INFORMACJA NA TEMAT ZAGROŻEŃ PSYCHOSPOŁECZNYCH W ŚRODOWISKU PRACY W POLSCE dr Dorota Merecz mgr Małgorzata Waszkowska Zakład Psychologii Pracy merecz@imp.lodz.pl
Czym są zagrożenia psychospołeczne w miejscu pracy? To każdy rodzaj bodźca/sytuacji, który oddziałuje na człowieka na drodze mechanizmów psychologicznych powodując szkodę w postaci zakłóceń w dobrym funkcjonowaniu i zaburzeń zdrowia
Czym są zagrożenia psychospołeczne w miejscu pracy? Zagrożenia psychospołeczne odnoszą się do interakcji pomiędzy treścią pracy, organizacją pracy, systemami zarządzania, warunkami środowiska pracy a kompetencjami potrzebami i indywidualnymi właściwościami pracownika WHO, 1993
Jak działają czynniki psychospołeczne? Oddziaływanie czynników psychospołecznych ma charakter niespecyficzny i odbywa się na drodze mechanizmu stresu. To czy i jaki skutek będzie efektem oddziaływania czynników psychospołecznych na człowieka zależy w dużej mierze od indywidualnych cech jednostki i specyficznej konfiguracji warunków środowiska pracy
STRES POMAGA CZY SZKODZI? POZIOM STRESU EFEKTYWNOŚĆ DZIAŁANIA
JAKIE SĄ SKUTKI OBECNOŚCI ZAGROŻEŃ PSYCHOSPOŁECZNYCH W ŚRODOWISKU PRACY?
KOSZTY INDYWIDUALNE KOSZTY ORGANIZACYJNE KOSZTY SPOŁECZNE
KOSZTY INDYWIDUALNE ZABURZENIA FUNKCJONOWANIA W PRACY I W DOMU ZABURZENIA ZDROWIA PSYCHICZNEGO CHOROBY SOMATYCZNE
KOSZTY ORGANIZACYJNE POGORSZENIE EFEKTYWNOŚCI PRACY ABSENCJA FLUKTUACJA KADR SPADEK JAKOŚCI PATOLOGIA ORGANIZACJI PRACY POGORSZENIE WIZERUNKU FIRMY
KOSZTY SPOŁECZNE PATOLOGIE SPOŁECZNE OBCIĄŻENIE SYSTEMU OPIEKI ZDROWOTNEJ Z TYTUŁU OBSŁUGI CHRÓB ODSTRESOWYCH KOSZTY DLUGOOKRESOWEJ NIEZDOLNOŚCI DO PRACY
O JAKICH SUMACH MÓWIMY?
FORMUŁA OBLICZANIA KOSZTÓW WYSTĘPOWANIA ZAGROŻEŃ PSYCHOSPOŁECZNYCH W PRACY 19% Kosztów absencji 40% fluktuacji kadr (koszt fluktuacji to 150-250% płacy na danym stanowisku) 55% kosztów programów typu EAP 30% kosztów krótko i długookresowej niezdolności do pracy 10% planowanych wydatków na leki w opiece psychiatrycznej 60% całkowitych kosztów wypadków przy pracy 100% kosztów odszkodowań i obsługi prawnej dotyczącej roszczeń związanych ze stresem zawodowym Chrysalis Performace Strategies INC.
A także: Spadek produktywności wynikający ze stresu osoby zatrudnionej Koszty przemocy doświadczanej w pracy Niezdolność do pracy i koszty leczenia chorób somatycznych wywołanych stresem
Jakie są szacunkowe koszty zagrożeń psychospołecznych w miejscu pracy? Bureau of Labour Statistics USA 10.000$ na pracownika w ciągu roku Confederation of British Industry - 5 mld. funtów w skali roku tylko z tytułu wynikającej ze stresu nieobecności w pracy ILO od 2% do 10% PKB
ZAGROŻENIA PSYCHOSPOŁECZNE W ŚRODOWISKU PRACY W POLSCE* * Na podstawie prac badawczych realizowanych w Instytucie Medycyny Pracy w Łodzi
Zagrożenia o działaniu chronicznym Zagrożenia o działaniu traumatycznym Przemoc w pracy
ZAGROŻENIA PSYCHOSPOŁECZNE O DZIAŁANIU CHRONICZNYM Badania dyspozytorów i kontrolerów ruchu w MPK Badania policjantów Badania urzędników i pracowników biurowych Badania robotników wykwalifikowanych Badania operatorów maszyn i urządzeń
% 70 60 50 40 30 20 10 0 67,5 Dyspozytorzy MPK 35 32,5 32,5 32,5 35 32,5 30 konflikty prestiż zmienność sprzeczne konflikty w ew n. niepew n. błędy odpow iedzialnośc czy nności interesy za inny ch % 60 50 40 30 20 53 39,6 46,3 22,5 Kontrolerzy ruchu 28,6 28,6 34,6 10 0 konflikty prestiż temperat. skupienie konflikty w ew n. niepew n. niew y korzy stane mozliw ości
Policjanci służby patrolowej % 100 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 91 82,2 80 75,5 73,4 71,1 68,9 68,9 sprzeczne interesy niepew ność błędy brak środków zagrożenie praca/dom zaskakiw anie niedocenianie % 70 68 66 64 62 60 58 56 54 52 68,9 66,8 66,7 66,6 64,4 64,4 64,4 57,8 konflikty konflikty w ew. my ślenie o pracy odpow iedzialność godz.nad. niski prestiż dy spozy cy jność brak w sparcia
% 88 86 84 82 80 78 76 74 72 87,5 87,5 87,5 85 82,5 82,5 77,5 77,5 brak środków zaskakiw anie terminy niepew ność zmienność pośpiech praca/dom my ślenie o pracy czynności % 78 76 74 72 70 68 66 64 62 77,5 72,5 72,5 72,5 70 70 70 dy spozy cy jność konflikty konflikty w ew. przeciążenie błędy traktow anie za dużo zadań zagrożenia dzielnicowi 67,5
% 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 82,2 73,3 69,9 66,7 62,2 60 60 57,8 55,5 51,1 konflikty konflikty wew. błędy sprzeczne interesy niepew ność brak ś rodków odpow iedzialność za inny ch zaskakiw anie myś lenie o pracy zmienność czy nnoś ci Dyżurni komisariatu
% % 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0 80 70 60 50 40 30 20 10 0 88 82,1 78,6 76,2 76,2 75 75 72 terminy zaskakiwanie błędy praca/dom dy spozy cy jność brak środków my ślenie o pracy za dużo zadań 71,1 70,2 70,2 69 68,3 62,5 60 54,9 przeciążenie konflikty w ew. nadgodziny zmienność niepew ność brak w sparcia sprzeczne odpow iedzialność czynności interesy za inny ch Policjanci wydziału kryminalnego
średni poziom stresu 2,5 2 1,5 1 0,5 2,28 2,18 2,23 2,1 2,04 2,19 2,05 2,21 1,84 1,85 2,06 2,02 2,16 2,02 1,78 0 uw aga czujność zmienność czynności godziny pracy pośpiech ś redni poziom stresu 2,5 2 1,5 1 0,5 2,29 1,72 2,13 2,43 2,45 2,5 1,82 1,99 1,14 1,57 2,16 2,44 1,67 2,01 2,14 1,93 1,992,07 0 odpow iedzialność mat. odpow iedzialnoś za innych błędy zagrożenia hałas monotonia Urzędnicy, robotnicy, operatorzy/monterzy
SKUTKI CHRONICZNEGO NARAŻENIA NA STRESORY PSYCHOSPOŁECZNE Doświadczanie negatywnych emocji w pracy (napięcie, niepokój, znużenie, przygnębienie) Gorszy stan zdrowia psychicznego Wypalenie zawodowe Gorszy stan zdrowia somatycznego (częstsze choroby przewlekłe, częstsze i dłuższe zwolnienia) Niższy poziom zdolności do pracy
PSYCHOSPOŁECZNE ZAGROŻENIA O DZIAŁANIU TRAUMATYCZNYM Badania pracowników pogotowia ratunkowego Badania funkcjonariuszy Policji Badania funkcjonariuszy PSP
zdarzenie traumatyczne to sytuacja, w której zagrożone jest zdrowie i życie ludzkie taka jak: wypadek drogowy, pożar, klęska żywiołowa, napady, pobicia, katastrofy technologiczne.
? Bycie uczestnikiem lub świadkiem takich zdarzeń wiąże się z doświadczaniem silnego stresu. W zależności od rodzaju zdarzenia traumatycznego u 5-25% ofiar lub świadków rozwija się zaburzenie zdrowia psychicznego nazywane zaburzeniem po stresie traumatycznym (PTSD)
CZĘSTOŚĆ ZAWODOWEGO NARAŻENIA NA ZDARZENIA TRAUMATYCZNE POLICJANCI POLSCY: 57.4% przynajmniej raz w ciągu służby, w tym 49.6% więcej niż raz REPREZENTATYWNA PRÓBA STRAŻAKÓW: 86% przynajmniej raz w ciągu służby, w tym 74% więcej niż raz PRACOWNICY POGOTOWIA RATUNKOWEGO: 72% przynajmniej raz, w tym 64% więcej niż raz
SKUTKI NARAŻENIA NA STRES TRAUMATYCZNY 4% badanych strażaków, ok. 5% policjantów cierpi na zaburzenie po stresie traumatycznym oznacza to, że około 880 strażaków i 4981 policjantów przystępuje do codziennych obowiązków mimo, że wg. istniejących kryteriów medycznych należy ich uznać za osoby chore
PRZEMOC W PRACY Badania inspektorów PIP, Kontroli skarbowej i pracowników socjalnych Badania pielęgniarek (próba reprezentatywna)
100 95,9 % 80 60 40 62 66,5 56,8 41,5 20 13,7 3,6 0 KRZYK POGRÓŻKI OBRAŻANIE PRZY KLIENTACH OBRAŻANIE PRZY PRACOWNIKACH SZANTAŻ PRÓBA ATAKU ATAK FIZYCZNY średnie narażenie na przemoc 5 4 3 2 1 0 KRZYK POGRÓŻKI OBRAŻANIE PRZY KLIENTACH OBRAŻANIE PRZY PRACOWNIKACH Pracownicy socjalni PIP U. Skarbowy SZANTAŻ PRÓBA ATAKU ATAK FIZYCZNY
PIELĘGNIARKI 100 80 84,3 PACJENCI 60 56,7 50,3 51,2 49,4 40 34 30,3 20 13,8 0 KRZYK POGRÓŻKI OBRAŻANIE PRZY PACJENTACH OBRAŻANIE PRZY PRACOWNIKACH SZANTAŻ PRÓBA ATAKU ATAK FIZYCZNY OCENA ZAGROŻENIA 60 51,6 PRZEŁOŻENI 40 20 0 15,2 12,2 11,5 KRZYK POGRÓŻKI SZANTAŻ OBRAŻANIE PRZY PRACOWNIKACH 7,5 OBRAŻANIE PRZY PACJENTACH 0,3 0,2 4,7 ATAK FIZYCZNY PRÓBA ATAKU OCENA ZAGROŻENIA
SKUTKI DOŚWIADCZANIA PRZEMOCY W PRACY Wypalenie zawodowe ( szczególnie wyczerpanie emocjonalne i depersonalizacja) Niezadowolenie z pracy Pogorszenie stanu zdrowia psychicznego Częstsze korzystanie ze zwolnień lekarskich Gorszy stan fizyczny
Psychospołeczne czynniki występujące w miejscu pracy to najpowszechniejsze zagrożenie dla zdrowia pracujących oraz ich zdolności do pracy W Polsce brakuje badań długookresowych nad skutkami działania psychospołecznych zagrożeń Jedyną dostępną metodą zwalczania negatywnych zjawisk wynikających z obecności psychospołecznych zagrożeń w miejscu pracy są działania prewencyjne. Jednak do ich realizacji potrzebna jest modyfikacja polityki zdrowotnej w obszarze ochrony zdrowia pracujących