CO WARTO WIEDZIEĆ O GAZIE Z ŁUPKÓW

Transkrypt

1 Materiał informacyjny

2 2 Wprowadzenie Dynamiczny wzrost wydobycia gazu niekonwencjonalnego w ostatnim dziesięcioleciu w USA doprowadził do wybuchu prawdziwej gorączki XXI wieku. Gaz wydobywany z łupków (ang. shale gas tzw. gaz łupkowy) w 2000 roku pokrywał jedynie 1% krajowego zapotrzebowania na gaz w USA, w roku 2010 wartość ta wynosiła już 15%, czyniąc ze Stanów Zjednoczonych największego producenta gazu na świecie. Prognozy Amerykańskiej Agencji ds. Energetyki zakładają dalszy wzrost jego produkcji i osiągnięcie 49% udziału gazu z łupków w całkowitej produkcji gazu w USA do 2035 roku. Dziś w poszukiwaniu gazu łupkowego (poza USA i Kanadą) przodują Chiny, Indie, Meksyk, Argentyna i Polska, która jest prawdziwym europejskim liderem, jeżeli chodzi o liczbę wydanych koncesji poszukiwawczych oraz aktywność operatorów. Czym jest gaz łupkowy i jak się go pozyskuje Zgodnie z najbardziej ogólnym kryterium podziału występowania nagromadzeń gazu ziemnego w przyrodzie, można wyróżnić gaz zawarty w skałach o dobrych parametrach porowatości i przepuszczalności (tzw. złożach konwencjonalnych) oraz gaz w skałach w których wartości tych parametrów są bardzo niskie (tzw. złoża niekonwencjonalne). Jednym z przykładów skał tworzących złoża niekonwencjonalne są łupki ilaste - skały, które tworzyły się przez miliony lat na dnie mórz i oceanów z drobnoziarnistych osadów (np. mułów, iłów i ziaren kwarcu) oraz szczątek roślin i zwierząt zamieszkujących te zbiorniki. Skały ilasto-mułowcowe (łupki) są więc bogate w substancje organiczne, które stanowią źródło gazu ziemnego. Fachowo nazywamy taką skałę skałą macierzystą. Zdjęcie: Wycinek rdzenia skały łupkowej, w której zachowały się fragmenty szczątków organicznych. To w wyniku ich rozkładu powstał gaz. Tzw. gaz łupkowy, a więc gaz pochodzący ze złóż niekonwencjonalnych, jest technologicznie trudniejszy i często ekonomicznie mniej opłacalny w eksploatacji w porównaniu z gazem tradycyjnym pochodzącym ze skał niekonwencjonalnych, a jego złoża niejednokrotnie znajdują się na głębokości przekraczającej 3 kilometry wgłąb ziemi. Należy przy tym pamiętać, że tzw. gaz z łupków to pod względem właściwości zwykły gaz ziemny, który znamy i z którego korzystamy na co dzień.

3 3 Różnica polega na odmiennych właściwościach skał, w których się znajduje i związanym z tym odmiennym sposobem wydobycia. Eksploatacja złóż konwencjonalnych jest procesem znanym od XIX wieku i od długiego czasu nie nastręcza problemów technologicznych (w Polsce pierwsze wydobycie datuje się na 1853 rok). Jeszcze pod koniec XX wieku nie znano technologii umożliwiającej eksploatację gazu ze skał macierzystych, a nawet nie postrzegano ich jako skał zbiornikowych mogących oddawać nagromadzone węglowodory (np. gaz). Ostatnie dekady odwróciły ten trend. Dzięki technologii szczelinowania hydraulicznego (ang. hydraulic fracturing), czyli tworzenia w skałach łupkowych przy pomocy ciśnienia i wody zmieszanej z piaskiem sztucznych dróg komunikacji (szczelin), eksploatacja gazu ze skał łupkowych stała się możliwa i opłacalna.

4 4 Grafika: Proces szczelinowania hydraulicznego. Na powiększeniu widzimy niebieskie strzałki symbolizujące gaz przemieszczający się do odwiertu ze szczelin stanowiących drogi komunikacji powstałe w wyniku szczelinowania. Widoczne na grafice szczeliny osiągają długość od 60 do 100m, a sam zabieg wykonywany jest 3000 m pod ziemią. Piasek nie pozwala na zaciskanie się szczelin podczas wydobycia. Proces szczelinowania hydraulicznego polega na wpompowaniu do otworu wiertniczego tzw. płynu stymulującego składającego się w ponad 90% z wody, piasku (9%) i dodatków chemicznych (>1%) stosowane często w przemyśle spożywczym czy kosmetycznym. Do jednego otworu na potrzeby szczelinowania średnio należy wtłoczyć od 8000 m 3 do m 3 wody oraz od 450 do 680 ton piasku, co zależy od długości odcinka poziomego o średnicy ok. 12,5 cm, który podlega szczelinowaniu. Dodatki chemiczne w płynie stymulującym mają za zadanie, np. zapobiegać korozji rur (substancje bakteriobójcze), ograniczać opadanie piasku na dno (środki żelujące) czy przeciwdziałać zmianom lepkości cieczy. Każdorazowo dobór dodatków jest modyfikowany, a ostateczny skład płynu zależy od właściwości danego złoża. Grafika: skład płynu szczelinującego

5 5 Informacje na temat konkretnych dodatków chemicznych nie są tajemnicą i są publicznie dostępne na stronach internetowych (np. Około 25-30% wtłoczonego płynu po każdym szczelinowaniu wraca na powierzchnię i jest wykorzystywane w kolejnym zabiegu, co w pewnym stopniu pozwala redukować zużycie wody. Bezpieczeństwo prowadzonych prac Bezpieczeństwo prowadzonych prac, zdrowie pracowników i mieszkańców oraz troska o środowisko naturalne są warunkami koniecznymi wszędzie tam, gdzie ORLEN Upstream prowadzi swoje prace. Ocena oddziaływania na otoczenie jest każdorazowo wykonywana przed, jak i po zakończeniu prac terenowych. Wszystkie przeprowadzone dotąd w skali kraju badania pokazują, że m.in. ze względu na głębokość zalegania złóż gazu łupkowego w Polsce (2,5-4 km), woda pitna (znajdująca się średnio na głębokości do 20 do 200 m) nie jest w żaden sposób zagrożona. Dzieje się tak również dzięki technologii cementowania rur okładzinowych odwiertu w celu uzyskania całkowicie szczelnej konstrukcji, a także dzięki setkom, a często tysiącom metrów warstw nieprzepuszczalnych, które oddzielają wody podpowierzchniowe od wycinka formacji skalnej, w którym odbywa się szczelinowanie.

6 6 Proces poszukiwań, rozpoznania i wydobycia gazu Proces poszukiwań, rozpoznania i wydobycia gazu jest bardzo długi w sumie może trwać nawet ok. 50 lat i składa się z 4 etapów. Pierwszy etap poszukiwań gazu to studia nad archiwalnym materiałem geologicznym, analiza wykonywanych w przeszłości odwiertów i pomiarów oraz realizacja nowych badań sejsmicznych wykorzystujących fale sejsmiczne do stworzenia map warstw skalnych znajdujących się pod powierzchnią ziemi. Badania sejsmiczne są całkowicie bezpieczną metodą powszechnie stosowaną w przemyśle naftowo-gazowniczym. Dzięki badaniom sejsmicznym możliwe jest określenie dokładnego miejsca odwiertu poszukiwawczego. Badania sejsmiczne prowadzone są przez wyspecjalizowane firmy i każdorazowo poprzedzają je uzgodnienia z właścicielami gruntów, na których są prowadzone. Badania sejsmiczne nie wpływają na jakość wód podziemnych i gleby, zaś drgania wywoływane przez urządzenia nie są odczuwalne na powierzchni ziemi.

7 7 Poszukiwania gazu ze skał łupkowych w Polsce Różne źródła szacują, że polskie złoża niekonwencjonale mogą zawierać od 1,9 do 5,3 bln m 3 gazu, co przy obecnym zapotrzebowaniu na gaz w Polsce wynoszącym około 15 mld m 3, zapewniłoby Polsce bezpieczne dostawy na dziesiątki lat. Należy zaznaczyć, że w ostatnich latach ponad 9 mld m 3 (63%) stanowi import gazu z Rosji; ponad 1 mld m 3 (ok. 7%) import z Niemiec, a wydobycie własne wynosi ok. 30%. Eksperci podkreślają, że szczegółowe i dokładne informacje o naszych złożach możemy uzyskać tylko na podstawie wykonywanych współcześnie odwiertów próbnych. Ministerstwo Środowiska przyznało obecnie 109 koncesji (stan na ) na poszukiwanie i rozpoznawanie gazu w złożach niekonwencjonalnych. Tego typu koncesje nie dają jeszcze prawa do wydobycia przemysłowego. Dopiero w przypadku częściowego udokumentowania zasobów gazu na danej koncesji, Ministerstwo Środowiska na wniosek firmy będzie przyznawało koncesję wydobywczą. Gaz, jako surowiec strategiczny, pozostaje własnością Skarbu Państwa, a nie dysponującego gruntem. Pas łupkowy w Polsce rozciąga się od wybrzeża, między Słupskiem a Gdańskiem w kierunku Warszawy, aż po Lublin i Zamość.

8 8 Aby doszło do wydobycia gazu na skalę przemysłową, trzeba wykonać w ciągu najbliższych lat setki, a docelowo tysiące odwiertów jeden taki odwiert to średni koszt rzędu mln złotych. Dzisiejsza technologia pozwala już na optymalizację kosztów, a zarazem minimalizację wpływu na krajobraz. Z jednej lokalizacji (jednego placu wiertniczego) wykonuje się dziś kilka odwiertów, a w ramach tego kilkanaście otworów kierunkowych pod ziemią. Pozwala to na rozmieszczenie jednego placu wiertniczego względem drugiego w odległości od 5 do 8 km, przy jednoczesnym udostępnieniu dużych powierzchni złoża na głębokości jego zalegania. Liczba koniecznych do wykonania odwiertów pokazuje, że wkład inwestycyjny i ryzyko są ogromne, a pierwszych efektów należy się spodziewać dopiero za około 3 lata, gdy będą znane wyniki większości prac poszukiwawczych.

9 9 Wyzwania stojące przed Polską Aby Polska mogła w jak największym stopniu skorzystać z potencjalnych zasobów gazu łupkowego, przed decydentami stoi wiele wyzwań: Stworzenie korzystnych warunków legislacyjno-prawnych dla inwestorów poszukujących gazu. Stworzenie przejrzystego systemu pobierania opłat za wydobycie. Rozwój i modernizacja infrastruktury przesyłowej oraz transportowej dla gazu. Tworzenie i wsparcie ośrodków naukowo-badawczych zajmujących się rozwijaniem technologii wydobywania gazu niekonwencjonalnego. Kampania informacyjno-edukacyjna podejmująca zagadnienia związane z charakterystyką gazu ziemnego w złożach niekonwencjonalnych oraz technologią jego wydobycia. Szanse dla Polski związane z wydobycie gazu łupkowego W przypadku ziszczenia się zakładanych prognoz zasobów gazu łupkowego, przed Polską stoją ogromne szanse: Rozwój gospodarczy i społeczny regionów objętych poszukiwaniem, a w przyszłości wydobyciem gazu ziemnego ze źródeł niekonwencjonalnych. Rozwój lokalnej przedsiębiorczości i podniesienie poziomu życia. Zasilenie budżetów gmin (60% opłat: koncesyjnej i eksploatacyjnej będzie wpływać bezpośrednio do budżetów gmin). Udział inwestorów w kosztach lokalnych działań modernizacyjnych (np.: drogi, kanalizacja, itp.). Zwiększenie bezpieczeństwa energetycznego kraju poprzez zmniejszenie importu gazu z Rosji oraz Niemiec. Możliwość rozwinięcia eksportu na rynek europejski. Możliwa obniżka cen gazu związana ze zwiększeniem ilości surowca na rynku. Rozwój energetyki opartej na gazie, a tym samym spełnienie warunków UE związanych z ograniczeniem emisji CO2 wynikającej z Pakietu Klimatycznego.

10 10 PKN ORLEN: największa państwowa firma poszukuje gazu Poszukiwania, rozpoznawanie i eksploatacja gazu ze złóż niekonwencjonalnych jest jednym z priorytetów obecnej strategii biznesowej krajowej spółki PKN ORLEN, największego koncernu naftowego w Polsce. Działająca w imieniu koncernu spółka ORLEN Upstream posiada obecnie 8 koncesji na poszukiwanie ropy naftowej i gazu ziemnego na terenie całego kraju: sześć na terenie Lubelszczyzny i Mazowsza oraz dwie w centralnej Polsce (w okolicach Łodzi i Sieradza). Na przełomie 2011 i 2012 roku firma wykonała dwa pionowe odwierty w ramach koncesji Lubartów i Wierzbica zlokalizowane na Lubelszczyźnie. Na podstawie wyników laboratoryjnej analizy pobranych próbek rdzeni podjęto decyzję o kontynuacji prac w Syczynie, zmierzających do przeprowadzenia tam pierwszego zabiegu szczelinowania hydraulicznego. W lecie 2012 roku ORLEN Upstream rozpoczął również prace nad wykonaniem dwóch kolejnych pionowych otworów badawczych we wsi Goździk w powiecie garwolińskim oraz na terenie gminy Uścimów w województwie lubelskim. Równolegle do działań inwestycyjnych, PKN ORLEN prowadzi otwarty dialog ze społecznościami lokalnymi na obszarach objętych przyznanymi koncesjami.

11 11 Wiesław Prugar, Prezes ORLEN Upstream, jest jednocześnie Prezesem Organizacji Polskiego Przemysłu Poszukiwawczo-Wydobywczego (OPPPW) organizacji branżowej zrzeszającej przedsiębiorstwa z sektora naftowego i gazu ziemnego, w tym największe światowe koncerny wydobywcze, takie jak ExxonMobil czy Marathon Petroleum, a także firmy polskie: ORLEN Upstream, PGNiG, Lotos. Podstawowym celem organizacji jest stworzenie forum wymiany wiedzy i poglądów dotyczących prawnych, ekonomicznych, politycznych i społecznych czynników wpływających na przemysł poszukiwawczowydobywczy w Polsce.

12 12

13 Czekamy na Państwa pytania: Więcej informacji na temat gazu z łupków: