Prawo autorskie. Zmiany w 2015 i 2016 roku

Prawo autorskie Zmiany w 2015 i 2016 roku Nowe przepisy dla instytucji kultury, budżetówki i firm prywatnych Prawo autorskie w Internecie Tantiemy, organizacje zbiorowego zarządzania Rozliczanie umów autorskich z ZUS i fiskusem Wzory dokumentów Wyciąg z aktów prawnych

Autor Tomasz Król Współautorzy Mariusz Pigulski Elżbieta Młynarska-Wełpa Kierownik grupy wydawniczej Agnieszka Konopacka-Kuramochi Wydawca Agnieszka Gorczyca Redaktor Renata Kajewska Korekta Anna Marecka Druk Miller Druk Skład i łamanie Triograf, Dariusz Kołacz Nakład: 300 egz. ISBN 978-83-269-4294-5 Copyright by Wydawnictwo Wiedza i Praktyka sp. z o.o. Warszawa 2015 Wydawnictwo Wiedza i Praktyka sp. z o.o. ul. Łotewska 9a, 03-918 Warszawa, tel. 22 518 29 29, faks 22 617 60 10, e-mail: cok@wip.pl NIP: 526-19-92-256, KRS: 0000098264 Sąd Rejonowy dla m.st. Warszawy w Warszawie, XIII Wydział Gospodarczy Krajowego Rejestru Sądowego, Wysokość kapitału zakładowego 200.000 zł. Publikacja Prawo autorskie. Zmiany w 2015 i 2016 roku została opracowana we współpracy z Wydawnictwem VNR Verlag für die Deutsche Wirtschaft AG z Niemiec. Prawo autorskie. Zmiany w 2015 i 2016 roku chronione są prawem autorskim. Przedruk materiałów zamieszczonych w publikacji Prawo autorskie. Zmiany w 2015 i 2016 roku oraz w innych dostępnych elementach subskrypcji bez zgody wydawcy jest zabroniony. Zakaz nie dotyczy cytowania publikacji z powołaniem się na źródło. Publikacja Prawo autorskie. Zmiany w 2015 i 2016 roku została przygotowana z zachowaniem najwyższej staranności i wykorzystaniem wysokich kwalifikacji, wiedzy i doświadczenia autorów oraz konsultantów. Zaproponowane w publikacji Prawo autorskie. Zmiany w 2015 i 2016 roku oraz w innych dostępnych elementach subskrypcji wskazówki, porady i interpretacje nie mają charakteru porady prawnej. Ich zastosowanie w konkretnym przypadku może wymagać dodatkowych, pogłębionych konsultacji. Publikowane rozwiązania nie mogą być traktowane jako oficjalne stanowisko organów i urzędów państwowych. W związku z powyższym redakcja nie może ponosić odpowiedzialności prawnej za zastosowanie zawartych w publikacji Prawo autorskie. Zmiany w 2015 i 2016 roku lub w innych dostępnych elementach subskrypcji wskazówek, przykładów, informacji itp. do konkretnych przykładów. Wydawca nie odpowiada za treść zamieszczonej reklamy; ma prawo odmówić zamieszczenia reklamy, jeżeli jej treść lub forma są sprzeczne z linią programową bądź charakterem publikacji oraz interesem Wydawnictwa Wiedza i Praktyka. Informacje o prenumeracie tel.: 22 518 29 29 e-mail: cok@wip.pl

Spis treści Wykaz aktów prawnych... 7 Wstęp... 8 Rozdział 1. Przegląd najważniejszych zmian Autor otrzyma pieniądze za wypożyczenie książki z biblioteki... 10 Internet zmienia europejskie prawo autorskie... 10 Odsłuchiwanie muzyki w bibliotece nie jest publicznym odtworzeniem... 11 Koniec przeglądów prasy bez zgody wydawnictw... 12 Organizacje zbiorowego zarządzania w 2016 roku... 13 Czekamy na uchwałę Naczelnego Sądu Administracyjnego... 14 Rozdział 2. Zmiany od 1 sierpnia 2015 r. Na czym polega obecnie ochrona artystów zestawienie zmian... 16 Zasady pobierania dodatkowego wynagrodzenia dla artystów... 27 Rozdział 3. Nowe przepisy na przełomie 2015 i 2016 roku Nowa definicja w prawie autorskim... 31 Tymczasowe zwielokrotnienie utworu... 32 Nagrania tymczasowe... 33 Artykuły na aktualne tematy polityczne... 33 Publiczne wystąpienia... 34 Przekazywanie treści dydaktycznych... 34 Użyczanie i zwielokrotnienie... 35 3

Prawo autorskie. Zmiany w 2015 i 2016 roku Prawo cytatu... 37 Parodia, pastisz, karykatura... 37 Niezamierzone włączenie... 38 Ceremonie religijne oraz oficjalne uroczystości... 38 Promocja wystaw... 38 Zasady określania i wypłaty wynagrodzenia za użyczanie egzemplarzy utworów przez biblioteki publiczne... 39 Dozwolony użytek utworów osieroconych zakres uprawnień... 41 Dozwolony użytek utworów osieroconych poszukiwanie uprawnionych... 43 Dozwolony użytek utworów osieroconych baza utworów... 44 Niektóre sposoby korzystania z utworów niedostępnych w obrocie handlowym... 46 Likwidacja wpłat na rzecz Funduszu Promocji Twórczości... 49 Uchylenie sankcji za brak wpłat na Fundusz Promocji Kultury... 49 Pierwsze wydania oraz wydania naukowe i krytyczne... 50 Rozdział 4. Zmiany w oskładkowaniu umów zlecenia od 1 stycznia 2016 r. Próg minimalnego wynagrodzenia... 51 Ubezpieczony nie poinformuje, ZUS zawiadomi po czasie... 52 Zgłoszenie okaże się błędne niezbędna korekta... 53 Oświadczenia od zleceniobiorców w 2016 roku... 54 Rozdział 5. Umowy autorskie w orzecznictwie Sądu Najwyższego Co nie jest umową o dzieło... 56 Czym umowa o dzieło różni sie od umowy zlecenia... 57 Test wad fizycznych... 58 Wykłady szkoleniowe... 59 4

Rozdział 6. Wynagrodzenie z tytułu praw autorskich Spis treści Porównanie kosztów pracowniczych i kosztów podwyższonych, przy założeniu, że przychód stanowiący podstawę odliczenia kosztów uzyskania przychodu wynosi 2.000 zł... 61 Co jest przedmiotem prawa autorskiego... 62 Twórca jest podmiotem prawa autorskiego... 63 Kilku autorów jednego dzieła... 64 Świadczenie pracy twórczej musi wynikać z umowy o pracę... 64 Zapisy dotyczące rozgraniczenia wynagrodzenia za pracę twórczą i pracę pozostałą w umowie o pracę... 65 Informacja, w jaki sposób rozliczyć umowę o dzieło, obliczając od kwoty brutto do kwoty netto wysokość zaliczki na podatek dochodowy... 68 Koszty uzyskania przychodów przy umowach o dzieło... 71 Powstanie i nabycie prawa do utworów pracowniczych zgodnie z art. 12 i 13 ustawy o prawie autorskim... 74 Zadania służbowe objęte prawem autorskim... 77 W jaki sposób skorygować rozliczenie umowy o dzieło jako umowy zlecenia... 79 Jak podpisać umowę o dzieło na prace twórcze, której nie podważy ZUS... 85 Oskładkowanie umów zlecenia od 2016 roku... 90 Umowa zlecenia z odpłatnością określoną w sposób inny niż kwotowy... 92 Rozdział 7. Wzór umowy o dzieło wraz z przeniesieniem praw autorskich... 94 Rozdział 8. Akty prawne opublikowane w 2015 roku Ustawa z 15 maja 2015 r. o zmianie ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U. z 2015 r. poz. 994)... 107 5

Prawo autorskie. Zmiany w 2015 i 2016 roku Ustawa z 11 września 2015 r. o zmianie ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz ustawy o grach hazardowych (Dz.U. z 2015 r. poz. 1639)... 112 Rozporządzenie ministra kultury i dziedzictwa narodowego z 11 września 2015 r. w sprawie pobierania i wypłaty dodatkowego wynagrodzenia należnego artystom wykonawcom od producenta fonogramu oraz wyznaczenia w drodze konkursu organizacji zbiorowego zarządzania uprawnionej do pobierania i wypłaty tego wynagrodzenia (Dz.U. z 2015 r. poz. 1572)... 131 Ustawa z 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (tekst jedn.: Dz.U. z 2014 r. poz. 121 ze zm.) wyciąg... 137 6

Wykaz aktów prawnych Ustawa z 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (tekst jedn.: Dz.U. z 2006 r. nr 90, poz. 631 ze zm.) Ustawa z 15 maja 2015 r. o zmianie ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U. z 2015 r. poz. 994) Ustawa z 11 września 2015 r. o zmianie ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz ustawy o grach hazardowych (Dz.U.) Rozporządzenie ministra kultury i dziedzictwa narodowego z 11 września 2015 r. w sprawie pobierania i wypłaty dodatkowego wynagrodzenia należnego artystom wykonawcom od producenta fonogramu oraz wyznaczenia w drodze konkursu organizacji zbiorowego zarządzania uprawnionej do pobierania i wypłaty tego wynagrodzenia (Dz.U. z 2015 r. poz. 1572) Ustawa z 30 kwietnia 2010 r. o zasadach finansowania nauki (tekst jedn.: Dz.U. z 2014 r. poz. 1620 ze zm.) Ustawa z 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz.U. z 2004 r. nr 256, poz. 2572 ze zm.) 7

Wstęp Wchodząca na przełomie 2015 i 2016 roku nowelizacja ustawy z 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych wdraża do polskiego prawa wiele rozwiązań wynikających z prawa europejskiego. Ustawodawca uwzględnił: dyrektywę 2001/29/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 22 maja 2001 r. w sprawie harmonizacji niektórych aspektów praw autorskich i pokrewnych w społeczeństwie informacyjnym (Dz.Urz. WE L 167 z 22.06.2001 r., s. 10; Dz. Urz. UE Polskie wydanie specjalne, rozdz. 17, t. 1, s. 230), dyrektywę 2006/115/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z 12 grudnia 2006 r. w sprawie prawa najmu i użyczenia oraz niektórych praw pokrewnych prawu autorskiemu w zakresie własności intelektualnej (wersja ujednolicona) (Dz.Urz. UE L 376 z 27.12.2006 r., s. 28) dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady 2012/28/UE z 25 października 2012 r. w sprawie niektórych dozwolonych sposobów korzystania z utworów osieroconych (Dz.Urz. UE L 299 z 27.10.2012 r., s. 5). Zmiany są istotne zarówno dla firm, jak i instytucji sektora publicznego. Nowelizacja dotyczy m.in. instytucji oświatowych, uczelni, instytutów badawczych, instytutów naukowych PAN, bibliotek, muzeów, archiwów, instytucji kultury. Ustawodawca wprowadził szeroką definicję instytucji oświatowej. Uregulował korzystanie z utworów osieroconych oraz dzieł niedostępnych w obrocie handlowym. Nowością jest wprowadzenia wynagrodzenia z tytułu użyczania egzemplarzy utworów przez biblioteki publiczne. Doprecyzowano przepisy o użytku informacyjnym, które ograniczają prawa posiadaczy praw autorskich ze względu na interes społeczny polegający na dostępie do informacji. W zakresie dostępu do szeroko rozumianej informacji nastąpiło jego rozszerzenie na wszystkie podmioty prawa w kilku sytuacjach korzystne zasady prawa autorskiego przysługiwały tylko profesjonalnym mediom. Duże ułatwienia otrzymały instytucje edukacyjne, które obecnie mogą w szerszym zakresie wykorzystywać utwory objęte prawem autorskim do organizowania odczytów, wykładów czy prelekcji, przygotowywania pomocy naukowych czy prowadzenia szkoleń online. Ułatwienia dotyczą tych form nauczania, które są przeznaczone dla ograniczonego kręgu osób zidentyfikowanych za pomocą loginów, kont, haseł dostępowych. Rozszerzono licencję ustawową na wykorzystywanie 8

Wstęp w celach dydaktycznych i naukowych cudzych utworów w podręcznikach, wypisach i antologiach. Rozszerzono także dozwolony użytek dotyczący publicznego wykonywania utworów w trakcie ceremonii religijnych oraz uroczystości szkolnych i państwowych. Zapraszam do lektury. W książce znajdą Państwo również przykłady rozliczeń umów z kosztami autorskimi, wzory tych umów, nowe zasady oskładkowania umów zlecenia od 1 stycznia 2016 r., a także akty prawne opublikowane w 2015 roku. Tomasz Król 9

Rozdział 1. Przegląd najważniejszych zmian W 2015 i w 2016 roku wprowadza się kilka ważnych zmian w prawie autorskim. Oto one. Autor otrzyma pieniądze za wypożyczenie książki z biblioteki Nowelizacja ustawy o prawie autorskim zapewnia twórcom książek piszącym po polsku i tłumaczom wynagrodzenia z tytułu użyczania egzemplarzy ich utworów przez biblioteki publiczne. Środki na te wynagrodzenia będą pochodzić z budżetu MKiDN. Według szacunków departamentu własności intelektualnej i mediów resortu kultury mają one wynosić ok. 4 5 mln zł. Możliwe jest już korzystanie z utworów osieroconych przez instytucje kultury, a także szkoły, instytucje oświatowe, uczelnie, archiwa, instytuty badawcze i naukowe PAN oraz nadawców publicznych. Ponadto nowe przepisy umożliwiają instytucjom kultury korzystanie z dzieł niedostępnych w handlu. Pozostają one nadal chronione prawami autorskimi, ale nie są już dostępne na rynku. Właściciele praw autorskich nie publikują bowiem nowych wydań, a wydania wcześniejsze nie są dostępne ani w tradycyjnych kanałach dystrybucji, ani w Internecie. Internet zmienia europejskie prawo autorskie Komisja Europejska w komunikacie prasowym ogłosiła plan działań, które mają prowadzić do utworzenia jednolitego rynku cyfrowego w Europie poprzez zniesienie ograniczeń regulacyjnych. Jedną z 16 inicjatyw jest nowoczesne, bardziej europejskie prawo autorskie. Komisja zakłada ograniczenie różnic między krajowymi systemami prawa autorskiego i umożliwienie szerszego dostępu online do utworów w całej Unii Europejskiej. Działania te mają na celu poprawę dostępu obywateli do dóbr kultury w Internecie, przy jednoczesnym kształtowaniu nowych możliwości dla twórców. 10

Rozdział 1. Przegląd najważniejszych zmian Komisja m.in. zmierza do zapewnienia, by użytkownicy nabywający utwory w domu mogli korzystać z nich także w czasie podróży do innych państw europejskich. Komisja zbada także rolę pośredników online w udostępnianiu utworów chronionych prawami autorskimi, co ma ułatwić ściganie naruszeń praw własności intelektualnej dokonywanych na dużą skalę. Strategia przewiduje ponadto przeprowadzenie przeglądu dyrektywy o audiowizualnych usługach medialnych. W najbliższym czasie rozpoczną się prace nad przygotowaniem stanowiska rządu do tego dokumentu. Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego planuje przeprowadzenie konsultacji społecznych dotyczących proponowanych strategii działań w zakresie prawa autorskiego i mediów, a więc obszarów, które znajdują się we właściwości resortu. Dostęp do kultury w internecie. Aby ograniczyć różnice między krajowymi systemami prawa autorskiego i umożliwić szerszy dostęp online do utworów w całej Unii Europejskiej (w tym za pomocą środków harmonizacji), do końca 2015 roku zostaną przedstawione wnioski ustawodawcze. Celem jest poprawa dostępu obywateli do dóbr kultury w Internecie a w ten sposób sprzyjanie różnorodności kulturowej jednocześnie ze stworzeniem nowych szans dla twórców i sektora treści cyfrowych. Udogodnienia w podróży. Użytkownicy, którzy nabywają filmy, utwory muzyczne lub artykuły w domu, będą mogli korzystać z nich także w czasie podróży po Europie. Komisja zbada także rolę pośredników online w związku z utworami chronionymi prawami autorskimi. Zintensyfikuje to ściganie naruszeń praw własności intelektualnej na dużą skalę. Odsłuchiwanie muzyki w bibliotece nie jest publicznym odtworzeniem Biblioteka nie musi odprowadzać tantiem za publiczne odtwarzanie muzyki. Takie jest oficjalne stanowisko Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Inaczej byłoby, gdyby wykorzystanie muzyki przekładało się np. na wzrost sprzedaży, jak to odbywa się choćby w sklepach czy w klubach i dyskotekach, gdzie korzystanie z muzyki ma bezpośredni związek z zarobkowym charakterem danego podmiotu. Ministerstwo zajęło oficjalne stanowisko po tym, jak organizacja zbiorowego za- 11

Prawo autorskie. Zmiany w 2015 i 2016 roku rządzania prawami autorskimi Związek Stowarzyszeń Artystów Wykonawców STOART kontaktowała się z bibliotekami w sprawie konieczności odprowadzania tantiem za publiczne odtwarzanie muzyki w bibliotece. W przypadku biblioteki w Rudzie podstawą dochodzenia wynagrodzenia miało być posiadanie przez bibliotekę radioodbiornika. Skoro w bibliotece jest radio, to personel biblioteki i czytelnicy mogą słuchać odtwarzanej za jego pośrednictwem muzyki. Takie działanie zdaniem STOART wypełnia warunki publicznego odtwarzania, za które należy się wynagrodzenie artystom wykonawcom. Z kolei w przypadku biblioteki w Siemiatyczach STOART uznał, że biblioteka powinna odprowadzać tantiemy za ewentualną możliwość odsłuchania muzyki z komputera przez pojedynczych użytkowników, którzy na dodatek używali słuchawek. Biblioteki zwróciły się z pytaniami dotyczącymi tego problemu do Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Oto oficjalne stanowisko resortu: Biblioteka publiczna realizuje zasadę braku osiągania korzyści majątkowych. Dlatego też ustawa o prawie autorskim zwalnia posiadaczy tych urządzeń z konieczności odprowadzania wynagrodzenia jeśli takie wykorzystanie nie wiąże się z osiąganiem korzyści majątkowych. WAŻNE Przypomnijmy, że publiczne odtwarzanie to jedno z pól eksploatacji (sposobów korzystania z utworu), które jest objęte monopolem autorskim, czyli wymaga zgody, w tym przypadku artysty wykonawcy i wypłacenia mu wynagrodzenia. W imieniu artysty o takie wynagrodzenie może występować organizacja zbiorowego zarządzania. Taką organizacją jest m.in. STOART. Możliwość pobierania wynagrodzenia za publiczne odtwarzanie podlega jednak pewnym ograniczeniom. I z nimi mamy właśnie do czynienia w przypadku bibliotek. Koniec przeglądów prasy bez zgody wydawnictw Z ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych usunięto art. 30, który był podstawą działalności firm oferujących klientom komercyjnym zbiory fragmentów artykułów prasowych (tzw. press-clipping). Przepis wprowadzał dwie normy: 1. Ośrodki informacji lub dokumentacji mogły sporządzać i rozpowszechniać własne opracowania dokumentacyjne oraz pojedyncze egzemplarze, nie większe niż jeden arkusz wydawniczy, fragmenty opublikowanych utworów. 12

Rozdział 1. Przegląd najważniejszych zmian 2. Twórca albo właściwa organizacja zbiorowego zarządzania prawami autorskimi lub prawami pokrewnymi byli uprawnieni do pobierania od ośrodków wynagrodzenia za odpłatne udostępnianie egzemplarzy fragmentów utworów. Przepis ten zawierał licencję ustawową, z której mogły korzystać ośrodki informacji i dokumentacji. Licencja zezwalała na sporządzanie i rozpowszechnianie wskazanych w niej utworów. Jeżeli udostępnianie fragmentów utworów miało charakter odpłatny, twórcy przysługiwało wynagrodzenie. Przedmiotem sporu było też to, czy licencja ustawowa zawarta w nim obejmuje dystrybucję treści przez Internet czy jedynie tzw. analogowe korzystanie. Autorzy nowelizacji przepisów wskazali też, że ww. art. 30 nie ma odpowiednika w art. 5 dyrektywy 2001/29/WE. Stanowi natomiast jeden z przykładów dozwolonego użytku określonych w art. 5 ust. 3 lit. o dyrektywy 2001/29/WE jako wyjątek, który był uregulowany w prawie polskim przed implementacją dyrektywy 2001/29/WE. Jednak dyrektywa 2001/29/WE nie zawiera obecnie żadnego wyjątku, który pozwalałby na uregulowanie w ramach dozwolonego użytku cyfrowego korzystania z utworów w podobny sposób jak w art. 30 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Wszystkie te argumenty zadecydowały o uchyleniu przepisu. Organizacje zbiorowego zarządzania w 2016 roku Zmiany wprowadzone przez parlament powodują, że w 2016 roku powinny zostać podpisane umowy między ministrem kultury i dziedzictwa narodowego a organizacjami zbiorowego zarządzania: 1. Dofinansowanie na wypłatę wynagrodzenia za użyczanie jest przekazywane na podstawie umowy zawieranej co roku między ministrem a organizacją zbiorowego zarządzania. Umowa ta określa m.in.: wysokość dofinansowania przeznaczonego na wypłatę wynagrodzenia za użyczanie wraz ze wskazaniem kosztów określenia jego wysokości i wypłaty w danym roku; terminy i tryb przekazywania dofinansowania; zobowiązanie OZZ do poddania się kontroli realizowanej przez ministra; sposób rozliczenia dofinansowania; warunki i sposób zwrotu niewykorzystanej części dofinansowania lub dofinansowania wykorzystanego niezgodnie z przeznaczeniem. 13

Prawo autorskie. Zmiany w 2015 i 2016 roku Wynagrodzenie za użyczanie egzemplarzy utworów przez biblioteki publiczne jest wypłacane przez wyznaczoną przez ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego organizację zbiorowego zarządzania prawami autorskimi z dofinansowania przekazywanego jej przez ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego ze środków Funduszu Promocji Kultury. Organizację tę minister wyznacza na okres nie dłuższy niż 5 lat, po przeprowadzeniu konkursu. 2. Archiwa, instytucje oświatowe, uczelnie, jednostki naukowe w rozumieniu ustawy z 30 kwietnia 2010 r. o zasadach finansowania nauki oraz instytucje kultury mogą, na podstawie umowy zawartej z wyznaczoną przez ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego organizacją zbiorowego zarządzania prawami autorskimi, zwielokrotniać znajdujące się w ich zbiorach utwory niedostępne w obrocie handlowym opublikowane po raz pierwszy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przed 24 maja 1994 r. oraz udostępniać je publicznie w taki sposób. Czekamy na uchwałę Naczelnego Sądu Administracyjnego Prawdopodobnie w 2016 roku NSA wyda uchwałę w sprawie odpowiedzi na pytanie: czy, w świetle art. 5 ust. 1 pkt 1, art. 8 ust. 1 i ust. 2a oraz art. 30 ust. 3 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (Dz.U. z 2011 r. nr 177, poz. 1054 ze zm.) pobierane opłaty przez organizacje zbiorowego zarządzania w rozumieniu art. 104 ust. 1 ustawy z 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U. z 1994 r. nr 24, poz. 83 ze zm.) od producentów i importerów magnetofonów, magnetowidów i innych podobnych urządzeń oraz czystych nośników stanowią wynagrodzenie za świadczone usługi i tym samym podlegają opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług?. Warto zwrócić uwagę na to rozstrzygnięcie. NSA wskaże, która interpretacja przepisów jest właściwa. Pierwsza zaprezentowana w wyroku z 9 grudnia 2014 r. NSA (sygn. akt I FSK 1740/13) polega na tym, że pobrania opłaty reprograficznej nie można traktować jako świadczenia usług w rozumieniu ustawy o podatku od towarów i usług. Opłaty te nie wiążą się bowiem z przeniesieniem jakichkolwiek praw do wartości niematerialnych i prawnych, czy też zobowiązaniem do powstrzymania się od dokonania czynności lub do tolerowania czynności bądź sytuacji. Nie wiążą się też ze świadczeniem usług zgodnie z nakazem wynikającym z mocy prawa z mocy prawa wynika obowiązek ponoszenia opłat reprograficznych przez podmioty zobowiązane, nie zaś obowiązek świadczenia na rzecz tych 14

Rozdział 1. Przegląd najważniejszych zmian podmiotów jakichkolwiek usług. W przypadku tych opłat są one pobierane w celu finansowania systemu rekompensat za szkody wyrządzone podmiotom praw autorskich z tytułu tzw. użytku prywatnego. Podmioty zobowiązane do ponoszenia opłat nie otrzymują w zamian żadnego świadczenia, ani w postaci działania, ani też powstrzymania się od działania. W szczególności nie otrzymują żadnego prawa autorskiego lub prawa pokrewnego. Obowiązek wnoszenia opłat reprograficznych ciąży też na posiadaczach urządzeń reprograficznych, którzy prowadzą działalność gospodarczą w zakresie zwielokrotniania utworów dla własnego użytku osobistego osób trzecich są oni obowiązani do uiszczania tych opłat również za pośrednictwem organizacji zbiorowego zarządzania prawami autorskimi lub prawami pokrewnymi. Opłaty te przypadają twórcom i wydawcom w częściach równych. Sprzeczny pogląd został sformułowany w wyroku NSA z 17 października 2014 r. (sygn. akt I FSK 1485/13). Uchwała NSA powinna wskazać jednoznaczny sposób stosowania przepisów ustawy o podatku od towarów i usług. Przed zajęciem stanowiska przez NSA prawdopodobnie poznamy pogląd Trybunału Sprawiedliwości UE w tej sprawie. 15

Rozdział 2. Zmiany od 1 sierpnia 2015 r. Artyści wykonawcy są obecnie lepiej chronieni przez prawo od 1 sierpnia tego roku obowiązują trzy nowe środki zabezpieczające pozycję artystów wykonawców. Wprowadza je ustawa z 15 maja 2015 r. o zmianie ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (Dz.U. z 2015 r. poz. 994). Na czym polega obecnie ochroma artystów zestawienie zmian przed nowelizacją Art. 36 w pkt 5 ustawy jest nowym przepisem po nowelizacji Art. 36 pkt 5 ustawy Z zastrzeżeniem wyjątków przewidzianych w ustawie, autorskie prawa majątkowe gasną z upływem lat 70 w odniesieniu do utworu słowno-muzycznego, jeżeli utwór słowny i utwór muzyczny zostały stworzone specjalnie dla danego utworu słowno-muzycznego od śmierci później zmarłej z wymienionych osób: autora utworu słownego albo kompozytora utworu muzycznego Komentarz Ustawodawca wyeliminował sytuację, w której w utworze słowno-muzycznym, nieuznanym za utwór współautorski, autorskie prawa majątkowe do tekstu wygasałyby w innym terminie niż prawa do muzyki. UWAGA! Artykuł 36 pkt 5 ustawy stosuje się do utworów słowno-muzycznych, w których utwór słowny lub utwór muzyczny 1 listopada 2013 r. podlegał ochronie na podstawie przepisów dotychczasowych, oraz do utworów słowno-muzycznych stworzonych po tym dniu. Jeżeli rozpoczęte przed dniem wejścia w życie znowelizowanej ustawy korzystanie z utworu słowno-muzycznego było według przepisów dotychczasowych dozwolone, natomiast od 16

Rozdział 2. Zmiany od 1 sierpnia 2015 r. przed nowelizacją Art. 89 ustawy Prawo, o którym mowa w art. 86 ust. 1 pkt 2 oraz ust. 2, wygasa z upływem pięćdziesięciu lat następujących po roku, w którym artystyczne wykonanie ustalono. Jeżeli jednak w tym czasie nastąpiła publikacja utrwalenia tego wykonania lub jego publiczne odtworzenie, okres ochrony liczy się od tych zdarzeń, a gdy miały miejsce obydwa od tego z nich, które miało miejsce wcześniej. Art. 89 1 ustawy jest nowym przepisem po nowelizacji Art. 89 ust. 1 i ust. 2 ustawy 1. Prawo, o którym mowa w art. 86 ust. 1 pkt 2 oraz ust. 2, wygasa z upływem 50 lat następujących po roku, w którym nastąpiło artystyczne wykonanie. 2. Jeżeli w okresie, o którym mowa w ust. 1, nastąpiła publikacja lub inne rozpowszechnienie artystycznego wykonania utrwalonego w inny sposób niż na fonogramie, okres ochrony liczy się od tego zdarzenia, a gdy miały miejsce obydwa od tego z nich, które miało miejsce wcześniej. Art. 89 1 ustawy Jeżeli w okresie, o którym mowa w art. 89 ust. 1, nastąpiła publikacja lub inne rozpowszechnienie artystycznego wykonania utrwalonego na fonogramie, prawo, o którym mowa w art. 86 ust. 1 pkt 2 oraz ust. 2, wygasa z upływem siedemdziesięciu lat od tego zdarzenia, a gdy miały miejsce obydwa od tego z nich, które miało miejsce wcześniej. Komentarz tego dnia wymaga zezwolenia może być ono kontynuowane na podstawie przepisów dotychczasowych. Data wejścia w życie to 1 sierpnia 2015 r. Ustawodawca zrezygnował z niejasnego pojęcia ustalenie wykonania. Ustawodawca wydzielił w przepisie dwa ustępy. Ustawodawca wprowadził 70-letni okres ochronny. Wydłużenie czasu ochrony obejmuje artystyczne wykonania utrwalone na fonogramach, które zostały opublikowane lub rozpowszechnione w okresie lat 50 od ich wykonania. Pierwsza publikacja lub rozpowszechnienie po upływie lat 50 od wykonania, a więc po wygaśnięciu czasu ochrony, nie spowoduje odżycia tej 17

Prawo autorskie. Zmiany w 2015 i 2016 roku przed nowelizacją po nowelizacji Komentarz ochrony. Uwaga! Umowy, na mocy których prawa do artystycznego wykonania zostały przeniesione na producenta fonogramu oraz umowy, na mocy których producentowi fonogramu udzielona została licencja na korzystanie z artystycznego wykonania, obowiązujące 31 października 2013 r., zachowują moc obowiązującą do dnia upływu okresu, o którym mowa w art. 89 1 ustawy, chyba że strony postanowiły inaczej. Artykuł 89 1 ustawy stosuje się do artystycznych wykonań i fonogramów, które 1 listopada 2013 r. podlegały ochronie na podstawie przepisów dotychczasowych, oraz do artystycznych wykonań i fonogramów powstałych po tym dniu. Jeżeli rozpoczęte przed dniem wejścia w życie znowelizowanych przepisów korzystanie z artystycznego wykonania lub fonogramu było według przepisów dotychczasowych dozwolone, natomiast od tego dnia wymaga zezwolenia może być ono kontynuowane, pod warunkiem że uprawniony otrzyma stosowne wynagrodzenie należne od dnia wejścia w życie znowelizowanej ustawy. Data wejścia w życie to 1 sierpnia 2015 r. 18

Rozdział 2. Zmiany od 1 sierpnia 2015 r. przed nowelizacją Art. 95 ust. 2 i 3 ustawy 2. Jeżeli w okresie, o którym mowa w ust. 1, fonogram został opublikowany, prawo, o którym mowa w art. 94 ust. 4 i 5, wygasa z upływem 50 lat następujących po roku, w którym fonogram został opublikowany. 3. Jeżeli w okresie, o którym mowa w ust. 1, fonogram nie został opublikowany i jeżeli w tym okresie został rozpowszechniony, prawo, o którym mowa w art. 94 ust. 4 i 5, wygasa z upływem 50 lat następujących po roku, w którym fonogram został rozpowszechniony. Art. 95 2 ustawy jest nowym przepisem po nowelizacji Art. 95 ust. 2 i 3 ustawy 2. Jeżeli w okresie, o którym mowa w ust. 1, fonogram został opublikowany, prawo, o którym mowa w art. 94 ust. 4 i 5, wygasa z upływem 70 lat następujących po roku, w którym fonogram został opublikowany. 3. Jeżeli w okresie, o którym mowa w ust. 1, fonogram nie został opublikowany i jeżeli w tym okresie został rozpowszechniony w inny sposób, prawo, o którym mowa w art. 94 ust. 4 i 5, wygasa z upływem 70 lat następujących po roku, w którym fonogram został rozpowszechniony. Art. 95 2 ustawy 1. Jeżeli po upływie 50 lat od publikacji fonogramu albo jego rozpowszechnienia w inny sposób, producent fonogramu nie wprowadza do obrotu wystarczającej liczby egzemplarzy fonogramu, która, biorąc pod Komentarz Ustawodawca wydłużył ochronę prawną do fonogramów, podobnie jak to zrobił w przypadku praw do utrwalonych na nich artystycznych wykonań. Artykuł 95 ust. 2 i 3 w brzmieniu nadanym nowelizacją ustawą, stosuje się do artystycznych wykonań i fonogramów, które 1 listopada 2013 r. podlegały ochronie na podstawie przepisów dotychczasowych, oraz do artystycznych wykonań i fonogramów powstałych po tym dniu. Jeżeli rozpoczęte przed dniem wejścia w życie znowelizowanych przepisów korzystanie z artystycznego wykonania lub fonogramu było według przepisów dotychczasowych dozwolone, natomiast od tego dnia wymaga zezwolenia może być ono kontynuowane, pod warunkiem że uprawniony otrzyma stosowne wynagrodzenie należne od dnia wejścia w życie znowelizowanej ustawy. Data wejścia w życie to 1 sierpnia 2015 r. Ustawodawca wprowadził dodatkowe poza okresem ochronnym środki zabezpieczające prawa artystów. Artyści mają możliwość odzyskania praw uprzednio przeniesionych na producenta fonogramu, jeżeli ten nie oferuje fonogramu do 19

Prawo autorskie. Zmiany w 2015 i 2016 roku przed nowelizacją po nowelizacji uwagę jego charakter, zaspokajałaby racjonalne potrzeby odbiorców, lub nie udostępnia go publicznie w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym, artysta wykonawca albo jego spadkobierca może wypowiedzieć umowę, na mocy której prawa do artystycznego wykonania zostały przeniesione w tym zakresie na producenta fonogramu, albo umowę, na mocy której producentowi fonogramu udzielona została w tym zakresie licencja wyłączna na korzystanie z artystycznego wykonania. 2. Wypowiedzenie umowy, o którym mowa w ust. 1, staje się skuteczne, jeżeli producent fonogramu w terminie roku od dnia doręczenia mu oświadczenia przez artystę wykonawcę albo jego spadkobiercę o wypowiedzeniu umowy, nie rozpocznie korzystania z fonogramu w żaden ze sposobów, o których mowa w ust. 1. 3. Jeżeli fonogram zawiera utrwalenie wykonań kilku artystów wykonawców, prawo do wypowiedzenia umowy, o którym mowa w ust. 1, przysługuje każdemu z nich. Komentarz sprzedaży. Prawo do wypowiedzenia umowy przysługuje tylko w przypadku, w którym artysta wykonawca przeniósł swoje prawa na producenta fonogramu albo udzielił mu wyłącznej licencji. Prawo do wypowiedzenia umowy nie obejmie innych pól eksploatacji, takich jak np. nadawanie czy reemisja. Prawo do wypowiedzenia umowy nie podlega zrzeczeniu się ani zbyciu. Art. 95 2 ustawy stosuje się do artystycznych wykonań i fonogramów, które 1 listopada 2013 r. podlegały ochronie na podstawie przepisów dotychczasowych, oraz do artystycznych wykonań i fonogramów powstałych po tym dniu. Jeżeli rozpoczęte przed dniem wejścia w życie znowelizowanych przepisów korzystanie z artystycznego wykonania lub fonogramu było według przepisów dotychczasowych dozwolone, natomiast od tego dnia wymaga zezwolenia może być ono kontynuowane, pod warunkiem że uprawniony otrzyma stosowne wynagrodzenie należne od dnia wejścia w życie znowelizowanej ustawy. Data wejścia w życie to 1 sierpnia 2015 r. 20

Rozdział 2. Zmiany od 1 sierpnia 2015 r. przed nowelizacją Art. 95 3 ustawy jest nowym przepisem po nowelizacji 4. W przypadku skutecznego wypowiedzenia umów zawartych w odniesieniu do wszystkich artystycznych wykonań utrwalonych na fonogramie, prawo producenta tego fonogramu, o którym mowa w art. 94 ust. 4 i 5, wygasa. 5. Prawo do wypowiedzenia umowy, o którym mowa w ust. 1, nie podlega zrzeczeniu się ani zbyciu. Art. 95 3 ustawy 1. Jeżeli przeniesienie praw do artystycznego wykonania na producenta fonogramu albo udzielenie mu licencji wyłącznej na korzystanie z artystycznego wykonania nastąpiło za jednorazowym wynagrodzeniem, artysta wykonawca ma prawo do corocznego dodatkowego wynagrodzenia od producenta fonogramu za każdy rok następujący po upływie 50 lat po roku publikacji fonogramu albo jego rozpowszechnienia w inny sposób. 2. Kwota dodatkowego wynagrodzenia, o którym mowa w ust. 1, wynosi 20% przychodu producenta fonogramu uzyskanego w poprzednim roku z tytułu zwielokrotniania, wprowadzania do obrotu i publicznego udostępniania fonogramu w taki sposób, aby każdy Komentarz Ustawodawca wprowadził dodatkowe poza okresem ochronnym środki zabezpieczające prawa artystów. Jej elementem jest m.in. dodatkowe wynagrodzenie wynoszące 20% przychodu producenta fonogramu. Prawo do dodatkowego wynagrodzenia nie podlega zrzeczeniu się ani zbyciu. Prawo do dodatkowego wynagrodzenia należnego od producentów fonogramów w wydłużonym okresie ochrony przysługuje tym artystom wykonawcom, którzy za jednorazowym wynagrodzeniem przenieśli swoje prawa na rzecz producentów albo udzielili im wyłącznej licencji. Wynagrodzenie to będzie więc przysługiwać po upływie 50 lat od publikacji lub rozpowszechnienia fonogramu w inny sposób. 21

Prawo autorskie. Zmiany w 2015 i 2016 roku przed nowelizacją po nowelizacji mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym. 3. Prawo do dodatkowego wynagrodzenia, o którym mowa w ust. 1, nie podlega zrzeczeniu się ani zbyciu. 4. Wypłata dodatkowego wynagrodzenia, o którym mowa w ust. 1, następuje za pośrednictwem organizacji zbiorowego zarządzania prawami pokrewnymi do artystycznych wykonań, wyznaczonej na okres nie dłuższy niż pięć lat przez ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego po przeprowadzeniu konkursu uwzględniającego następujące kryteria: 1) reprezentatywność; 2) zdolność organizacyjną do realizacji zadania w sposób zapewniający efektywny pobór wynagrodzeń, o których mowa w ust. 1, i ich wypłaty; 3) skuteczność i prawidłowość działania; 4) zasadność planowanych kosztów wypłaty wynagrodzeń, o których mowa w ust. 1, i ich wysokość. 5. Minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego ogłasza w Biuletynie Informacji Publicznej na Komentarz Prawo do wynagrodzenia służy zabezpieczeniu interesów tych artystów wykonawców, którzy ze względu na to, że przenieśli swoje prawa na producenta fonogramu bądź udzielili mu wyłącznej licencji za jednorazowym wynagrodzeniem nie mają udziału w bieżących zyskach uzyskiwanych przez producenta fonogramu w wydłużonym czasie ochrony. Art. 95 3 ustawy stosuje się do artystycznych wykonań i fonogramów, które 1 listopada 2013 r. podlegały ochronie na podstawie przepisów dotychczasowych, oraz do artystycznych wykonań i fonogramów powstałych po tym dniu. Jeżeli rozpoczęte przed dniem wejścia w życie znowelizowanych przepisów korzystanie z artystycznego wykonania lub fonogramu było według przepisów dotychczasowych dozwolone, natomiast od tego dnia wymaga zezwolenia może być ono kontynuowane, pod warunkiem że uprawniony otrzyma stosowne wynagrodzenie należne od dnia wejścia w życie znowelizowanej ustawy. Data wejścia w życie to 1 sierpnia 2015 r. Na kolejnych stronach omawiamy zasady pobierania dodatkowego wynagrodzenia dla artystów. 22

Rozdział 2. Zmiany od 1 sierpnia 2015 r. przed nowelizacją po nowelizacji swojej stronie podmiotowej konkurs, o którym mowa w ust. 4, oraz jego wynik. 6. Organizacja zbiorowego zarządzania prawami pokrewnymi do artystycznych wykonań biorąca udział w konkursie, o którym mowa w ust. 4, może złożyć do ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego, w terminie 7 dni od dnia ogłoszenia wyniku tego konkursu, odwołanie od jego wyniku ze względu na naruszenie przepisów prawa. 7. Odwołanie, o którym mowa w ust. 6, minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego rozpatruje w terminie 14 dni od dnia jego wpływu. W przypadku uwzględnienia odwołania minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego unieważnia konkurs, o którym mowa w ust. 4. 8. Artysta wykonawca lub organizacja zbiorowego zarządzania, o której mowa w ust. 4, mogą domagać się od producenta fonogramu udzielenia wszelkich informacji oraz udostępnienia dokumentów niezbędnych do określenia wysokości należnego im dodatkowego wynagrodzenia, o którym Komentarz 23

Prawo autorskie. Zmiany w 2015 i 2016 roku przed nowelizacją po nowelizacji mowa w ust. 1, i jego wypłaty. 9. Organizacja zbiorowego zarządzania, o której mowa w ust. 4, ma prawo przeznaczyć z dodatkowego wynagrodzenia, o którym mowa w ust. 1, nie więcej niż 10% jego wartości na pokrycie ponoszonych przez nią uzasadnionych i udokumentowanych kosztów dochodzenia oraz wypłaty tego wynagrodzenia. 10. Minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego, po zasięgnięciu opinii organizacji zbiorowego zarządzania prawami pokrewnymi do artystycznych wykonań oraz organizacji producentów fonogramów, określi, w drodze rozporządzenia: 1) sposób pobierania dodatkowego wynagrodzenia, o którym mowa w ust. 1, dokonywania z niego potrąceń oraz jego wypłaty, mając na uwadze konieczność zapewnienia, aby pobór i wypłata tego wynagrodzenia były dokonywane w sposób efektywny i przejrzysty, a potrącenia były uzasadnione i udokumentowane; 2) wymagany zakres informacji umieszczanych w ogłoszeniu o konkursie, o którym mowa w ust. 4, Komentarz 24

Rozdział 2. Zmiany od 1 sierpnia 2015 r. przed nowelizacją Art. 95 4 ustawy jest nowym przepisem po nowelizacji mając na uwadze, że minimalny zakres tych informacji ma obejmować co najmniej warunki uczestnictwa w konkursie, termin składania ofert i kryteria ich oceny; 3) zakres dokumentacji konkursowej, mając na uwadze, że zakres tej dokumentacji ma co najmniej określać warunki uczestnictwa w konkursie, o którym mowa w ust. 4, wymagania, jakim ma odpowiadać oferta i kryteria oceny ofert; 4) tryb postępowania konkursowego, mając na uwadze przejrzystość, rzetelność i obiektywność postępowania konkursowego. Art. 95 4 ustawy Jeżeli przeniesienie praw do artystycznego wykonania na producenta fonogramu albo udzielenie mu licencji wyłącznej na korzystanie z artystycznego wykonania nastąpiło za wynagrodzeniem wypłacanym artyście wykonawcy przez producenta fonogramu okresowo, od wypłat z tego tytułu nie potrąca się zaliczek lub innych odliczeń określonych w umowie po upływie pięćdziesięciu lat od publikacji fonogramu albo jego rozpowszechnienia w inny sposób Komentarz Jest to trzeci dodatkowy środek zabezpieczający pozycję artystów wykonawców. Został przewidziany w art. 3 ust. 2e dyrektywy 2006/116/WE w brzmieniu nadanym dyrektywą 2011/77/UE. Korzystają z niego artyści wykonawcy, którzy przenieśli prawa albo udzielili wyłącznej licencji producentowi fonogramów w zamian za tantiemy lub wynagrodzenia wypłacane okresowo. To wynagrodzenie (lub tantiemy) po upływie lat 50 od publikacji lub rozpowszechnienia 25

Prawo autorskie. Zmiany w 2015 i 2016 roku przed nowelizacją po nowelizacji Komentarz. fonogramu nie jest pomniejszane o żadne określone w umowach zaliczki lub odliczenia (tzw. klauzula czystego konta). Artykuł 95 4 ustawy stosuje się do artystycznych wykonań i fonogramów, które 1 listopada 2013 r. podlegały ochronie na podstawie przepisów dotychczasowych, oraz do artystycznych wykonań i fonogramów powstałych po tym dniu. Jeżeli rozpoczęte przed dniem wejścia w życie znowelizowanych przepisów korzystanie z artystycznego wykonania lub fonogramu było według przepisów dotychczasowych dozwolone, natomiast od tego dnia wymaga zezwolenia może być ono kontynuowane, pod warunkiem że uprawniony otrzyma stosowne wynagrodzenie należne od dnia wejścia w życie znowelizowanej ustawy. Data wejścia w życie to 1 sierpnia 2015 r. 26

Zasady pobierania dodatkowego wynagrodzenia dla artystów Rozdział 2. Zmiany od 1 sierpnia 2015 r. Od 24 października 2015 r. weszło w życie nowe rozporządzenie z 11 września 2015 r. ministra kultury i dziedzictwa narodowego określające sposób pobierania dodatkowego wynagrodzenia należnego artystom wykonawcom od producenta fonogramu za każdy rok następujący po upływie lat 50 po roku publikacji fonogramu albo jego rozpowszechnienia w inny sposób. Jak już wspominaliśmy, od 1 sierpnia 2015 r. obowiązuje nowy art. 95 3 ustawy o prawach autorskich i pokrewnych. Przepis ten reguluje sytuację, gdy przeniesienie praw do artystycznego wykonania na producenta fonogramu albo udzielenie mu licencji wyłącznej na korzystanie z artystycznego wykonania nastąpiło za jednorazowym wynagrodzeniem. Według nowych zasad artysta wykonawca ma wtedy prawo do corocznego dodatkowego wynagrodzenia od producenta fonogramu za każdy rok następujący po upływie 50 lat po roku publikacji fonogramu albo jego rozpowszechnienia w inny sposób. WAŻNE Kwota tego dodatkowego wynagrodzenia wynosi 20% przychodu producenta fonogramu uzyskanego w poprzednim roku z tytułu zwielokrotniania, wprowadzania do obrotu i publicznego udostępniania fonogramu w taki sposób, aby każdy mógł mieć do niego dostęp w miejscu i czasie przez siebie wybranym. Prawo do dodatkowego wynagrodzenia nie podlega zrzeczeniu się ani zbyciu. Wypłata dodatkowego wynagrodzenia następuje za pośrednictwem organizacji zbiorowego zarządzania prawami pokrewnymi do artystycznych wykonań, wyznaczonej na okres nie dłuższy niż 5 lat po przeprowadzeniu konkursu. Rozporządzenie z 11 września 2015 r. określa warunki przeprowadzania tego konkursu co do: zakresu informacji umieszczanych w ogłoszeniu o konkursie; zakresu dokumentacji konkursowej; trybu postępowania konkursowego. Rozporządzenie zawiera też informacje dotyczące sposobu pobierania wynagrodzenia. Dla wyznaczonej w drodze konkursu OZZ obowiązują następujące zasady. Organizacja ta: 27

Prawo autorskie. Zmiany w 2015 i 2016 roku 1) pobiera wynagrodzenie od producenta fonogramu jednorazowo za dany rok kalendarzowy; 2) może wystąpić do producenta fonogramu o udzielenie informacji oraz o udostępnienie dokumentów niezbędnych do określenia wysokości wynagrodzenia należnego za dany rok kalendarzowy; 3) przekazuje producentowi fonogramu dokument księgowy stanowiący podstawę uiszczenia wynagrodzenia, z terminem płatności nie krótszym niż 14 dni od dnia otrzymania tego dokumentu; 4) może dokonać potrącenia z pobranych wynagrodzeń uzasadnionych i udokumentowanych kosztów poniesionych w celu ich dochodzenia (koszty inkasa) oraz odrębnie uzasadnionych i udokumentowanych kosztów poniesionych w celu ich wypłaty (koszty wypłaty); 5) źródłem finansowania kosztów inkasa i kosztów wypłaty nie mogą być odsetki ani inne pożytki uzyskane z wynagrodzeń. Nie dotyczy to jedynie odsetek od kwot już potrąconych tytułem tych kosztów. Odsetki oraz inne pożytki uzyskane z wynagrodzeń przeznaczonych do wypłaty artystom wykonawcom lub innym uprawnionym przypadają tym podmiotom na takich samych zasadach jak te wynagrodzenia; 6) gromadzi pobierane wynagrodzenia na wyodrębnionym rachunku bankowym przeznaczonym wyłącznie do tego celu oraz do wypłaty wynagrodzeń podmiotom uprawnionym; 7) dokonuje wypłaty pobranych wynagrodzeń podmiotom uprawnionym nie później niż w terminie 7 dni od dnia uzyskania danych niezbędnych do dokonania wypłaty w formie przelewu na rachunek bankowy lub w formie gotówkowej. Podstawa prawna Rozporządzenie ministra kultury i dziedzictwa narodowego z 11 września 2015 r. w sprawie pobierania i wypłaty dodatkowego wynagrodzenia należnego artystom wykonawcom od producenta fonogramu oraz wyznaczenia w drodze konkursu organizacji zbiorowego zarządzania uprawnionej do pobierania i wypłaty tego wynagrodzenia (Dz.U. z 2015 r. poz. 1572). 28

Rozdział 3. Nowe przepisy na przełomie 2015 i 2016 roku Od 20 listopada 2015 r. oraz częściowo od 1 stycznia 2016 r. zaczyna obowiązywać ustawa z 11 września 2015 r. o zmianie ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz ustawy o grach hazardowych. Jest to druga nowelizacja prawa autorskiego w 2015 roku. Zmienia ona regulacje dotyczące dozwolonego użytku edukacyjnego, niestety w sposób niekorzystny dla organizacji. Korzystna dla wszystkich zmiana dotyczy natomiast przepisów o utworach osieroconych. Jej celem jest pełne wdrożenie do polskiego porządku prawnego wielu regulacji prawa europejskiego z zakresu prawa autorskiego i praw pokrewnych. Zmiany dotyczą nowych, jeszcze nieimplementowanych dyrektyw Unii Europejskiej oraz przepisów już formalnie wdrożonych do prawa krajowego, które po przeanalizowaniu praktyki ich stosowania oraz aktualnych potrzeb polityki kulturalnej Rzeczypospolitej Polskiej wymagają poprawy. WAŻNE Wprowadzane od 20 listopada 2015 r. zmiany mają na celu ułatwienie legalnego dostępu obywateli do twórczości w inny sposób niż wyłącznie na podstawie bezpośredniej zgody uprawnionego. Zmiany w ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych: 1) wprowadzenie możliwości korzystania w granicach uzasadnionych celem informacji z przemówień politycznych i mów wygłoszonych na publicznych rozprawach, a także fragmentów publicznych wystąpień, wykładów oraz kazań (dodany art. 26 1 ); 2) przyznanie uprawnienia do zamieszczania w celach dydaktycznych i naukowych rozpowszechnionych drobnych utworów lub fragmentów większych utworów w podręcznikach, wypisach i antologiach; w takich przypadkach twórcy będzie przysługiwało wynagrodzenie (dodany art. 27 1 ); 3) rozszerzenie katalogu podmiotów uprawnionych na gruncie obecnego art. 28 do korzystania w ramach licencji ustawowej z utworów o: instytucje oświa- 29

Prawo autorskie. Zmiany w 2015 i 2016 roku towe, uczelnie, instytuty badawcze, instytuty naukowe Polskiej Akademii Nauk, muzea. Instytuty będą objęte normą powołanego przepisu, tylko jeśli prowadzą studia doktoranckie lub podyplomowe, ewentualnie inne formy kształcenia, 4) rozszerzenie w art. 29 ustawie o prawie autorskim prawa cytatu poprzez wyraźne wskazanie możliwości cytowania w całości utworów plastycznych oraz fotograficznych, 5) umożliwienie korzystania z utworów na potrzeby parodii, pastiszu lub karykatury, w zakresie uzasadnionym prawami tych gatunków twórczości, a także korzystania z utworu włączonego w sposób niezamierzony do innego utworu, jeśli nie ma on znaczenia dla tego utworu (dodawany art. 29 1 i art. 29 2 ); 6) skreślenie art. 30 pr. aut. zawierającego licencję ustawową na rzecz ośrodków informacji i dokumentacji, zezwalając im na sporządzanie i rozpowszechnianie własnych opracowań dokumentacyjnych oraz pojedynczych egzemplarzy fragmentów opublikowanych utworów, jeżeli nie wykraczają one poza arkusz wydawniczy, 7) uregulowanie zasad określania i wypłaty wynagrodzenia za użyczanie egzemplarzy utworów przez biblioteki publiczne wynagrodzenie to będzie wypłacane przez wyznaczoną przez ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego organizację zbiorowego zarządzania prawami autorskimi z dofinansowania przekazywanego jej przez ministra ze środków Funduszu Promocji Kultury, 8) określenie zasad korzystania z utworów osieroconych, czyli utworów opublikowanych w książkach, dziennikach, czasopismach lub innych formach publikacji drukiem, utworów audiowizualnych oraz utworów zamówionych lub włączonych do utworów audiowizualnych bądź utrwalonych na wideogramach, a także utworów utrwalonych na fonogramach, znajdujących się w zbiorach instytucji takich jak: archiwa, instytucje oświatowe, biblioteki, muzea, instytucje kultury, jeżeli uprawnieni, którym przysługują autorskie prawa majątkowe do tych utworów, nie zostali ustaleni lub odnalezieni pomimo przeprowadzenia starannych poszukiwań (dodawany art. 35 5 ust. 1); 9) uregulowanie kwestii korzystania z utworów niedostępnych w obrocie handlowym, czyli utworów opublikowanych w książkach, dziennikach, czasopismach lub w innych formach publikacji drukiem, jeżeli utwory te nie są dostępne dla odbiorców w obrocie handlowym za zezwoleniem uprawnionych, którym przysługują autorskie prawa majątkowe do tych utworów. 30

Rozdział 3. Nowe przepisy na przełomie 2015 i 2016 roku Nowa definicja w prawie autorskim Ustawodawca wprowadził do prawa autorskiego definicję ustawową instytucji oświatowej. Są to jednostki organizacyjne, o których mowa w art. 2 ustawy z 7 września 1991 r. o systemie oświaty (Dz.U. z 2004 r. nr 256, poz. 2572 ze zm. ). Na podstawie tego przepisu pojęcie instytucji oświatowej obejmuje: przedszkola, w tym z oddziałami integracyjnymi, przedszkola specjalne oraz inne formy wychowania przedszkolnego; szkoły: podstawowe, w tym: specjalne, integracyjne, z oddziałami integracyjnymi i sportowymi, sportowe i mistrzostwa sportowego, gimnazja, w tym: specjalne, integracyjne, dwujęzyczne, z oddziałami integracyjnymi, dwujęzycznymi, sportowymi i przysposabiającymi do pracy, sportowe i mistrzostwa sportowego, ponadgimnazjalne, w tym: specjalne, integracyjne, dwujęzyczne, z oddziałami integracyjnymi, dwujęzycznymi i sportowymi, sportowe, mistrzostwa sportowego, rolnicze i leśne, artystyczne; placówki oświatowo-wychowawcze, w tym szkolne schroniska młodzieżowe, umożliwiające rozwijanie zainteresowań i uzdolnień oraz korzystanie z różnych form wypoczynku i organizacji czasu wolnego; placówki kształcenia ustawicznego, placówki kształcenia praktycznego oraz ośrodki dokształcania i doskonalenia zawodowego, umożliwiające uzyskanie i uzupełnienie wiedzy, umiejętności i kwalifikacji zawodowych; placówki artystyczne ogniska artystyczne umożliwiające rozwijanie zainteresowań i uzdolnień artystycznych; poradnie psychologiczno-pedagogiczne, w tym poradnie specjalistyczne udzielające dzieciom, młodzieży, rodzicom i nauczycielom pomocy psychologiczno-pedagogicznej, a także pomocy uczniom w wyborze kierunku kształcenia i zawodu; młodzieżowe ośrodki wychowawcze, młodzieżowe ośrodki socjoterapii, specjalne ośrodki szkolno-wychowawcze oraz specjalne ośrodki wychowawcze dla dzieci i młodzieży wymagających stosowania specjalnej organizacji nauki, metod pracy i wychowania, ośrodki umożliwiające dzieciom i młodzieży upośledzonej umysłowo w stopniu głębokim realizację obowiązku szkolnego i obowiązku nauki, placówki zapewniające opiekę i wychowanie uczniom w okresie pobierania nauki poza miejscem stałego zamieszkania; 31