Stan urządzeń przeciwpowodziowych rzeki Wisły w województwie lubelskim

Stan urządzeń przeciwpowodziowych rzeki Wisły w województwie lubelskim Wojewódzki Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Lublinie dr inż. Andrzej Pichla Z-ca Dyrektora Lublin, 24.01.2012 r.

POJĘCIE POWODZI Wezbranie wody w ciekach naturalnych, zbiornikach wodnych, kanałach lub na morzu, podczas którego woda po przekroczeniu stanu brzegowego zalewa doliny rzeczne albo tereny depresyjne i powoduje zagrożenie dla ludności lub mienia (art. 9 pkt. 1 ppk. 10 ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. - Prawo wodne Dz. U. z 2005 r., Nr 239, poz. 2019 z późn. zm.).

Fot. nr 1 Zalana gmina Wilków na pow. 6800 ha podczas powodzi w 2010 r.

Powódź jest zjawiskiem naturalnym, losowym, spowodowanym: gwałtownym topnieniem śniegów, intensywnymi i nawalnymi deszczami, zlodzeniem rzek, krótkotrwałymi burzami oraz silnymi wiatrami na wybrzeżu od morza w kierunku lądu.

Nie ma możliwości ścisłego określenia czasu, miejsca i wielkości rozmiarów wystąpienia powodzi.

TECHNICZNA INFRASTRUKTURA PRZECIWPOWODZIOWA Budowa wałów przeciwpowodziowych, Regulacja i udrożnienie koryt rzecznych, Zbiorniki wodne i suche z retencją powodziową, Poldery przeciwpowodziowe, Kanały ulgi.

EKOLOGICZNA OCHRONA PRZECIWPOWODZIOWA Przywracanie rzekom naturalnych terenów zalewowych, Renaturalizacja siedlisk wodnych, bagiennych, nieleśnych i leśnych w dolinach rzecznych dla zwiększenia retencji naturalnej.

STAN TECHNICZNY INFRASTRUKTURY POWODZIOWEJ RZEKI WISŁY W WOJEWÓDZTWIE LUBELSKIM Istniejąca infrastruktura przeciwpowodziowa, ujęta w tabeli nr 1 jest w złym stanie technicznym, W przeważającej większości została wykonana w latach 20 30-tych ubiegłego stulecia i nie odpowiada warunkom technicznym jakim powinny odpowiadać budowle hydrotechniczne zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dnia 20 kwietnia 2007 r. (Dz. U. Nr 86, poz. 579), Korpusy wałów są za niskie (wypłycenie się międzywala wskutek osadzania się rumowiska rzecznego), posiadają: niewłaściwe zagęszczenie i uszczelnienie oraz za mały przekrój poprzeczny oraz słabe podłoże na którym są posadowione.

Fot. nr 7 Zalana Kępa Gostecka w dolinie Opolskiej na pow. 1790 ha w 2001 r., m. Kamień, gmina Łaziska.

Zły stan techniczny infrastruktury przeciwpowodziowej potwierdziły katastrofalne powodzie w 1997 r., 1998 r., 2001 r. oraz ostatnia w 2010 r.

Fot. nr 8 Zniszczony odcinek wału przeciwpowodziowego na długości 60 m w 2001 r. w dolinie Opolskiej, m. Kamień, gmina Łaziska.

Fot. nr 9 Zniszczony odcinek wału przeciwpowodziowego na długości 73 m w 2001 r. w dolinie Opolskiej, m. Majdany, gmina Wilków.

Fot. nr 10 Zniszczony odcinek wału przeciwpowodziowego na długości 90 m w 2010 r. w dolinie Świeciechowskiej, m. Popów, gmina Annopol.

Fot. Nr 11 Zatopiona pompownia w 2010 r. w dolinie Świeciechowskiej, m. Popów, gmina Annopol.

Fot. nr 12 Zniszczony odcinek wału przeciwpowodziowego na długości 100 m w 2010 r., m. Janowiec i Janowice, gmina Janowiec.

Fot. nr 13 Zalana dolina na pow. 1000 ha po przerwaniu wału rzeki Wisły na granicy m. Janowiec i Janowice, gmina Janowiec.

Fot. nr 14 Zniszczony odcinek wału przeciwpowodziowego na długości 160 m w dolinie Świeciechowskiej, m. Kopiec, gmina Annopol.

PROGRAM MODERNIZACJI (ROZBUDOWY) URZĄDZEŃ PRZECIWPOWODZIOWYCH RZEKI WISŁY W WOJEWÓDZTWIE LUBELSKIM

REALIZACJA PROGRAMU MODERNIZACJI (ROZBUDOWY) URZĄDZEŃ PRZECIWPOWODZIOWYCH RZEKI WISŁY W WOJEWÓDZTWIE LUBELSKIM

Fot. nr 15 Odbudowa wału p.pow. (impulsywne zagęszczanie udarowe) na długości 100 m w 2010 r. w dolinie Świeciechowskiej, m. Popów, gmina Annopol.

Fot. nr 16 Odbudowa wału p.pow. (wykonanie ścianki szczelnej w podłożu) na długości 100 m w 2010 r. w dolinie Świeciechowskiej, m. Popów, gmina Annopol.

Fot. nr 17 Odbudowa wału p.pow. (układanie siatki przeciw bobrom i materaca siatkowo kamiennego) na długości 180 m w 2010 r. w dolinie Świeciechowskiej, m. Kopiec, gmina Annopol.

Fot. nr 18 Modernizacja (rozbudowa) wału p.pow. (układanie bentomaty uszczelniającej korpus wału) na dł. 3,120 km w 2010 r., m. Gołąb, gm. Puławy.

Fot. nr 19 Rozbudowa prawego wstecznego wału p.pow. rzeki Chodelki (formowanie skarpy odwodnej) na dł. 1,700 km w 2011 r., m. Dobre, gm. Wilków.

Fot. nr 20 Odbudowa wału p.pow. (wykonanie żelbetowego oczepu na ściance szczelnej w podłożu) na dł. 120 m w 2010 r., m. Janowiec i Janowice, gm. Janowiec.

Fot. nr 21 Odbudowa wału p.pow. (zagęszczanie gruntu podłoża metodą wibroflotacji) na dł. 120 m w 2010 r., m. Janowiec i Janowice, gm. Janowiec.

Fot. nr 22 Modernizacja (rozbudowa) wału p.pow. rzeki Wisły na dł. 1,368 km w dolinie Opolskiej, przekazanego do użytkowania w 2011 r., w m. Zastów Karczmiski, gm. Wilków.

Fot. nr 23 Modernizacja (rozbudowa) wału p.pow. rzeki Wisły na dł. 7,080 km w dolinie Janiszowskiej, przekazanego do użytkowania w latach 2010 2011, gm. Annopol.

Fot. nr 24 Modernizacja (rozbudowa) wstecznego wału p.pow. rzeki Sanny na dł. 8,835 km, przekazanego do użytkowania w latach 2004 2011 w dolinie Janiszowskiej, gm. Annopol.

Fot. nr 25 Modernizacja (rozbudowa) wału p.pow. rzeki Wisły na dł. 3,120 km, przekazanego do użytkowania w 2011 r., m. Gołąb, gm. Puławy.

Fot. nr 26 Modernizacja (rozbudowa) wału p.pow. rzeki Wisły na dł. 1,377 km w dolinie Puławsko Parchacko Bochotnickiej, przekazanego do użytkowania w 2011 r., m. Parchatka, gm. Kazimierz Dolny.

Fot. nr 27 Modernizacja (rozbudowa) wału p.pow. prawego wstecznego rzeki Chodelki na dł. 1,700 km w dolinie Opolskiej, m. Dobre, gm. Wilków.

KORYTO PRZEPŁYWU WIELKICH WÓD RZEKI WISŁY Uregulowane koryto rzeki Wisły na terenie województwa lubelskiego (administrowane przez RZGW w Warszawie i RZGW w Krakowie) od ok. 20 lat staje się nieustabilizowane, tzn. zmienia swój kształt zarówno w planie jak i w profilu podłużnym z uwagi na zniszczone i uszkodzone budowle regulacyjne (zdjęcia styczeń 2012 r.).

Fot. nr 28 Budowle regulacyjne rzeki Wisły w km 371+500 w m. Góra Puławska.

Fot. nr 29 Uszkodzona budowla regulacyjna rzeki Wisły w km 360+300 w m. Kazimierz Dolny.

Fot. nr 30 Uszkodzona budowla regulacyjna rzeki Wisły w km 360+300 w m. Kazimierz Dolny.

Występuje brak równowagi dynamicznej w korycie tej rzeki, co powoduje, że ilość transportowanego rumowiska rzecznego przez jej wody (wleczonego i unoszonego) przesuniętego w dół rzeki jest mniejsza niż ilość materiału nanoszonego z górnego odcinka Wisły powyżej województwa lubelskiego.

Fot. nr 31 Powstałe namuliska w korycie rzeki Wisły w km 363+200 w m. Bochotnica.

Fot. nr 32 Powstałe namuliska w korycie rzeki Wisły w km 367+900 w m. Włostowice.

Brak tej równowagi przyczynia się do powstawania zjawisk: erozji i wybojów, akumulacji prowadzonego przez wodę rumowiska, niszczenia brzegów i podziału rzeki na ramiona (odnogi, starorzecza), powodując szkodliwą deformację koryta rzeki, która utrudnia odpływ wód i spływ lodów.

Fot. nr 33 Zniszczona budowla regulacyjna rzeki Wisły w km 367+900 w m. Włostowice.

Na podstawie Koncepcji programowo przestrzennej ochrony przeciwpowodziowej województwa lubelskiego, 2006 r. oraz dokonanej oceny przez Wojewódzki Zarząd Melioracji i Urządzeń Wodnych w Lublinie wstępnie ustalono do usunięcia drzewa i krzewy na powierzchni około 2100 ha, które sukcesywnie powiększają swoją powierzchnię w międzywalu, utrudniając odpływ wód i spływ lodów.

Fot. nr 34 Zarośnięte międzywale widok od strony rzeki Wisły w km 353+500 w m. Janowiec.

Fot. nr 35 Zarośnięte międzywale widok od strony rzeki Wisły w km 353+500 w m. Janowiec.

Fot. nr 36 Zarośnięte międzywale rzeki Wisły widok od strony wału przeciwpowodziowego w km 370+300 rzeki Wisły w m. Włostowice.

Fot. nr 37 Zarośnięte międzywale rzeki Wisły widok od strony wału przeciwpowodziowego w km 370+300 rzeki Wisły w m. Włostowice.

Wymienione przyczyny powodują kolmatację (odkładanie materiału naniesionego przez wodę), oraz wypłycanie się międzywala rzeki Wisły w województwie lubelskim od 0,5 m do 1,5 m, co wiąże się z koniecznością podnoszenia obwałowań przeciwpowodziowych od 0,5 m do 1,5 m.

Fot. nr 38 Powstałe namuliska w korycie rzeki Wisły w km 363+200 w m. Bochotnica.

Duża liczba drzew w międzywalu stanowi materiał do żerowania dla rozmnażającej się populacji bobrów, które niszczą korpusy wałów podczas wezbrań powodziowych (np. w 2010 r. zabudowano 525 nor po bobrach w wałach przeciwpowodziowych).

Fot. nr 39 Uszkodzony w 2010 r. korpus wału p.pow. rzeki Wisły wskutek działalności bobrów w km 379+500 w m. Gołąb.

Fot. nr 40 Uszkodzony w 2010 r. korpus wału p.pow.rzeki Wisły wskutek działalności bobrów w km 379+500 w m. Gołąb.

Fot. nr 41 Zabezpieczenie uszkodzonego korpusu wału p.pow. rzeki Wisły wskutek działalności bobrów w km 387+700 w m. Borowa.

Zniszczone i uszkodzone budowle regulacyjne w korycie rzeki Wisły, których zły stan techniczny zagraża stateczności podłoża wałów przeciwpowodziowych, stanowią przyczynę rozszerzania się erozji dna oraz brzegów koryta tej rzeki.

Fot. nr 42 Uszkodzony brzeg rzeki Wisły wskutek erozji w km 369+200 w m. Włostowice.

W szczególności narażone są brzegi i dno na odcinkach odnóg (starorzeczy), w których powstają duże prędkości przepływu wód wezbraniowych, powodując, że erodowany brzeg przesuwa się na odległości ok. 10 m do podstawy zagrożonych wałów przeciwpowodziowych, które chronią 18426 budynków mieszkalnych i gospodarczych zamieszkałych przez 52 216 osób.

Fot. nr 45 Zagrożona podstawa wału wskutek erozji brzegu starorzecza rzeki Wisły w km 353+500 w m. Janowiec.

Występuje zagrożenie uszkodzenia podłoża wałów przeciwpowodziowych o długości 142,221 km, a w związku z tym istnieje pilna potrzeba odbudowy i remontu w pierwszej kolejności 19 budowli regulacyjnych wraz z umocnieniem brzegów rzeki Wisły w km 340 405, wymienionych w tabeli nr 4.

Dla odbudowy i remontu najpilniejszych budowli regulacyjnych w ramach I-go etapu, wymienionych w tabeli nr 4 Marszałek Województwa Lubelskiego 2 krotnie wystąpił do Prezesa Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej pismami z dnia 24 maja 2010 r. (znak: R.Ś.VII.BD.7036/43/10) i z dnia 11 sierpnia 2011 r. (znak: RŚ-VII.780.8.2011.DR) w celu ich wykonania w trybie pilnym.

PODSUMOWANIE 1. Rozpoczęcie przywracania swobodnego spływu wód i lodów rzeki Wisły przy zachowaniu lub odtworzeniu stanu jego dna i brzegów wraz z odbudową lub remontem istniejących budowli regulacyjnych w korycie przepływu wielkich wód (art. 22 ustawy Prawo wodne z 18 lipca 2001 r. Dz. U. Z 2005 r., Nr 239 poz. 2019 z późn. zm.). 2. Odbudowa i remont 19 najpilniejszych budowli regulacyjnych w ramach I-go etapu w korycie rzeki Wisły dla stabilizacji podłoża wałów przeciwpowodziowych wymienionych w zał. nr 1 do pism Marszałka Województwa Lubelskiego skierowanego do Prezesa Krajowego Zarządu Gospodarki Wodnej z dnia 24 maja 2010 r. (znak: R.Ś.VII.BD.7036/43/10) i z dnia 11 sierpnia 2011 r. (znak: RŚ-VII.780.8.2011.DR).

3. Wykonanie inwentaryzacji docelowej odbudowy i remontu budowli regulacyjnych rzeki Wisły mających wpływ na stateczność podłoża wałów przeciwpowodziowych. 4. Wykonanie inwentaryzacji drzew i krzewów do usunięcia z międzywala rzeki Wisły z podziałem na gatunki drzew i średnice wraz z oceną oddziaływania na środowisko. 5. Przystąpienie do etapowej wycinki zadrzewień i krzaków w międzywalu rzeki Wisły w granicach woj. Lubelskiego na wstępnie określonej pow. ok. 2100 ha wraz ze stopniowym usuwaniem rumowiska rzecznego (odsypiska, namuliska) dla likwidacji sztucznego spiętrzenia wody powodziowej.

6. Przyśpieszenie opracowań: Studium ochrony przeciwpowodziowej dla dorzecza rzeki Wisły (art. 71, ust. 2 Prawo wodne Dz. U. Nr 239 z 2005 r., poz. 2019 z późn. zm.), Planu ochrony przeciwpowodziowej regionu wodnego w zlewni rzeki Wisła (art. 92 ust. 3 Prawo wodne) oraz map ryzyka powodziowego dla ich uwzględnienia w planach zagospodarowania przestrzennego (art. 92, ust. 3 Prawo wodne). 7. Wyłączenie poboru gruntu w międzywalu z uzyskania koncesji na podstawie ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. Prawo geologiczne i górnicze (Dz. U. z 2005 r. Nr 228, poz. 1947 z późn. zm.) z możliwością uzyskania zgody jego pozyskania na podstawie pozwolenia wodno prawnego w nawiązaniu do ustawy Prawo Wodne.

8. Przyśpieszenie planowanego programu modernizacji (rozbudowy infrastruktury powodziowej rzeki Wisły w takim stopniu ażeby zakończyć go do 2020 r. (po roku 2013 pozostanie do rozbudowy 41,947 km). 9. Zabezpieczenie środków na inwestycje, dotyczące budowy obiektów małej retencji zgodnie z Aktualizacją Programu Małej Retencji Województwa Lubelskiego i Uchwałą Nr XXXIX/577/05 Sejmiku Województwa Lubelskiego z dnia 3.10.2005 r. dla opóźnienia odpływu wód ze zlewni cząstkowych rzek z terenu województwa lubelskiego do rzeki Wisła oraz zwiększenia dyspozycyjnych zasobów wód powierzchniowych, które zalicza się do najmniejszych w kraju.

DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ