Marek Narkiewicz GAZ ŁUPKOWY W POLSCE MIĘDZY GEOLOGIĄ A NADZIEJĄ
Konwencjonalne złoże ropy i gazu skały uszczeln. skały zbiornikowe 60 O C 180 O C skały macierzyste
Gaz łupkowy nie ma etapu migracji i akumulacji Gaz w skale macierzystej (bez migracji)
Obszar występowania Prosta budowa geologiczna płaskie zaleganie Grubość łupków (> 30 m) Głębokość występowania (1000 5000 m)
Gaz łupkowy = gaz w mikroporach i gaz zaadsorbowany 1 mikron
Proces dojrzewania cząstek organicznych wytwarzanie się gazu czas ciśnienie temperatura torf węgiel brunatny węgiel kamienny
wiercenia wielootworowe wiercenia wielokierunkowe źródło: 3LegsResources (2011)
mmcfe/d Wskaźnik wydobywalności wydobywalna część gazu łupki gazowe - 20-40 %, złoża konwencjonalne 60-80 % Wydajności otworów gł. gaz w mikroporach gł. gaz zaadsorbowany 1 mmcf/d = 28 320 m 3 /dobę lata od początku wydobycia źródło: 3LegsResources (2011)
http://www.google.pl/url?sa=t&rct=j&q=hydraulic%20fracking&source =video&cd=6&sqi=2&ved=0cfqqtwiwbq&url =http%3a%2f%2fwww.youtube.com%2fwatch%3fv%3dwp5wsfd0fk4&ctbm =vid&ei=v9jftsupneqf4gsv0iwebw&usg =AFQjCNEYYC5IyfKzZVVJvb9gFePLeb9GYA&sig2 =xav7zkxc5akoqs_glq8xtw&cad=rja
Szczelinowanie hydrauliczne ( fraking ) http://postcarbon.pl/wp-content/uploads/2010/08/wydobycieshalgasmini.gif
basen bałtycki basen podlaski basen lubelski źródło: Poprawa (2010)
Przewidywane zasoby wydobywalne gazu łupkowego w Polsce 2011 5,3 bln m 3 (Advanced Res. Int. dla U.S. EIA) 2010 1,0 bln m 3 (Rystad Energy) 2009 3,0 bln m 3 (Advanced Resources International) 2009 1,4 bln m 3 (Wood Mackenzie)
Gaz konwencjonalny - dane dla Polski (2010 r.) zasoby - 145 mld m 3 roczne wydobycie 5,5 mld m 3 5,3 bln m 3 roczne zużycie 14,4 mld m 3 (5,3 bln m 3 wystarczy na 368 lat)
3,65 Całkowite zasoby wydobywalne z uwzględniem ryzyka poszukiwawczego (risked recoverable resource) 0,40 1,25
Całkowita ilość gazu w łupkach (metoda objętościowa) G c = G F + G A G F gaz wolny (w przestrzeni porowej) G A gaz zaadsorbowany przez materię organiczną G F = S x h x f x (1-Sw) Bg G A = S x h x d x Gc S powierzchnia obszaru perspektywicznego h średnia miąższość łupków d ciężar właściwy łupku f porowatość całkowita Sw porowatość zawodniona Bg współcz. objętościowy (korekta P-T) Gc zawartość gazu zaadsorbowanego w jednostce masy łupku f, Sw, Bg, Gc brak dostatecznych danych
otwory wiertnicze
Obszar perspektywiczny Powierzchnia basenu lubelskiego - zawyżona o 60 80 % 30 200 km2 12 000 6 000 km 2 basen bałtycki 1,25 bln m 3 0,5-0,25 bln m 3 basen podlaski basen lubelski
Grubość łupków gazowych Basen bałtycki (karadok-landower) wg ARI średnio (netto) 96 m wg źródeł polskich 20-40 m wg ARI grubość rzeczywista otwór Żarnowiec IG 1 sylur dln.: śr. dla grub. 63 m 1,76 % TOC w tym: górne 52 m 0,45 % dolne 11 m 4,36 % Przy śr. grubości 30 m zasoby zawyżone ~3-krotnie: 3,65 bln m 3 1,2 bln m 3 źródło: Poprawa (2010)
Szacunkowe zasoby gazu łupkowego w Polsce po uwzględnieniu najważniejszych ( grubych ) zastrzeżeń do obliczeń ARI (w nawiasach): Basen lubelski 0,25 (1,25) bln m 3 Basen podlaski 0,40 (0,40) bln m 3 Basen bałtycki 0,7-1,20 (3,65) bln m 3 Ogółem: 1,35-1,85 (5,3) bln m 3
Obliczenie zasobów perspektywicznych metodą objętościową (2011 r. - EIA/ARI) oparto na wątłych, a częściowo wątpliwych podstawach geologicznych Pobieżne przeliczenia oparte na urealnionych danych wskazują na co najwyżej 1,4-1,85 bln m 3 (a nie 5,3 bln m 3 ) co jest dalej ilością ogromną Dokładniejsza ocena zasobów możliwa po uzyskaniu nowych danych otworowych, a także ustaleniu specyficznej dla polskich złóż wydajności wydobycia gazu (> 1 rok ciągłej eksploatacji)
Gaz łupkowy a ochrona środowiska naturalnego - perspektywa geologa
Szczelinowanie zagrożenia niewielkie i/lub łatwe do uniknięcia wstrząsy sejsmiczne wybuchy gazu na wiertni wycieki z otworu źródło: Nature (2011)
Szczelinowanie zagrożenia realne ulatnianie się gazu z nieszczelnych instalacji wycieki odzyskanych roztworów frakingowych do wód powierzchniowych i gruntowych
Wniosek ogólny: Bezpieczne wydobycia gazu łupkowego wymaga przestrzegania standardowych norm wiertniczych i dodatkowego nadzoru nad procesem odzysku i utylizacji wód frakingowych
Dziękuję za uwagę prezentacja dostępna na stronie www.narkiewicz.eu