraz instytucje wspierające realizację programów UE w Polsce. KPK IF PUE promuje również preferencyjne finansowanie oferowane przez pośredników programów UE wśród polskich przedsiębiorców. KPK działa na podstawie uchwały Rady Ministrów, w ramach programu wieloletniego realizowanego przez Ministerstwo Gospodarki i obsługuje wszystkie programy UE, w których uwzględnione zostały instrumenty finansowe dla przedsiębiorców. Usługi KPK są świadczone bezpłatnie, na terenie całego kraju. Fot. Dane kontaktowe: programy@zbp.pl, tel