Podstawowe definicje Zasady korzystania z opieki zdrowotnej podczas tymczasowego pobytu w innych państwach członkowskich EU/EFTA

1 / 33

Spis treści Podstawowe definicje... 4 Zasady korzystania z opieki zdrowotnej podczas tymczasowego pobytu w innych państwach członkowskich EU/EFTA... 5 Jak uzyskać EKUZ na wyjazd turystyczny do innego państwa członkowskiego UE/EFTA?... 5 Jak uzyskać EKUZ, gdy celem pobytu jest podjęcie studiów lub nauki w szkole?... 7 EKUZ dla osób wykonujących pracę w innym państwie członkowskim UE/EFTA i podlegających ustawodawstwu polskiemu... 9 Informacje dotyczące utraty prawa do posługiwania się EKUZ... 10 Zasady korzystania z opieki zdrowotnej w przypadku przeniesienia miejsca zamieszkania do innego państw członkowskiego UE/EFTA... 11 Informacje dla osób ubezpieczonych w NFZ innych niż emeryci/renciści, przenoszących miejsce zamieszkania do innego państwa członkowskiego UE/EFTA (uprawnionych do otrzymania dokumentów S1, E106, E109)... 12 Informacje dla emerytów/rencistów ubezpieczonych w NFZ przenoszących miejsce zamieszkania do innego państwa członkowskiego UE/EFTA (uprawnionych do otrzymania dokumentów S1, E121)... 12 Informacje dotyczące uzyskania zgody na leczenie planowane w innym państwie członkowskim UE/EFTA... 13 Warunki ubiegania się o zwrot kosztów leczenia w ramach procedury refundacji kosztów świadczeń zdrowotnych udzielonych w innym państwie członkowskim UE/EFTA... 13 Austria... 14 Belgia... 14 Bułgaria... 15 Chorwacja... 16 Cypr... 16 Czechy... 16 Dania... 17 Estonia... 17 Finlandia... 18 Francja... 19 Grecja... 20 Hiszpania... 20 Holandia... 21 Irlandia... 21 Islandia... 22 Liechtenstein... 22 Litwa... 23 Luksemburg... 23 Łotwa... 24 Malta... 24 Niemcy... 25 Norwegia... 26 Portugalia... 26 Rumunia... 27 Słowacja... 27 Słowenia... 27 Szwajcaria... 28 Szwecja... 28 2 / 33

Węgry... Wielka Brytania... Włochy... Oddziały Wojewódzkie... 29 29 30 32 3 / 33

Podstawowe definicje Koordynacja systemów zabezpieczenia społecznego, zwana dalej koordynacją to zbiór przepisów unijnych służących realizacji jednej z naczelnych zasad obowiązujących w zintegrowanej Europie zasady swobodnego przepływu osób. Koordynacją objęte są różne sfery życia społecznego, w tym między innymi dostęp do opieki medycznej na terenie innych państw członkowskich UE/EFTA niż państwo, którego ustawodawstwo zapewnia osobie wyjeżdżającej prawo do rzeczowych świadczeń zdrowotnych. Państwo członkowskie UE państwo będące członkiem Unii Europejskiej (UE).. Obecnie w skład UE wchodzi 27 państw: Austria, Belgia, Bułgaria, Cypr, Czechy, Dania, Estonia, Finlandia, Francja, Grecja, Hiszpania, Holandia, Irlandia Litwa, Luksemburg, Łotwa, Malta, Niemcy, Polska, Portugalia, Rumunia, Słowacja, Słowenia, Szwecja, Węgry, Wielka Brytania, Włochy. Państwo członkowskie EFTA państwo zrzeszone w Europejskim Stowarzyszeniu Wolnego Handlu (EFTA - European Free Trade Association). EFTA obejmuje następujące państwa: Islandię, Liechtenstein, Norwegię i Szwajcarię. Islandia, Liechtenstein i Norwegia przystąpiły do Europejskiego Obszaru Gospodarczego. Szwajcaria nie jest członkiem EOG, jednakże na mocy umowy o swobodnym przepływie osób, którą zawarła z państwami członkowskimi UE, stosuje przepisy o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego. Umowa Szwajcarii z Polską obowiązuje od dnia 1 kwietnia 2006 roku. EOG (Europejski Obszar Gospodarczy) - strefa wolnego handlu, w skład której wchodzi 27 państw Unii Europejskiej oraz trzy państwa EFTA - Islandia, Liechtenstein i Norwegia. W EOG obowiązują przepisy Unii Europejskiej o swobodnym przepływie osób, w tym o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego. Zgodnie z tymi przepisami kraje UE wydają Europejską Kartę Ubezpieczenia Zdrowotnego i dokumenty przenośne oraz uznają korzystanie z tych dokumentów na swoich terytoriach. Państwo właściwe państwo, w którym dana osoba jest ubezpieczona, bądź na mocy ustawodawstwa którego jest prawniona do korzystania z rzeczowych świadczeń zdrowotnych w innym państwie członkowskim UE/EFTA. Państwo pobytu państwo członkowskie UE/EFTA inne od państwa zamieszkiwania, w którym osoba ubezpieczona lub uprawniona przebywa czasowo, i które nie jest dla niej państwem właściwym; Komisja Administracyjna ds. Koordynacji Systemów Zabezpieczenia Społecznego, zwana dalej Komisją Administracyjną - organ utworzony przy Komisji Europejskiej, w którego skład wchodzą przedstawiciele rządów poszczególnych państw członkowskich UE/EFTA. Do zadań Komisji Administracyjnej należy w szczególności dążenie do wprowadzania jednolitego stosowania prawa wspólnotowego/unijnego przez wszystkie państwa członkowskie UE/EFTA, jak również wspieranie i rozwijanie współpracy pomiędzy tymi państwami. Władza właściwa władzę właściwą stanowią w poszczególnych państwach członkowskich UE/EFTA ministrowie nadzorujący poszczególne obszary wchodzące w zakres zabezpieczenia społecznego. W Polsce, w odniesieniu do obszaru rzeczowych świadczeń zdrowotnych, władzą właściwą jest Minister Zdrowia; Instytucja łącznikowa podmiot wyznaczony przez właściwą władzę państwa członkowskiego dla określonego działu zabezpieczenia społecznego w celu udzielania odpowiedzi na wnioski o udostępnienie informacji oraz udzielania pomocy w związku ze stosowaniem przepisów o koordynacji. W Polsce, w odniesieniu do obszaru rzeczowych świadczeń zdrowotnych, instytucją łącznikową jest Departament Współpracy Międzynarodowej Centrali Narodowego Funduszu Zdrowia; Instytucja właściwa instytucja, w której dana osoba jest ubezpieczona lub taka, która jest właściwa do wydania dla osoby zainteresowanej dokumentów potwierdzających jej prawo do rzeczowych świadczeń 4 / 33

zdrowotnych, finansowanych przez tę instytucję. W Polsce funkcję instytucji właściwej pełnią oddziały wojewódzkie Narodowego Funduszu Zdrowia. Zasady korzystania z opieki zdrowotnej podczas tymczasowego pobytu w innych państwach członkowskich EU/EFTA Od 1 maja 2004 r. Polska jest państwem członkowskim Unii Europejskiej (UE) i stosuje przepisy dotyczące koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego. Każde państwo członkowskie posiada własny powszechny system opieki zdrowotnej, dlatego wprowadzone zostały wspólne przepisy koordynujące zasady udzielania świadczeń zdrowotnych osobom uprawnionym na podstawie ustawodawstw państw członkowskich. Zasady te określają przede wszystkim: rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) 883/2004 z dnia 29 kwietnia 2004 r. oraz rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) 987/2009 z dnia 16 września 2009 r. Przepisy te obowiązują w 27 państwach członkowskich Unii Europejskiej - Austria, Belgia, Bułgaria, Cypr, Czechy, Dania, Estonia, Finlandia, Francja, Grecja, Hiszpania, Holandia, Irlandia Litwa, Luksemburg, Łotwa, Malta, Niemcy, Polska, Portugalia, Rumunia, Słowacja, Słowenia, Szwecja, Węgry, Wielka Brytania, Włochy oraz w państwach członkowskich EFTA - Islandia, Liechtenstein, Norwegia, Szwajcaria. Dzięki przepisom unijnym, prawo do korzystania ze świadczeń zdrowotnych niezbędnych z medycznego punktu widzenia z tytułu posiadania statusu świadczeniobiorcy w Polsce jest realizowane w państwach członkowskich stosujących przepisy o koordynacji. Dokumentem, na podstawie którego, w trakcie czasowego pobytu w innym państwie członkowskim, można skorzystać z rzeczowych świadczeń zdrowotnych niezbędnych z medycznego punktu widzenia świadczonych przez lekarzy, przychodnie lub szpitale działające w ramach powszechnego systemu opieki zdrowotnej w danym kraju, jest Europejska Karta Ubezpieczenia Zdrowotnego lub Certyfikat Tymczasowo Zastępujący Europejską Kartę Ubezpieczenia Zdrowotnego (dalej w teksie będzie używany skrót EKUZ, również w odniesieniu do Certyfikatu). Jak uzyskać EKUZ na członkowskiego UE/EFTA? wyjazd turystyczny do innego państwa Wniosek o wydanie EKUZ należy złożyć w oddziale wojewódzkim lub delegaturze oddziału wojewódzkiego Narodowego Funduszu Zdrowia. Do wniosku należy załączyć dokument potwierdzający ubezpieczenie zdrowotne. Dokumentem potwierdzającym ubezpieczenie zdrowotne w NFZ, który osoba zainteresowana powinna dołączyć do wniosku o wydanie Europejskiej Karty Ubezpieczenia Zdrowotnego może być: Dla osób ubezpieczonych, odpowiednio do sytuacji, np.: aktualne zaświadczenie wypełnione przez płatnika składki, aktualne zaświadczenie z KRUS o podleganiu ubezpieczeniu zdrowotnemu w NFZ, aktualne zaświadczenia z ZUS o niezaleganiu w opłacaniu składek (tylko dla osób prowadzących działalność gospodarczą), 5 / 33

aktualnie podstemplowana legitymacja ubezpieczeniowa z ważną pieczątką zakładu pracy lub zawierająca potwierdzenie właściwej jednostki ZUS o aktualnych uprawnieniach zainteresowanego do świadczeń z ubezpieczenia zdrowotnego, legitymacja emeryta/rencisty, aktualne zaświadczenie o pobieraniu zasiłku przedemerytalnego, aktualne zaświadczenie wystawione przez urząd niepodlegających ubezpieczeniu z innego tytułu, pracy w przypadku bezrobotnych aktualne zaświadczenie z uczelni o zgłoszeniu do ubezpieczenia studenta niepodlegającego ubezpieczeniu z innego tytułu. W przypadku emerytów/rencistów zdrowotne jest legitymacja. wojskowych dokumentem potwierdzającym ubezpieczenie Dla członków rodziny, odpowiednio do sytuacji, np.: dokument potwierdzający uprawnienia do świadczeń osoby ubezpieczonej, zgłoszenia do ubezpieczenia członka rodziny (druk ZUS ZCNA, jeżeli zgłoszenie nastąpiło po 1 lipca 2008 r. lub ZUS ZCZA, jeżeli zgłoszenie nastąpiło przed dniem 1 lipca 2008 r.), w przypadku osób, które ukończyły 18 rok życia, dokument potwierdzający kontynuację nauki lub niepełnosprawność, w przypadku członków rodziny zgłoszonych do ubezpieczenia w KRUS, aktualne zaświadczenie o okresach podlegania ubezpieczeniu zdrowotnemu wraz z informacją o opłaceniu składek na powszechne ubezpieczenie zdrowotne KRUS za osobę zgłaszającą. Dla nieubezpieczonego uprawnionego do świadczeń na podstawie art. 2 ust. 1 pkt 2 i 3 ustawy o świadczeniach: decyzja wójta (burmistrza, prezydenta) gminy właściwej ze względu na miejsce zamieszkania świadczeniobiorcy, potwierdzająca to prawo, dokument potwierdzający tożsamość, zaświadczenie od lekarza (z datą nie wcześniejszą niż 30 dni przed złożeniem wniosku), ewentualnie karta przebiegu ciąży, skrócony odpis aktu urodzenia, 6 / 33

dokument potwierdzający zamieszkiwanie na terytorium RP. Dokument potwierdzający opłacenie składek na ubezpieczenie zdrowotne, np.: aktualne dokumenty zawierające zestawienie należnych składek zdrowotnych: ZUS RMUA, ZUS RZA, ZUS RCA w odniesieniu do pracowników i członków ich rodzin, dokument potwierdzający zgłoszenie do ubezpieczenia ZUS ZUA w przypadku osób, które w dniu składania wniosku nie były ustawowo zobowiązane do opłacenia pierwszej składki na ubezpieczenie zdrowotne licząc od dnia powstania obowiązku ubezpieczenia, dowód wpłaty składki na ubezpieczenie zdrowotne tylko dla osób prowadzących działalność na własny rachunek, odcinek renty / emerytury, dowód wpłaty składki na ubezpieczenie zdrowotne. Oprócz wszystkich ww. dokumentów dopuszcza się możliwość przedstawiania przez ubezpieczonych innych dokumentów, wystawionych przez właściwy organ, zawierających w szczególności informację o odprowadzeniu składek na ubezpieczenie zdrowotne. Za aktualny dokument potwierdzający ubezpieczenie przyjmuje się dokument, który potwierdza ostatni możliwy okres ubezpieczenia, np.: 1. W przypadku dokumentu potwierdzającego opłacenie składek w ZUS (np. ZUS RMUA): gdy z wnioskiem wystąpiono przed dniem 15 danego miesiąca (np. przed dniem 15 sierpnia), za aktualny należy uznać druk ZUS RMUA potwierdzający opłacenie składek za miesiąc czerwiec, gdy z wnioskiem wystąpiono po dniu 15 danego miesiąca (np. po 15 sierpnia), za aktualny należy uznać druk ZUS RMUA potwierdzający opłacenie składek za miesiąc lipiec. 2. W przypadku legitymacji ubezpieczeniowej lub zaświadczenia płatnika dokument ważny jest 30 dni od jego wystawienia. Jak uzyskać EKUZ, gdy celem pobytu jest podjęcie studiów lub nauki w 7 / 33

szkole? Uzyskanie EKUZ możliwe jest poprzez złożenie wniosku we właściwym ze względu na zgłoszone miejsce zamieszkania, Oddziale Wojewódzkim NFZ (OW NFZ). Wypełniony wniosek, zawierający czytelny podpis oraz wymagane dane, wraz z załącznikami należy złożyć w OW NFZ, w jeden z następujących sposobów: Osobiście lub za pośrednictwem osoby upoważnionej; pocztą (w tym pocztą elektroniczną); faksem; W przypadku, gdy przesłany wniosek nie zawiera podpisu, wnioskodawca ma wyłącznie możliwość osobistego odbioru EKUZ. W przypadku, gdy rozpatrzenie wniosku przez OW NFZ, który nie jest właściwy, będzie się wiązało z koniecznością dodatkowej weryfikacji statusu osoby, OW NFZ: informuje wnioskodawcę o konieczności przesłania dokumentacji do Oddziału właściwego ze względu na zgłoszone miejsce zamieszkania; informuje wnioskodawcę, iż okres ważności na jaki karta będzie wydana liczony będzie od dnia złożenia wniosku w danym OW NFZ (niewłaściwym); informuje wnioskodawcę, że karta po jej wygenerowaniu przez właściwy OW NFZ może zostać odebrana w OW NFZ, w którym został złożony wniosek - w takim przypadku na wniosku przed przesłaniem go do OW NFZ właściwego należy wybrać opcję: "Osobiście" i zaznaczyć Polę: "w Oddziale Wojewódzkim, w którym złożony został wniosek". Niezbędne dokumenty do uzyskania EKUZ, gdy celem pobytu jest podjęcie studiów lub nauki w szkole 1. wniosek o EKUZ 2. dokument potwierdzający ubezpieczenia zdrowotne w NFZ, w tym w przypadku, gdy wnioskodawca zgłoszony jest do ubezpieczenia w NFZ jako członek rodziny: dokument potwierdzający ubezpieczenie głównego ubezpieczonego, dokument potwierdzający fakt zgłoszenia wnioskodawcy jako członka rodziny tj. ZUS ZCNA 3. zaświadczenie o podjęciu studiów lub nauki w szkole, tj.: 8 / 33

zaświadczenie wydane przez polską uczelnię / szkołę delegującą wnioskodawcę do podjęcia nauki / odbycia studiów lub bezpłatnych praktyk w innym państwie członkowskim UE/EFTA, lub zaświadczenie wydane przez zagraniczną uczelnię / szkołę przyjmującą wnioskodawcę w poczet uczniów / studentów lub na bezpłatne praktyki; lub legitymacja ucznia / studenta, w przypadku wnioskodawców, którzy podjęli już naukę i wniosek jest składany w trakcie trwania roku szkolnego / akademickiego; Zaświadczenie wystawione przez uczelnię / szkołę powinno zawierać następujące dane: pełną nazwa uczelni lub szkoły z dokładnym adresem i danymi kontaktowymi, imię, nazwisko i data urodzenia ucznia lub studenta, podpis osoby upoważnionej przez daną uczelnię lub szkołę do wystawienia zaświadczenia lub legitymacji studenckiej na wymienionym dokumencie, dokładny dzień rozpoczęcia semestru lub roku akademickiego oraz dzień zakończenia danego semestru lub roku akademickiego, w trakcie którego wnioskująca o EKUZ osoba będzie posiadała status ucznia, studenta danej szkoły lub uczelni, lub okres w jakim odbywane będą praktyki*: informację, iż praktyki nie wiążą się z uzyskaniem wynagrodzenia, skutkującego objęciem ustawodawstwem danego kraju datę wystawienia zaświadczenia**; * W przypadku, gdy zaświadczenie nie będzie precyzyjnie określało okresu nauki osoby wnioskującej, a będzie wskazany tylko rok lub semestr akademicki, EKUZ wydana zostanie na okres zgodny z datami rozpoczęcia i zakończenia najbliższego semestru letniego lub zimowego, które obowiązują w polskich szkołach i uczelniach. **Zaświadczenia wystawiane przez uczelnię lub szkołę, powinny zostać wystawione z datą nie wcześniejszą niż 90 dni od dnia złożenia wniosku o EKUZ. Zaświadczenia wystawione z datą wcześniejszą niż 90 dni od dnia złożenia wniosku, nie będą stanowić podstawy do wydania EKUZ. EKUZ dla osób wykonujących pracę w innym państwie członkowskim UE/EFTA i podlegających ustawodawstwu polskiemu Europejską Kartą Ubezpieczenia Zdrowotnego (EKUZ) wydaną przez Narodowy Fundusz Zdrowia (NFZ) mogą posługiwać się wyłącznie te 9 / 33

osoby, które pomimo wykonywania pracy na terenie innego państwa członkowskiego UE/EFTA podlegają w zakresie zabezpieczenia społecznego właściwości polskiego ustawodawstwa np. pracownicy delegowani. Zgodnie z podstawową zasadą koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, dla osób zatrudnionych lub wykonujących pracę na własny rachunek w jednym z państw członkowskich UE/EFTA właściwe jest ustawodawstwo państwa, w którym wykonywana jest praca. Co do zasady wykonywanie pracy w jednym z państw członkowskich UE/EFTA i korzystanie ze świadczeń rzeczowych na koszt innego państwa członkowskiego jest nieuprawnione i niedopuszczalne. Osoby pracujące w innym państwie członkowskim UE/EFTA, które zgodnie z przepisami podlegają właściwości tego państwa w zakresie zabezpieczenia społecznego, posłużą się w sposób bezprawny EKUZ wydaną przez NFZ, będą zobowiązane do zwrotu kosztu świadczeń rzeczowych nienależnie sfinansowanych przez Fundusz. Pracownik delegowany, dla którego właściwe jest ustawodawstwo polskie, przed wyjazdem do pracy do innego państwa członkowskiego UE/EFTA powinien wystąpić do Narodowego Funduszu Zdrowia z wnioskiem o wydanie EKUZ. Dla pracowników delegowanych obowiązuje specjalny rodzaj wniosku o wydanie karty EKUZ, na którym pracownik zobowiązany jest wskazać, że wyjeżdża za granicę w charakterze pracownika delegowanego. Jeżeli pracownik wyjeżdża do państwa UE/EFTA, powinien wraz z wnioskiem przedłożyć w oddziale wojewódzkim NFZ dokument A1. Dokument A1 wydawany jest przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych (ZUS). EKUZ dla pracowników delegowanych wydawana jest na okres tożsamy z okresem wskazanym na dokumencie A1. Osoba samodelegująca się do pracy w innym państwie członkowskim UE/EFTA to osoba, która normalnie wykonuje działalność jako osoba pracująca na własny rachunek w państwie członkowskim i udaje się, aby wykonywać podobną działalność w innym państwie członkowskim UE/EFTA. Samodelegujący się nadal podlega ustawodawstwu pierwszego państwa członkowskiego UE/EFTA, pod warunkiem, że przewidywany okres pracy nie przekracza 24 miesięcy. W celu uzyskania EKUZ, osoba samodelegująca się do pracy w innym państwie członkowskim UE/EFTA musi złożyć stosowny wniosek w oddziale wojewódzkim Narodowego Funduszu Zdrowia, przy czym będzie to wniosek tożsamy z tym, który składają pracownicy delegowani do pracy za granicą. Analogicznie, osoba samodelegująca się do pracy w innym państwie członkowskim UE/EFTA zobowiązana jest załączyć do wniosku, wydany przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych dokument A1. Oddział wojewódzki NFZ wydaje kartę EKUZ na okres wskazany w ww. dokumentach. Pracownik, który podlega właściwości polskiego ustawodawstwa i został oddelegowany do innego państwa członkowskiego na okres równy lub przekraczający 12 m-cy może ubiegać się o wydanie formularza E106/S1, który daje prawo do korzystania z rzeczowych świadczeń zdrowotnych w państwie zamieszkania w pełnym zakresie zgodnie z przepisami obowiązującymi w tym państwie. Prawo do uzyskania takiego formularza istnieje tylko wtedy, gdy dopełniony zostanie warunek dokonania zmiany miejsca zamieszkania oraz okres oddelegowania wyniesie co najmniej 12 miesięcy. Informacje dotyczące utraty prawa do posługiwania się EKUZ Europejska Karta Ubezpieczenia Zdrowotnego (EKUZ), potwierdza prawo do korzystania na koszt NFZ z rzeczowych świadczeń zdrowotnych, które stały się niezbędne z medycznego punktu widzenia podczas pobytu na terenie innego państwa członkowskiego UE/EFTA. 10 / 33

Zgodnie z przepisami o koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego, EKUZ może zostać wydana wyłącznie tym osobom, które posiadają prawo do rzeczowych świadczeń zdrowotnych zgodnie z ustawodawstwem jednego z państw UE/EFTA. Ważność tego dokumentu wygasa zawsze z chwilą utraty tego uprawnienia. Na mocy polskiego ustawodawstwa, EKUZ może być wydana osobom ubezpieczonym w NFZ. Karta zachowuje ważność do momentu określonego na niej, jako data końcowa ważności karty, chyba, że w czasie, w którym była ważna dana osoba utraciła status osoby ubezpieczonej w NFZ. W takiej sytuacji EKUZ traci ważność w tym samym dniu, co utrata statusu osoby ubezpieczonej w Funduszu. UWAGA Narodowy Fundusz Zdrowia podejmie przewidziane prawem kroki w celu odzyskania poniesionych nienależnie kosztów leczenia od osoby, która skorzystała z opieki zdrowotnej na podstawie EKUZ, po utracie statusu osoby ubezpieczonej. Należy również pamiętać, że EKUZ nie może być wykorzystywana od chwili zmiany ustawodawstwa właściwego, tj. np. od momentu podjęcia pracy lub działalności w innym państwie członkowskim. Wówczas taka osoba przestaje podlegać ubezpieczeniu zdrowotnemu w Polsce, nawet, jeżeli pracodawca nie dopełni obowiązku wyrejestrowania z ubezpieczenia zdrowotnego w NFZ. Prawo do rzeczowych świadczeń zdrowotnych na koszt NFZ osób ubezpieczonych wygasa po upływie 30 dni od dnia ustania tytułu do ubezpieczenia, np. 30 dnia od dnia: 1. rozwiązania stosunku pracy (dotyczy to osób zatrudnionych na podstawie umowy o pracę, umowy zlecenia, mianowania, oraz żołnierzy i funkcjonariuszy) lub też w przypadku otrzymania bezpłatnego urlopu dłuższego niż 30 dni 2. zakończenia lub wyrejestrowania działalności gospodarczej 3. utraty statusu bezrobotnego w RP lub z dniem podjęcia pracy w innym państwie członkowskim 4. utraty czy zawieszenia prawa do pobierania świadczenia emerytalnego/rentowego; 5. utraty statusu rolnika 6. utraty prawa do świadczenia społecznego (innego niż zasiłek dla osób bezrobotnych czy świadczenie emerytalno/rentowe), np. zasiłek stały z pomocy społecznej, zasiłek przedemerytalny lub świadczenie przedemerytalne, czy świadczenie pielęgnacyjne; 7. rozwiązania umowy dobrowolnego ubezpieczenia. W przypadku osób uczących się (szkoła średnia lub wyższa) prawo do rzeczowych świadczeń zdrowotnych wygasa po upływie 4 miesięcy od dnia zakończenia nauki oraz z chwilą ukończenia 26 roku życia. Wraz z wygaśnięciem prawa do świadczeń ww. grup ubezpieczonych prawo to wygasa również dla osób zgłoszonych przez nich do ubezpieczenia zdrowotnego jako członków rodzin. Zasady korzystania z opieki zdrowotnej w przypadku przeniesienia miejsca 11 / 33

zamieszkania do innego państw członkowskiego UE/EFTA Swoboda przemieszczania się jest jedną z podstawowych swobód przysługujących obywatelom Unii Europejskiej. Koordynacja systemów zabezpieczenia społecznego daje również możliwość zmiany miejsca zamieszkania na znajdujące się w innym państwie niż państwo właściwe w zakresie zabezpieczenia społecznego, tj. państwo, w którym dana osoba jest ubezpieczona. Zgodnie z przepisami o koordynacji ubezpieczony lub członkowie jego rodziny, którzy mają miejsce zamieszkania w innym państwie członkowskim niż państwo właściwe, otrzymują w państwie członkowskim miejsca zamieszkania świadczenia rzeczowe udzielane w imieniu właściwej instytucji, przez instytucję miejsca zamieszkania, zgodnie z przepisami stosowanego przez nią ustawodawstwa, tak jak gdyby byli oni ubezpieczeni na mocy tego ustawodawstwa. Powyższe oznacza, że osoba ubezpieczona w jednym z państw członkowskich UE/EFTA, po spełnieniu wymogów określonych przepisami o koordynacji, ma prawo do pełnego zakresu rzeczowych świadczeń zdrowotnych w państwie miejsca zamieszkania, jeżeli jest ono inne niż państwo,którego właściwości podlega taka osoba. Informacje dla osób ubezpieczonych w NFZ innych niż emeryci/renciści, przenoszących miejsce zamieszkania do innego państwa członkowskiego UE/EFTA (uprawnionych do otrzymania dokumentów S1, E106, E109) Osoba ubezpieczona w NFZ a zamieszkała w innym państwie członkowskim UE/EFTA powinna uzyskać odpowiedni formularz potwierdzający prawo do rzeczowych świadczeń zdrowotnych: Dokument S1/Formularz E106 wydawany jest osobom ubezpieczonym w innym państwie członkowskim niż państwo miejsca zamieszkania oraz zamieszkującym z nimi członkom rodziny. Dokument S1/Formularz E109 wydaje się członkom rodziny osoby ubezpieczonej zamieszkujących w innym państwie członkowskim niż państwo właściwe dla głównego ubezpieczonego, przy czym główny ubezpieczony nie zamieszkuje wraz z członkami rodziny zgłoszonymi przezeń do ubezpieczenia. Prawo do korzystania z rzeczowych świadczeń zdrowotnych udzielanych na podstawie ww. dokumentów przysługuje tak długo, jak osoba posługująca się tym dokumentem podlega właściwości ustawodawstwa państwa, które wydało dokument. Informacje dla emerytów/rencistów ubezpieczonych w NFZ przenoszących miejsce zamieszkania do innego państwa członkowskiego UE/EFTA (uprawnionych do otrzymania dokumentów S1, E121) Osoba ubezpieczona w NFZ a zamieszkała w innym państwie członkowskim UE/EFTA powinna uzyskać odpowiedni formularz potwierdzający prawo do rzeczowych świadczeń zdrowotnych: DokumentS1/Formularz E120 wydawany jest osobom oczekującym na wydanie formularza E121, tj. osobom oczekującym na przyznanie emerytury lub renty i zamieszkującej w innym państwie członkowskim niż to, w którym złożono wniosek o przyznanie tego świadczenia. DokumentS1/Formularz E121 wydawany jest osobom pobierającym emeryturę lub rentę z innego państwa członkowskiego niż to, w którym są ubezpieczone. Prawo do korzystania z rzeczowych świadczeń zdrowotnych udzielanych na podstawie ww. dokumentów przysługuje tak długo, jak osoba posługująca się tym dokumentem podlega właściwości 12 / 33

ustawodawstwa państwa, które wydało dokument. Informacje dotyczące uzyskania zgody na leczenie planowane w innym państwie członkowskim UE/EFTA Leczenie planowane za granicą jest to przewidywany, ściśle określony zakres leczenia, które ma zostać przeprowadzone w innym państwie członkowskim UE/EFTA na podstawie wcześniej uzyskanej zgody NFZ. Zgoda na przeprowadzenie ww. leczenia wydawana jest po przeprowadzeniu przez NFZ postępowania wyjaśniającego. Procedura wniosku rozpoczyna się po złożeniu przez wnioskodawcę odpowiedniego wniosku do właściwego ze względu na miejsce zamieszkania oddziału wojewódzkiego NFZ. Wniosek musi zostać wypełniony przez lekarza specjalistę właściwej dziedziny medycyny, ponieważ to on, jako specjalista, uzasadnia brak możliwości przeprowadzenia wnioskowanego leczenia w kraju. Potwierdzeniem uzyskania zgody NFZ na przeprowadzenie leczenia planowanego poza granicami kraju jest zaświadczenie formularz E 112 (a w najbliższej przyszłości formularz S2) wydawane wnioskodawcy. Formularz E 112 potwierdza, że instytucja właściwa, która go wystawiła, zobowiązuje się do pokrycia kosztów wnioskowanego leczenia. Warunki ubiegania się o zwrot kosztów leczenia w ramach procedury refundacji kosztów świadczeń zdrowotnych udzielonych w innym państwie członkowskim UE/EFTA W przypadku, kiedy ubezpieczony poniósł koszty leczenia w jednym z państw UE/EFTA może starać się o ich zwrot, niezależnie od tego, czy podczas pobytu za granicą posiadał przy sobie EKUZ, czy też nie. Należy jednak pamiętać, że w większości państw członkowskich UE/EFTA ubezpieczony ponosi część kosztów związanych z udzielonymi świadczeniami rzeczowymi i koszty te nie podlegają refundacji przez NFZ (tzw. kwota współfinansowania przez pacjenta). W odniesieniu do pozostałych kosztów istnieje możliwość ubiegania się o ich zwrot. Co do zasady o refundację może ubiegać się każda osoba, która: skorzystała podczas czasowego pobytu ze świadczeń rzeczowych*/** na terenie innych państw członkowskich UE/EFTA, posiadała prawo do świadczeń jako osoba ubezpieczona w Narodowym Funduszu Zdrowia, opłaciła rachunki wystawione przez zagranicznego świadczeniodawcę, W przypadku niektórych państw takich, jak Belgia i Francja o refundację kosztów ubezpieczony może wnioskować już w państwie pobytu. Jeżeli z wnioskiem nie wystąpiono podczas pobytu na terenie tych państw to, tak jak w przypadku pozostałych państw członkowskich, wniosek o zwrot kosztów wraz z załącznikami należy złożyć we właściwym dla ubezpieczonego oddziale wojewódzkim NFZ. Oddział sprawdza, czy osoba składająca wniosek miała prawo do rzeczowych świadczeń zdrowotnych w momencie ich udzielania oraz czy do wniosku dołączone zostały wymagane dokumenty. Uwaga! Do z wniosku należy dołączyć wszystkie rachunki wraz z dowodami zapłaty. W razie braku 13 / 33

jednego z wymaganych dokumentów, należy liczyć się z odmową zwrotu poniesionych kosztów za dane świadczenie. Informacje o dokumentach, które należy dołączyć do wniosku znajdują się w zakładce Wniosek o zwrot kosztów w odnośnikach dotyczących poszczególnych państw. Uwaga!! W związku ze zmianą przepisów od 1 maja 2010 r. w odniesieniu do państw UE oraz od 1 kwietnia 2012 r. w odniesieniu do Szwajcarii jak również od 1 czerwca 2012 r. w odniesieniu do pozostałych państw EFTA, tj. Norwegii, Liechtensteinu i Islandii instytucją odpowiedzialną za rozpatrywanie wniosku o zwrot kosztów leczenia osób otrzymujących formularze E 121 i E 109 jest instytucja właściwa. Wyjątek stanowią koszty leczenia planowanego w odniesieniu do państw rozliczających się według ryczałtu. Zgodnie z treścią załącznika nr 3 do rozp. 987/2009 są to następujące państwa: Irlandia, Hiszpania, Włochy, Malta, Holandia, Portugalia, Finlandia, Szwecja, Wielka Brytania. Za zwrot kosztów refundacji z leczenia planowanego w tym przypadku odpowiada instytucja miejsca zamieszkania (art. 26 ust. 1 rozporządzenia 987/2009). * Chodzi o świadczenia niezbędne podczas pobytu, uwzględniając charakter tych świadczeń i przewidywany czas pobytu poza państwem właściwym. ** W odniesieniu do poniesionych kosztów leczenia planowanego warunkiem ubiegania się o ich refundację jest uprzednie uzyskanie zgody (zezwolenia) na przeprowadzenie leczenia poza państwem właściwym. Austria Należy korzystać z opieki zdrowotnej w placówkach, które podpisały umowę z regionalną kasą chorych (Gebietskrankenkasse). Listę tych placówek można uzyskać w miejscowej kasie chorych. Jeżeli konieczna jest hospitalizacja, lekarz pierwszego kontaktu wydaje skierowanie do szpitala publicznego (Einweisungsschein), które należy przedstawić podczas przyjęcia do danej placówki. W nagłych przypadkach można zwrócić się do szpitala publicznego bez skierowania. Lekarzowi należy przedstawić EKUZ. Opłaty podane poniżej mogą się nieznacznie różnić i z reguły nie podlegają zwrotowi, chyba że zaznaczono inaczej.obowiązują opłaty za każdy dzień pobytu w szpitalu od 8 do 16,80 EUR za dzień (maksymalnie za 28 dni w ciągu każdego roku kalendarzowego). Pracownicy szpitala mogą zaproponować hospitalizację w ramach tzw. Sonderklasse (specjalny cennik podwyższonego standardu opieki). W przypadku wyrażenia pisemnej zgody na Sonderklasse należy liczyć się z podwyższonymi, bezzwrotnymi kosztami pobytu. Środki pomocnicze: 10 % kosztów min. 26,80 EUR (okulary i szkła kontaktowe 80,40 EUR) Za leczenie stomatologiczne obowiązuje częściowa odpłatność. Cenniki są dowolnie ustalane przez stomatologów, zatem przed skorzystaniem ze świadczenia warto zapytać o jego cenę. Leki znajdujące się w austriackim spisie leków refundowanych można zakupić w każdej aptece na podstawie recepty wystawionej przez lekarza posiadającego umowę z kasą. Za każdy lek naliczana jest bezzwrotna opłata - 4.90 EUR. Koszt leków spoza spisu lekarstw może być pokryty przez kasę chorych tylko za zgodą głównego lekarza kasy. Transport do najbliższego szpitala jest nieodpłatny. Transport powrotny do Polski jest generalnie odpłatny przez pacjenta. Belgia 14 / 33

Można korzystać z opieki zdrowotnej we wszystkich placówkach służby zdrowia. Jednakże placówki, które nie przystąpiły do ogólnokrajowej umowy z kasami chorych, stosują stawki wyższe niż uzgodnione w umowie. Informacje o świadczeniodawcach, którzy są stroną umowy, udzielają placówki służby zdrowia i kasy chorych. Leczenie szpitalne wymaga skierowania. W nagłych przypadkach można zgłosić się bezpośrednio do szpitala. Lekarzowi należy przedstawić EKUZ. Za leczenie ambulatoryjne, stomatologiczne i leki należy najpierw zapłacić pełną cenę, a potem można ubiegać się o zwrot części poniesionych kosztów w lokalnej kasie chorych. Świadczeniodawca wystawia zaświadczenie stwierdzające, jakich świadczeń udzielił (Attestation de soins donnés/getuigschrift voor verstrekte hulp). Po złożeniu tego zaświadczenia kasa chorych zwraca koszty pomniejszone o udział własny pacjenta, który wynosi: w przypadku porad lekarskich i leczenia stomatologicznego: 25% - 40% w przypadku leków: 0%, 25%, 50%, 60%, 80% w zależności od rodzaju leku w przypadku przepisanej recepty: 2,00 EUR. Należy pamiętać, że kasa chorych zwraca koszty wg stawek uzgodnionych w umowach ze świadczeniodawcami, także wtedy, gdy świadczenia zostały udzielone po wyższej cenie. Współpłacenie pacjenta wynosi generalnie 25% jeżeli chodzi o świadczenia medycyny ogólnej oraz 40% za leczenie specjalistyczne. W przypadku leczenia szpitalnego kasa przejmuje większość kosztów, lecz pacjent ponosi pewne bezzwrotne opłaty: ryczałt za pierwszy dzień pobytu w szpitalu (41,14 EUR), opłatę za każdy następny dzień pobytu w szpitalu (14,14 EUR, dzieci 5,02 EUR) oraz dzienną opłatę za leki stosowane podczas hospitalizacji (0,62 EUR). Koszty transportu sanitarnego na terytorium Belgii są w pełni odpłatne. Nie przysługuje zwrot tych wydatków, chyba, że karetkę pogotowia wezwano do wypadku przy pracy. Również transport powrotny do Polski jest generalnie odpłacany przez pacjenta. Bułgaria W razie potrzeby skorzystania z usług medycznych należy zwrócić się do lekarza działającego w ramach umowy z kasą chorych. Przed wizytą należy okazać ważną EKUZ. Wizyta u lekarza specjalisty i pobyt w szpitalu jest możliwa po uzyskaniu skierowania od lekarza ogólnego jedynie w nagłych przypadkach można zgłosić się bezpośrednio do specjalisty lub szpitala. Obowiązują dopłaty w następujących przypadkach: Wizyta u lekarza, stomatologa (bardzo ograniczony zakres świadczeń) ok. 1,80 BGN (1% minimalnej pensji) Badania laboratoryjne 2,00 BGN. Ze skierowaniem podpisanym przez lekarza trzeba udać się do laboratorium, które ma podpisaną umowę z Bułgarską Kasą Chorych. Skierowanie jest ważne przez 30 dni od momentu wydania. Hospitalizacja ok. 3,60 BGN (2% minimalnej pensji) za dzień, maksymalnie przez 10 dni w roku. Dzieci do 18 r.ż. i kobiety w ciąży nie ponoszą kosztów dopłat. Hospitalizacja musi mieć miejsce w szpitalu z podpisaną umową z Bułgarską Kasą Chorych. Po przyjęciu do szpitala zostanie udzielona informacja o ewentualnych dodatkowych kosztach i wręczony dokument do podpisu potwierdzający zgodę. Transport powrotny do Polski jest generalnie w całości opłacany przez pacjenta. Pierwsza pomoc: nr tel. 150 W rejonie Sofii można korzystać z numeru alarmowego 112 15 / 33

Chorwacja Osoby ubezpieczone, które w Chorwacji korzystają z rzeczowych świadczeń zdrowotnych są zobowiązane do pokrycia 20% wartości kosztów świadczeń, z tym, że wartość minimalna współpłacenia nie może być niższa niż odsetek podstawy budżetowej, który wynosi 3.326 kun. Dla przykładu ubezpieczony jest obowiązany zapłacić 10 kun za świadczenia udzielone przez lekarza rodzinnego, ginekologa oraz dentystę. Maksymalna wysokość współpłacenia nie może przekroczyć 60,13% podstawy budżetowej bądź 2.000 kun, np. w przypadku leczenia szpitalnego. telefon +385 1 4806-333 faks +385 1 4812-606 Cypr Należy korzystać ze świadczeń lekarzy pracujących w państwowych szpitalach lub ośrodkach zdrowia. Świadczenia stomatologiczne dostępne w ograniczonym zakresie na zasadach ogólnych. Leczenie specjalistyczne i szpitalne wymaga skierowania. W nagłych przypadkach można zgłaszać się bezpośrednio do szpitali. Lekarzowi należy przedstawić EKUZ. wizyta u lekarza ogólnego 14,52 EUR, wizyta u specjalisty 20,50 EUR. Dodatkowo obowiązują opłaty za badania laboratoryjne, radiologiczne oraz wszystkie badania dodatkowe. Opłaty za leczenie szpitalne są następujące: w zależności od kategorii oddziału 123,02 EUR lub 102,52 EUR lub 71,76 EUR oraz 205,03 EUR za pobyt na oddziale intensywnej terapii. Ponadto pobierana jest opłata 20,50 EUR za dzień opieki medycznej. Transport powrotny do Polski generalnie jest odpłatny przez pacjenta. Czechy Z leczenia należy korzystać w placówkach ochrony zdrowia mających umowy z kasami chorych. Ich adresy dostępne są w kasie chorych (zdravotna pojišťovna). Na leczenie szpitalne kieruje specjalista. W nagłych przypadkach można zgłaszać się bezpośrednio do szpitala. Należy przedstawić lekarzowi EKUZ oraz dowód tożsamości. Na podstawie karty lekarz wypisuje zaświadczenie (Potvrzení o nároku), na którym należy podać przewidywany okres pobytu w Czechach oraz podpisać oświadczenie, że pobyt na terenie Czech nie jest związany z planowym leczeniem. Obowiązuje współpłacenie za uzyskane świadczenia medyczne, pobyt w szpitalu, wezwanie lekarza do domu i wydanie leku refundowanego przepisanego na receptę. Wysokość opłat jest następująca: 30 Kč za wizytę u lekarza (opłata jest pobierana po wizycie u lekarza pierwszego kontaktu i u specjalisty). 100 16 / 33

Kč za dzień pobytu w szpitalu lub sanatorium. Dzień przyjęcia jak i dzień wypisania ze szpitala liczone są każde jako jeden dzień pobytu w szpitalu. Poza nagłymi przypadkami lekarz musi wypisać skierowanie do szpitala. 90 Kč za wizytę w ambulatorium; dyżurującym oddziale specjalistycznym w godz. 17.00 do 7.00 w dni powszednie, soboty, niedziele i święta; wizytę domową lekarza dyżurującego. 30 Kč za wydanie każdego przepisanego na recepcie leku (nie pobiera się opłat za leki nierefundowane i dostępne bez recepty. Dania Należy korzystać ze świadczeń lekarzy i stomatologów posiadających umowy z państwową służbą zdrowia. Listy dostępne są w Wydziałach Zdrowia i Spraw Społecznych każdej gminy (Amtskommune) lub w książce telefonicznej pod hasłem Læger. Lekarze z reguły przyjmują w godzinach 8.00 16.00. W razie potrzeby skorzystania z porady lekarskiej poza godzinami przyjęć, informacje o dyżurujących lekarzach można uzyskać pod numerem telefonu 118. W Kopenhadze istnieje numer telefonu dla turystów, pod którym można umówić wizytę lekarską w dni robocze od 8-16 nr tel. 33 15 46 00, w pozostałych godzinach obowiązuje numer tel. 70 13 00 41. Leczenie specjalistyczne i szpitalne wymaga skierowania lekarza ogólnego. W nagłych przypadkach można udać się bezpośrednio do szpitala publicznego lub z podpisaną umową. W obydwu przypadkach leczenie jest nieodpłatne.lekarzowi należy przedstawić EKUZ. Koszty leczenia dentystycznego udzielonego przez dentystę mającego podpisaną umowę w publicznym systemie zdrowotnym są zwracane w 40%. Koronki oraz protezy zębowe nie podlegają zwrotowi kosztów. Opieka stomatologiczna jest bezpłatna tylko dla dzieci do lat 18, natomiast dorośli otrzymują ją na zasadach pełnej odpłatności, za wyjątkiem niektórych świadczeń profilaktycznych, za które osoby w wieku do 26 lat płacą 35% a osoby powyżej 26 lat 60% wartości udzielonych świadczeń. W momencie realizacji recepty należy zapłacić 100% ceny, a następnie można dochodzić zwrotu części poniesionych wydatków w urzędzie gminy. Przy pierwszym zakupie leków wydawana jest karta, którą należy okazywać przy każdym kolejnym zakupie. Wydatki na lekarstwa są zwracane, gdy ich suma zarejestrowana na karcie przekroczy 465 DKK w jednym roku kalendarzowym. Stawki zwrotu kosztów zatwierdzonych lekarstw są uzależnione od wielkości poniesionych wydatków (0%, 50%, 75%, 85%). Wydatki poniżej 480 DKK są zwracane tylko w przypadku dzieci (w wysokości 50%, 75% lub 85%). Ubezpieczony płaci jedynie kwotę, która nie podlega zwrotowi. Obcokrajowcy dostają specjalną kartę, którą trzeba przedstawić przy każdym zakupie leków, aby umożliwić określenie rocznego wykorzystania leków.. Estonia Należy korzystać ze świadczeń placówek służby zdrowia, które podpisały umowy z Estońskim Funduszem Ubezpieczenia Zdrowotnego (Eesti Haigekassa). Leczenie specjalistyczne i szpitalne wymaga skierowania lekarza ogólnego, lecz w nagłych przypadkach można zgłaszać się bezpośrednio 17 / 33

do szpitala. Należy przedstawić lekarzowi lub administracji szpitala EKUZ. Pobierane są opłaty za domową wizytę lekarską, poradę specjalisty (do 3,20 ) oraz za hospitalizację (do ok. 1,60 za każdy dzień pobytu, do 10 dni). W przypadku dzieci do 2 roku życia, kobiet w ciąży oraz urodzenia dziecka jak i w przypadku intensywnej terapii nie obowiązuje opłata. Wyroby medyczne są refundowane tylko wtedy, gdy znajdują się na liście Estońskiego Funduszu Ubezpieczenia Zdrowotnego. Za leki refundowane należy ponieść opłatę w wysokości ok. 1,27 lub 3,20 oraz opłacić pewną część ceny powyżej tej kwoty w ramach ustalonego cennika leków (0%,10% 25% lub 50%, zależnie od rodzaju leku) oraz koszty przekraczające ustaloną opłatę w cenniku. Przy 50% zwrocie refundowana jest połowa kosztów powyżej 3,20 lecz nie więcej niż 12.79 za każdą receptę. Dzieci między 4 a 16 rokiem życia, renciści i osoby powyżej 63. roku życia otrzymują niektóre leki ze zniżką 90%. Dzieci do 4. roku życia są zwolnione z opłat za wszystkie wyroby medyczne refundowane przez Estoński Fundusz Ubezpieczenia Zdrowotnego. Dorośli opłacają pełny koszt leczenia stomatologicznego za wyjątkiem sytuacji zagrażającym życiu lub powodującym stały uszczerbek na zdrowiu. Dla dzieci poniżej 19 roku życia jest ono bezpłatne. Do uzyskania wizyty u lekarza specjalisty potrzebne jest skierowanie od lekarza rodzinnego. Wizyta lekarza rodzinnego jest darmowa za wyjątkiem wizyty domowej, za którą lekarz rodzinny może zażądać do 3.20. Wizyta u psychiatry, ginekologa, dermatologa, oftalmologa, dentysty, pulmonologa (leczenie gruźlicy), specjalisty chorób zakaźnych (leczenie HIV/AIDS), chirurga lub ortopedy (w przypadkach urazowych) nie wymaga skierowania od lekarza. Hospitalizacja odbywa się po wydaniu skierowania przez lekarza ogólnego lub specjalistę. W nagłym przypadku można bezpośrednio udać się do szpitala lub zadzwonić po karetkę. Lekarz dyżurny decyduje o stosowności przyjęcia do szpitala. Jedynymi kosztami, które trzeba ponieść posiadając kartę EKUZ, to koszty wynikające ze współpłacenia pacjenta. Przewóz karetką jest bezpłatny. Transport powrotny do Polski jest generalnie w całości opłacany przez pacjenta. Finlandia Należy korzystać ze świadczeń w gminnych ośrodkach zdrowia (Terveyskeskus/ Hälsovardscentral), gminnych lub państwowych szpitalach bądź u samodzielnie praktykujących lekarzy działających w ramach publicznej służby zdrowia. Szpitale, by przyjąć pacjenta, wymagają skierowania od lekarza. Jednakże w nagłych przypadkach można zgłosić się bezpośrednio do placówki.lekarzowi należy przedstawić EKUZ. Opieka lekarska i leczenie szpitalne zapewniane są nieodpłatnie lub za standardową opłatą. Poszczególne ośrodki zdrowia stosują różne zasady w tym zakresie. Za wizytę u lekarza (w tym badania laboratoryjne i prześwietlenia RTG) pobierana jest z reguły opłata 11-22 EUR. W przypadku wizyty poza zwykłymi godzinami przyjęć pacjent może zostać obciążony dodatkową opłatą, która wynosi w przybliżeniu 15 EUR. Za leczenie stomatologiczne również obowiązują opłaty, zwykle poniżej 35 EUR. Osoby poniżej 18 roku życia uzyskują świadczenia dentystyczne nieodpłatnie. Leczenie dentystyczne u dentysty prywatnego jest zwracane do pewnego progu w wysokości 60%, protezy dentystyczne nie są objęte zwrotem. Za każdy dzień leczenia i pobytu na oddziale szpitalnym trzeba zapłacić zryczałtowaną opłatę w wysokości 26 EUR za każdy dzień hospitalizacji. Zryczałtowana opłata za dzień pobytu na oddziale chirurgii wynosi 72 EUR dziennie. Osoby poniżej 18 roku życia płacą 18 / 33

jedynie za pierwsze 7 dni hospitalizacji na rok kalendarzowy. Opłaty obowiązują także za poradę ambulatoryjną w szpitalu, która wynosi 22 EUR za każdą wizytę. Istnieją 3 stawki zwrotu za leki: Podstawowy zwrot (42% ceny leku), Niższy specjalny zwrot (72% ceny leku), Wyższy specjalny zwrot (100% ceny), przy każdym kupionym leku pacjent musi dopłacić 3 EUR. Jeżeli wydatki na leki przekroczą próg 672,70 EUR na rok kalendarzowy, koszty przekraczające tę kwotę zostaną zwrócone w całości, trzeba będzie jedynie zapłacić 1,50 EUR przy każdym zakupie dokonanym po przekroczeniu tego progu. Koszty leczenia u lekarza prywatnego są zwracane w wysokości 60% do pewnego progu. Jeżeli kwota jest niższa niż ta ustalona w cenniku opłat, zwrot opiera się na kosztach zapłaconych lekarzowi. W prywatnym zakładzie opieki zdrowotnej udział własny pacjenta wynosi 13,46 EUR. Do ustalonego progu jest zwracane 75% poniesionych kosztów Za transport sanitarny obowiązuje zryczałtowana opłata w wysokości 9,25 EUR. Transport powrotny do Polski jest generalnie opłacany przez pacjenta. Francja Należy korzystać ze świadczeń udzielonych przez lekarza, stomatologa lub placówkę, która zawarła umowę z francuskim systemem ubezpieczenia zdrowotnego (conventionné). Nie trzeba okazywać lekarzowi EKUZ, jest on potrzebny tylko przy przyjęciu do szpitala oraz przy refundacji wydatków. Jednak przedstawienie EKUZ pozwoli uniknąć dodatkowej opłaty związanej z ominięciem tzw. parcours de soins (wybór własnego lekarza prowadzącego, który kieruje pacjenta do innych lekarzy) Leczenie specjalistyczne nie wymaga skierowania lekarza ogólnego. Od udzielającego świadczeń lekarza/ stomatologa oraz w aptece pacjent otrzymuje dokument Feuille de Soins/ Feuille de Soins de Bucco Dentaire. Z opakowań lekarstw należy odkleić vignettes (małe białe lub niebieskie nalepki z ceną) i przykleić je w wyznaczonych miejscach a następnie podpisać Feuille de Soins. Świadczenia medyczne na zasadach koordynacji dostępne są także w departamentach zamorskich: Gwadelupa, Martynika, Gujana Francuska, Reunion. W przypadku skorzystania ze świadczeń ambulatoryjnych lub przy zakupie leków, należy najpierw opłacić pełne koszty, a następnie można ubiegać się o zwrot ich części w lokalnej kasie chorych Caisse Primaire D'Assurance Maladie (C.P.A.M.). Koszty świadczeń medycznych są zwracane przez kasę w wysokości ok. 70% od: 22 EUR (pełny koszt wizyty u lekarza ogólnego), 25 EUR (pełny koszt wizyty u lekarza specjalisty). Jeśli lekarz stosuje stawki wyższe, niż ustalone w cenniku kasy, różnicę opłaca pacjent. Pacjent opłaca również każdorazowo ryczałt w wysokości 1 EUR, przy czym ww. opłaty nie wnosi się jeżeli u tego samego świadczeniodawcy w jednym dniu łączna suma ryczałtu przekroczyła 4 EUR. W przypadku zakupu leków przysługuje prawo do zwrotu 100 % ceny leków niezbędnych (z białą nalepką vignette i symbolem przekreślonego prostokąta), 65 % ceny innych leków z białą vignette, 35 % ceny leków z niebieską vignette i 15 % dla leków z pomarańczową vignette. Środki opatrunkowe są refundowane według niższych stawek procentowych. Za każde opakowanie leku zostanie odliczone od zwrotu 0,50 EUR. Koszty badań i analiz laboratoryjnych zwracane są w 60%, 1 EUR za każde badanie zostanie odliczone ze zwrotu kosztów (maksymalnie 4 EUR dziennie), a koszty porady ambulatoryjnej w szpitalu w 75%. W przypadku leczenia szpitalnego, z reguły kasa chorych bezpośrednio opłaci koszty leczenia w wysokości 80%, bądź, w niektórych przypadkach, w 100%. Pacjent płaci szpitalowi pozostałe koszty (20%), w tym jest wliczona dzienna opłata ryczałtowa (forfait journalier) lub w przypadku zwrotu w wysokości 100% dzienną opłatę ryczałtową (forfait journalier) za dzień pobytu w szpitalu 18 EUR lub 13,5 EUR w przypadku szpitala psychiatrycznego. 19 / 33

Jeżeli podczas pobytu w szpitalu zostały wykonane tzw. czynności rozszerzone (actes lourds) trzeba zapłacić drugi ryczałt w wysokości 18 EUR. Koszty transportu sanitarnego na terytorium Francji zwracane są w 65%, dodatkowo pacjent każdorazowo zapłaci ryczałt w wysokości 2 EUR (opłaty nie wnosi się jeżeli łączna suma ryczałtu w jednym dniu przekroczy 4 EUR). lub 15. Grecja Należy korzystać ze świadczeń lekarza, stomatologa lub ośrodka zdrowia, który należy do IKA (Zakładu Ubezpieczenia Społecznego) lub podpisał z nim umowę. Ich lista znajduje się w lokalnym oddziale IKA. Ośrodki zdrowia często znajdują się przy oddziałach IKA. Na wizytę w ośrodku zdrowia należy umawiać się pod numerem telefonu 184 dostępnym z każdego miejsca Grecji, lecz w nagłych przypadkach można zgłaszać się bez wcześniejszego umówienia się. Ośrodki na ogół przyjmują w godzinach 7.00 19.00. Wizyta u lekarza specjalisty w ośrodku zdrowia nie wymaga skierowania. Po godzinach przyjęć ośrodków zdrowia należy zgłaszać się do szpitali IKA lub placówkach mających umowę z IKA. W przypadku skierowania do publicznego szpitala lub kliniki przez lekarza z podpisaną umową z IKA, trzeba poprosić o tzw. bilet, który jest dowodem posiadania prawa do opieki zdrowotnej w ramach publicznego systemu ochrony zdrowia. W przypadku braku biletu należy przedstawić EKUZ przy przyjęciu do szpitala i poprosić administrację o kontakt z oddziałem IKA. Przewóz karetką jest nieodpłatny, jednak za rutynowe przejazdy mogą zostać pobrane drobne opłaty. Należy przedstawić EKUZ lekarzowi lub personelowi szpitala. Za dodatkowe badania, np. prześwietlenia oraz za niektóre dodatkowe świadczenia pacjent ponosi opłaty. Za świadczenie ambulatoryjne wnosi się opłatę w wys. 3 EUR. Za leki na receptę pacjent płaci maksymalnie 25% ceny a w przypadku niektórych chorób dopłaty wynoszą 10% lub 0%. Hiszpania Należy korzystać ze świadczeń pogotowia (Servicio de Urgencias), przychodni (ambulatorio, consultorio), ośrodków zdrowia (centro de salud) lub szpitali działających w ramach państwowej służby zdrowia (Sistema Nacional de Salud). Ich wykaz można uzyskać w Wydziałach Zdrowia lokalnych władz (Consejerías Sanitarias, Servicios Regionales de Salud) i lokalnych oddziałach Instituto Nacional de Seguridad Social (INSS). Należy korzystać ze świadczeń w godzinach przyjęć dla pacjentów leczonych w ramach państwowej opieki zdrowotnej, gdyż w innym przypadku ubezpieczony zostanie potraktowany jako pacjent prywatny. W każdym przypadku korzystania z opieki zdrowotnej należy zaznaczyć, że chce się być traktowanym zgodnie z przepisami UE. Leczenie specjalistyczne wymaga skierowania od lekarza ogólnego. Jeśli konieczna jest hospitalizacja, lekarz wystawi skierowanie do określonego szpitala. W nagłych przypadkach można zgłaszać się bezpośrednio do szpitala. Należy zażądać umieszczenia na sali wieloosobowej, w przeciwnym przypadku zostanie się potraktowanym jak pacjent prywatny. Należy przedstawić lekarzowi lub personelowi szpitala EKUZ oraz dowód tożsamości. Lekarz musi zachować kopię karty, dlatego warto jest mieć ją przy sobie. 20 / 33

Obowiązuje pełna odpłatność za leczenie stomatologiczne. Niektóre leki są refundowane, wówczas należy zapłacić do 40% ich ceny. Współpłacenie za leki częstego użytku wynosi 10% ale nie więcej niż 2,64 EUR. Pozostałe leki dostępne są za pełną odpłatnością. Jeśli transport był niezbędny i został zalecony przez lekarza, jest nieodpłatny. Hospitalizacja w publicznych zakładach opieki zdrowotnej lub szpitalach jest nieodpłatna po przedstawieniu EKUZ. Co do zasady państwowy system nie obejmuje leczenia dentystycznego, koszty za takie leczenie nie są zwracane. Holandia Należy korzystać ze świadczeń lekarzy (Huisarts), stomatologów (Tandarts), ośrodków zdrowia i szpitali, które działają w ramach systemu ubezpieczeń zdrowotnych.lokalny oddział funduszu ubezpieczeń zdrowotnych (zorgverzekeraar) udostępnia listę nazwisk i adresów lekarzy posiadających umowę z danym funduszem. Wizyta u lekarza powinna się odbywać się w godzinach przyjęć. Należy przedstawić lekarzowi EKUZ. Lekarz musi zachować jej kopię, dlatego warto jest mieć jedną kopie przy sobie.leczenie specjalistyczne i szpitalne wymaga skierowania lekarza ogólnego. W nagłych przypadkach można zgłaszać się bezpośrednio do szpitala. Wówczas w ciągu 48 godz. należy przekazać EKUZ (lub jego kopię) administracji szpitala i poprosić o niezwłoczne skontaktowanie się z lokalnym oddziałem funduszu ubezpieczeń zdrowotnych (AGIS). Leczenie szpitalne jest bezpłatne, chyba, że pacjent zdecyduje się na wyższy standard (pierwszą lub drugą klasę), wówczas będzie musiał ponieść część kosztów pobytu i leczenia.bezpłatna opieka stomatologiczna (z wyjątkiem koronek, mostków i ortodoncji) dostępna jest tylko dla dzieci. Dorosłym przysługuje nieodpłatnie tylko opieka profilaktyczna, w przypadku innych świadczeń stomatologicznych ponoszą oni całość lub część kosztów.leczenie szpitalne wymaga zgody od AGIS Zorgverzekeringen w celu uzyskania nieodpłatnego leczenia w szpitalu. Podczas przyjęcia do szpitala w nagłym przypadku trzeba przedstawić kartę EKUZ oraz poprosić administrację szpitala o natychmiastowy kontakt z AGIS Zorgverzekeringen. Leki na receptę są w pełni refundowane, chyba, że istnieje tańszy lek o tym samym działaniu, co lek przepisany na recepcie - wówczas pacjent pokrywa różnicę ich cen.za część kosztów transportu sanitarnego na terytorium Holandii należy zapłacić. Irlandia Należy korzystać ze świadczeń udzielanych przez lekarzy ogólnych, stomatologów (wyłącznie nagłe przypadki ból zęba, niezbędne wypełnienia) lub szpitali działających w ramach publicznej służby zdrowia (General Medical Services - GMS). Ich listę można uzyskać w miejscowej Radzie ds. Zdrowia (Health Board). Należy przedstawić lekarzowi EKUZ i zaznaczyć, że chce się być leczonym zgodnie z przepisami UE. Leczenie szpitalne wymaga skierowania. W nagłych przypadkach można zgłaszać się bezpośrednio do szpitala. Należy zawiadomić administrację szpitala, że chce się być leczonym zgodnie z przepisami UE i okazać EKUZ. 21 / 33