Urszula Cebula Absolwentka rytmiki w Akademii Muzycznej im. Ignacego Jana Paderewskiego w Poznaniu. Od trzynastu lat jest nauczycielem Państwowej Szkoły Muzycznej I stopnia w Kolbuszowej, jednej ze szkół objętych pilotażem reformy szkolnictwa artystycznego. Prowadzi tam rytmikę z kształceniem słuchu w klasie I cyklu sześcioletniego, zajęcia kursu przygotowawczego dla kandydatów do szkoły oraz kształcenie słuchu i audycje muzyczne w klasie IV cyklu sześcioletniego i klasie III cyklu czteroletniego. Jest autorką piosenek i baśni muzycznych. 1
Urszula Cebula PSM I stopnia w Kolbuszowej Forma wariacji w zabawach z ćwiczeniami rozwijającymi ekspresję ruchu i mowy. Utrwalenie gamy C-dur. 1. Stop klatka zabawa rozwijająca wyobraźnię i ekspresję ruchową. Dzieci chodzą po sali. Na przerwę w muzyce tworzą fotografię miejsca wywołanego przez nauczyciela, np. dworca kolejowego. Wszystkie zatrzymują się w pozie związanej z dworcem: np. czytają gazetę, patrzą na rozkład jazdy itp. Następnie: a) dodajemy ruch, b) dodajemy ruch i głos. 2. Ćwiczenie dykcyjno-ekspresyjne. Dzieci mówią zdanie, np.: Wariacje to modyfikacje, stosując gestykulację i ruch. Każdy ma zaproponować inny sposób wykonania, np. wolno, szybko, głośno, szeptem itp. 3. Ćwiczenie inhibicyjno-incytacyjne. Uczniowie chodzą po całej sali przy akompaniamencie nauczyciela: a) na hasło określające część ciała (np. dłoń) poruszają nią cztery razy w pulsie, z tym że za każdym razem ruch jest inny, b) na hasło określające dwie części ciała (np. noga, łokieć) poruszają dwiema częściami naraz. 4. Rozkazy dla magnesów ćwiczenie dykcyjne (teatralny szept), słuchowe, ruchowe, integracyjne. Jedno dziecko stoi na końcu sali tyłem do grupy. Trzyma trójkąt, na którym gra, gdy chce, by koledzy go posłuchali. Dzieci chodzą w ciszy. Na sygnał dźwięk trójkąta zatrzymują się. Na hasło określające część ciała wypowiedziane przez dziecko teatralnym szeptem: a) łączą się tą częścią ciała w parach, b) wszyscy łączą się wymienioną częścią ciała w grupie. Po wydaniu polecenia dziecko odwraca się i sprawdza, czy wszyscy dobrze usłyszeli oraz wykonali jego rozkaz. 2
5. Śpiewanie gamy C-dur z interpretacją. Dzieci śpiewają gamę C-dur, interpretując ją na różne sposoby: a) jak śpiewaczka operowa, b) jak górnik w kopalni, c) jak taternik, d) jak leń itp. 6. Zmień mnie ćwiczenie rozwijające wyobraźnię ruchową, refleks i decyzyjność. Dzieci chodzą po sali w wężyku. Na akcent pierwsze dziecko odchodzi na bok i przyjmuje dowolną pozę. Na kolejny akcent następne dziecko podchodzi do kolegi i natychmiast tworzy figurę nieznacznie różniącą się od figury kolegi. Kolejne dzieci tworzą urozmaicone pozy na temat poprzedniej figury. 7. Gama pokazana ruchem. Dzieci pokazują gamę ruchem: a) swobodnie, b) w parach: pierwszy tetrachord pierwsza osoba, drugi tetrachord druga osoba, c) w grupie: dzieci ustawiają się w szeregu ośmioosobowym. Każde dziecko ma pokazać jeden kolejny dźwięk gamy z uwzględnieniem jego wysokości. Po pokazaniu swojego dźwięku zastyga w bezruchu aż do końca ćwiczenia. Nauczyciel gra gamę: w równym tempie, z przyśpieszeniem, ze zwolnieniem, ze zmianą artykulacji i dynamiki, z przerwami itp. Dzieci reagują na zmiany ruchem. 8. Wiersz Małpki. Śpiewanie gamy C-dur w wariacjach; układ ruchowy do melodii gamy. Urszula Cebula Małpki Małe małpki się bawiły, coś nowego wciąż tworzyły. Zmiany ciągle małpkom w głowie, To wariacje! muzyk powie. Do-re-mi-fa-sol-la-si-do. Dzieci stoją na końcu sali w dwuszeregu, udając bawiące się małpki. Śpiewanie gamy C-dur w górę solmizacją, z podejściem w jej rytmie do przodu sali. 3
Małe małpki się nudziły, więc wariacje wymyśliły. Smutna teraz nasza gama, jakaś inna, a ta sama... Do-re-mi-fa-sol-la-si-do. Małpkom tylko figle w głowie, kto je poznał, dobrze to wie! Znów melodii rytm dodały, coś nowego tym zyskały. Do-re, mi-fa, sol-la, si-do. x 2 Małpki dalej wariowały łapki gamę poszarpały. Teraz wszystko pomieszane! Ach, te małpki zwariowane! Do-re, sol-la, mi-fa, si-do. Zwariowane małpki te, ach! Pomieszane wszystko teraz. Poszarpały gamę łapki, wariowały dalej małpki! Do-si, fa-mi, la-sol, re-do. Dzieci naśladują ruchem i mimiką znudzone małpki. Ruch do gamy c-moll granej przez nauczyciela. Dwuszereg dzieli się na połowę i dzieci rozchodzą się w dwie strony do koła. Dzieci w kole udają figlujące małpki. Gama C-dur w rytmie punktowanym. Dzieci, trzymając się w kole za ręce, podskakują z nogi na nogę. Uczniowie naśladują szarpanie i mieszanie. Wyznaczone dzieci pokazują ruchem swoje dwa dźwięki. Dzieci poruszają się jak w filmie przewijanym od końca do początku. Dzieci, które występowały w poprzedniej zwrotce, poruszają się teraz w odwrotnej kolejności, wykonując ruch odwrotny do wcześniejszego. 9. Wariacje ruchowe Trzy ruchy. Dzieci ćwiczą w parach. Nauczyciel zadaje temat, np. szczęście. Pierwsze dziecko ustawia kolegę w pozę obrazującą szczęście, a potem samo dostawia się do powstałej figury poza ma być dwuosobowa. Następnie stawione przez kolegę dziecko w trzech ruchach zmienia pozę zastygłego w ruchu towarzysza, po czym samo dostawia się do rzeźby itd. Im dłużej trwa zabawa, tym mniej oczywiste stają się figury tworzone przez uczniów. 4
10. Zabawa z wierszem Małpy Jana Brzechwy. Jan Brzechwa Małpy Małpy skaczą niedościgle, małpy robią małpie figle. Niech pan spojrzy na pawiana: Co za małpa, proszę pana! Dzieci losują kartoniki, na których zapisane są słowa z wiersza Małpy Jana Brzechwy. Każdy ma pokazać swoje słowo tak, by koledzy domyślili się, o co chodzi. Ponieważ niektóre słowa są trudne, trzeba uczniów naprowadzić lub samemu zaproponować wykonanie. Gdy wszyscy zaimprowizują ruchem swoje słowa, wspólnie ustalany jest sposób ich wykonania. Nauczyciel proponuje różne wersje interpretacji ruchowej wiersza: a) każdy uczeń wykonuje swój ruch do słyszanego tekstu, wskutek czego powstaje obraz ruchowy wiersza, z tym że słowa i ich interpretacja ruchowa są wyrwane z kontekstu, b) wszyscy równocześnie wykonują wszystkie słowa ustalonym ruchem, c) po zapamiętaniu kolejności ruchów wszyscy wykonują wiersz w kanonie trzygłosowym, d) wiersz wykonany jest jako teatralna etiuda ruchowa z narratorem, małpami, pawianem i panem. 5